Morgunblaðið - 13.08.1996, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. ÁGÚST 1996 31
AÐSENDAR GREINAR
Efnahagsbatinn og
ríkisíjármálin
MÖRGUM hefur orð-
ið tíðrætt um efnahags-
batann að undanförnu
eins og eðlilegt er. Vita-
skuld er afar ánægju-
legt að eftir nokkur
erfiðleikaár skuli ís-
lenskt efnahagslíf á
nýjan leik komið á braut
hagvaxtar og aukinnar
atvinnu. Á hinn bóginn
er hollt að hafa í huga
að ekki eru öll vanda-
mál að baki. Þar ber
hæst hallarekstur og
áframhaldandi skulda-
söfnun ríkisins.
Þrátt fyrir margvís- Friðrik Sophusson
legar aðgerðir á undanförnum árum
til þess að treysta stöðu ríkissjóðs
hefur enn ekki tekist að snúa halla-
rekstri í afgang. Skýringuna má að
nokkru leyti rekja til erfiðs efnahags-
ástands framan af þessum áratug.
Af þeim ástæðum hefur verið gripið
til umfangsmikilla aðgerða af hálfu
stjómvalda, jafnt skattalækkana sem
aukinna útgjalda, til þess meðal ann-
ars að greiða fyrir kjarasamningum
og treysta stöðugleika í efnahags-
málum. Þótt þessar aðgerðir hafi
kostað meiri halla á ríkissjóði en ella
hefði orðið voru þær á sínum tíma
taldar réttlætanlegar af þeim sökum.
Jafnvægi í ríkisfjármálum
Á sama hátt og leitað var til ríkis-
sjóðs um fjárframlög þegar erfíðleik-
ar steðjuðu að efnahagslífinu þarf
nú að nýta efnahagsbatann til þess
að ná jafnvægi í rikisfjármálum og
skila ríkissjóði með afgangi hið
fyrsta. Það er öruggasta leiðin til
að tryggja áframhaldandi stöð-
ugleika í efnahagsmálum, efla hag-
vöxt og auka atvinnu í landinu. Þetta
er þvi brýnasta verkefni stjórnvalda
um þessar mundir.
Af þessu ieiðir að ekki eru rök
fyrir því að slaka á aðhaldi í ríkisfjár-
málum á meðan ríkissjóður er rekinn
með halla. Þvert á móti má færa
gild efnahagsleg rök fyrir hinu gagn-
stæða, þ.e. að auka aðhald enn frek-
ar. íslensk hagsaga geymir því miður
of mörg dæmi um tilslökun í hag-
stjórn þegar vel árar. Afleiðingin
hefur ávallt verið þensla, verðbólga,
gengisfellingar og versnandi lífskjör
almennings. Allt tal um að nú sé lag
til að auka ríkisútgjöld eða lækka
skatta frekar en gert hefur verið
vekur sjálfsagt stundarvinsældir, en
ríður í bág við þá traustu efnahags-
stjóm sem þörf er á meðan enn er
halli á ríkissjóði.
Skattar lækka
undanfarin ár hafa
skattar farið lækkandi.
Gildir þá einu hvort litið
er til síðustu tveggja
ára, þ.e. áranna 1995
og 1996, eða lengra.
Nægir þar að nefna
lækkun virðisauka-
skatts af matvælum,
niðurfellingu aðstöðu-
gjalds sem kom fram í
lægra vöruverði og loks
afnám skattlagningar
lífeyrisiðgjalda laun-
þega. Síðastnefnda
breytingin kom til fram-
kvæmda í þremur
áföngum, í apríl 1995,
í janúar 1996 og lokaáfanginn tók
gildi í júlíbytjun á þessu ári. Þá er
rétt að taka fram að ekki er reiknað
með að skattlagning vaxta og ann-
arra fjármagnstekna skili auknum
tekjum í ríkissjóð heldur gangi tekj-
urnar til þess að lækka aðra skatta.
