Morgunblaðið - 14.11.1995, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Starfsmenntun o g samstarf atvinnu-
lífs og skóla á evrópskum vettvangi
í IÐNAÐAR- og
upplýsingaþjóðfélagi
nútímans ræðst sam-
keppnisstaða þjóða
ekki síst af hæfni
vinnuaflsins. Evr-
ópubúar hafa haft af
því nokkrar áhyggjur
um langt skeið að þeir
væru að dragast aftur
úr öðrum þjóðum hvað
samkeppnishæfni
varðar og ber þróun
Evrópumála þess mjög
keim á síðustu árum.
Því er eðlilegt að Evr-
ópusambandið skuli
hafa sýnt starfsmennt-
un mikinn áhuga.
Meginmarkmið áætlunar
Ágúst H.
Ingþórsson
ESB hratt úr vör árið 1986 var að
efla samkeppnishæfni með því að
byggja upp færni vinnuafls, sér-
staklega í tæknigreinum. Sérstak-
lega var stefnt að því að efla sam-
starf háskóla og atvinnulífs í Evr-
ópu.
Árið 1990 fengu íslendingar að-
ild að þessari áætlun, COMETT-
áætluninni. í kjölfarið var stofnuð
Samstarfsnefnd atvinnulífs og
skóla á íslandi — Sammennt — og
henni falið að sjá um þátttöku ís-
lands í áætluninni. COMETT-áætl-
uninni lauk formlega
15. september. Því er
ekki úr vegi að fjalla
lítillega um hvernig til
hefur tekist, ef draga
mætti einhvern lær-
dóm sem nýst gæti við
frekari uppbyggingu
starfsmenntunar á Is-
landi.
Að mörgu leyti má
líta á þátttöku Sam-
menntar í þessu starfi
sem prófstein á sam-
vinnu á sviði endur-
menntunar, starfs-
þjálfunar og samstarfs
atvinnulífs og skóla.
Þátttakendur og
rekstur Sammenntar
DuNFOSS
Enn ein nýjung í
sjálfvirkum ofnhitastillum.
S MELLTJ
Allar aðgerðir
eru fljótvirkari,
tenging nemans
við lokann
er enn traustari
og nýting á
heita vatninu
nákvæmari.
Einnig er hægt
að læsa
nemanum á
einfaldan hátt.
NÝR FULLKOMNARI
OFNHITASTILLIR
Á ÓBREYTTU VERÐI.
Þegar stofnað var til samstarfs-
nefndarinnar árið 1990 var gengið
frá formlegu samkomulagi við tutt-
ugu aðila, sem gerðust beinir þátt-
takendur og styrkja starfið með
árlegu fjárframlagi. Samstarfs-
nefndin er rekin af Rannsóknaþjón-
ustu háskólans, sem sér henni fyrir
aðstöðu. Aðild að nefndinni er opin
öllum fyrirtækjum, stofnunum og
skólum sem vilja vinna að markmið-
um hennar. Þetta fyrirkomulag hef-
ur reynst vel og hafa ekki orðið
miklar breytingar á þátttakendum.
Þeim verkefnum sem Samment
hefur sinnt á undanförnum árum
og hafa verið styrkt af Evrópusam-
bandinu má skipta í fímm flokka.
Heildarupphæð styrkja til nefndar-
innar á tímabilinu er um 55 milljón-
ir króna.
1) Styrkir til starfsþjálfunar
nemenda.
Fengist hafa styrkir til að senda
49 íslenska nemendur erlendis og
taka við 6 nemum erlendis frá. Auk
þess hafa 8 íslenskir nemendur far-
ið út með styrk frá öðrum nefndum
og 7 evrópskir nemendur komið
hingað með styrk frá sínu heima-
landi. Til þessa veitti COMETT
Sammennt um 11 milljónir króna á
tímabilinu. Mest var ásókn íslenskra
nemenda til Mið-Evrópuríkja,
Þýskalands, Englands og Frakk-
lands. Þá hafa erlendir nemendur á
Islandi hlotið starfsþjálfun við fjöl-
breyttar aðstæður, einkum við físk-
eldi.
2) Starfsþjálfun og endurmennt-
un starfsmanna.
