Morgunblaðið - 04.06.1996, Qupperneq 29

28 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 1996 29

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRl
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FLUTNINGUR
GRUNNSKÓLA
GRUNNSKÓLINN flyzt frá ríki yfir til sveitarfélag-
anna 1. ágúst næstkomandi. Er þetta mesti verk-
efnaflutningur frá ríki til sveitarfélaga um margra ára
skeið. Eftir breytinguna verður rekstur grunnskólans á
einni hendi og ætti það að verða til þess að markvissara
starf geti átt sér stað innan skólans.
Til þessa hefur bygging grunnskóla verið á hendi sveit-
arfélaga, en rekstur skólanna á hendi ríkisins og hefur
kostnaðinum því verið svo til skipt til helminga. Til þessa
hefur ríkið árlega greitt til grunnskólanna fjárhæðir á
bilinu 5 til 5,5 milljarða, en sveitarfélögin hafa árlega
greitt í rekstrar- og stofnkostnað um 5,2 milljarða króna.
Með flutningi grunnskólanna á sér í raun stað mikil
valddreifing. Valdið færist í æ ríkari mæli út til sveitarfé-
laganna, þar sem heimamenn munu nú verða allsráð-
andi. Þetta ætti að efla skólastarfið, því að enginn þekk-
ir betur staðbundin vandamál en fólkið sjálft, sem njóta
á þjónustu skólans. Því ætti, sé rétt á haldið, að vera
unnt að nýta þessa breytingu til hagsbóta fyrir byggðar-
lögin í landinu.
Flutningur jafn viðamikils verkefnis og rekstur grunn-
skólans er kostar sveitarfélögin auðvitað aukna fjár-
muni. Með samningum við ríkið hefur Samband íslenzkra
sveitarfélaga aflað aukins fjár til þess að standa undir
þessum aukna kostnaði og til þess að gera öllum sveitarfé-
lögum kleift að sinna verkefninu mun hluti útsvarsins
fara til jöfnunarsjóðs sveitarfélaga, sem mun síðan jafna
kennslukostnaðinn. Það á að tryggja, að sveitarfélögin
geti veitt öllum grunnskólanemum lögbundna skólaþjón-
ustu án tillits til búsetu.
Ef vel tekst til ætti þetta mál að geta orðið einhver
veigamesti þátturinn í byggðastefnu, sem styrkir sjálf-
stæði sveitarfélaganna.
NÝRTÓNN
FRAMSÓKNAR
AFSTAÐA þingmanna Framsóknarflokksins, einkum
hinna yngri, hefur breytzt mikið að því er varðar
misvægi atkvæða eftir búsetu kjósenda. Þannig sagði
Ólafur Örn Haraldsson, þingmaður Framsóknarflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi, í almennum útvarpsumræðum á
dögunum: „Hér eru að sjálfsögðu ekki stunduð kosninga-
svik, en vægi atkvæða hér á landi er með þeim hætti að
sumir hafa atkvæðavægi á við þrjá og fjóra ...“!
Siv Friðleifsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins í
Reykjaneskjördæmi, hefur og sterklega tekið undir með
þeim sem krefjast leiðréttingar í þessum efnum. „Meðal
ungs fólks í stjórnmálaflokkunum er breið samstaða um
þá kröfu,“ sagði hún í þingræðu, „að kosningalögin verði
endurskoðuð." Hún vitnaði til sameiginlegrar ályktunar
ungliðahreyfinga í stjórnmálum, þar sem segir að „núver-
andi misvægi atkvæða sé óþolandi brot á grundvallar-
mannréttindum". Þar er þess og krafizt að kosningalög
tryggi mannréttindi og lýðræði en ekki aðeins „hagsmuni
stjórnmálaflokka og stjórnmálamanna eins og nú er“.
Þessi nýi tónn hjá yngri þingmönnum Framsóknar-
flokksins vekur vonir um að stjórnarflokkarnir geti náð
saman um nauðsynlega leiðréttingu í þessum efnum.
