Morgunblaðið - 21.11.1995, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1995 35
Alaskalúpínan og gróðurstigíð
Meðan lánlaus krýpur uppá Kili
kona og hampar dauðans sjónarspili.
Landvættirnar ganga úr hveiju giii.
Þar naumast meri gæti haldið fyli.
Ég hef undanfarið lesið nokkrar
blaðagreinar sem hafa verið skrif-
aðar gegn landbótarstarfínu. Ekki
hef ég þó náð að lesa allt, sökum
fjarveru minnar frá fjölmiðlum
vegna vinnu minnar. Árásimar á
landgræðslustarfið eru nokkuð at-
hyglisverðar fyrir þær sakir, að
þær eru alfarið leiddar af háskóla-
menntuðu fólki, oftast embættis-
mönnum Náttúruverndarráðs,
landvörðum og reyndar einum
rauðmaurafræðingi.
Það verður ekki hjá því komist
að sjá að forsendur þessa fólks eru
ekki allar þær sömu. Sumir eru
óforbetranlegir auðnarsinnar, aðrir
kulhöfða smálífsrýnarar, enn aðrir
nokkurs konar þjóðgarðasníkju-
lífssnobbarar; það er fólkið sem
hefur fengið forskrift frá Ameríku
um það að ef þjóðgarður á að vera
í hæsta staðli skuli þar engin fram-
andi planta upp af rót vaxa. Þarna
eru þeir saman komnir hatursmenn
Alaska-lúpínunnar. Ég spyr því,
lesandi góður, vilt þú taka þátt í
að lækka gróðurstig íslenskrar
moldar?
Misjafnlega menntað alþýðufólk
á íslandi er að vonum orðið nokkuð
ráðvillt vegna lúpínudeilunnar. Það
leiðir af sjálfu sér að það eru þeir
sem mest vilja leggja á sig til upp-
græðslu og landbóta, sem mest
taka þessa ótrúlegu deilu inn á
sig. Það er erfitt fyrir fólk að skilja
hvað kemur hámenntuðum launuð-
um ríkisstarfsmönnum til að ráðast
miskunarlaust gegn alaskalúpín-
unni, þessu ómetanlega fyrirbæri
náttúrunnar sjálfrar, sem á að öll-
um líkindum engan sinn líka. En
hveijar eru þá forsendur yfirburða
lúpínunnar í landbótastarfínu?
Svarið við því er dapurleiki gróður-
stigsins er óyfirstíg-
anlegur venjulegum
jurtum. Gróðurstig
jarðvegs ræðst af inni-
haldi jarðvegs af nýt-
anlegu köfnunarefni
fyrir plöntur. Lúpínan
er iðnjöfur plöntusam-
félagsins. Hún er kap-
ítalisti landbótanna,
tekur með sér ótölu-
legan fjölda verka-
manna er að sjá henni
fyrir nýtanlegu köfn-
ununarefni til vaxtar
og blómgunar ár
hvert. Lúpínan á
þarna sína eigin
áburðarverksmiðju með smágerla-
samfélagi á rótum sínum er lyfta
gróðurstiginu upp.
Hvort sú staðreynd að lúpínan
er blá eða að henni má af öðrum
ástæðum líkja við iðnjöfur og kap-
ítalista varð til þess að pólitíkin
er komin í deiluna læt ég liggja
milli hluta, en hitt er á annað borð
staðreynd, að fulltrúar R-listans í
Reykjavík hafa lagst á sveif með
skemmdarverkamönnum Náttúru-
verndarráðs, við að nota almannafé
með virkum hætti til þess að leggja
starf landbótarmanna í rúst. Und-
irsátur Ingibjargar Sólrúnar eru
þarna að leggja grunn að því að
hún þarf örugglega að leita sér
að nýrri vinnu eftir næstu kosning-
ar.
En hvað þá það sem fylgir lúpín-
unni? Hversu lengi er hún að nema
land og hversu lengi er hún að
gera útaf við sig með kapitalísku
brambolti í jarðveginum? Svörin
við þessu no'kkuð almennt eru sem
hér segir. Lúpínunni fylgir köfnun-
arefnisgnótt, sem nýtist flestum
öðrum jurtum er kunna að tóra í
auðninni, hafa nokkurt skuggaþol
eða geta keppt við lúpínuna í hæð-
arvexti. Þetta nýtist svo og öllum
öðrum plöntum er ber-
ast úr nágrenni eða
með öðrum hætti í lúp-
ínuakurinn. Lúpínunni
fylgir skordýramergð,
kóngulóastóð og ána-
maðkafjöldi gífurleg-
ur. Þetta leiðir af sér
fuglasöng sem kætir
lund óbrenglaðra nátt-
úruunnenda. Lúpínan
jafnar hitastig jarð-
vegs, stöðvar frostlyft-
ingu, jafnar rakastig
og dregur úr flóða-
hættu. Lúpínan er um
það bil 5 ár að fullbú-
ast J vélsánum akri.