Sammennt hefur fengið samtals
um 4 milljónir króna til að aðstoða
9 starfsmenn íslenskra stofnana og
fýrirtækja við að sækja starfsþjálf-
un og endurmenntun í Evrópu. Þeir
sem notið hafa góðs af þessum
mannaskiptum koma frá Iðnskóla
Hafnarfjarðar, Iðntæknistofnun,
Rafveitu Akureyrar, Máka hf. Há-
skóla íslands og Húsnæðisstofnun
ríkisins.
3) Styrkir til námskeiðahalds á
íslandi.
Samtals hafa fengist styrkir að
ijárhæð 9 milljónir til að halda 8
námskeið á íslandi. í öllum tilvikum
er um allnokkra evrópska samvinnu
að ræða, þannig að fyrirlesarar
og/eða þátttakendur koma frá
tveimur Evrópusambandsþjóðum
hið minnsta. Námskeiðin eru eftir-
talin, i tímaröð:
1991 Eldi heimskautsbleikju og
sjóbirtings (3 dagar).
1992 Námsstefna um gæðamál-
efni fiskvinnslu (5 dagar).
1993 Pappírslaus viðskipti (3
dagar).
1993 Geymsluþol matvæla (3
dagar).
1993 Gæðavottun í byggingar-
iðnaði (3 dagar).
1994 Nýir staðlar í málmiðnaði
(10 dagar).
1994 Námsgagnagerð og tölvu-
tækni (2 dagar).
1995 Tækniyfírfærsla og ný-
sköpun (3 dagar).
4) Námsgagnagerð.
Sammennt hefur hlotið einn
verkefnastyrk til námsefnisgerðar.
Hann nam um 16 milljónum, á
þriggja ára tímabili. Hann rann til
verkefnisins Gæðastjórnun í sjávar-
útvegi, sem hefur það markmið að
þróa, prófa og dreifa þremur nám-
skeiðum í gæðastjórnun, sem eru
sérsniðin að þörfum sjávarútvegs í
Evrópu. Námskeiðin fjalla um mæl-
ingar og rekjanlega framleiðslu,
altæka gæðastjórnun og vottuð
gæðakerfí, sérstaklega ISO 9000
Meginmarkmið áætlun-
ar sem ESB hratt úr vör
árið 1986 var, að sögn
Agústs H. Ingþórsson-
ar, að efla samkeppnis-
hæfni og byggja upp
fæmi vinnuafls.
og HACCP-kerfið. Námsefnið var
prófað á íslandi, Frakklandi og
Portúgal áður en frá því var gengið
í endanlegu formi og það gefið út
á ensku.
5) Utgáfa og önnur innlend verk-
efni.
Til að byija með styrkti COMETT
rekstur nefndarinnar og síðar hafa
fengist styrkir til sérverkefna sem
tengjast kynningu á möguleikum
evrópsks samstarfs, alls um 16
milljónir króna. Meðal verkefna er
greining á þjálfunarþörfum ein-
stakra atvinnugreina. Umfangs-
mesta verkefnið á þessu sviði var
skýrslan Menntun og atvinnulíf sem
kom út árið 1992, eftir Stefán Ól-
afsson, Jón Torfa Jónasson og Örn
D. Jónsson. Hún fjallar um atvinnu
og atvinnutækifæri á íslandi og
samanburður gerður við önnur lönd.
Jafnframt er í skýrslunni yfírlit yfir
íslenska menntakerfið og mikilvægi
þess fyrir íslenskt atvinnulíf skoðað
og viðfangsefnið sett í fræðilegt
samhengi. Auk þessa gaf Sam-
mennt út bókina Þróun starfs-
menntunar á framhaldsskólastigi
eftir Gest Guðmundsson, í sam-;
vinnu við menntamálaráðuneytið. í
bókinni er rakin þróun starfmennt-
unar á framhaldsskólastigi og hún
metin síðastliðin þijátíu ár.
Árangur starfsins
Sú tilraun sem fyrstu starfsár
Samstarfnefndar atvinnulífs og
skóla hafa verið hefur að flestu leyti
gengið vel. Talsverð reynsla hefur
fengist af því að undirbúa, sækja
um styrki og reka evrópsk verkefni
Iðnaður á uppleið
Guðjón
Guðmundsson
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 562 4260
AÐ undanförnu hafa
borist ánægjulegar
fréttir frá Samtökum
iðnaðarins. Sá stöðug-
leiki sem tekist hefur
að skapa í efnahagslíf-
inu hefur leitt til stór-
bættrar stöðu flestra
greina iðnaðarins, fyr-
irtækin hafa styrkt sig
á heimamarkaði og eflt
sig í útflutningi. Allt
bendir til að iðnaðurinn
styrki enn stöðu sína á
næstunni að því gefnu
að það takist að varð-
veita stöðugleikann.
