Morgunblaðið - 28.01.1996, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 1996
MORGUNBLA.ÐIÐ
Víða eiqa sér stað þreifingar eða viðræður um samein-
ingu sveitarfélaga. Jókvæðir straumar fró sameiningu
sveitarfélaga ó norðanverðum Vestfjörðum hafa leikið
um sveitarstiórnarmenn um allt land. Þó virðast erfiðleikar
í atvinnumólum og fólksflótti úr sveitum hafa minnkað
andstöðuna. í grein Helga Bjqmasonar kemur fram
sú skoðun að stefnuleysi ríki í þessum mólum og að
hægt sé að finna mótsagnir í gfstöðu sveitarstjórnarmanna.
'Ólafsfjörðup
3 Borgarfjotður
laströnd
Akureyri
igilsstaðir/*
REYKJAVÍf
Sföðvarfjörðt
Hveragerði
Djúpívogur
»HeIa/~r
röISVöllur
hreppuu
EFTIR misheppnaða tilraun til
að endurskipuleggja sveit-
arstjómarstigið með sam-
einingarkosningunum 1993
hefur umræðan legið í láginni. Nú
er ákveðin gerjun komin í gang að
nýju og virðist sameiningin á norðan-
verðum Vestfjörðum hafa smitað út
frá sér, auk þess sem versnandi at-
vinnuástand og fólksfækkun virðist
hafa haft áhrif á afstöðu fólks.
Sveitarstjómarmenn um allt land
eru að hugsa um kosti og galla sam-
einingar og sums staðár hefur það
leitt til formlegra eða óformlegra
viðræðna. Allir tala um að fara ró-
lega í sameiningarmálin og benda á
kosningamar frá 1993 sem vítið sem
beri að varast. Sumir segja reyndar
að átakið þá hafí komið sameining-
unni vel inn í umræðuna en aðrir
segja að aðfarimar hafi tafið þróun-
ina í mörg ár.
Allt fmmkvæðið að þeim samein-
ingartilraunum sem nú standa yfir
kemur frá sveitarstjómarmönnum á
viðkomandi svæði enda er það yfír-
lýst afstaða ráðherra sveitarstjórnar-
mála að hafa ekki um þetta forystu.
Opinber stefna um það hvernig sveit-
arstjórnarstigið eigi að vera skipu-
lagt virðist því ekki skýr - nema hún
felist í því að ríkjandi ástand sé harla
gott og ekki eigi að stefna að breyt-
ingum. Allavega er ljóst að ný tilraun
að frumkvæði ríkisins til heildarend-
urskipulagningar er ekki á döfínni.
Viótaekast og rótteekast
Stærsta svæðið sem nú er verið
að vinna að sameiningu á er í
Skagafirði þar sem sjö sveitarfélög,
þar á meðal Sauðárkrókur og Hofs-
ós, hafa ákveðið að hefja vinnu við
sameiningu og að minnsta kosti
eitt til viðbótar er að
bætast í þann hóp. Full
alvara virðist vera í þeirri
vinnu, eins og fram kem-
ur í sérstakri frétt hér á
opnunni.
Róttækasta hugmyndin sem nú
er verið að ræða er hins vegar sam-
eining þriggja bæja á Austurlandi,
Neskaupstaðar, Eskifjarðar og
Reyðarfjarðar. Norðfírðingar hafa
haft frumkvséðið að viðræðum og
undirtektir eru góðar á Eskifirði.
Ekki er vitað um afstöðu Reyðfírð-
inga, að öðru leyti en því að það
situr í þeim að hafa orðið undir í
baráttunni við Eskfirðinga um við-
komuhöfn Eimskips vegna Evrópu-
siglinga. Hugsanlegt er að þær
deilur geti spillt fyrir þeirra þátt-
töku.
Ósammála wm kosti'
Innan héraðsnefndar Eyjafjarðar
hafa verið umræður um sameiningu
sveitarfélaga. Birgir Þórðarson á
Öngulsstöðum II, formaður héraðs-
nefndar, .segir að ástæða hafi þótt
til að vekja málið upp aftur, án
þess að menn væru með ákveðnar
sameiningarhugmyndir í huga.