SAMEIGINLEGT
SENDIRÁÐ
OPNUN sameiginlegrar sendiráðsbyggingar Bretlands
og Þýskalands í Reykjavík um helgina er um margt
merkileg. í fyrsta lagi er hún til marks um að ríki láta
hagkvæmnissjónarmið í auknum mæli ráða ferðinni í utan-
ríkisþjónustu og hika ekki við að fara nýstárlegar leiðir
í því sambandi.
Fyrst og fremst er þetta hins vegar táknrænn atburð-
ur er sýnir glöggt hversu miklum stakkaskiptum sam-
skipti Evrópuríkja hafa tekið frá því að þau bárust á
banaspjótum í síðari heimsstyrjöldinni.
+
Bretar og Þjóðverjar opna nýja sendiráðsbyggingu
Fyrsta sameigin-
lega byggingin
„Gott dæmi um nútíma samvinnu Evrópuríkja,“ segir
Malcolm Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands
Morgunblaðið/Sverrir
MALCOLM Rifkind, Halldór Ásgrímsson og Werner Hoyer við
opnun sendiráðsbyggingarinnar á sunnudag.
Ný sendiráðsbygging
Bretlands og Þýskalands
við Laufásveg var opnuð
formlega á sunnudag.
Sögðu utanríkisráðherra
Bretlands og aðstoðarut-
anríkisráðherra Þýska-
lands hana táknrænt
dæmi um vináttu þjóð-
anna.
SAMEIGINLEG sendiráðs-
bygging fyrir sendiráð
Þýskalands og Bretlands var
formlega opnuð við hátíðlega
athöfn á sunnudagsmorgun. Malcolm
Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands,
og Werner Hoyer, aðstoðarutanríkis-
ráðherra Þýskalands, komu hingað til
lands af þessu tilefni og opnuðu bygg-
inguna formlega í viðurvist Halldórs
Ásgrímssonar, utanríkisráðherra Is-
lands.
Arkitekt byggingarinnar er Ólafur
Sigurðsson og var húsið byggt af Is-
tak, sem er eigandi byggingarinnar
og leigir hana sendiráðunum. Breska
sendiráðið hefur aðstöðu á jarðhæð
en þýska sendiráðið á jarðhæð og
fyrstu hæð. Rekstur sendiráðanna er
aðskilin líkt og áður en þau samnýta
ýmsa aðstöðu í húsinu, s.s. fundarsal,
anddyri og kaffistofu.
í fundarsal sendiráðanna er steind-
ur glergluggi, unninn af glerlista-
manninum Leifi Breiðfjörð, þar sem
fánar ríkjanna beggja auk Evrópufán-
ans eru sýndir með táknrænum hætti.
Hoyer átti á laugardag fundi með
Halldóri Ásgrímssyni, Davíð Odds-
syni, forsætisráðherra auk þess sem
hann hitti Vigdísi Finnbogadóttur for-
seta. Rifkind átti á sunnudagsmorgun
fundi með Halldóri og Davíð, auk
þess sem að hann hélt hér blaða-
mannafund. í stuttum ávörpum sem
ráðherrarnir fluttu við opnunina lögðu
þeir ríka áherslu á góð samskipti ríkj-
anna og að þessi fyrsta sameiginlega
sendiráðsbygging ríkjanna í Evrópu
væri táknræn fyrir þau.
Einstaklega góð samskipti
Rifkind sagði á blaðamannafund-
inum að ánægjulegt væri að koma til
íslands af þessu tilefni ekki síst í ljós
þess að samskipti Islands og Bret-
lands væru einstaklega góð. „Eins og
þið vitið þá er nýja sendiráðsbygging-
in sérstök að því leyti að hún er reist
í samvinnu við vini okkar Þjóðveija.
Það gleður ekki einungis fjármálaráð-
herra ríkja okkar heldur er sömuleið-
is gott dæmi um nútíma samvinnu
Evrópuríkja."
Rifkind var spurður um þau áform
Evrópusambandsins að skera niður
sóknargetu fiskveiðiflota Evrópusam-
bandsríkja um 40% en sá niðurskurð-
ur mun m.a. bitna hart á breska flot-
anum. Ráðherrann sagði þetta vera
mjög umdeilanlegar tillögur. Sjávar-
útvegur væri mikilvæg atvinnugrein
á Bretlandseyjum, ekki síst á Skot-
landi þaðan sem hann kemur. „Við
erum einarðir talsmenn fiskverndar-
stefnu. Bretar eru sammála nauðsyn
þess að aðhaldi sé gætt við fiskveiðar
þannig að framtíðar kynslóðir geti
einnig gengið að auðlindum sjávar
vísum. Það verður því að reka stefnu
er tekur jafnt mið af viðhaldi fiski-
stofna og rekstrargrundvelli sjávarút-
vegsins."
