Morgunblaðið - 28.01.1996, Blaðsíða 27

26 SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 1996
MORGUNBLADIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 1996 27
+

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDl
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BJARG
ÞÆR umræður, sem nú standa
yfir um framtíð vistheimilis-
ins á Bjargi, eru skýrt dæmi um
þær ógöngur, sem sparnaðarað-
gerðir á spítölunum eru komnar
í. Á Bjargi búa að jafnaði 12 til
14 einstaklingar, sem eiga við
geðklofasjúkdóm að stríða, sem
er einn hinn erfiðasti á sviði geð-
sýki. Þessir einstaklingar geta
ekki, á þeim tíma sjúkdómsins,
sem þeir eru vistaðir á Bjargi,
búið einir og óstuddir og það er í
mörgum tilvikum til of mikils
mælzt, að fjölskyldur þeirra sjái
um þá. Þess vegna er óhjákvæmi-
legt, að samfélagið taki á sig
kostnað af vistun þeirra, m.ö.o.
að kostnaður við vistun þeirra sé
greiddur úr sameiginlegum sjóði.
Nú hefur Ríkisspítölum verið
gert að draga verulega úr útgjöld-
um. Að því verki er staðið á þann
hátt, að niðurskurðinum er skipt
niður á hinar ýmsu deildir þ.á m.
á geðdeild Landspítalans. Á þeirri
deild hefur hvað eftir annað á
undanförnum árum verið gripið til
lokana vissan hluta ársins til þess
að mæta kröfum um niðurskurð
útgjalda og á sl. ári lýstu talsmenn
deildarinnar yfir því, að niður-
skurðurinn væri kominn svo langt,
að af því stafaði bein hætta fyrir
sjúklinga.
Geðdeild Landspítalans stendur
frammi fyrir því að skera niður
útgjöld um 42 milljónir króna. Um
þetta segir Tómas Helgason, yfir-
læknir í samtali við Morgunblaðið
í gær: „Núna stöndum við s.s.
frammi fyrir því, að velta því fyr-
ir okkur hvort einhver starfsemi
ættl frekar að vera á vegum ein-
hverra annarra. Niðurstaðan varð
sú, að eðlilegt gæti talizt, að
umönnun fatlaðra, eins og búa á
Bjargi, væri á vegum félagsmála-
stofnana, svæðisstjórna og ann-
arra slíkra."
í þessu felst, að kostnaður við
vistun þeirra einstaklinga, sem nú
búa á Bjargi færist til innan opin-
bera kerfisins. Hann fellur ekki
niður. Þegar litið er á opinbera
reksturinn í heild mun ekki takast
að draga úr útgjöldum, sem nemur
þeim 22 milljónum króna, sem
reksturinn á Bjargi kostar. Það
er raunar fullkomið álitamál,
hvort yfirleitt mun takast að draga
úr þessum kostnaði að nokkru
ráði. Hann verður eftir sem áður
greiddur úr sameiginlegum sjóði
skattgreiðenda. En hann verður
ekki bókfærður hjá Ríkisspítölum.
í þessu felast ógöngur hins op-
inbera í niðurskurðaraðgerðum.
Það er ekki í þessu tilviki og mörg-
um öðrum verið að ná fram raun-
verulegum sparnaði. Kostnaður,
sem er skorinn niður á einum stað
kemur fram annars staðar. M.ö.o.
er þetta ákveðinn blekkingarleik-
ur.
Þetta er ástæðan fyrir því, að
í umræðum um þessi mál af hálfu
Morgunblaðsins, hefur siðustu
mánuði verið lögð áherzla á, að
taka yrði sparnaðaraðgerðir í heil-
brigðisgeiranum nýjum tökum.
Það er ekki árangur í raun að
færa útgjöld til í opinbera kerfinu.
Það getur gert forráðamönnum
Ríkisspítala kleift að lýsa því yfir
að þeir hafi staðið við fyrirheit
um sparnað eða að þeir hafi orðið
við kröfum um sparnað. En kostn-
aðurinn fyrir skattgreiðendur er
nánast sá sami.
Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra segir í samtali við
Morgunblaðið í gær: „Þó svo ráðu-
neytið skipti sér ekki af rekstri
einstakra deilda Ríkisspítalanna
lýsi ég því yfir, að ef Bjargi verð-
ur lokað verður fundið öruggt
skjól fyrir alla heimilismenn."
Þessi yfirlýsing er mikilsverð,
en í henni felst, að hið opinbera
mun áfram standa undir kostnaði
við vistun þessara einstaklinga.
Nú er auðvitað hugsanlegt að það
takist að finna leið til þess að sjá
fyrir því á hagkvæmari hátt en á
Bjargi. Um það ' segir Tómas
Helgason: „Hvað þjónustan kostar
fer mikið eftir því, hversu mikil
hún er og því er erfitt að segja
til um, hvort hægt væri að ná fram
sparnaði við vistun heimilismanna
á Bjargi annars staðar. Hitt er
ljóst að starfsemi á vegum Geð-
hjálpar, Geðverndar og vernduð
heimili sveitarfélaganna eru ódýr-
ari.“
Bjargsmálið er dæmi um það,
að hið opinbera þarf að hugsa upp
á nýtt, hvernig staðið er að sparn-
aðaraðgerðum. Við höfum lært
mikið í þeim efnum á undanförn-
um árum. Eitt af því er það, að
tilfærsla á útgjöldum er ekki
sparnaður. Augljóslega er í þessu
máli fyrst og fremst um tilfærslu
á útgjöldum að ræða. Svarar sú
tilfærsla kostnaði?
FLOKKAR
OG VEIÐI-
LEYFA-
GJALD
IMORGUNBLAÐINU í gær var
frá því skýrt, að hugmyndir
um veiðileyfaleigu innan kvóta-
kerfisins hefðu verið ræddar á
fundi framkvæmdastjórnar Al-
þýðubandalagsins fyrir nokkrum
dögum. Þessar umræður eru í
beinu framhaldi af samþykkt
landsfundar Alþýðubandalagsins
sl. haust um nýja stefnumörkun í
sjávarútvegsmálum.
Þessar umræður innan Alþýðu-
bandalagsins eru mikilvægar.
Smátt og smátt er stuðningur við
þær grundvallarhugmyndir, að
útgerðin greiði verð fyrir aðgang
að auðlindinni að ná meira fylgi
innan stjórnmálaflokkanna. Nú
. þegar hafa Alþýðuflokkur og Þjóð-
vaki lýst fylgi við þær hugmyndir.
Þær eiga einnig vaxandi fylgi að
fagna innan Kvennalistans. Um-
ræðurnar innan Alþýðubandalags-
ins nú eru þess vegna þýðingarmi-
klar.
Minna hefur farið fyrir slíkum
umræðum á vettvangi Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks. Þó
er ljóst að verulegt fylgi er við
þessar hugmyndir innan Sjálf-
stæðisflokksins og m.a. hefur
varaformaður flokksins lýst
stuðningi við þær. Innan Fram-
sóknarflokksins fjölgar þeim einn-
ig, sem krefjast breytinga á núver-
andi kerfi.
Fyrir flokkana sjálfa skiptir
verulegu máli, að þeir taki frum-
kvæði í þessum efnum. Frambjóð-
endur þeirra urðu þess áþreifan-
lega varir á framboðsfundum sl.
vor hver hugur fólksins í landinu
er. Morgunblaðið fagnar þessum
atbeina Alþýðubandalagsins.
HELGI
spjall
1 1 VIÐ VORUM
JL AO»saman að
skemmta okkur svolítið
niðri á Hótel Borg einn eft-
irmiðdag sem oftar, Tómas,
Þorsteinn Gylfason og við
Kristján Karlsson, og þá
kom Jónas Árnason að borðinu til okkar og sagðist
hvorki botna upp né niður í mér, en við ættum tvennt
sameiginlegt, Tómas Guðmundsson og flokksleysið.