Aðgerðir
stjórnvalda
Fyrir nokkrum árum var útlitið
dökkt hjá íslenskum iðnaði. Verð-
bólga, gengisórói og erfiðleikar í
efnahagslífí landsmanna bitnaði illa
á þessari grein atvinnulífsins og
leiddi til mikils samdráttar hjá mörg-
um greinum iðnaðaríns, sem varð
til þess að störfum fækkaði um
4.000.
Aðgerðir ríkisstjórnar Davíðs
Oddssonar gjörbreyttu þessu
ástandi. Þrátt fyrir mikla erfiðleika
í efnahagsmálum og kreppu í okkar
heimshluta tókst að skapa hér stöð-
ugleika og lækka vexti, aðstöðugjald
var afnumið og tekjuskattur lögaðila
lækkaður úr 45% í 33%. Þá var grip-
ið til ýmissa frekari aðgerða fyrir
einstakar greinar, t.d. skipasmíða-
iðnaðinn sem var kom-
inn á heljarþröm en er
nú aftur að rétta úr
kútnum.
Aukinn
útflutningur
Stöðugt gengi og
lág verðbólga hafa
leitt til þess að útflutn-
ingur iðnvarnings hef-
ur stóraukist og nú
seljum við útlending-
um meira en við kaup-
um af þeim. Útflutn-
ingsverðmæti iðnvarn-
ings jókst um 9% milli
áranna 1992 og 1993,
27% milli áranna 1993
og 1994 og 21% fyrstu mánuði
þessa árs. Árið 1994 voru fluttar
út iðnaðarvörur fyrir 21 milljarð
króna. Vegna stöðugleikans hefur
uppsveifla efnahagslífsins nýst iðn-
aðinum, öfugt við það sem gerðist
1987 þegar allt fór úr böndunum
og batinn í efnahagslífinu leiddi til
verðbólgurugls sem fór illa með iðn-
reksturinn.
Mikil velta - mörg störf
Iðnaðurinn veltir á annað hundr-
að milljörðum króna á ári. Mest
veltuaukning á síðasta ári varð í
ál- og kísiliðnaði 19%, vefjariðnaði
14%, efnaiðnaði 13% og málmiðnaði
12%. Iðnaðurinn stendur undir 18%
landsframleiðslunnar og fimmta
hvert starf hér á landi er í iðnaði,
Möguleikarnir á nýjum
störfum eru mestir í
iðnaði, segir Guðjón
Guðmundsson, það er
að segja ef rétt er á
málum haldið.
en þar starfa um 25 þúsund manns.
Þessar tölur sýna vel hve miklu
máli það skiptir að iðnaðurinn haldi
áfram að styrkja stöðu sína. íslend-
ingar verða á næstunni að skapa
þúsundir nýrra starfa fyrir þá sem
eru atvinnulausir og þá sem eru
væntanlegir á vinnumarkaðinn. Það
er enginn vafi á því að möguleikarn-
ir á nýjum störfum eru hvað mestir
í iðnaði ef rétt er á málum haldið.
Stjórnvöldum hefur tekist að búa
atvinnulífinu þokkalegan rekstrar-
grundvöll eins og sjá má á uppsveifl-
unni í iðnaðinum á undanförnum
misserum. Þann árangur sem náðst
hefur megum við alls ekki missa
niður.
Innkaup hins opinbera
Ríkið og sveitarfélögin eru
stærstu verk- og efniskaupar lands-
ins. Viðskipti hins opinbera við ís-
lenska framleiðendur eru því mikil-
væg fyrir þróun atvinnulífsins, ekki
síst iðnaðar. Því þarf að nota opin-
á sviði starfsþjálfunar, endur-
menntunar og samvinnu atvinnulífs
og skóla. Tugir einstaklinga nutu
beinna styrkja frá
COMETT-áætluninni og hundruð
hafa tengst verkefnum nefndarinn-
ar síðustu fimm árin. Verkefna-
styrkirnir hafa veitt tækifæri og
nýja sýn á starfsmenntun — en
ábyrgðin á að nýta tækifærin hlýtur
alltaf að vera þátttakendanna
sjálfra.
