Morgunblaðið - 01.08.1996, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
„Við erum meðal
þeirra sem þarf
að drepa“
Menntafólki úr röðum hútúa er hætta búin í Búrúndí,
þar sem tútsar hafa haft tögl og hagldir undanfama
áratugi þótt þeir séu í miklum minnihluta
Reuter
HERMENN gæta hliðsins á girðingu umhverfis háskóiasvæðið í Bujumbura.
Harðlínusinnaðir tútsar hafa komið saman tii skipulagsfunda i háskóianum.
GEORGETTE Ndihokubwayo óttast sífellt
að morðingjar komi hlaupandi yfir maís-
baunaakrana sem liggja á milli heimilis henn-
ar og bæjarins Gitega og séu að leita að
henni. Ndihokubwayo er menntakona af ætt-
bálki hútúa sem býr í Búrúndí, og þar verða
hútúar, sem tekst að krækja sér í menntun,
oft fórnarlömb morðingja.
Morðingjarnir eru yfirleitt af ættbálki
tútsa, sem eru í minnihluta í Búrúndí, en
hafa ráðið lögum og lofum í starfstéttum,
menntakerfi, hagkerfí og her landsins frá
því landið hlaut sjálfstæði undan Belgum
fyrir fjórum áratugum. Þeir hútúar, sem eiga
þess kost að bjóða forræði tútsa byrginn, eru
oft álitnir vera ógnun.
„Hér í landi þurfa tútsar að myrða allt
menntafólk úr röðum hútúa,“ segir Ndi-
hokubwayo blátt áfram í viðtali við kana-
díska dagblaðið The Globe and Mail. „Við
erum meðal þeirra sem þarf að drepa,“ segir
hún.
Ndihokubwayo er 28 ára og má líklega
þakka fyrir að vera á lífi. Hún hefur horft
upp á vini sína og fjölskyldumeðlimi myrta
og í fyrra slapp hún naumlega þegar ráðist
var á háskólanema úr röðum hútúa.
Langar til að verða læknir
Hútúum sýndist hlutskipti sitt ætla að
batna þegar herstjórn tútsa lét af vöidum í
upphafi áratugarins, og hútúi var í fyrsta
sinn kjörinn forseti 1993. Herinn, sem tútsar
ráða, steypti forsetanum af stóli fjórum mán-
uðum eftir að hann var kjörinn, og síðan þá
hefur ríkt skálmöld í Búrúndí er hefur kostað
150 þúsund manns lífið.
í síðustu viku tók herinn völdin í landinu
og gerði fyrrum forseta, sem er tútsi, að leið-
toga. Fréttaskýrendur gera því skóna, að
þetta muni verða olía á eldinn í deilum ætt-
bálkanna.
Ndihokubwayo á sér þann draum að verða
læknir. Hugur hennar hefur staðið til þess
frá því fyrir 10 árum, þegar hún eitt sinn
tók eftir því hvað fætur móður hennar voru
bólgnir og illa farnir eftir erfiði dagsins á
akrinum. Fyrir fimm árum hlotnaðist Ndi-
hokubwayo innganga í ríkisháskólann, sem
er í höfuðborginni Bujumbura, þegar fleiri
hútúum en nokkru sinni fyrr var hleypt inn
í skólann.
íbúar Búrúndí eru alls 6,2 milljónir og 85%
þeirra eru af ættbálki hútúa. En læknis-
menntað fólk úr þeirra röðum er ekki auð-
fundið. Ndihokubwayo segir að sennilega séu
ekki nema tíu eða tuttugu hútúar lærðir
læknar. Aðrir segja að þeir séu enn færri,
jafnvel ekki nema fimm.
Hættulegt að hefja nám
Ndihokubwayo vissi að hún tók áhættu
með því að skrá sig í háskólann. Hún hafði
reynslu af því, að menntuðum hútúum er
hætta búin í Búrúndí. Hermenn eltu föður
hennar, sem var kennari, uppi og myrtu
hann þegar hún var fjögurra ára. Það var
árið 1972; þá voru rúmlega 100 þúsund hútú-
ar myrtir þegar herinn brást harkalega við
byltingartilraun.
Margir tútsar óttast að með hútúum blundi
„hugmyndir um þjóðernishreinsanir". Þeir
óttast, að fái hútúar of mikil völd muni þeir
reyna að útrýma tútsum, eins og hútúar í
nágrannaríkinu Rúanda reyndu fyrir tveim
árum.