Síðan fórum við með honum út í Alþingi og sátum
nokkra stund í þingflokksherbergi Alþýðubandalags-
ins. Þá ítrekaði Jónas að við ættum það sameiginlegt
að enginn gæti sagt, Hann er flokksþróðir minn(!) Ég
sagðist hafa svipaða afstöðu til rómantíkur og Jónas
einsog hún kom fram í Þjóðviljaviðtali við hann. Jónas
sagði það hlyti að vera einhver misskilningur, Við
getum ekki átt sömu rómantíkina! En við eigum Tóm-
as sameiginlega, skáldskap hans og snilld.
Jónas Ámason var skemmtilegur og ég taldi það
til tímamóta í samtímasögunni að við skyldum sitja
þarna í þingflokksherbergi Alþýðubandalagsins og
blóta Bakkus. Mér fannst það upplífgandi tilbreyting.
0 g ég hygg þetta herbergi hafi aldrei verið betur notað!
~\ ~\H ÞEGAR Tómas afhenti mér kvæðið um
11 I *hundinn Stubb sem hann bar mjög fyrir
brjósti breytti hann tveimur línum áðuren kvæðið birt-
ist í jólalesbók.
í fyrsta kafla stóðu þessi orð:
Þá þótti mér sem því ég gæti treyst,
að þú gætir úr hvetjum vanda leyst.
Þessu breytti hann svo:
Þá þótti mér sem því ég gæti treyst,
að þú fengir úr hverjum vanda leyst.
Og í IV kafla er svofellt erindi:
Og hvort ber nokkur gæfa oss guði nær
en góðvild sú, er ávallt litið fær
á saklausasta smælingjann sem bróður?
Hver sæla meiri en vera honum góður?
Upphaflega var þetta erindi svo:
Og hvort ber nokkur gæfa oss guði nær
en góðvild sú, er ávallt litið fær
á saklausasta smælingjann sem bróður?
Hvað sælla en að Vera honum góður?
1 1 O ÞEGAR menn leita að skírskotunum í verk-
A lö»um rithöfunda, vill það oft gleymast, að
þeir eru að koma einhverju af sjálfum sér á framfæri,
sem liggur ekki í augum uppi í verkinu, og þá miklu
frekar en þeir séu að fjalla um annað fólk eða skrifa
það inní söguna. Þóað enginn þekki sjálfan sig vel
má ganga að því vísu, að listamenn þekki sjáifa sig
betur en annað fólk. Ef Brandur ábóti er höfundur
Hrafnkötlu, þá er hann fyrstogsíðast að gera grein
fyrir einhveijum djúpstæðum þætti í honum sjálfum,
frekaren hann sé að leiða frændfólk sitt fyrir einhvem
æðsta dóm í verki sínu. Þannig lýsir Borgarlíf miklu
frekar einhveiju, sem liggur djúpt í eðli Ingimars Er-
lends Sigurðssonar, en öðru fólki, svo ég taki nærtækt
dæmi. Sagan getur því ekki verið nein- úttekt á okkur
Bjarna Benediktssyni, sem Ingimar Erlendur þekkti
ósköp lítið, þegar hann skrifaði hana sem gagnrýni á
Morgunblaðið og íhaldið á sínum tíma. Honum er það
sjálfum innan handar að skýra þetta, en bezt gæti ég
trúað því að Ingimar Erlendur teldi sig einfaldlega
hafa verið að skrifa skáldsögu um sjálfan sig og um-
hverfí sitt, einsog hann upplifði það í dagdraumum
sínum. Og boðskapurinn sé listin sjálf, hvemigsem til
hefur tekizt.
M
GUÐBRANDUR ÞOR-
láksson biskup hrósaði
Vestfirðingum fyrir
áhuga á andlegum
verðmætum, þegar
hann hafði gefið út
biblíuna sem við hann
er kennd. Agaðir af
miklu umhverfi og háskasamlegu hafi leit-
uðu þeir athvarfs í mikilvægum ritum um
örlög mannsins andspænis forsjón og nátt-
úruöflum. Þessi afstaða hefur fylgt vest-
fírzku mannlífí æ síðan og birtist hvað
eftirminnilegast í sígildum verkum Guð-
mundar G. Hagalíns.
