Morgunblaðið - 21.11.1995, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
HUGMYNDIN er sú að
hlustendur setjist í hæg-
indastólinn, kveiki á
geislaspilaranum og
hlýði á tónleika heima í stofu,“ seg-
ir Sigurður Bragason baritónsöngv-
ari en út er komin hjá Japis geisla-
platan Ljóðakvöld, þar sem þeir
Vovka Ashkenazy píanóleikari flytja
lög eftir Chopin, Liszt, Rakhman-
ínov, Ravel og Rubinstein.
Undirtitill plötunnar er Songs of
the Master Pianists en öll áttu þessi
tónskáld það sameiginlegt að vera
framúrskarandi píanóleikarar.
„Þetta er mjög spennandi efnisskrá
en mörg þessara laga eru sjaldan
flutt. Það stafar sennileg öðru frem-
ur af því að þau gera mjög miklar
kröfur til songvarans og píanóleik-
arans,“ segir Sigurður.
Sigurður og Vovka, sem er sonur
hins kunna píanóleikara Vladímírs
Ashkenazys, þekktust lítillega á
unglingsárum en þeir stunduðu báð-
ir nám hjá Rögnvaldi Siguijónssyni
píanóleikara. Síðan fóru listamenn-
irnir hvor í sína áttina og lágu leiðir
þeirra ekki saman á ný fyrr en í
Þýskaiandi fyrir tveimur árum — eða
um tuttugu árum síðar. „Ég var að
syngja í Bonn,“ segir Sigurður, „og
var boðið í veislu sem haldin var
eftir tónleika sem Vovka hélt í óper-
unni. Við fórum að spjalla saman
og ávarpaði ég hann á ensku, sem
reyndist óþarfi enda talar Vovka
jafngóða íslensku og ég, þótt hann
hafi búið lengi erlendis."
Hælt á hvert reipi
Upp frá þessum fundi hófst sam-
starfið. Sigurður segir að Vovka sé
NÝ‘7FV-
DÁNFOSS
Enn ein nýjung í
sjálfvirkum ofnhUastillum
$ MELLT4
Allar aðgerðir
eru fljótvirkari,
tenging nemans
við lokann
er enn traustari
og nýting á
heita vatninu
nákvæmari.
Einnig er hægt
að læsa
nemanum á
einfaldan hátt.
NYR FULLKOMNARI
OFNHITASTILLIR
Á ÓBREYTTU VERÐI.
- miðstöð heimilanna
Faðmaður af
gagnrýnendum
frábær listamaður, enda eigi hann
ekki langt að sækja snilldina. Hóg-
værðin sé á hinn bóginn í hróplegu
ósamræmi við það að hann sé orðinn
eftirsóttur píanóleikari um heim all-
an sem gagnrýnendur hafi hælt á
hvert reipi.
Sigurður og Vovka hafa efnt til
nokkurra tónleika saman og sungu
meðal annars við opnun íslensku
menningarhátíðarinnar í Nordrhein-
Westfalen á liðnu sumri. „Fljótlega
eftir að samstarf okkar hófst kvikn-
aði sú hugmynd að gefa út þessa
geislaplötu. Við höfum lagt mikla
vinnu í gerð hennar — bæði í æfing-
ar og upptökur — og erum mjög
ánægðir með árangurinn."
Frédéric Chopin var einn af meist-
urum rómantískrar tónlistar og
samdi nær eingöngu fyrir píanó.
Þekktust eru einleiksverk þessa
pólsk-franska tónskálds en eftir það
liggja jafnframt ijölmörg sönglög.
„Það hafa mjög fáir sungið þessi lög
inn á plötu, sem er ótrúlegt með til-
liti til þess að þau eru undúrfögur.
Skýringin gæti verið sú að textinn
er á pólsku, sem er tungumál sem
Vesturlandabúar eiga erfitt með að
læra,“ segir Sigurður og bætir við
að geislaplötuútgáfa sé af skornum
skammti í Evrópu austanverðri.
Ungveijinn Franz Liszt var einn
dáðasti píanóleikari og tónskáld
sinnar kynslóðar í Evrópu. Samdi
hann meðal annars fjölmörg söng-
lög. „Sönglögin hans heyrast sjaldan
Sigurður Bragason baritónsöngvari og
Vovka Ashkenazy píanóleikari hafa sent frá
sér geislaplötuna Ljóðakvöld, Orrí Páll
Ormarsson tók hús á Sigurði og fræddist
um gripinn sem inniheldur sönglög eftir tón-
skáld sem jafnframt voru píanósnillingar.