Hann vildi ekki tjá sig í smáatriðum
um þessi áform, þar sem að þau væru
á valdsviði ráðuneytis landbúnaðar-
og sjávarútvegsmála. Embættismenn
og ráðherra þess ráðuneytis myndu á
næstunni taka þetta mál upp í viðræð-
um við framkvæmdastjórnina. Hins
vegar væri ljóst að Bretar hefðu ýmis-
legt að athuga við tillögurnar eins og
þær væru settar fram.
Sameiginleg fiskveiðistefna
nauðsynleg
„Stefna Breta varðandi hina sam-
eiginlegu fiskveiðistefnu Evrópusam-
bandsins er sú að fiskar virða ekki
landamæri og því er nauðsynlegt að
ríki samræmi aðgerðir sínar. Við telj-
um hins vegar nauðsynlegt að gera
ýmsar breytingar á stefnunni, m.a.
til að koma í veg fyrir kvótahopp af
því tagi sem Spánveijar stunda. Við
gagnrýnum hina sameiginlegu fisk-
veiðistefnu en teljum eftir sem áður
nauðsyn á að hafa sameiginlega fisk-
veiðistefnu. Jafnvel þótt að Bretar
væru ekki aðilar að Evrópusamband-
inu væri nauðsynlegt að samræma
fiskveiðar á alþjóðavettvangi til að
koma í veg fyrir ofveiði og koma á
skynsmalegri fiskveiðistjórnun.“
Rifkind var á fundinum spurður að
því að hvort að hin sameiginlega fisk-
veiðistefna ESB í núverandi mynd
væri ásættanleg fyrir Breta til lengri
tima litið. „1 því sambandi verðum við
fyrst að skilgreina við hvaða tíma-
lengd sé átt. Auðvitað verður að end-
urskoða fiskveiðistefnuna reglulega
rétt eins og alla aðra stefnumótun.
Ég er ekki sérfræðingur í þessum
efnum en auðvitað verðum við ávallt
að fara eftir ráðleggingum vísinda-
manna, þó svo að ég viðurkenni að
vísindamenn séu ekki ávallt sammála
innbyrðis. Það verður hins vegar þörf
fyrir sameiginlega fiskveiðistefnu
áfram og hún mun ávallt vera um-
deild meðal hagsmunaaðila í sjávarút-
vegi, þar sem að það er starf ríkis-
stjórna að ná sem bestum samningum
fyrir sína sjómenn á sama tíma en
taka jafnframt tillit til varðveislu
auðlindarinnar."
Róttækar aðgerðir
nauðsynlegar
Aðspurður um kúariðudeilu Breta
og Evrópusambandsins sagði hann
að vissulega væri vandamál til staðar
en það snerti ekki bara breskan land-
búnað heldur nautakjöt sem afurð.
Sum ríki hefðu litið svo á að með því
að banna sölu á bresku kjöti myndu
neytendur kaupa kjöt annars staðar
frá. Staðreyndin væri hins vegar sú
að verulega hefði dregið úr nauta-
kjötsneyslu í Evrópu og þá ekki bara
neyslu á bresku nautakjöti. Sala á
þýsku nautakjöti í Þýskalandi hefði
hrunið og það sama væri upp á ten-
ingnum á t.d. Spáni, Frakklandi og
Portúgal. Hann sagði það hafa verið
nauðsynlegt fyrir Breta að grípa til
jafnróttækra aðgerða og raun ber
vitni, þ.e. að hætta samvinnu á hinum
ýmsu sviðum starfsemi Evrópusam-
bandsins, í kjölfar þess að nokkur
ríki hefðu lagst gegn því að slaka á
útflutningsbanninu þrátt fyrir að
framkvæmdastjórnin hefði einróma
mælt með því að það yrði gert.