Það var úr þessu umhverfi sem Ásgeir
Jakobsson var sprottinn og bar hann því
fagurt vitni alla tíð, bæði í afstöðu sinni
og ritverkum. Hann var sérstæður stílisti
og hið salta viðhorf Vestfírðingsins fylgdi
honum inn í eftirminnilegt andrúm verka
hans, hvort sem þau fjölluðu um einstaka
athafnamenn eða skáldsagnapersónur
sem áttu rætur í umhverfi hans og skáld-
legri hneigð. Hann ræktaði öðrum betur
þá arfleifð sem beið hans og hafði við
andlát sitt skilað miklum andlegum verð-
mætum sem hvorki ryð né mölur fá grand-
að. Hið sjálfstæða viðhorf Ásgeirs birtist
ævinlega í verkum hans og augljóst mátti
vera að hann laðaðist að þeim atgervis-
mönnum sem höfðu staðið í brúnni á þjóð-
arskútunni þegar sú mikla sigling hófst
sem fleytti okkar úr fátækt og hokri inn
í glæsta veröld mikilla fyrirheita. Þeir sem
þar höfðu forystu voru hans menn. Og til
þeirra leitaði hann helzt þegar þörfín kom
að fínna kröftum sínum viðnám. Þeir voru
hans líkar, sérstæðir og án þess að falla
inn í fjöldann; kraftmiklir hugsjónamenn
og brautryðjendur sem höfðu eins og hann
sjálfur hafízt úr fátækt og brotizt áfram
af þeim metnaði sem þjóðin þurfti hvað
mest á að halda. Þeir vissu um margvísleg-
ar hættur á þessari siglingu en létu aldrei
bilbug á sér fínna; höfðu marga fjöruna
sopið þegar yfir lauk. Af slíkri reynslu
gat Ásgeir sjálfur einnig státað og það
fór enginn af hans fundi án þess að hafa
aukið sjálfum sér styrk og bætt alin við
andlegt þrek sitt og auðnugóð fyrirheit.
Af því nutu lesendur Morgunblaðsins góðs
og ber að þakka það, ekki sízt við leiðarlok.
Sjórinn átti hug Ásgeirs Jakobssonar
allan og honum tengdust helzt þau afrek
sem hann vann með ritlist sinni. Hann fór
sínar eigin leiðir þegar hafíð var annars
vegar, ekki síður en endranær, og skoðan-
ir hans voru hertar í eigin reynslu og því
umhverfi sem agaði hann ungan og kenndi
honum að það kostar að vera karlmaður,
svo að vitnað sé til einnar helztu sögu-
hetju Ha_galíns. Til gamans mætti því vel
kveðja Asgeir Jakobsson, þennan eftir-
minnilega fulltrúa íslenzkrar mannúðar-
stefnu og mikilvægrar arfleifðar, í þeim
anda sem honum hefði sjálfum bezt líkað
og vitna til orða í þessari sömu vestfirzku
sögu, Sturlu í Vogum, en þar segir í upp-
hafi 25. kafla: „Þorskurinn er mislynd
skepna, og þó að lærðir menn séu nú að
setja upp merkissvip, já, nærri því forsjón-
arsvip, og gera nákvæmar athuganir á
hans eðli - og mjög svo sanngjamar
ákvarðanir um hans háttemi, helzt að
segja hreint og beint leggi vegi fyrir hann
um hafdjúpin, þá er nú síður en svo, að
hann virði þetta við þá á nokkurn hátt.
Hann fer sinna ferða sitt á hvað, rétt eins
og engir gáfaðir vísindamenn eða góðvilj-
aðir leiðtogar væru til í þessari veröld.
