Morgunblaðið - 01.09.1996, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996 15
„En hvemig er að vera dómari
undir þessum kringumstæðum, með
svo mikla ábyrgð á sínum herðum?“
„Það er oft mjög erfitt en auðvit-
að miserfitt. Ég hygg að það sé
flestum dómurum erfiðast þegar
þeir standa andspænis því að dæma
fólk til refsivistar, sérstaklega ef
það eru ungir menn sem hafa ekki
áður hlotið slíkan dóm. Og auðvitað
geta verið mörg erfið mál sem ekki
fjalla um refsingar heldur eru þræt-
ur milli einstaklinga eða einstakl-
inga og ríkis. Þar er oft verið að
íjalla um mikilvæg réttindi fólks.
Ékki er sem sagt einungis verið að
dæma um örlög manna sem hafa
brotið af sér, heldur að dæma um
mikilvæg réttindi og mikla hags-
muni. Slík mál geta jafnframt því
að vera erfið og krefjandi verið heill-
andi fyrir dómarann. Það er kostur-
inn við þetta starf. Hingað koma
alls konar mál af öllum gerðum.
Dómari kynnist því öllum hliðum
mannlegs lífs.“
Sú spurning vaknar hvort komi
fyrir að fólk leggi fæð á dómarann
og hvort hann geti orðið fyrir ásókn,
jafnvel árásum af þeim sökum.
Haraldur Henrysson kveðst ekki
verða mikið var við það en á löngum
dómaraferli eins og hans hafi hann
auðvitað orðið var við slíkt í ein-
stöku tilfelli. En það sé aldrei neitt
sem ástæða sé til að kvarta yfir.
Og hann neitar því að nokkum tíma
hafi til þess komið að þurft hafi
lögregluvernd. Sem betur fer sé
okkar þjóðfélag enn svo heilbrigt.
„Nú er stjórnarskráin okkar göm-
ul dönsk stjórnarskrá með nokkrum
bótum á. Er ekki bagalegt fyrir
dómara að hún er aldrei endurskoð-
uð. Er hún ekki orðin ykkur dómur-
um erfið? “
„Það má kannski segja það en
það er hlutverk dómstóla að túlka
þá stjómarskrá og lög í anda nýrra
tíma ef svo má segja. Þegar við
erum að túlka til dæmis mannrétt-
indaákvæði stjórnarskrárinnar verð-
um við að hafa í huga alþjóðlega
samninga sem við höfum gert um
þau efni og það_ hefur verið gert í
auknum mæli. Ákvæðin eru nægi-
lega rúm til þess að við getum gert
það. Það er nú svo að löggjöfin
gefur ekki einhlít svör við öllum til-
vikum sem upp kunna að koma. Oft
kemur það í hlut dómstólanna að
fylla í eyðurnr og þannig mynda
þeir í raun réttarreglur, sem byggt
er á í framtíðinni."
Nýja aðstaðan
Við víkjum talinu að nýja Dóm-
húsinu. Haraldur segir breytingar
fyrst og fremst verða á vinnuaðstöð-
unni. Við Hæstarétt starfa nú 18
manns, fjölgar um þrjá við flutning-
ana. Það eru níu dómarar, hæsta-
réttarritari, tveir löglærðir aðstoðar-
menn, nýr bókasafnsvörður og tveir
dómverðir, fjölgar um einn, og þrír
ritarar. Dómararnir fá góðar skrif-
stofur og eru nú allir á sömu hæð-
inni með ritunarþjónustu. Starfsað-
staða dómara er núna alveg að-
greind frá annarri afgreiðslu, sem
fram að þessu var á sama stað.
Ritarar sem dómararnir voru að
vinna með hafa jafnframt verið í
afgreiðslu. Nú verður starfsaðstaða
dómara og þeirra ritara alveg ótru-
fluð af umferð i húsinu. Það er al-
veg lokað svæði. Á fyrstu hæðinni
er afgreiðsia og málflytjendur fá
mjög bætta aðstöðu fyrir sig, m.a.
herbergi til að ræða við sína skjól-
stæðinga meðan þeir eru fyrir rétti.
Tvö aukaherbergi eru í húsinu,
svo gert er ráð fyrir að fjölgað geti
um tvo dómara og tilsvarandi að-
stoðarmenn. Haraldur telur þó ekki
að svo verði í bráð.
„Ég tel að Hæstiréttur verði ekki
miklu stærri stofnun en hann er. Það
er ekki æskilegt. Ef Hæstiréttur
myndi ekki ráða við málafjöldann,
miðað við þær forsendur æm ríkja
í dag, þá held ég að þyrfti að fara
að huga alvarlega að stofnun milli-
dómstigs. Hæstiréttur á að vera sá
dómstóll sem samræmir og gætir
réttareiningar og það verður erfiðara
eftir því sem hann verður stærri.