Sé henni dreifplantað er hún 10
til 20 ár að fullklæða auðnirnar.
Þá kemur að því að rífast um
hversu lengi hún er að kaffæra sig
í lífsfæðum. Lúpínan á sér hálfrar
aldar sögu hér á landi. Elstu lúp-
ínuakrar voru rótplantaðir eða rót-
plantaðir og frædreifðir í bland
með hjálparstarfí í auðu blettunum
á milli. Nokkuð af þessu landi er
nú kaffært af skógi, sjálfsánum
eða plöntuðum. Sumt er nú grasi
vaxið, að hluta og í bland við lúp-
ínu sem heldur enn velli. Það eru
í sjálfu sér málalengingar að velta
sér upp úr því hversu lúpínan
drottnar lengi á eftir landnám sitt.
Við vitum að hún kafnar undir
skógi. Við vitum líka að hún kæfír
ekki hávaxnar plöntur. Almennt
má líta svo á að lúpínan verði til
staðar á svæðinu um langan tíma
í verulegu hlutfalli hafi landið á
annað borð verið þrautpínt það
lengi að útrýming víðis, birkis og
öflugra blómplantna sé algjör. Við-
veru lúpínunnar má einnig stytta
með hverskonar aðflutningi sam-
keppnistegunda. Frá mínum bæj-
ardyrum séð væri skemmtilegasta
hugmyndin að planta út beijarunn-
um í lúpínu akurinn, sem gætu
Fáfræðin er uppspretta
ranghugmynda, segir-
Jón Atli Játvarðarson,
sem hér fjallar um andóf
gegn landbótarstarfi.
gefíð af sér eftirsóknarverða upp-
skeru til saft-, sultu- og víngerðar
í góðum árum. Það væri ekki ónýtt
fyrir okkur landbótarmenn að
skemmta okkur við það í byijun
næstu aldar að horfa á lúpínufjend-
urna laumast í beijarunnana á
Hólssandi eða annars staðar, þegar
þeir héldu að enginn sæi til þeirra.
Hvað sem öðru líður er það von
mín sem landbótamanns, að lúp-
ínan hverfi aldrei alveg þegar hún
gefst upp í samkeppni við þann
gróður sem hún hefur skapað lífs-
skilyrði fyrir. Þarna verði breyting-
in sú að spurt verði um hvaða teg-
und er drottnandi, en ekki hvort
eða hvaða tegund er útrýmt.
Fátæklegustu hugmyndir um
umgengni við náttúru íslands eru
komnar frá lúpínufjendunum. Þar
eru aukaatriðin sett í hásæti. Aðal-
atriðin eru skilgreind sem vanda-
mál og lögð í einelti með peninga-
flóði úr ríkissjóði eða fram-
kvæmdasjóði Reykjavíkurborgar.
Dapurlegasta hlutskipti sem ég
gæti hugsað mér væri að vera
ungur maður í starfi hjá Náttúru-
verndarráði eða Reykjavíkurborg
með þá dagsskipun að ganga á
milli bols og höfuðs á lúpínunni,
guðsgjöf landbótamannsins, með
atvinnuleysisvofuna hangandi yfir
höfðinu. Framkvæmdi ég ekki ill-
virkið þá?
íslenskt gróðurfar á sér sögu
síðan á ísöld og reyndar lengur ef
út í það væri farið. Vanþroska
hugmyndir, sem bárust til landsins
Jón Atli
Játvarðarson
Sterkar landvarnir
eru nauðsyn
STOFNUN inn-
lends varnarliðs hefir
verið nokkuð til um-
ræðu eftir að Bjöm
Bjarnason mennta-
málaráðherra vék að
þessu þjóðþrifamáli.
Sterkar varnir eru
trygging fyrir frelsi
og fullveldi hvers rík-
is. Það er því ósk-
hyggja, frekar en
raunsæi, þegar því er
haldið fram, að hér á
íslandi þurfi hvorki
innlent né erlent vam-
arlið.
Kostnaður við það
að halda uppi her, og allt sem því
er samfara, er ill nauðsyn, en í
hörðum heimi þar sem styijaldir
og átök hafa geisað og munu geisa
verður ekki hjá því komist.