Þegar Rifkind var spurður hversu
langt Bretar væru reiðubúnir að
ganga sagði hann að stundum kæmi
að þeim punkti að ríki yrðu að grípa
nánast til örþrifaráða. Frakkar hafi
gert það í stjórnartíð de Gaulle hers-
höfðingja og dæmi væru um að önnur
ríki, t.d. Ítalía, hefðu stöðvað mál til
að þrýsta á um einhver hagsmuna-
mál. Hann sagði Breta hins vegar
ekki vera á leið út úr Evrópusamband-
inu. „Við eigum mikilla hagsmuna
að gæta með aðild okkar að Evrópu-
sambandinu þó svo að við eigum nú
í deilum við aðrar þjóðir á þessu til-
tekna sviði. Við erum að vissu leyti
með aðrar hugmyndir um hvernig
Evrópusambandið eigi að þróast.
Andóf okkar innan Evrópusambands-
ins mun vafalítið halda áfram þar til
að tveimur markmiðum hefur verið
náð. í fyrsta lagi að útflutningsbann-
inu á aukaafurðum úr nautgripum
hefur verið aflétt, líkt og fram-
kvæmdastjórnin hefur þegar lagt til,
og hins vegar að samþykkt hefur
verið áætlun um hvernig aflétta megi
banninu í heild sinni. Við höfum orð-
ið varir við ákveðna tregðu hjá sum-
um samstarfsþjóðum okkar um að
semja um jafnvel það atriði."
Viljum fá skilyrði
Hann sagði það vera meginmark-
mið Breta núna að fá samstarfsþjóð-
irnar til að setja niður þau skilyrði
er Bretar yrðu að uppfylla til að þær
myndu fallast á að útflutningsbann-
inu yrði aflétt með öllu.
Þegar Rifkind var spurður hvort
að hann teldi að andófsstefna Breta
myndi skaða samskipti þeirra við
samstarfsþjóðirnar innan Evrópu-
sambandsins til lengri tíma svaraði
hann: „Auðvitað eru fyrstu viðbrögð-
in, þegar stefna af þessu tagi er
kynnt, hvort sem það er frá fram-
kvæmdastjórninni eða öðrum aðild-
arríkjum, neikvæð. Það væri barna-
legt að búast við öðru. Menn verða
hins vegar að viðurkenna að stundum
eiga ríki sterkra hagsmuna að gæta.
Það sem við förum fram á eru viðræð-
ur.
Því miður hefur hins vegar ekki
verið hægt að fá sumar samstarfs-
þjóðir okkar til viðræðna og við hörm-
um það. Ég segi sumar þjóðir því að
við höfum ekkert út á afstöðu fram-
kvæmdastjórnarinnar að setja í þessu
máli og mörg önnur ríki hafa einnig
verið okkur hjálpsöm. Auðvitað áttum
við okkur á því að tillögur að Iausn
deilunnar verða fyrst og fremst að
koma frá Bretum. Það þarf hins veg-
ar tvo til að ná samkomulagi og til
þessa hefur gætt ákveðinnar tregðu
hjá einstaka ríkjum vegna innanríkis-
mála þeirra.“
Óvæntur ósigur borgaraflokkanna í tékkneska lýðveldinu
Óstöðugleiki
enekki
afturhvarf
Samsteypustjórn Vaclavs Klaus, forsætisráð-
herra Tékklands, missti meirihluta á þingi í
-----------?--------
kosningum um helgina. Asgeir Sverrisson
rekur niðurstöðu kosninganna og segir svig-
rúm til myndunar ríkisstjómar takmarkað.
Reuter
VACLAV Klaus, forsætisráðherra Tékklands (t.h) ásamt nafna
sínum, Havel forseta, við upphaf fundar þeirra í Prag-kastala í
gær. Víst er að Havel forseti mun nú þurfa að láta til sín taka
með mun afdráttarlausari hætti en áður í tékkneskum stjórnmálum
og líklegt má telja að forsetinn vilji að Klaus verði áfram ráðandi
við stjórn landsins í þeirri von að þannig megi tryggja stöðugleika.