Ef t.d. þarf að starfa í fleiri deildum."
Málum fjölgar,
biðtími styttist
Á síðustu árum hefur málum
stöðugt verið að fjölga og dómum
réttarins hefur fjölgað fram á síð-
ustu ár. Voru yfír 500 á síðasta
ári. „Það hefur byggst á þessu
aukna vinnuálagi sem verið hefur,
en með auknum kröfum hefur verið
reynt að sporna við fjölguninni.
Þegar dómurinn fór í réttarhlé núna
1. júlí voru óafgreidd mál 140 tals-
ins en á sama tíma fyrir tveimur
árum 280. Það sýnir hvað áunnist
hefur. Við gerum okkur vonir um
að biðtími mála frá því að þau eru
tilbúin til málflutnings og þangað
til þau eru flutt verði innan skamms
um það bil hálft ár og það teljum
við að verði orðið nokkuð ásættan-
legt.“
„ Ég er mjög ánægður með þetta
nýja hús,“ segir Haraldur. „Nú eru
í Hæstarétti tveir fullkomnir dóm-
salir í staðinn fyrir einn. Og þar að
auki einn þingsalur sem er hægt
að hafa málflutning í líka. Þetta
þýðir það að við getum verið með
málflutning á tveimur til þremur
stöðum á hveijum einasta degi. Með
góðu móti gátum við aðeins verið á
einum stað. Að vísu höfum við síð-
ustu 2-3 árin útbúið aðstöðu niðri
á fyrstu hæðinni, sem var fundarsal-
ur, en það er mjög ófullkomið og
varla boðlegt til málfutnings. Þar
er t.d. engin áheyrendaaðstaða.
Þetta auðveldar dóminum mjög að
halda fullum afköstum. Sérstaklega
Þegor dómurinn fór í rétt-
arhlé núna 1. júlí voru
óafgreidd mól 140 talsins
en ó sama tíma ffyrir
tveimur órum 280. Þaö
sýnir hvað óunnist hef ur.
Við gerum okkur vonir um
að biðtími móla fró því
að þau eru tilbúin til
mólflutnings og þangaö
til þau eru flutt verði inn-
an skamms um það bil
hólft ór og það teljum við
að verði orðiö nokkuð
ósættanlegt."
þegar unnið er að því að fækka
málum.“
Dómsstörf og útivist
Haraldur Henrysson kom í
Hæstarétt sem sakadómari með
reynslu í sakamálum og opinberum
málum. Hann starfaði meira og
minna að dómsstörfum allt frá því
hann útskrifaðist lögfræðingur frá
Háskóla íslands 1964, fyrst sem
fulltrúi hjá bæjarfógeta í Kópavogi
þar sem hann sinnti m.a. opinberum
málum, fógetaréttarmálum og öðru
en fulltrúar unnu þá mikið að dóms-
störfum. Þar var hann í 9 ár. Frá
1973 var hann skipaður sakadómari
í Reykjavík, en þá var skilið á milli
sakadóms og borgardóms þar til
héraðsdómur var stofnaður. Árið
1988 var hann settur hæstaréttar-
dómari í fjóra mánuði og síðan skip-
aður fastur dómari frá 1. janúar
1989. Það hefur hann verið síðan
og var kosinn forseti réttarins frá
síðustu áramótum.
Áður en Haraldur varð hæstarétt-
ardómari vann hann mikið í félags-
störfum, einkum öiyggismálum sjó-
manna og slysavarnamálum, í stjórn
og síðast forseti Slysavamafélags
íslands frá 1982-1990. Sá hann
ekki eftir að þurfa að sleppa því öllu?
„Vissulega hafði maður mikið út
úr því og mikla ánægju af að starfa
með áhugafólki á sviði félagsmála
út um allt land,“ svarar hann. „Þó
ekki sé beinlínis gert ráð fyrir því
að menn þurfí að draga sig út úr
svona félagsstarfí við mannúðar-
og líknarmál, þá er starf hæsta-
réttardómara svo krefjandi að menn
hafa vart tíma til að sinna öðru að
ráði. Og það er heppilegra að vera
ekki tengdur neinu slíku. Beinlínis
er ætlast til þess að hæstaréttar-
dómarar sinni ekki neinu sem teng-
ist atvinnulífínu eða þvílíku og reynt
hefur verið að draga eins og kostur
er úr þátttöku dómara í öðrum störf-
um, m.a. nefndum og ráðum. Af-
staða dómaranna í dag er yfirleitt
sú að sinna sem fæstu fyrir utan
starf réttarins, þó ekki sé kannski
hægt að telja öll störf því ósamrým-
anleg."
„Verður þá ekki einmanalegt í
sæti hæstaréttardómara?"