Mikilvægasti árangurinn til
lengri tíma kann þó að vera aðgang-
ur að upplýsingum og tækifæri til
samanburðar við það sem aðrir eru
að gera og að prófa nýjar hugmynd-
ir. I því sambandi erum við ekki
aðeins þiggjendur, heldur höfum við
ýmislegt fram að færa. Það sést
best á verkefninu Gæðastjórnun í
sjávarútvegi, en ein niðurstaða úr
því verkefni er sú að á sviði mennt-
unar í sjávarútvegi stöndum við
mjög framarlega.
Starf nefndarinnar hefur reynst
lærdómsríkt á innlendum vettvangi
hvað það varðar að hvaða leyti full-
trúar atvinnulífs og skóla geta unn-
ið í sameiningu að því að bæta úr
þjálfunarþörf á afmörkuðum svið-
um. Því fer þó íjarri að búið sé að
brúa það bil sem stundum er talað
um að sé milli skólakerfís og at-
vinnulífs, þó verkið sé vissulega
hafíð.
Ný áætlun, svokölluð Leonardó-
áætlun tók við af COMETT-áætlun-
inni. Með henni fjölgar þeim tæki-
færum sem íslendingum bjóðast til
Evrópusamstarfs verulega. Leon-
ardó-áætlunin tekur til allra stiga
starfsmenntunar; á framhalds-
skólastigi og háskólastigi auk
starfsþjálfunar á vegum atvinnu-
lífsins. Það er mjög mikilvægt að
við íslendingar nýtum okkur þá
kosti til samstarfs sem þarna bjóð-
ast. Mikil þörf er á eflingu starfs-
menntunar á íslandi, en eðlilega
greinir menn á um leiðirnar.
í ljósi reynslu síðustu fimm ára
mun Samstarfsnefnd atvinnulífs og
skóla halda ótrauð áfram að vinna
að þeim markmiðum sem nefndinni
voru sett í upphafi og reyna eftir
mætti að leiða saman til samstarfs
þá aðila sem hafa mest áhrif á það
hvernig til tekst með þjálfun á
hæfu vinnuafli til að takast á við
verkefni næstu aldar.
Höfundur er forstöðumaður
Landsskrifstofu Leonardó og
verkefnisstjóri Sammenntar Sam-
starfsnefndar atvinnulífs ogskóla.
ber innkaup á markvissan hátt til
atvinnu- og nýsköpunar. Iðnaðarráð-
herra hefur nýlega skipað nefnd til
að fjalla um samkeppnisstöðu inn-
lendrar framleiðslu. Nefndin á m.a.
að gera tillögur um hvernig stjórn-
völd geti stuðlað að því að tryggja
samkeppnisstöðu innlendrar fram-
leiðslu með opinberum innkaupum,
endurskoðun á útboðsstefnu hins
opinbera og á hvern hátt unnt sé
að efla nýsköpun í iðnaði með þátt-
töku opinberra stofnana. Nefndin á
að skila niðurstöðum sínum fyrir 20.
des. nk.
Þá er það auðvitað mikilvægt að
sveitarfélög og stofnanir þeirra móti
ákveðna stefnu í innkaupamálum
sem hvetur til kaupa á innlendri
framleiðslu.
Bjart framundan
Ef allir leggjast á eitt, ríki, sveit-
arfélög, fyrirtæki og einstaklingar
og beina viðskiptum sínum að ís-
lenskri framleiðslu, getur það stór-
eflt íslenskan iðnað. Það ásamt að-
gerðum stjórnvalda til að búa at-
vinnulífinu viðunandi rekstrar- og
samkeppnisgrundvöll getur leitt til
mikillar fjölgunar starfa í iðnaði.
Þá mun stækkun álversins hafa
mjög jákvæð áhrif í byggingariðnaði
og málmiðnaði, en byggingariðnað-
urinn hefur átt hvað erfiðast upp-
dráttar að undanförnu.
Það er því ástæða til að ætla að
bjart sé framundan í íslenskum iðn-
aði.
Höfundur er þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins og varaformaður
Iðnaðarnefndar Alþingis.