ALGJÖR óvissa ríkir um
stjórnarmyndun í Tékk-
neska lýðveldinu eftir að
samsteypustjórn borg-
araflokkanna missti meirihluta á
þingi í kosningum, sem fram fóru
á föstudag og laugardag. Úrslitin
komu mjög á óvart og voru í litlu
samræmi við spár og skoðanakann-
anir. Stjórnarmyndun kann að drag-
ast á langinn og líkur eru á að óstöð-
ugleiki taki að einkenna stjórnmála-
lífið í Tékklandi en í engu gömlu
kommúnistaríkjanna í Mið- og
Austur-Evrópu hafa orðið viðlíka
umskipti í efnahags- og stjórnmál-
um á síðustu árum.
Spár allar og kannanir gáfu til
kynna, að þriggja flokka stjórn
Vaclavs Klaus forsætisráðherra
myndi halda velli, þó svo að meiri-
hlutinn á þingi myndi minnka.
Stjórnin, sem samanstendur af hin-
um Lýðræðislega borgaraflokki
Klaus forsætisráðherra (ODS), Lýð-
ræðislega borgarabandalaginu
(ODA) og Bandalagi kristilegra
demókrata og Þjóðarflokksins
(KDU-CSL) hafði 112 þingmenn en
200 fulltrúar sitja á þingi. Síðdegis
í gær var frá því skýrt að stjórnar-
flokkarnir hefðu samtals fengið 99
þingmenn. Töf varð á birtingu loka-
úrslita vegna flókinna kosninga-
regina. Flokkar þurfa að fá minnst
fimm prósent greiddra atkvæða til
að fá fulltrúa á þingi. Atkvæðum
þeirra flokka sem ekki ná þessu
marki er síðan deilt út eftir mjög
flóknum reglum til þeirra stjórn-
málasamtaka sem fá menn kjörna
til þingsetu. Þótt lokaúrslit hafi
ekki verið birt fyrr en um miðjan
dag í gær var strax á sunnudag
fullljóst að stjórn Klaus, sem setið
hafði frá 1992, var fallin.
Klaus í nýju hlutverki
Flokkur Klaus, ODS, er eftir sem
áður stærsti stjórnmálaflokkur
Tékklands. Óvissa ríkir á hinn bóg-
inn um hvort forsætisráðherrann
nái að tryggja sér áfram þá yfir-
burðastöðu sem hann hefur notið í
tékkneskum stjórnmálum frá því
hann var fjármálaráðherra í fyrstu
samsteypustjórninni, sem við tók
eftir hrun kommúnismans í Tékkó-
slóvakíu. Klaus innleiddi róttækar
umbætur í átt til ftjálsræðis í efna-
hags- og atvinnumálum og hlaut
fyrir mikið lof á Vesturlöndum.
Efnahagslífið í Tékklandi og lífskjör
manna, einkum í borgum landsins,
hafa tekið stakkaskiptum og nokk-
ur sátt hefur á síðustu árum verið
um ágæti þeirrar fijálsræðis- og
markaðshyggju sem stjórnin hefur
fylgt. Því komu úrslit kosninganna
svo_ mjög á óvart.
Úrslitin hijóta að teljast áfall fyr-
ir Vaclav Klaus, sem hefur skyggt
á alla aðra tékkneska stjórnmála-
menn. Hans bíður nú að beijast
fyrir pólitísku lífí sínu en það er
hlutskipti, sem hann hefur aldrei
þurft að sæta frá því hann kom
fram á sjónarsviðið eftir að veldi
kommúnista hrundi í „flauels-bylt-
ingunni“ árið 1989. Mjög mun nú
reyna á hæfíleika Klaus, ætli hann
sér að vera áfram lykilmaðurinn í
tékkneskum stjórnmálum. Maður-
inn, sem vændur hefur verið um
yfirgang og hroka, mun nú þurfa
að stuðla að sáttum og knýja fram
tilslakanir ætli hann sér að halda
völdum og tryggja frekari fram-
gang umbótastefnunnar.