Mislyndur og einþykkur hafði hann löng-
um reynzt þarna í fjörðunum. Það var nú
fyrst og fremst það, að hann sýndist gefa
mjög lítið um suma þeirra, en hafa aftur
alveg sérstakt álit á öðrum. Einn sá allra
helzti af þessum eftirlætisfjörðum þorsk-
skepnunnar var Hamrafjörðurinn. En það
voru engu að síður margir og margvísleg-
ir dintirnir í honum þar. Það var nú til
að mynda ekki mikið á það að treysta,
hvenær hann kæmi, hvað mikið yrði af
honum og hvað lystugur hann yrði. Nei,
þetta var allt saman upp og niður. Þá var
kannski ekki alveg víst, hvað lengi hann
stæði við. Stundum var hreint eins og
hann væri bara á skemmtiferðalagi, svona
rétt til þess að skoða sig um. Það var líka
mjög misjafnt, hvort hann hélt sig bara
á vissum stöðum eða dreifði skilmerkilega
úr sér um allan fjörð, svo að sem flestum
gætu orðið not að honum. Við og við hrúg-
aðist hann allur inn í fjarðarbotn, eins og
hann væri að hugsa um að hlaupa á fjöll
og gera þar með að sannleika hina al-
kunnu öfugmælavísu...“
Þrátt fyrir allt þetta trúði Ásgeir Jak-
obsson og treysti á Hamrafjörð íslenzkrar
framtíðar.
Evrópa í
augnm Eist-
lendinga
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 27. janúar
ÞEGAR LENN-
ART Meri, forseti
Eistlands, kom
hingað til lands fyr-
ir nokkram árum á
þeim dimmu dög-
um, þegar óvissa ríkti um framtíð Eystra-
saltsríkjanna, var þeim sem hann hitti
ljóst, að þar var enginn venjulegur stjórn-
málamaður á ferð heldur merkur leiðtogi,
sem hafði þroskast og herzt í eldi mikillar
persónulegrar lífsreynslu og harmsögu lít-
illar þjóðar. Eftir að Eystrasaltsríkin brut-
ust undan oki Sovétríkjanna var Lennart
Meri kjörinn forseti Eistlands og er nú
einn af virtustu leiðtogum Evrópuríkja,
þótt þjóðin, sem hann er fulltrúi fyrir, sé
bæði fámenn og fátæk.
Á laugardag fyrir viku flutti Lennart
Meri ræðu í Þýzkalandi á vegum Bertels-
mann-útgáfufyrirtækisins þýzka, þar sem
hann lýsti viðhorfum sínum til framtíðar-
þróunar Evrópu. Fróðlegt er að kynnast
þeim viðhorfum, ekki sízt í ljósi umræðna
síðustu daga hér um stöðu Rússlands
gagnvart Evrópuráðinu en í þeim umræð-
um hafa endurspeglast að nokkru leyti
viðhorf manna til þátttöku Rússa yfirleitt
í samstarfí Evrópuríkja.
í ræðu sinni lagði forseti Eistlands
áherzlu á, að Eistlendingar sæktu nú um
aðild að Evrópusambandinu á jafnréttis-
grundvelli. Allar hagtölur sýndu, að Eist-
land gæti setzt að samningaborðinu með
ESB nú þegar. Eistlendingar hefðu gert
sér grein fyrir því strax í upphafi, að fá-
menn þjóð, sem byggði á örsmáum heima-
markaði og fátæklegum auðlindum, gæti
því aðeins náð árangri, að hún opnaði
atvinnu- og efnahagslíf sitt fyrir um-
heiminum. Eistlendingar styðji því frelsi
í efnahagsmálum skilyrðislaust og vilji
byggja upp fijálsa verzlun. Eistneski
markaðurinn væri eins og fríhöfn og þar
væri ekkert rúm fyrir verndarstefnu í einni
eða annarri mynd. Hröð einkavæðing,
frjálsir fjármagnsflutningar og hagstæð
íjármálapólitík, sem m.a. byggði á 26%
flötum tekjuskatti, lítil yfirbygging og
hagstæður vinnumarkaður, skynsamleg
gjaldeyrisstefna og stöðugleiki í banka-
starfsemi, allt þetta hefði gert það að
verkum, að erlend fjárfesting væri meiri
í Eistlandi en í öðrum ríkjum í Evrópum,
sem nú berðust fyrir því að koma á marg-
víslegum umbótum.