Sigurður Bragason
nú á dögum,“ segir Sigurður, „en
sama verður ekki sagt um einleiks-
verkin, sem mörg hver eru samin
upp úr sönglögunum. Þetta eru löng
lög og gera mikla kröfur varðandi
lúlkun."
Sergej Rakhman-
ínov, sem var einn síð-
asti fulltrúi rússneskrar
rómantíkur í tónlist, á
flest lög á plötunni,
fimm talsins. Píanóverk
hans eru þekktust en
sönglögin hafa jafn-
framt verið mikið hljóð-
rituð.
Frakkinn Maurice
Ravel var einn helsti
fulltrúi impressjónism-
ans í tónlist. Lögin sem
Sigurður og Vovka
flytja íjalla um Don
Kíkóta og segir söngv-
arinn að þau séu stór-
kostlegar tónsmíðar.
„Lögin eru full af hlýju, kímni og
furðuiegheitum."
Erfið leit
Lokalag plötunnar, Persneskur
ástarsöngur, er eftir rússneska tón-
Vovka Ashkenazy
skáldið Anton Rubinstein. Skipar
það sérstakan sess í huga Sigurðar.
„Ég hreifst af þessu lagi í æsku en
faðir minn átti það á gamalli 78
snúninga hljómplötu. Mig langaði
því að hafa það með á plötunni.
Lagið var hins vegar ekki auðfundið
og var ég meðal annars búinn að
leita í Bandaríkjunum og Þýskalandi
þegar ég loksins hafði upp á því í
British Museum í London.“
Sigurður hefur sungið lagið
nokkrum sinnum á tónleikum og
segir að það hafi undantekningar-
laust fallið í fijóa jörð. „Fólk sem
komið hefur tii mín að tónleikum
loknum hefur verið mjög hrifíð en
fæstir hafa þekkt lagið.“
Þegar komið var að hljóðritun
kom hins vegar babb í bátinn: Text-
inn var á ensku en Sigurði var í
mun að syngja öll lögin á frummál-
inu. Vovka kostaði því kapps um að
hafa upp á upprunalega textanum í
austurvegi en allt kom fyrir ekki.
Bjargvætturinn birtist þó um síðir
í líki Lenu Bergmann, sem búsett er
í Reykjavík og hefur margsinnis
aðstoðað Sigurð við að læra rúss-
neska texta. Þekkti hún lagið og
þegar Sigurður greindi henni frá
vanda sínum kom í ljós að hún kunni
jafnframt textann.
Frumflutti Sigurður lagið með
rússneska textanum á tónleikum í
Buenos Aires í Argentínu nýverið.
„Viðtökurnar voru frábærar. Það var
ekki nóg með að fjölmargir áheyr-
endur kæmu baksviðs eftir tónleik-
ana til að þakka mér fyrir flutning-
inn, heldur jafnframt gagnrýnendur.
Ég hef aldrei áður verið faðmaður
af gagnrýnendum!“
Sigurður og Vovka hafa, þrátt
fyrir annríki, í hyggju að fylgja plöt-
unni eftir með tónleikum sem víð-
ast. Hefur þeim meðal annars verið
boðið að halda tónleika í Kaup-
mannahöfn, verðandi Menningar-
borg Evrópu, í apríl á næsta ári.
MYNDLIST
Ilafnarborg
MÁLVERK
Jón Gunnarsson. Opið alla daga frá
14-18. Lokað þriðjudaga. Til 27. nóv-
ember. Aðgangur ókeypis.
MÁLARINN Jón Gunnarsson,
sem sýnir í aðalsölum Hafnarborgar
og kaffistofu, var lengi vigður haf-
inu og aðalatvinnuvegi þjóðarinnar.
Um árabil var hann skipveiji á tog-
urum og þekkir þar alla innviði
stafna á milli, ásamt því vinnulagi
er þar fer fram. Hins vegar telst
Jón ekki jafn sjóaður í myndlist-
inni, ef svo má að orði komast, en
samanlagt nám hans á þeim vett-
vangi skarar einungis tvö ár við
Handíða- og myndlistarskólann, svo
sem MHÍ hét áður, og átti sér stað
rétt fyrir miðbik aldarinnar. Það er
þó enginn áfellisdómur, því margur
bógurinn í myndlist er sjálfmennt-
aður og jafnvel gagnmenntaður
sem slíkur, en svo er annað mál
að það er eins og að Jón hafi verið
ósýnt um að slípa kunnáttu sína
og dýpka þekkingarsviðið á lögmál-
um grunnflatarins. í öllu falli virð-
ist hann frekar upptekinn af því
að segja sjónræna sögu, en skapa
myndefnum sínum svipmikla burð-
argrind; þannig séð hafa dúkamir
meira yfirbragð tækifærismálverka
en af aivarlegum og hnitmiðuðum
átökum við liti og form. En það er
alveg óhætt að slá því föstu, að
slík vinnubrögð eigi sina áhangend-
ur hér á landi og hvað skyldi þá
vera að því að fuilnægja þeirri þörf?