„Það vantar lækna [í Búrúndí], vegna
þess að á sumum sjúkrahúsum eru engir
[læknar],“ segir Ndihokubwayo um það hvers
vegna hana langar til að verða læknir. „Það
deyja margir í þessu landi vegna þess að hér
eru ekki nógu margir læknar.“
Hún lauk fjórða námsári sínu 1994 og hóf
það fimmta hikandi því manndrápum fjölgaði
í Bujumbura. Hún man vel eftir því sem
gerðist í júní í fyrra, þegar vinur hennar var
drepinn. „Við sátum í matsal háskólans. Ég
var að borða hrísgijón, baunir, kartöflur og
dálítið af kjöti. Þá komu nemendur, sem eru
tútsar, og börðu vin minn með grjóti og hon-
um fór að blæða mikið.“
Hún forðaði sér á hlaupum. Fyrst fór hún
til herbergis síns, og síðan til vinar síns, sem
er tútsi og hún hafði kynnst í biblíufélagi í
skólanum. Hann fylgdi henni til herbergis
vinkonu sinnar, sem síðan kom henni á brott
frá háskólasvæðinu. Ndihokubwayo var
heppin. Að minnsta kosti 20 Hútúar voru
myrtir í háskólanym þennan júnídag. Sumir
sögðu að allt að 80 hefðu verið teknir af lífi,
sumir skornir á háls þá um nóttina.
Eins og flestir hútúar sem voru við nám
í háskólanum hélt Ndihokubwayo ekki áfram
námi. Hún fór í fylgd alþjóðlegs eftirlits-
manns og sótti eigur sínar í skólanum, en
óttast, að hefji hún aftur nám þar verði hún
myrt. Undanfarið ár hefur hún búið í litlu
þorpi utan við Gitega um miðbik Búrúndí,
og reynt að finna leið til þess að halda áfram
námi. Fyrr á þessu ári fékk hún inni við
læknadeild á Madagascar, þar sem er töluð
franska líkt og í Búrúndí, og því yrði námið
henni auðsóttara þar en í enskumælandi
landi. Auk þess á hún skyldmenni þar og
gæti búið hjá þeim.
Peninga vantar
En hana vantar peninga til þess að geta
haldið áfram námi. í Búrúndí stendur ríkið
straum af háskólanámi, en til þess að geta
farið í skóla á Madagascar þyrfti Ndi-
hokubwayo að greiða sem svarar tæplega
hálfri milljón íslenskra króna í skólagjöld,
og flugmiðinn myndi kosta sem svarar 35
þúsund krónum.
Hún hefur fá tækifæri til að afla tekna.
Móðir hennar hefur ekki að öðru að hverfa
en akrinum sem hún sáir í til þess að afla
lífsviðurværis. Ndihokubwayo á ekki reikning
í banka. í fyrra vann hún á munaðarleysingja-
hæli í fjóra mánuði en núna er hún atvinnu-
laus. Hún segist biðja og syngja í kirkjunni
sem hún sækir. „Nú bið ég þess að einhver
vilji hjálpa mér,“ segir hún.
Riðan breiðist hratt út í norsku sauðfé
Verður bann-
að að borða
kindahausa?
Ósló. Morgunblaðið.
NORSKA landbúnaðarráðuneyt-
ið hefur nú til athugunar tillögu
Breta um að komið verði í veg
fyrir, að kindahausar verði nýtt-
ir til manneldis eða í fóður. Er
það óttinn við riðuna, sem veldur
því, en í Noregi kemur hún upp
á hveijum bænum á fætur öðr-
um. Fyrirhugað er að slátra
nærri 90.000 fjár af þessum sök-
um.
Riða hefur fundist á 17 bæjum
í Noregi það sem af er árinu og
eru tilfellin þá orðin fleiri á rúmu
misseri en á 14 árum áður, frá
1981 þegar riðunnar varð fyrst
vart og til 1995. Stein Ivar Orm-
settrod hjá norska dýralæknis-
embættinu segir, að til standi
að slátra um 88.000 fjár, ýmist
sjúkum hjörðum eða fé, sem
hefur gengið með þeim. Slagar
það upp í 3% af sauðfjárstofnin-
um í Noregi.
Þjóðarréttur Vest-
lendinga bannaður?
í næstu viku munu norskir
sérfræðingar í kúa- og sauðfjárr-
iðu og Creutzfeldt-Jakob-sjúk-
dómnum koma saman til að
fjalla um skýrslu frá vísinda-
nefnd Evrópusambandsins, ESB,
um þessi mál. I henni er meðal
annars lagt til, að heila, augum,
milta og hryggmerg verði fargað
strax að slátrun lokinni.
Þetta gæti þýtt, að „þjóðar-
réttur" Vestlendinga í Noregi,
„smalahove", reyktur kindar-
haus, verði bannvara á borðum
þeirra.
Ástæðan fyrir þessu er, að
nýjar rannsóknir sýna, að ein-
staka sinnum getur riða í sauðfé
í raun verið kúariða. Þá er um
það að ræða, að féð hafí fengið
fóður með kúariðusmitefni.
Engar
sannanir
í Bretlandi hefur nefnd sér-
fræðinga lagt til, að kindahaus-
um verði fargað strax eftir slátr-
un og er tillagan einnig til athug-
unar hjá ESB. í Noregi hefur
verið ákveðið að bíða eftir niður-
stöðu þeirra athugana.