I skoðanakönnun sem gerð var
meðal sveitarstjórnarmanna á
svæðinu kom fram að tæplega 90%
þeirra sem svöruðu vildu fækka
sveitarfélögunum en aðeins 7% voru
á móti breytingum og tæplega 75%
töldu æskilegt að þeirra eigin sveit-
arfélag sameinaðist öðrum en að-
eins 14% vildu það ekki. Þarna kem-
ur fram greinilegur vilji til samein-
ingar en hins vegar eru menn ósam-
mála um það hve víðtæk sameining-
in eigi að vera. Meira en fjórðungur
þeirra sem svöruðu vildu hafa Eyja-
fjörð eitt sveitarfélag, nálega
fimmtungur vildi 2-3 sveitarfélög
en flestir, eða 42%, vildu að sveitar-
félögin yrðu 4-6. Einungis 5% vildu
fleiri en sex sveitarfélög en nú eru
fjórtán sveitarfélög við Eyjafjörð.
Þess ber að geta að svörun í könn-
uninni var léleg, eða rétt rúmlega
50% og ber því að taka niðurstöðun-
um með fyrirvara.
Það eina áþreifanlega sem er að
gerast í sameiningarmálum á Eyja-
fjarðarsvæðinu eru fyrirhugaðar
viðræður Óiafsfjarðarbæjar, Dal-
víkurbæjar, Svarfaðar-
dalshrepps, Árskógs-
hrepps og Hríseyjar-
hrepps um möguleika á
aukinni samvinnu. Rögn-
valdur Skíði Friðbjöms-
son, bæjarstjóri á Dalvík, segir að
þó verkefnið sé að fara yfir sam-
starfsverkefni sveitarfélaganna og
athuga möguleikana á að auka þau
sé hugsanlegt að einhver hluti
þeirra vildi kanna sameiningu. í því
sambandi mun einkum vera rætt
um Dalvík, Svarfaðardal og Ár-
skógsströnd. Rögnvaldur segir þó
að menn séu sammála um að stíga
þetta í skrefum og fyrst verði farið
yfír samstarfsverkefnin, einkum
víðtækari samvinnu vegna yfirtöku
grunnskólans og uppbyggingar fé-
lagsþjónustu.
Um tíma var rætt um sameiningu
þriggja eða fjögurra hreppa utan
Akureyrar; en þar eru Glæsibæjar-
hreppur, Óxnadalshreppur, Skriðu-
hreppur og Arnarneshreppur. Sú
hugmynd virðist ekki hafa fengið
nægilegt fylgi sveitarstjórnar-
manna.
Halla sér i suóur
Fallið hefur verið frá hugmynd-
um um sameiningu Djúpavogs-
hrepps og Breiðdalshrepps sem
áhugi var á vegna yfirtöku Bú-
landstinds hf. á Djúpavogi á frysti-
húsinu á Breiðdalsvík. Ólafur Ragn-
arsson, sveitarstjóri á Djúpavogi,
segir að hreppsnefndin hafi einfald-
lega komist að þeirri niðurstöðu að
þetta væri of takmörkuð sameining.
Ibúar Djúpavogs myndu ekki hafa
hag af henni, heldur þvert á móti
þurfa að taka á sig auknar byrðar
vegna skulda Breiðdalshrepps og
krafna um jafna þjónustu sem
myndi hafa í för með sér uppbygg-
ingu margvíslegrar þjónustu sem
ekki er fyrir hendi á Breiðdalsvík.
Ákveðið hefur verið að fá þingmenn
kjördæmisins og fulltrúa Jöfnunar-
sjóðs sveitarfélaga til að ræða mál-
ið.,
Ólafur segir að kannaðir hafí
verið möguleikar á sameiningu
fimm sveitarfélaga, frá Fáskrúðs-
fírði til Djúpavogs, en þær hug-
myndir hafí ekki hlotið hljómgrunn.
Ólafur er mikill áhugamaður um
sameiningu sveitarfélaga og lýsir
þeirri skoðun sinni að fyrst samein-
ing í austur gangi ekki telji hann
fýsilegt að halla sér í suður, athuga
sameiningu við Hornafjörð. Segir
hann að samstarf hafi sífellt verið
að aukast við Hornafjarðarbæ og
þar sé ýmis þjónusta sem Djúpa-
vogsbúar þurfí á að halda.
Kosíó i forsetakosningum
Útlit er fyrir að kosið verði um
sameiningu sveitahreppa á að
minnsta kosti tveimur stöðum sam-
hliða forsetakosningunum í vor.
Verkinu lýkur
ekki án lög-
þvingunar
Annars vegar er um að ræða sam-
einingu Grímsneshrepps og Laugar-
dalshrepps en þéttbýlið við Laugar-
vatn er í síðarnefnda hreppnum.
