Morgunblaðið - 25.04.1996, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 1996 45
AÐSENDAR GREINAR
“ Hér er á kjarnyrtan hátt lýst
sársauka þeirra sem mega sín
einskis; barnanna sem eftir lifa.
B.arnanna sem þurfa mikið og
sterkt byggingarefni að framtíð,
sem verður kannski ekki einu sinni
þeirra.
Hinir nýju frændur okkar knýja
dyra og það er sárt til þess að
vita að Norðurlandaráð og stofn-
anir þess skuli ekki hafa séð sér
fært að veita Eystrasaltsríkjum
fullan og óskoraðan aðgang að
samstarfi sínu.
Mun þar hafa komið tvennt til:
annars vegar fjarskyld tungumál,
en eistneska er líkt og finnska af
úgrískum stofni; lettneska og litá-
íska er hins vegar ævaforn og
afar þróuð baltnesk tungumál,
skyld tokkaísku sem nú er, illu
heilli, útdautt mál. Þá má einnig
vera að okkur norrænum hafi vax-
ið í augum fátækt þessara lang-
kúguðu þjóða; því hefði mátt gera
skóna, a.m.k. í öndverðu að þau
hefðu í fjárhagslegu tilliti fremur
verið þiggjendur en veitendur.
Hitt rennur okkur til rifja sem
til menningar þessara þjóða þekkj-
um að sú ríka auðlegð hafi hvorki
þá né síðar verið lögð á einhverjar
þær vogarskálar sem þeirri nátt-
úru eru gæddar að vega og meta
óefnisleg gæði.
Óréttmætt væri þó að segja að
Böltum hafi verið úthýst: Þeir
koma að norrænu samstarfi með
þátttöku í einstökum verkefnum.
í raun er margt líkt með óskyld-
um - og ólíkt með skyldum.
Málsöguleg og málvísindaleg
fjarlægð ríkir milli móðurmála
þessara nýju frændþjóða; við
norðanmenn getum hreykt okkur
af langri og glæstri bókmennta-
og ritmálshefð, byggðri á norræn-
um og germönskum tungum, hefð
sem er girt skjólbelti virðuleikans,
hefð menningarlegra þjóðgarða,
sem okkar þjóða menn sýna með
réttmætu stolti.
Frændurnir handan Eystrasalts
geta gumað af ævafornu talmáli
sem enn, við lok tuttugustu aldar,
á marga órannsakaða snertifleti
við hið forna mál sanskrít. Form-
gerð litáískunnar minnir nefnilega
um margt á þann grunlausa fugl
geirfuglinn, sem bar svo skilyrðis-
laust traust til mannanna að hann
þurfti um síðir að gjalda fyrir það
með lífi sínu.
Fuglinn sá var eins og menning-
in. Hann treysti uns hann var fót-
um troðinn.
Enskum glugga lokað
Er nú komið að formlegu tilefni
þessarar greinar. Og lendingunni
mjúku. Í bakhöfði okkar klingir
sögum af ótímabæru hruni
klassískra mennta í kjölfar ár-
hundruða heimsvaldastefnu sem
einnegin skildi fátt eftir að efnis-
legum verðmætum í jaðarbyggð-
um, örnefni, landaheiti, manna-
nöfn finnum við þó víðast. Litáar
bjuggu lengi og búa enn við bjöllu-
hljóm rússneskrar tungu í hlust-
um, þýska hefur þar einnig verið
talsvert notað samskiptamál,
einkum meðal menntamanna. Hið
ótvíræða keppikefli nú um stundir
er þó enskan; hald og traust hins
siðmenntaða heims; málið sem
opnar glugga . . . Það er þó kynd-
ugt til þess að hugsa að hið ís-
lenska nafn landsins, Litháen og
tungu þess litháísku skuli einmitt
vera úr ensku komið, en á því
annars fagra og göfuga máli heit-
ir landið Lithuania og sá sem það-
an kemur er nefndur Lithuanian.
Á frummálinu heitir landið sjálft
hins vegar Lietuva (ekkert h í
stofni) og öll lýsingarorð af því
dregin, svo sem lietuvos, lietuviu,
lietuvoje, o.fl. eru öll án h. I
sænskri og danskri tungu heitir
landið Litauen og sá sem þaðan
kemur er nefndur litauer (no) og
litausk (lo). Þýsk tunga nefnir
landið Litauen og þann er þaðan
kemur Litauer. Fer því vart á
milli mála að enskra áhrifa gætir
í þeirri nafngift er við höfum val-
ið þessu ágæta landi og íbúum
þess. Slík áhrif eiga stundum,
jafnvel iðulega, talsverðan rétt á
sér, en virðast hér með öllu óþörf,
enda orðin öll mun þjálli án bók-
stafsins h.
Ekki satt... ?
Höfundur er rithöfundur.
Ghð'éml övrnoi
AKZONOBEl
sikkEns
$ SUZUKI
NI55AN

□PEL
SUBARU
L 1
10
ara
Fagmennska í fyrirúmi
BÍLARÉTTINGAR & SPRAUTUN SÆVARS
Skeifunni 17 • Sími: 568 9620 • 568 5391
no
r tram þrlsvan
t vtnnlng. ___

Nú er upplagt
að fá sér miða
og vera með
á föstudag
Skafðu jyr^
nci hOTfSU SV
Mundu...
...að skila afrifunni af Happ í Hendi
miðanum á næsta sölustað ef þú
færð þrjú merki Sjónvarpsins.
Þá áttu möguleika á fjölda vinninga
í þættinum hjá Hemma og hver
veit nema þú takir þátt í risaskafinu
og vinnir
milljón króna.
SamviiiiiulBPllir
Landsýu
m
JAPISS
lUpp I Mtfiull í tjoppil
oíj a hcminnlnðvMtti utti laiui nlM.
SkAfðu fyrst og horfðu svo!