Þótt skattalækkanir undanfarinna
ára hafí að nokkru verið fjármagnað-
ar með hækkun annarra skatta er
niðurstaðan engu að síður sú að
skattar hafa, þegar á heildina er lit-
Nokkur undanfarin ár
hafa skattar farið
lækkandi. Gildir þá
einu hvort litið er til
síðustu tveggja ára,
þ.e. áranna 1995 og
1996, eða lengra, segir
Friðrik Sophusson.
ið, verið lækkaðir um sem nemur 1
milljarði króna frá árinu 1992. Með
öðrum orðum: Árleg skattbyrði heim-
ila og fyrirtækja nú er einum millj-
arði króna lægri en hún var fyrir
fimm árum.
Þessi þróun kemur glöggt fram á
meðfylgjandi línuriti sem sýnir að
skatttekjur ríkissjóðs hafa farið
lækkandi undanfarin ár og þarf að
fara aftur til „skattlausa" ársins
1987 til að fínna dæmi um lægri
skatta í hlutfalli við landsframleiðslu.
Áhrif þessara skattalækkana koma
Skatttekjur ríklssjóðs
25] % af VLF 1986-1996
24
23
22
21
20

1! ■

•
■ ■

'86 '88 '90 '92 '94 '96
meðal annars fram í betri afkomu
fyrirtækja og auknum kaupmætti
heimilanna eins og bæði Þjóðhags-
stofnun og Alþýðusamband íslands
hafa réttilega bent á.
Mikilvægt að iækka
jaðarskatta
Þegar staðgreiðsla tekjuskatts var
tekin upp árið 1988 var skatthlutfall
ríkis 28,5% og útsvarshlutfall sveit-
arfélaga 6,7%, eða samanlagt 35,2%.
Á árunum 1989 og 1990 var skatt-
hlutfall ríkisins hækkað í 32,8% og
útsvarshlutfallið fór í 7%, eða saman-
lagt í 39,8%. Skatthlutfallið hækkaði
þannig um 4,6% á þremur fyrstu
árum staðgreiðslunnar. Frá þeim
tima hefur skatthlutfall ríkisins
hækkað lítillega, eða um 0,35%, í
33,15%, í tengslum við lækkun virðis-
aukaskatts af matvælum. Útsvarið
í þessu samhengi er reyndar nauð-
synlegt að vekja athygli á nokkrum
staðreyndum um skattamál. Nokkur
Að lokínni ólympíuveislu
OLYMPIUVEISLUNNI er lokið.
Sjálfsagt hefur mörgum sjónvarps-
áhorfandanum þótt nóg um íþróttim-
ar í dagskrá Ríkissjónvarpsins meðan
á leikunum í Atlanta stóð. En fyrir
okkur íþróttaáhugamennina var þetta
sannkölluð gósentíð og ég hygg að
miklu fleiri hafi raunar hrifíst með
og fallið í þá freistingu að fylgjast
með glæstum íþróttamönnum og
-konum í keppni lengur en þeir vilja
vera láta. Víst er það rétt að Olympíu-
leikar eru á stundum á mörkum þess
að vera í samræmi við anda Ólympíu-
hugsjónarinnar, áhugamennskunnar
og drengskaparins og rétt er það að
lyíjamisnotkun örfárra einstaklinga,
auglýsingaflóðið, fjármagnið, skraut-
ið og skrumið í kringum þessa miklu
íþróttahátíð vekur upp margar spum-
ingar og efasemdir.
En eftir stendur og upp úr stendur
að Ólympíuleikarnir hafa unnið sér
sess sem merkilegasta og virðingar-
verðasta tilraun nútímans til að safna
ólíkum þjóðum saman í anda friðar,
gleði og leiks. Með tilkomu sjón-
varpsins og háþróaðrar tækni gefst
öllu mannkyni tækifæri til að fylgj-
ast með þessum atburði, taka þátt í
sigrum og sorgum íþróttafólksins og
meðtaka hina rafmögnuðu spennu
sem fylgir íþróttakeppni. Allar þjóðir
heims, hversu smáar sem þær eru,
leggja metnaðinn í að
vera með.
