Morgunblaðið - 10.12.1995, Síða 22

:
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓRÐUR Guðmundsson og
fjölskylda hans á Neðra-Hálsi í
Kjós sunnudaginn 11. júní 1882.
Trevelyan tók þessa mynd af
Þórði (1844-1921) bónda og
hreppstjóra Kjósverja, Guðrúnu
Guðmundsdóttur (1844-1894),
og börnum þeirra skömmu eftir
að þau fluttust úr Laxárnesi að
Neðra Hálsi. í bókinni segir:
„Þótt Burnett héldi enga dagbók
1882 og skrifaði ekkert við
myndir frá því ári heppnaðist
samt sem áður að hafa upp á
nöfnum fólksins með aðstoð
sóknarmannatals Kjósveija. Af
myndinni sýnist líka mega ráða
að þar sem drengirnir, allir
fimm, geta státað af því að vera
nýklipptir og öll fjölskyldan er
í nýþvegnum og -stroknum föt-
um, hljóti að hafa gefist góður
tími til að búa sig upp á — og
tilefnið hafi verið meira tilhlökk-
unarefni en myndatakan ein. Á
því fékkst seinna staðfesting í
kirkjubókinni þegar athugað
hvað í henni stendur við sunnu-
daginn 11. júní 1882. Þann dag
hafði fjölskyldan setið fyrir hjá
Trevelyan rétt áður en hún lagði
af stað frá Neðra-Hálsi til þess
að vera við fermingarguðsþjón-
ustu í Reynivallakirkju...
Þórðar Guðmundssonar... er
minnst fyrir framsýni og fyrir
það hve hann var dugmikill og
einarður að beijast fyrir þeim
málum sem hann taldi best
þjóna þörfum bænda í Kjós og
horfa til almennra búnaðar-
framfara."
22 SUNNUDAGUR 10. ÐESEMBER 1995
Ljósmyndir © Frank Ponzi
Úr nýjum bókum
Ljósmyndir frá
harðindaárum
BÓKIN ísland fyrir aldamót - Harð-
indaárin 1882 -1888, er komin út.
Byggir hún á meira en hundrað
ljósmyndum sem breskir ferðalang-
ar og stangveiðiunnendur, Maitland
J. Bumett og Walter H. Trevelyan,
tóku á þessu sex ára tímabili. Frank
Ponzi fann myndaalbúm þeirra í
London fyrir átta áram og gerði
sér strax grein fyrir því að auk
þess að hafa undir höndum fallegar
ljósmyndir og listrænar, þá hefðu
þær einnig ótvírætt sagnfræðilegt
heimildagildi. Síðan hefur hann
grafið upp bakgrunn Ijósmyndar-
anna, ráðið í hvar myndirnar eru
teknar og borið kennsl á fólk sem
á þeim er. í bókinni birtir Frank
allar þessar ljósmyndir, skýringa-
myndir að auki, og fjallar um sitt-
hvað sem tengist þessu erfiðleika-
skeiði í lífi landsmanna.
9ÍSLAND fyrír aldamót - Harð-
indaárin 1882 - 1888, eftir Frank
Ponzi. Útgefandi er Brennholt.
Bókin er 180 blaðsíður, með um 150
Ijósmyndir.
BÖRN fiskimanna í Grófinni, Reykjavík, 1884. Þau hafa-lifað af mislingafaraldurinn tveimur
árum áður og vita hvað lífsbaráttan er. Bókarhöfundur veltir þvi fyrir sér að heldur virðist
léttara yfir drengjunum, enda braut stúlknanna markaðri frá æsku. Börnin minna á smávax-
ið fullorðið fólk. Þó veit enginn hver þau voru eða getur ráðið í örlög þeirra.
j
SÖLVHÓLL 1883. Þetta er elsta ljósmynd sem
vitað er um af býlinu, en það stóð nálægt Amar-
hóli og þaðan sást yfir bæinn og út á sjó. Um
þessa mynd skrifar Frank Ponzi meðal annars:
Annar hvor þeirra Burnetts eða Trevelyans tók
hana 1883 til þess að sýna dæmigerð hýbýli
sveitafólks á Islandi. Þótt heimilisfólkið sjáist
hvergi má skýrt og greinilega ráða lifnaðarhæti
þess af torfbænum, veiðarfærunum og amboð-
unum sem það notaði í lífsbaráttunni frá degi
til dags. í sinni ljóðrænu kyrrð og drunga verð-
ur þessi mynd ekki aðeins heimild um lifnaðar-
hætti þeirra sem stunduðu jöfnum höndum bú-
skap og sjósókn á 19. öld, heldur sýnir hún líka
í hnotskurn þau fátæklegu kjör og lífsskilyrði
sem fólk hafði búið við í bændasamfélaginu ís-
lenska frá fornu fari og tiltölulega lítið höfðu
breyst frá því land var numið á 9. öld og allt
fram á þá tuttugustu."
I