Flokkur Klaus hlaut
29,62% atkvæða, nokkru
meira fylgi en spár síðustu
dagana fyrir kosningar
höfðu gefið til kynna og
68 þingmenn. Sjálfur hafði forsæt-
isráðherrann spáð því að flokkurinn
fengi um 30% atkvæða og gæti
myndað starfhæfa meirihlutastjórn
með sömu flokkum og áður. Sigur-
vegarar kosninganna eru hins vegar
jafnaðarmenn en flokkur þeirra
hlaut 26,44% atkvæða, 6-10% meira
fylgi en komið hafði fram í könnun-
um og 61 mann kjörinn. Þessi sigur
Jafnaðarmannaflokksins er einkum
eignaður Milos Zeman, leiðtoga
flokksins, sem þótti reka vel heppn-
aða kosningabaráttu og náði sýni-
lega að tryggja umtalsverða fylgis-
sveiflu til flokksins síðustu dagana.
Zeman lagði í málflutningi sínum
einkum áherslu á félagsleg málefni
og hét því, að hvergi yrði hvikað
frá niðurgreiðslum ríkisins á nokkr-
um mikilvægum sviðum svo sem í
húsnæðis- og samgöngumálum.
Búist hafði verið við því að markaðs-
lögmálin yrðu í auknum mæli gerð
ráðandi á þessu sviði, héldi stjórn
Vaclavs Klaus velli og er því trúlegt
að þessi atriði hafi reynst þung á
metunum þegar leitað er skýringa
á þessum sigri Jafnaðarmanna-
flokksins.
Framganga Milos Zemans er þó
ekki eina skýringin á fylgisaukn-
ingu jafnaðarmanna.
Tékkneski kommúnista-
flokkurinn (KSCM) hefur
ekki gengið í gegnum við-
líka hreinsunareld og fyrr-
um bræðrafiokkar hans í
flestum öðrum gömlu sovésku lepp-
ríkjunum í Evrópu. Valkostirnir á
vinstri vængnum eru því ekki marg-
ir og fullyrða má að jafnaðarmenn
fengu bróðurpart atkvæða þeirra
lýðræðissinna sem ekki hafa sætt
sig við þá fijálshyggjustefnu sem
fylgt hefur verið og hafa enn ekki
fengið að njóta bættra lífskjara.
Kommúnistar eru þriðji stærsti
flokkurinn í tékkneskum stjórnmál-
um og hlutu rúm 10,3 prósent at-
kvæða og 22 fulltrúa á þingi. Fylgi
flokksins er nánast algjörlega bund-
ið við landsbyggðina þar sem kjörin
eru allt önnur en í stærstu borgum
og bæjum. Þetta á einkum við um
kola- og stálframleiðslusvæðin þar
sem margar verkamannafjölskyldur
eru uggandi um framtíðina og ótt-
ast uppsagnir og atvinnuleysi. I
þessu efni líkist Tékkland öðrum
fyrrum kommúnistaríkjum; umbæt-
urnar hafa einkum náð að hafa
áhrif í stærstu borgunum en víða í
sveitum landsins hefur lítið breyst.
Einangrun kommúnista
Litlar líkur eru á því að kommún-
istar komist í oddaaðstöðu þrátt
fyrir nokkra fylgisaukningu. Fiokk-
urinn er einangraður í tékkneskum
stjórnmálum og ólíklegt
má teija að jafnaðarmenn
leiti eftir samstarfi við
hann. Slíkt myndi hvorki
styrkja Jafnaðarmanna-
flokkinn á heimavelli þeg-
ar til lengri tíma er litið né leggja
drög að styrkri stjórn sem nyti við-
urkenningar erlendis.
Þótt jafnaðarmenn hafi mjög
styrkt stöðu sína og hljóti að teljast
sigurvegarar kosninganna kann að
vera að fylgisaukning öfgaflokka,
ekki síst Repúblíkanaflokksins
(SPR-RSC), sem er lengst til hægri
í stjórnmálum Tékklands, hafi kost-
að Vaclav Klaus sigurinn. Sam-
kvæmt tölum kjörstjórnar fengu
repúblíkanar um 8% greiddra at-
kvæða og 18 þingmenn kjörna í
stað 14 árið 1992. Þegar horft er^
til þessarar þingmannatölu og þeirr-
ar staðreyndar að samsteypustjórn
Klaus vantaði aðeins 1-2 menn til
að mynda starfhæfan meirihluta er
ljóst að þessi fylgissveifla til hægri
reyndist þung á metunum.