Aldrei hefur tekist að sýna
fram á, að riða í sauð geti vald-
ið Creutzfeldt-Jakob-sjúkdómi í
mönnum en einstaka vísinda-
menn halda því fram, að fólk,
sem er erfðafræðilega veikt fyrir
sjúkdómnum, geti sýkst af því
einu að éta kjöt af riðufé.
Viðræður ísraela og PLO á síðasta ári
Voru sam-
mála um Pal-
estínuríki
Jerúsalem. Reuter.
YOSSI Beilin, fyrrum ráðherra í
ríkisstjóm ísrael, greindi frá því í
gær að samningamenn síðustu rík-
isstjórnar og fulltrúar Frelsissam-
taka Palestínu (PLO) hefðu náð
samkomulagi í fyrra um myndun
palestínsks ríkis.
Beilin er fyrsti ráðherrann í síð-
ustu stjóm er staðfestir að sam-
komulag af þessu tagi hafí legið
fyrir í viðræðunum.
„Við vomm sammála um myndun
Palestínuríkis, er hefði ekki herafla
og væri í ríkjasambandi við Jórdan-
íu,“ sagði Beilin, sem nú situr á
þingi fyrir Verkamannaflokkinn, I
samtali við Jíeuíers-fréttastofuna.
Lokaviðræður um friðarsam-
komulag hófust í maí, skömmu
fyrir þingkosningamar í ísrael.
Þær hafa ekki hafist að nýju eftir
kosningasigur Benjamins Netanya-
hus, leiðtoga Likud-bandalagsins.
Að sögn Beilins lág fyrir sam-
komulag um erfiðustu deilumálin,
þar á meðal framtíð gyðinga-
byggða á Vesturbakkanum og
stöðu palestínskra flóttamanna. „I
öllum tilvikum var gengið út frá
því að Jerúsalem yrði alfarið undir
stjórn ísraela," sagði Beilin.
Aðspurður um hvernig Yasser
Arafat, leiðtogi Palestínumanna,
hefði tekið þessum tillögum sagði
Beilin að Arafat hefði litið svo á
að þær væru grundvöllur endanlegs
samkomulags.
Beilin gegndi lykilhlutverki í við-
ræðunum við Palestínumenn, er
hófust árið 1993 eftir að friðarsam-
komulag var undirritað í Washing-
ton. Samningamenn ísraela komu
úr hópi háskólamanna og ræddu
þeir við fulltrúa PLO. Hafði Beilin
yfirumsjón með viðræðunum fyrir
hönd ísraelsku stjórnarinnar en
Mahmoud Abbas fyrir hönd PLO.
Samkvæmt tillögum samninga-
manna beggja aðila áttu ísraelar
að afhenda 90% allra hernumdra
svæða á Vesturbakkanum og Gaza
en halda eftir þeim 10% þar sem
um 70% allra ísraelskra landnema
búa. Kemur það fram í viðtali við
Yair Hirschfeld, einn samninga-
manna ísraela, í viðtali við tímarit
landnema, er kemur út í ágúst.
Tillögur samningamanna voru
kynntar Shimon Peres, þáverandi
forsætisráðherra, í nóvember í
fyrra og hann lagði til að gengið
yrði frá samkomulagi fyrir næstu
kosningar, sem þá var ráðgert að
halda í október á þessu ári. Beilin
sagði Peres ekki hafa verið sam-
mála öllum tillögunum.
Kjötfram-
leiðendur
fá bætur
Brussel. Reuter.
ÞAÐ STEFNDI í miklar deilur með-
al aðildarríkja Evrópusambandsins
(ESB), er framkvæmdastjóm ESB
kynnti í fyrradag áætlun sína til
aðgerða vegna „kúariðufársins"
svokallaða. Aðgerðirnar felast fyrst
of fremst í niðurskurði á niður-
greiðslum úr sjóðum sambandsins
til kornbænda til að fjármagna
bætur til kúabænda, sem hafa þurft
að þola verulegt tekjutap vegna
minni sölu á nautakjöti í Evrópu.
Franz Fischler, sem fer með land-
búnaðarmál í framkvæmdastjórn-
inni, sagði bráðar aðgerðir nauð-
synlegar til að bregðast við því
ástandi sem hefur skapazt í kjölfar
brezka „kúrariðufársins", en að
meðaltali hefur sala nautakjöts í
Evrópusambandsríkjunum dregizt
saman um sem nemur 11 af hund-
raði frá því í apríl sl., og um 20-30
af hundraði í sumum löndum.
Aðgerðirnar sem Fischler boðar,
eru þær helztar að hjálpa á kúa-
bændum til að minnka framleiðslu
sína og að ESB muni kaupa meira
en milljón tonna af óseljanlegu nau-
takjöti á næstu 18 mánuðum.
Áðgerðirnar kynnu að kosta um
1,3 milljarða ECU, um 109 millj-
arða króna, á árinu 1997 og um
1.1 milljarða ECU eða 92 milljarða
króna eftir það.