Þessi lýsing á viðhorfum Eistlendinga
er forvitnileg fyrir okkur íslendinga, þótt
ólíku sé saman að jafna. Það er hins veg-
ar sá kafli í ræðu Lennarts Meris, sem
fjallaði um hina Nýju Evrópu, sem hlýtur
að vekja meiri athygli okkar. I stuttu
máli lýsti Meri þeirri skoðun, að Evrópa
gæti aldrei náð að spanna Rússland og
önnur aðildarríki Samveldis sjálfstæðra
ríkja og þá gilti einu, hversu jákvæð þró-
un yrði í þeim. „Hin nýja Evrópa og Rúss-
land eru tvær einingar, svipaðar að
stærð,“ sagði forseti Eistlands. „Hvorug
einingin kemst fyrir í hinni,“ sagði Meri
og bætti við að báðum hefði tekizt í stutt-
an tíma að innlima hluta af hinni og báð-
ar einingar hefðu gert tilraun til þess í
fortíð, sem væri okkur ekki fjarlæg.
„Ureltur og fáránlegur metnaður af því
tagi er ekki lengur til staðar í hinni nýju
Evrópu,“ sagði Lennart Meri en í „Rúss-

1 I i V
■
ÞINGVALLAVATN
Morgunblaðið/RAX
landi eru of margir, sem í fullri einlægni
halda því fram, að þau vandamál og hætt-
ur, sem Rússar standa andspænis, séu
afleiðing af því að ríkið sé of lítið“. Til
þess að koma í veg fyrir ófarnað Rúss-
lands verði ríkið að stækka á nýjan leik.
„Þar sem Rússland á marga nágranna -
raunar fleiri en nokkur önnur þjóð í heimi
- er auðvelt að skilja hvemig sú tilfinning
að um mann sé setið, getur orðið til.“
Lennart Meri sagði að því stærra, sem
Rússland væri eða vildi vera, þeim mun
erfiðari yrðu vandamál þess. Hvorki Evr-
ópa né samfélag Norður-Atlantshafsríkj-
anna gæti létt þeirri byrði af Rússum, sem
stærð ríkisins væri. En þetta samfélag
gæti hins vegar staðið gegn heimsveldis-
sinnuðum hugmyndum Rússa og verndað
þá sjálfa og raunar veröldina alla frá „slys-
um“ í framtíðinni.
Lennart Meri sagði í ræðu sinni, að
hann sæi einungis einn möguleika í sam-
skiptum Evrópu og Rússlands. Þar sem
hvorug einingin kæmist fyrir í hinni yrði
að búa til nýja, stærri einingu, þar sem
vel færi um bæði Rússland og samstarfs-
ríki þess beggja vegna Atlantshafsins.
Þátttaka í slíkri einingu hinna þriggja
stóru mundi fullnægja þörf Rússa fyrir
virðingu, sem væri mikil og mundi jafn-
framt skapa svigrúm til lýðræðislegra
umbóta, sem væri nýtt fyrir Rússum.
Bitur
reynsla að
baki
ÞEGAR MENN
kynna sér þessi við-
horf forseta Eist-
lands er nauðsyn-
legt að hafa í huga,
að þar talar maður
með bitra reynslu að baki, bæði persónu-
lega og vegna þjóðar sinnar. Faðir hans
var handtekinn af sovézku leyniþjón-
ustunni fyrir engar sakir (sakaður um
að hafa haft vopn undir höndum en
„vopnið“ var bókahnífur!), sjálfur sat
hann í sovézkum þrælkunarbúðum og
þjóð hans kúguð áratugum og öldum
saman af hinum volduga nágranna í
austri.