Það er hafíð yfír allan
vafa að Islendingar
verða ekki aðeins að
vera með, heldur að eig-
um við að leggja kapp
á að tefla fram fulltrú-
um æskunnar í þessu
landi, sem geta staðið
sig í hinni hörðu sam-
keppni. Við sáum það
hvað eftir annað að
íþróttafólk frá litlum
þjóðum komst á verð-
launapall og þeir verð-
launahafar og margir
aðrir keppendur vörp- EllertB.
uðu ljóma á lönd sín og þjóðir.
Hvers vegna skyldi Island og Is-
lendingar ekki geta gert það einnig?
Eg er varla einn um það að hafa
fundið fyrir tilfínningu stolts og gleði
þegar tveir íslenskir þátttakendur í
ftjálsum íþróttum, þau Guðrún Arnar-
dóttir og Jón Amar Magnússon, léku
það afrek að koma fyrst í mark í sín-
um riðlum. Það var ekkert sjálfsagt
mál og enda þótt þau hafí ekki kom-
ist á verðlaunapalla að þessu sinni,
fer ekki á milli mála að bæði þau tvö
og aðrir íslenskir keppendur í Atlanta
eiga mikið inni og Islendingar hafa
alla burði til að eignast afreksfólk í
íþróttum. Það hefur sag-
an sýnt og sannað.
En hvað er þá til
ráða? Hvað er hægt að
gera til að uppgötva og
undirbúa íslenskt •
íþróttafólk til að ná enn
betri árangri í Sydney
eftir fjögur ár? Fyrir
það fyrsta þarf skilning
og síðan stuðning.
Skilninginn tel ég vera
til staðar en stuðning-
inn skortir. íþróttasam-
band íslands hefur með
sér afreksmannasjóð,
sem sambandið eitt
Schram veitir fé til. Sá sjóður
er lítill og vanmegnugur. Ólympíska
samhjálpin veitir sömuleiðis rausnar-
lega styrki fyrir þá sem eru þegar
orðnir meðal hinna bestu. Ólympíu-
nefnd íslands leggur sitt af mörkum
en má síns lítils vegna fjárskorts.
Það sem vantar er að skapa
íþróttahreyfingunni og félögunum
möguleika á að leita skipulega að
efnilegu íþróttafólki og rækta það
með fyrsta flokks þjálfun og réttum
aðbúnaði. Auðvitað þarf hreyfingin
sjálf að koma sínum skipulagsmálum
inn á við í eðlilegt horf og að því er
stefnt. En siðan í framhaldinu er
varla til of mikils mælst enda þótt
hefur hækkað meira, eða um 1,8%,
einkum til að mæta tekjutapi sveit-
arfélaga vegna niðurfellingar að-
stöðugjalds.
Þessar breytingar á staðgreiðslu-
kerfinu, ásamt auknu vægi tekju-
tengingar ýmissa bóta, hafa dregið
fram ýmsa annmarka tekjuskatts-
kerfísins sem áður voru ekki eins
augljósir, þ.e. jaðaráhrif þess. Eitt
brýnasta verkefni á sviði skattamála
um þessar mundir er því að lækka
jaðarskatta .
í þessu skyni fer nú fram heildar-
endurskoðun á tekjuskattlagningu
einstaklinga með það fyrir augum
að draga úr óæskilegum jaðaráhrif-
um, jafnt sjálfs skatthlutfallsins sem
og ýmissa bótagreiðslna.Þessi endur-
skoðun er unnin í nefnd sem skipuð
er bæði fulltrúum stjórnvalda og
aðila vinnumarkaðarins og er niður-
stöðu að vænta síðar á árinu.