Hér verður hver og einn að svara
svq sem samviska og sannfæring
býður.
Margur málarinn notar mynd-
efni sitt sem efnivið til átaka við
form, línu og liti og fyrir slíka er
viðfangsefnið allt, en sagan að
baki aukaatriði. Sjálft myndferlið
verður þá að sögu eða undirstrikar
einhveija sjónræna geymd, svo
sem algengt er í allri sköpunarvið-
leitni, og hér er falinn vettvangur
atvinnumannsins, sem hafnar ailri
málamiðlun.
Það má til sanns vegar færa, að
Jón sé altekinn af málaragleðinni
og gangi hreint og beint til verks,
þannig að á stundum fari pentskúf-
urinn hamförum. Árangurinn verð-
ur afar brotakenndur, en af þeim
25 málverkum sem eru á sýning-
unni þótti mér eitt sýnu hrifmest í
myndbyggingu, „í ljósaskiptum"
(9), og tel ég mig ekki í annan tíma
hafa séð jafn mikil átök á mynd-
fleti frá hálfu listamannsins, en ég
var þó síður sáttur við litameðferð-
ina. Jón nær oftar en ekki að bregða
upp sérstæðum stemmningum og
kemur það helst fram í myndinni
„Bræðarinn“ (20), en yfir henni er
mikil dul.
Vinnubrögð Jóns eru snöggtum
önnur í vatnslitamyndunum og lit-
urinn ber í sér mun meiri jarðmögn
og lifun svo sem fram kemur í
myndunum „Kvöld við hafið“ (2)
og „Morgunn" (3) uppi, og „Úr
skógræktinni“ (6), og „Helgafell"
(7) niðri á kaffistofu.
PASTELÁPAPPÍR
Snorrasalur - Erla B. Axelsdóttir
HAFI málverk og vatnsiitamynd-
ir Jóns Gunnarssonar yfir sér svip
tækifærisvinnubragða á sú skil-
greining enn frekar við um pastel-
myndir Erlu B. Axelsdóttur í Sverr-
issal.
Fleira eiga þau sameiginlegt,
sem eru hlutvakin myndefni, starfs-
gleði og óheft vinnubrögð, en þá
er skyidleikinn að mestu upptalinn
á ytra byrði myndflatarins, því að
öðru ieyti hafa viðfangsefni þeirra
og myndheimur fátt sameiginlegt,
nema ef vera skyldi knappan náms-
feril. Erla nam við Myndlistarskóla
Reykjavikur á árunum 1975-82
(kvöldnámskeið) auk þess að sækja
sumarskóla listadeildar Skidmore
College, Saratoga Springs í New
York-fyiki. Hún hefur haldið tug
einkasýninga og tekið þátt í fjölda
samsýninga heima og erlendis.
Myndefni sín sækir Erla til nátt-
úrunnar, í þessu tilviki svæðisins
umhverfis Selvatn á Mosfellsheiði.
Ekki þekki ég gjörla til þar, en eft-
ir myndunum að dæma virðist lit-
rófíð mjög munúðarfullt að sumar-
Iagi, auk þess, sem einhver dulrænn
strengur og fortíðarþrá einkennir
útfærslu þeirra. Litirnir og hrynj-
andi þeirra eru svo sterkari hlið
listakonunnar svo sem fram kemur
í verkunum „í grænni lautu“ (6),
„Sumarnótt á vesturslóð" (7),
„Haustmorgun á Hengli" (41) og
„Vorilmur" (45). Ennfremur í smá-
myndunum „Greið leið“ (34), „Upp-
haf leiðar" (50) og „Kvöldljóð" (64),
en í þeim nær hún merkilega sterk-
um áhrifum auk þess, sem þær eru
formrænt hreinni mörgum hinna
stærri. Teikningin er hins vegar
laus og ósannfærandi og er auðséð
að hér skortir á samfellda þjálfun.
Það eru heilar 67 myndir í hinum
takmörkuðu salarkynnum og má
því hveijum og einum vera ljóst að
þröng er á þingi og kemur það
óneitanlega niður á heildinni, því
ein grípur inn í aðra.
Bragi Ásgeirsson