Þessir tveir hreppar voru eitt sveit-
arfélag þar til fyrir níutíu árum að
Laugvetningar klufu sig út úr
Grimsneshreppi. Böðvar Pálsson á
Búrfelli, oddviti Grímsneshrepps,
segir að ef sameining verði sam-
þykkt sé stefnt að kosningum til
nýrrar hreppsnefndar í haust og
sameiningu um áramót. Liðlega 500
íbúar verða í sameinuðu sveitarfé-
lagi. Sameining í uppsveitum Ár-
nessýslu var felld í stóru sameining-
arkosningunum en Böðvar telur að
viðhorf fólks sé að breytast. Segist
hann ekki vita skýringuna á því
nema hvað fólk sjái sér hag í sam-
einingu, þannig fái það betri og
ódýrari þjónustu.
Ibúar í Grafningshreppi og Þing-
vallasveit eru komnir niður fyrir 50.
Hugsanlegt er að þessir hreppar
komi inn í sameininguna og er það
mál til umræðu í hreppsnefndunum.
Meiri líkur eru á að vilji sé til þess
í Grafningi en í Þingvallasveit þó
síðarnefnda hreppsfélagið hafí verið
innan við lágmarksíbúafjölda í þijú
ár og beri því að sameinast öðru
sveitarfélagi samkvæmt lögum.
Upphéraósmenn reeóa saman
Sameining allra ellefu sveitarfé-
laganna á Fljótsdalshéraði var felld
alls staðar nema á Egilsstöðum
árið 1993. Á fundi héraðsnefndar
í desember var farið að ræða þenn-
an möguleika á nýjan leik. Helgi
Halldórsson, bæjarstjóri á Egils-
stöðum, segir að farið hafi verið
yfír þróunina frá síðustu kosningum
og hvort frekar væri ___________
áhugi á sameiningu nú.
Umræðan leiddi ekki til
ákveðinnar niðurstöðu en
ljóst er að sameiningar-
hugmyndin á sér bæði
ákafa fylgjendur í oddvitahópnum
og ekki síður harða andstæðinga.
Ljóst virðist því að ekki komi til
kosninga um sameiningu alls Hér-
aðsins í bráð. Helgi Halldórsson
telur þó að afstaða manna hafí
heldur breyst, menn séu jákvæðari
fyrir sameiningu en áður.
Unnið hefur verið að athugun á
Sameiningin
vestra smitar
út f rá sér
kostum og göllum sameiningar
þriggja hreppa á upphéraði, Skrið-
dalshrepps, Fljótsdalshrepps og
Vallahrepps. Að sögn Margrétar
Sigbjörnsdóttur á Hallormsstað,
oddvita Vallahrepps, eru niðurstöð-
ur athugunar á kostum og göllum
sameiningar nú til umfjöllunar í
hreppsnefndunum. Næsta skref er
að kynna málið fyrir íbúunum og
ef undirtektir verða góðar er stefnt
að atkvæðagreiðslu samhliða for-
setakosningunum í júní. Margrét
vill sem minnst segja um niðurstöðu
umræddrar athugunar, annað en
að það virtist hagkvæmt að stækka
sveitarfélögin. I nýja hreppnum
yrðu 300-400 manns.
Víða um land er geijun í samein-
ingarmálunum en ekki er vitað til
hvers hún leiðir. Oft er um að ræða
þreifingar um takmarkaða samein-
ingu, til dæmis tveggja eða þriggja
sveitahreppa. Samkvæmt núver-
andi lögum ber að sameina sveitar-
félag öðru ef það hefur haft færri
en 50 íbúa þijú ár í röð, nema að-
stæður krefjist annars. Fjórir
hreppar eru í þessari stöðu nú,
Vindhælishreppur í Austur-Húna-
vatnssýslu, Skógarstrandarhreppur
á Snæfellsnesi, Þingvallasveit og
Skefilsstaðahreppur í Skagafirði.
Félagsmálaráðuneytið hefur óskað
eftir tilnefningum viðkomandi
hreppsnefnda og héraðsnefnda í
nefnd til að gera tillögur um sam-
einingu þessara hreppa við aðra.
Vióhorf aó breytast
Sveitarstjórnarmenn sem rætt er
við telja flestir að andstaðan við
sameiningu sveitarfélaga hafi
minnkað frá því í sameiningarkosn-
ingunum 1993 en þá var
sameining víðast hvar
felld og var mesta and-
staðan í dreifbýlishrepp-
um. Þrjú atriði eru eink-
um nefnd sem skýring á
breyttri afstöðu fólks. í fyrsta lagi
hefur atvinnulífi hrakað mjög á
landsbyggðinni, ekki síst í sveita-
hreppum vegna erfiðleika landbún-
aðarins og sums staðar hefur brost-
ið á fólksflótti. Fleiri en áður telja
að betri viðspyrna fáist í stærri og
öflugri sveitarfélögum.
Annað atriðið er yfirvofandi til-