Reyndar hafa nú þegar verið stig-
in ákveðin skref í þessa átt. Sú
ákvörðun stjórnvalda að leggja ekki
lengur skatt á lífeyrisiðgjöld laun-
þega, en síðasti áfangi þeirrar breyt-
ingar kom sem fyrr segir til fram-
kvæmda um mitt þetta ár, jafngildir
1,5-1,7% lækkun tekjuskatts. Enn-
fremur kom þegar á þessu ári til
framkvæmda breyting á útreikningi
og greiðslum barnabóta til tekju-
lægri fjölskyldna þar sem dregið var
úr jaðaráhrifunum frá því sem áður
var. Það hefur þegar skilað sér í
hærri greiðslum barnabótaauka.
Höfundur er fjármálaráðherra.
Skilningur er til staðar,
segir Ellert B. Schram,
en stuðninginn vantar.
ríkisvaldið og eftir atvikum sveitarfé-
lög, fyrirtæki og almenningur ljái
því góða máli lið að efla ungt íþrótta-
fólk til afreka.
Meðal þess sem ríkisvaldið getur
gert er vitaskuld að beina einhveijum
fjárveitingum til slíkra verkefna, t.d.
í afreksmannasjóð ISI en það yrði
sömuleiðis hjálp í því að veita fólki
námsstyrki sem skarar fram úr í
íþróttum. Það væri og fengur í því
ef framlög til íþróttamála væru frá-
dráttarbær frá skatti eins og framlög
til stjórnmálaflokka. Þá hefur einnig
verið nefnt að koma má til móts við
íþróttafélög með því að undanþiggja
þjálfaralaun skattskyldu, ef upphæð-
irnar eru innan tiltekinna marka.
Allt hjálpar til ef vilji er fyrir hendi.
Með þessu er íþróttahreyfingin ekki
að fara fram á ölmusu. Hún er ein-
göngu að bjóða fram þjónustu sína *»
til að koma íslandi á framfæri á
íþróttaleikum veraldarinnar. Það get-
ur hún hinsvegar ekki ein. Og á ekki
að vera ein um það verkefni, vegna
þess að það er metnaðarmál allra
Islendinga að geta borið höfuðið
hátt á heimshátíðarleikum eins og
Ólympíuleikum.
Höfundur er forseti ÍSÍ.
Svikin börn“
V
FYRIRHUGAÐ var
að Thomas Carlstedt
taugaskurðlæknir frá
Karólinska spítalanum
í Stokkhólmi gerði
skurðaðgerðir á Ijórum
íslenskum bömum sem
eru með varanlegan
taugaskaða (lömun) í
handlegg vegna axl-
arklemmu í fæðingu.
Gera átti aðgerðirnar
dagana 25. og 26. júlí
á Landspítalanum. Auk
þess ætlaði læknirinn
að skoða fleiri börn og
ræða við foreldra
þeirra. Skurðaðgerðirn-
ar voru ákveðnar í lok
maí, skurðstofa tekin frá og foreldr-
um bamanna gert viðvart. Tauga-
skurðaðgerðir þær sem læknirinn
ætlaði að gera eru mjög sérhæfðar
og hér á landi er fagkunnátta ekki
fyrir hendi. Viku fyrir aðgerðir kom
síðan í ljós að ekki yrði af þeim.
Ástæðan; kergja í kerf-
inu. Tryggingastofnun
sagði lækninn of dýran,
en gjaldið sem hann
setti upp fyrir allar fy'ór-
ar aðgerðimar var
sænskar kr. 50.000 (ca.