Líkt og aðrir evrópskir öfgaflokk-
ar leggja repúblíkanar þunga
áherslu á lög og reglu og reyna að
nýta sér það óvissuástand sem
umskiptin frá miðstýringu til mark-
aðshagkerfis hafa haft í för með
sér. Þeir vilja stórherða baráttuna
gegn skipulagðri glæpastarfsemi og
innleiða dauðarefsingar. í Tékk-
landi njóta sígaunar minnstrar virð-
ingar allra þjóðfélagshópa eins og
glöggt má sjá á götum höfuðborgar-
innar, Prag, þar sem margir þeirra
reyna að draga fram lífið með betli.
Leiðtogi repúblíkana, heimspeking-
urinn Miroslav Sladek, hefur ákaft
reynt að höfða til haturs og fordóma
í garð sígauna og m.a. látið þau
orð falla að rétt væri að vísa þessum
minnihlutahópi, sem telur um
300.000 manns, úr landi. Þessi
málflutningur mælist vel fyrir í
ákveðnum hópum, ekki síst á meðal
fátækra verkamannafjölskyldna,
sem fá ekki séð að markaðshyggjan „
hafi breytt nokkru um kjör þeirra.
Fylgisaukning repúblíkana er vís-
bending um að kynþáttahatur fari
vaxandi í Tékklandi en fram til
þessa hefur lítið farið fyrir öfgaöfl-
um til hægri í stjórnmálum landsins.
Samstarfsflokkar forsætisráð-
herrans, ODA og KDU-CSL, fengu
nokkuð minna fylgi en búist hafði
verið við. ODA hlaut 6,36% atkvæða
og 13 menn en kristilegir demó-
kratar 8,08% atkvæða og 18 menn.
Samtals hlutu stjórnarflokkarnir-
þrír því 99 menn og töpuðu 13 frá
síðustu kosningum.
Minnihlutastjórn?
Tveir möguleikar virðast einkum
vera á myndun ríkisstjórnar í Tékk-
landi eftir þessar kosningar. Annars
vegar getur Klaus freistað þess að
mynda minnihlutastjórn sömu
flokka og áður og reynt að ná sam-
komulagi við jafnaðarmenn um
framgang þingmála. Fyrstu yfirlýs-
ingar talsmanna jafnaðarmanna
benda til þess að flokkurinn hyggist
koma í veg fyrir slíka stjórnarmynd-
un undir forsæti Vaclavs Klaus.
Ætli jafnaðarmenn sér að mynda
meirihlutastjórn munu þeir trúlega *
leita til Kristilegra demókrata og
jafnvel bjóða þeim stól forsætisráð-
herra og síðan þurfa að biðla til
kommúnista. Fyrir kosningarnar
hafði Zeman, leiðtogi jafnaðar-
manna, tekið þunglega í myndun
stjórnar með kommúnistum og má
telja þá niðurstöðu afar ólíklega.
Jafnaðarmenn munu hins vegar trú-
lega í krafti flokksaga geta komið
í veg fyrir myndun minnihluta-
stjórnar Klaus, sem sagði fyrir
kosningarnar að sú skipan mála
væri honum lítt að skapi. Óvissan
er því algjör og líkur á að boðað
verði til kosninga á ný á næstu
mánuðum umtalsverðar.
Ljóst er að þessar kosningar
marka að ýmsu leyti þáttaskil í
tékkneskum stjórnmálum þótt nið-
urstaðan sé að sönnu óljós. Eftir
fyrstu þingkosningarnar frá því að
Tékkland klauf sig frá
Slóvakíu liggur nú fyrir
að tveir stórir lýðræðis-
flokkar ráða mestu í
stjórnmálum landsins og
almenn sátt ríkir um að
einangra öfgaöflin. Þannig má
halda því fram að ákveðin festa sé
við að komast á þótt óstöðugleiki
kunni að einkenna stjórnmálástand-
ið á næstu mánuðum. Umbótastefn-
unni verður tæpast breytt í meg-.
inatriðum og Tékkar munu áfram
hafa allar forsendur fyrir því að-
skipa sér í flokk með evrópskum
lýðræðisþjóðum þar sem þeir eiga
heima.
Mikill mun
ur á borg
og sveit
Líklegt að
brátt verði
kosið á ný