Þegar rætt er við Lennart Meri kennir
hins vegar engrar beizkju í tali hans,
heldur raunsæis. Forystumenn Eystra-
saltsríkjanna búa yfír mikilli þekkingu á
Rússlandi, Rússum, forystumönnum
þeirra og samfélagi. Draga verður í efa,
að nokkrir aðrir búi yfir jafn mikilli þekk-
ingu nema þá forystumenn Úkraínu og
Georgíu. Þessi þekking og reynsla Eyst-
rasaltsríkjanna er ómetanleg fyrir Evr-
ópuþjóðir í mati þeirra á framtíðarsam-
skiptum við Rússa.
Þegar forseti Eistlands talar um, að
hvorug einingin, þ.e. Rússland og hin
Nýja Evrópa, komist fyrir í hinni, á hann
bersýnilega við, að það sé ekki fram-
kvæmanlegt að innlima Rússland í allt
samstarf Evrópuríkja á jafnréttisgrund-
velli. Hins vegar er nauðsynlegt að undir-
strika, að Lennart Meri hvetur hvergi til
þess að Rússland verði einangrað frá
samstarfi Evrópuríkja. í raun og veru eru
ábendingar hans þær að Evrópuríkin ein
út af fyrir sig, jafnvel þótt þau standi
saman, ráði ekki við samskiptin við Rúss-
land. Þar verði allt Norður-Atlantshafs-
samfélagið að koma við sögu, þ.e. bæði
Evrópuríkin og Bandaríkin.
Meri spurði í ræðu sinni, hvað skipti
máli og svaraði þeirri spurningu á þann
veg, að það væri hin Nýja-Evrópa, sem
í þrengri merkingu þýddi stækkun Evr-
ópusambandsins og þar yrði að koma til
eðlilegt jafnvægi. Og jafnvægi í huga
Lennarts Meris þýðir, að með sama hætti
og Mið-Evrópuríkin og þá sérstaklega
Þýzkaland leggi áherzlu á aðild Póllands,
Tékklands og Ungverjalands og Suður-
Evrópuríkin leggi áherzlu á aðild Möltu
og Kýpur, verði þessir sömu aðilar að
skilja áherzlu Norður-Evrópuríkja og þá
á hann bersýnilega við Norðurlandaþjóð-
ir, á aðild Eystrasaltsríkjanna.
Ekki fer á milli mála, að frá sjónar-
hóli forseta Eistlands er Evrópusamband-
ið pólitískt ríkjabandalag fyrst og fremst
en ekki efnahagslegt bandalag eingöngu.
Rök hans fyrir inngöngu Eystrasaltsríkj-
anna eru fyrst og fremst pólitísk, þótt
hann bendi á hagstærðir Eistlendinga,
sem eins konar lykil að þessu pólitíska
bandalagi. Áherzla hans á þennan þátt
málsins er skiljanleg enda mundi aðild
Eystrasaltsríkjanna að Evrópusamband-
inu áreiðanlega vera ein mesta trygging
sem þau gætu fengið fyrir öryggi sínu
og sjálfstæði.
Þegar við Islendingar gerðumst aðilar
að Atlantshafsbandalaginu 1949 gengum
við í raun til pólitísks samstarfs við ríkin
beggja vegna Atlantshafsins í baráttunni
við einræðisöflin í austri. Með lokum
kalda stríðsins urðu þáttaskil. En hvað
sem líður afstöðu okkar til aðildar að
Evrópusambandinu er nauðsynlegt að við
gerum okkur rækilega grein fyrir þeirri
þróun, sem er að verða í Evrópu með
vaxandi hraða, og hvaða stöðu við ætlum
okkur sjálfum í þeirri Nýju-Evrópu, sem
Meri talar um.
„í stuttu máli lýsti
Meri þeirri skoð-
un, að Evrópa
gæti aldrei náð að
spanna Rússland
og önnur aðildar-
ríki Samveldis
sjálfstæðra ríkja
og þá gilti einu,
hversu jákvæð
þróun yrði í þeim.
„Hin nýja Evrópa
og Rússland eru
tvær eihingar,
svipaðar að
stærð,“ sagði for-
seti Eistlands.
„Hvorug einingin
kemst fyrir í
hinni...“
T