„Mæl þú manna heilastur"
Björn Bjarnason
Þegar Björn Bjamason hefír
vakið máls á umræddu máli, þá
ber þess að gæta að fleiri hafa
bent á það að íslendingar ættu
sjálfír að leggja fram mannafla til
varnar landi sínu. Út frá því mega
persónulegir andstæðingar Björns
og varnarmála almennt ekki vega
gegn honum og með rökum sínum
segja að hér fari slæmur maður
með illan málstað.
Staðreyndin er sú að hér hefír
á ný verið vakið máls á þjóðþrifa-
máli, sem er af hinu góða og ég
vil því segja „mæl þú manna heil-
astur“, þú Björn
Bjarnason.
ískaldar
staðreyndir
Það er staðreynd að
við íslendingar hefð-
um aldrei unnið svo-
kallað þorskastríð
gegn Englendingum
ef við hefðum ekki
haft varðskipin. Skip
þessi, eða fallbyssu-
bátar, eins og ýmsir
útlendingar hafa kall-
að þau, reyndust and-
stæðingum okkar
óþægur ljár í þúfu, en
hefðu þau ekki verið til staðar
mundu þær þjóðir, sem lögðust
gegn útfærslu landhelginnar, hafa
farið sínu fram og útfærsla land-
helginnar orðið dauður lagabók-
stafur.
Ef við lítum til baka og skoðum
íslandssöguna þá greinir hún frá
ýmsu er snertir varnir landsins.
Hún segir okkur þá ísköldu stað-
reynd að þegar landsmenn höfðu
engar varnir voru þeir ýmist rænd-
ir, drepnir eða fluttir sem fangar
í erlenda ánauð. Árásaraðilinn var
þá ýmist sjóræningjar úr Tyrkja-
veldi eða enskir, þýskir og spænsk-
ir sjómenn. Því skal bætt við að
hugsanlega eyddu þeir síðast-
nefndu byggð norrænna manna á
Grænlandi.
íslandssagan segir okkur einnig
frá því þegar landsmenn voru bet-
ur vopnum búnir og snerust til
Við íslendingar hefðum
aldrei unnið þorska-
stríðin, segir Eyjólfur
Guðmundsson, ef við
___hefðum ekki haft
varðskipin.
varnar gegn erlendum yfirgangs-
seggjum. Skagfirðingar börðust
við enska sjóara, sem fóru með
ránum og óspektum og unnu sig-
ur. Snæfellingar hefndu Björns
ríka svo nokkuð sé nefnt og Ey-
fírðingar kúskuðu Smið Andresson
og óþokkalið hans.
Hvað gera hin Norðurlöndin?
Frændur okkar, Norðmenn,
hafa gegnum tíðina háð marga
hildi við vamar landi sínu. Til
forna voru óvinirnir Danir, en síð-
ar áttu þeir í höggi við Svía og
enska sjóherinn í Napoleonsstríð-
inu.
Árið 1905 munaði litlu að Svíar
„rikju“ í Norðmenn. Þeir hikuðu
þó og heldu að sér höndum, enda
höfðu Norðmenn þá sterkar varnir
og stóðu gráir fyrir jámum,
óhræddir við gamla stórveldið.
Vorið 1940 var Noregur hins
vegar illa búinn til að mæta
óvæntri skyndiárás frá Þýska-
landi. Andstæðingar hermála og
landvarna höfðu þá í nokkur ár
orðið þess valdandi að her landsins
Eyjólfur
Guðmundsson
var illa búinn. Útkoman varð sú
að Norðmenn urðu að þola 5 ára
kúgun og harðstjórn af hendi nas-
ista. Þetta vilja Norðmenn ekki
að endurtaki sig. Því hafa þeir frá
stríðslokum eflt vamir landsins og
fylgst vel með nýjustu tækni á
þeim sviðum. Vissulega kostar
þetta fjármuni, en frelsi og full-
veldi lands verður ekki metið til
fjár.
Svíar og Finnar, sem aðhyllst
hafa svokallaða „hlutleysi“,
treysta illa á þetta loðna hugtak.
Þess vegna hafa þeir sterkar land-
varnir og þeir síðarnefndu hafa
undanfarið eflt flugher sinn og
búið hann nýtísku vopnum.
Innlent varnarlið
Hér á landi er sáran kvartað
undan vaxandi atvinnuleysi. Stigs-
munur er á því hvort hinir atvinnu-
lausu eru fullorðnir menn eða ungt
fólk sem hvorki er í námi né starfí.