kr. 500.000) eða 12.500
pr. barn. Tryggingayfir-
læknir tjáði mér að
stofnunin væri tilbúin
til að greiða sænskar
kr. 20.000 og taldi var-
hugavert að greiða upp-
sett verð því það myndi
skapa slæmt fordæmi,
útlenskir læknar muni
þá í framtíðinni setja
upp okurreikninga. Þar
að auki væri ekki forsvaranlegt að
greiða svona mikið fyrir ekki meira
en tveggja daga vinnu þegar litið
væri til launa íslenskra lækna. Auk
þessa sagði tryggingayfirlæknir ekki
vera stofnunarinnar að greiða fyrir
lækninn heldur væri um styrk að
Sigríður
Logadóttir
ræða til Landspítalans því spítalinn
eigi að greiða fyrir þau læknisverk
sem gerð em inni á spítalanum. {
samtali við aðstoðarforstjóra Ríkis-
spítalanna vísaði hann málinu frá sér
og sagði það Tryggingastofnunar að
greiða þjónustu læknisins enda væru
þeir að spara Tryggingastofnun pen-
inga með því að leggja til aðstöðu
og starfsfólk og því væri hægt að
flytja lækninn inn í landið í staðinn
fyrir sjúklingana út. Tryggingastofn-
un og Ríkisspítalar vísa því hver á
annan og haga sér eins og þeir séu
Enginn, segir Sigríður
Logadóttir, virðist
hugsa um börnin fj ögur
og foreldra þeirra.
staddir hvor á sinni plánetunni í stað-
inn fyrir að leysa málið í samein-
ingu. Gera menn sér ekki grein fyrir
að stofnanir þessar em af sama
meiði?
Tryggingayfírlæknir stillir málinu
upp eins og íslenska heilbrigðiskerfíð
greiði aldrei samkvæmt reikningi og
að láglaunastefna ríki gagnvart ís-
lenskum læknum. Gleymir Trygg-
ingayfirlæknir því t.d. að íslenskir
læknar era ekki að skafa af reikning-
um sínum við gerð örorkumata eða
vottorða, t.d. í skaðabótamálum.
Tímakaupið í þessum geira læknis-
verkanna er ekki skorið við nögl.
Var Tryggingayfirlæknir líka búinn
að gleyma viðtalinu sem tekið var
við hann fyrir nokkrum mánuðum
þar sem hann sagði Tryggingastofn-
un hlynnta því að kaupa þjónustu
sérfræðinga hingað til landsins í stað
þess að senda sjúklinga utan í að-
gerðir með öllum þeim óþægindum
sem þvi fylgir, sérstaklega þegar
börn eiga hlut að máli. Menn verða
að fara að átta sig á því að heilbrigði-
skerfið er fyrir sjúklingana en ekki
sjúklingarnir fyrir kerfið. Fyrir rúm-
um tveimur ámm átti ég í baráttu
við Tryggingastofnun vegna tauga-
aðgerðar sem Thomas Carlstedt
framkvæmdi á syni mínum. Þáver-
andi tryggingayfirlæknir sagði af og
frá að stofnunin myndi greiða fyrir
að flytja lækninn inn en hins vegar
væri ekkert því til fyrirstöðu að senda
son minn út til Svíþjóðar þótt það
kostaði miklu meira. Eftir töluverð
bréfaskrif, símtöl og þref samþykkti
tryggingaráð loksins „að svo stöddu“
að Carlstedt kæmi og skæri son minn
upp sem og hann gerði 11. feb. 1994-
á Landspítalanum. Þá vom engar
athugasemdir gerðar um gjaldtöku
Carlstedts. Við það að flytja sérfræð-
inginn til landsins sparaðist ekki
bara almannafé heldur var íslensk
sjúkrahúsaðstaða og íslenskt aðstoð-
arfólk notað og vinnutap okkar for-
eldranna lítið sem ekkert.
Alvarleikinn í ofangreindu máli og
það sem gerir það að virkilega ljótu
máli er það að svo virðist sem enginn
sé að hugsa um börnin fjögur og
foreldra þeirra. Foreldrunum var
ekki einu sinni gefinn kostur á því
að greiða það sem upp á vantaoi;-
Hvers konar framkoma er það að
lofa læknismeðferð og hætta svo við
allt saman viku fyrir aðgerð? Sjúkl-
ingarnir sem hér eiga hlut að máli
em börn sem ekki geta svarað fyrir
sig. - Svona komum við ekki fram
við börn.
Höfundur er lögfræðingur.