Það á að gefa ungu og hraustu
fólki kost á því að ganga í herþjón-
ustu og síðar að fá framtíðarstörf
á því sviði. En það á ekki að skylda
neinn til þess, heldur velja harðan
kjarna sem vill og óskar þess að
taka þátt í vörnum landsins. Það
verður líka að vera skilyrði að
varnarlið okkar verði aðeins notað
á íslandi og aldrei sent til annarra
landa.
Þingmenn okkar
Þingmenn okkar í sölum Alþing-
is ættu nú í vetur að sjá sóma sinn
í því að flytja frumvarp til laga
um stofnun íslensks varnarliðs.
Hér með er skorað á þá að láta
þessi mál til sín taka.
Hvað snertir fjárhagshliðina má
telja eðlilegt að hin NATO-ríkin
beri kostnað af þessu þar eð ísland
er landfræðilega þýðingarmikill
hlekkur í samvinnu þeirra þjóða.
Höfundur er meindýraeyðir.
með landnámi norskra bænda, um
umgengnishætti gagnvart gróð-
urfari landsins leiddu til stigvax-
andi falls gróðurstigsins. í ellefu
hundruð ár hefur gróðurstigið fall-
ið, ekki með jöfnum hraða heldur
með stigvaxandi hraða. Vettlinga-
tök íslenskrar landbúnaðarforystu
á þessum hlutum eru orðin henni
til skammar, leiðsagnarhlutverkið
vanrækt.
Nú er svo komið að þar sem
álag á landi minnkar vegna fækk-
unar sauðfjár veldur aldagamalt
skilningsleysi, vegna vanræktrar
leiðsagnar, því að sinubrennsla
óvita kaupstaðanna og óvita skjól-
stæðinga landbúnaðarfræðslumála
til sveita tekur við. Ef landbúnað-
arforystan hefði ekki legið á þekk-
ingu sinni eins og ormur á gulli
væru skemmdarverk Náttúru-
verndarráðs og taglhnýtinga þeirra
ekki möguleg í þeim mæli og raun
ber vitni um. Fáfræðin er upp-
spretta ranghugmyndanna. Fáf-
rótt fólk heldur að land blási upp
af því að það komi vindur og hrein-
lega blási jarðveginum í burttilefn-
islaust. Þegar fólk skilur þátt gróð-
urstigsins í varðveislu samfellds
gróðurs hverfa þessar ranghug-
myndir. Ég hef gróðursett njóla í
rofna og magra skriðu. Stóra njóla-
rót tekna upp út kálgarðsjaðri.
Fyrsta sumarið náði hún að vaxa
50 cm. Rýr blómstöngull með
nokkrum fræjum. Á öðru ári spír-
aði upp stöngul ómynd sem ekki
náði að þroska fræ. Á þriðja ári
vottaði fyrir lífb en á fjórða ári var
plantan dauð. Á sama tíma og ég
gróðursetti njólann gróðursetti ég
viðlíka lúpínurætur. Á fyrsta ári
komu 3 blómstönglar. Á öðru ári
10. Á þriðja 30. Á fjórða ári 50 og
á fimmta ári 70 blómstönglar
vaxnir upp af einni rót. Þarna skil-
ur milli feigs og ófeigs. í þessu
sama hlutfalli skilur á milli land-
auðnarboðskapar náttúru-
verndarráðsmanna og landbóta-
starfs landgræðslumanna í dag.
Höfundur er búfrseðingur.
VÁKORT
Eftirlýst lcort nr.:
4507 4500 0021 1919
4507 4500 0021 6009
4543 3700 0014 2334
AfgraiBsluMlfc,
vinumlagasl taklð
ofangrelnd kort úr uniforð og
•ondiBVISA iolondl aundurhllppl.
VERD LAJN KR. 5000,-
fyrlr aB klófoata kort og wioo ái vBgot
i
l

I Vaktþjónusta VI8A or opln allon |
I aólarhrinBlnn. ÞangaB bar aB |
Itilkynna um glötuB og ntolln kort
SÍMI: 567 1700
Alfabakka 16 - 109 Roykjavik
VAKORTALISTI
Dags. 19.11.’95.NR. 197
5414 8300 2954 3104
5414 8300 3225 9102
5413 0312 3386 5018
5414 8300 3236 9109
Ofangreind kort eru vákort,
sem taka ber úr umferð.
VERÐLAUN kr. 5000.-
fyrirþann, sem nær korti
og sendir sundurklippt til ■
Eurocard.
KREDITKORT HF„
Ármúla 28,
108 Reykjavík,
sími 568 5499

"OT.