„Ég held að það leiði óhjákvæmi-
lega til þess að menn einagrist svo-
lítið. En það er ágætur félagskapur
á sviði fræðimennsku og lögfræði,
sem maður reynir sérstaklega að
halda tengslum við.“
Haraldur Henrysson er fjöl-
skyldumaður. Kona hans er Elísabet
Kristinsdóttir matarfræðingur að
mennt. Þau eiga 15 ára gamlan son.
Hvað gerir forseti Hæstaréttar
þegar hann á frí? Hann kveðst allt-
af hafa haft áhuga á útiveru. „Við
eigum sumarbústað í Grímsnesi þar
sem við erum talsvert og erum að
reyna að rækta. Og ég hef gaman
af að fara í golf þó ég sé ekki mik-
ill sportmaður. Hef satt að segja
ekki mikil tök á því.
Á yngri árum var ég í björgunar-
sveit en slysavarna- og björgunar-
mál voru mér mikið áhugamál. Sér-
staklega var ég mikill áhugamaður
um öryggismál sjómanna en á mín-
um skólaárum var ég mikið á sjó.
Fyrir utan það að vera í Slysavarna-
félaginu var ég í 10 ár formaður
rannsóknanefndar sjóslysa. Það
veitti manni mikla innsýn í þau
mál. Á mínum tíma var staðið að
því að stofna Slysavarnaskóla sjó-
manna sem er um borð í Sæbjörgu.
Það held ég að hafi verið farsælt
spor á sínum tíma í sambandi við
öryggismálin. Ég tel að þurfi alltaf
að hlúa að og efla þá starfsemi. Ég
held að það sé mjög mikilvægt fyrir
þjóðfélagið að hafa félagsskap bæði
á þessu sviði og öðrum þar sem
starfa sjálfboðaliðar úr öllum stétt-
um fyrir þjóðfélagið. Það verði seint
ofmetið."
„Ég held að það sé ákaflega
mikilvægt fyrir dómara að hafa
þekkingu á ýmsum sviðum og
snertingu við þjóðfélagið," segir
Haraldur. „Það sé einn af grunvall-
arþáttunum í starfi dómara að hann
þekki þjóðlífið og greini æðarslögin
í því. Kristján Jónsson, fyrsti dóm-
stjórinn, eins og það hét þá, hafði
orð á því þegar Hæstiréttur var
settur í fyrsta sinn hversu mikil-
vægt það væri fyrir dómara til að
geta skapað sér glögga mynd í
hveiju máli að þekkja þjóðfélagið
og helstu þætti þess. Það væri ekki
lögfræðin ein sem mikilvægt væri
að þekkja, heldur líka reynsla og
þekking."
UNNIÐ er af kappi að því búa nýja húsið undir að taka við
starfsemi Hæstaréttar sem nú fær tvo rúmgóða fundarsali.
í sátt við
umhverfið
• Landsins mesta úrval af lífrasnt
rasktuðum afurðum
• Nú ferskt lífrasnt raektað íslenskt grænmeti
Yggdrasill, Kárastíg 1, Rvík. s. 562-40Ö2
sérverslun með náttúruvörur oq lífrasnt rasktaðar
matvörur. Opið 12-18> virka daga, laugard. 11-13
Full búð af nýjum vörum
\oppskórinn Ioppskóri
• I Ai ii- A I ml
nn
> Veltusundi við Ingólfstorg
•Sími 552 1212.
Utsölumarkaður Austurstræti
Sími 552 2727.
V
Nú geta
allir lært
að syngja
Hóptímar
ungir sem aldnir,
laglausir sem lagvísir
Einkatímar
Hópnámskeið fyrir byrjendur og lengra komna
Barna- og unglinganámskeið aldursskipt söngnámskeið
Einsöngsnám fyrir byrjendur og lengra komna
Sveifiudeild söngleikjatónlist, gospel, jass og blues
Sönghópur Móður jarðar gospel og heimstónlist
jass • blues
I vetur mun kanadíska jass/blues
söngkonan Tena Palmer kenna við
skólann - frábær söngkona sem unnið
hefur til fjölda verðlauna fyrir söng sinn!
Söngsmiðja fyrir hressa krakka
• ••••»•••••••••••••'
Söngur, tónlist, hreyfing, leikræn tjáning.
Námskeiðin eru aldursskipt frá fimm ára aldri og
eru góður undirbúningur fyrir áframhaldandi tónlístarnám.
Börnin öðlast meira sjálfstraust og einbeitingarhæfni eykst.
rpííL
A6. •***
SÖniGSMIÐJAIU ehf.
Söngskóli og söngsmiðju
HVERFI5CÖTU 76
REYKJAVÍK A
Upplýsingar og innritun í síma: 561 2455 • faxi: 561 2456
eða á skrifstofu skólans, virka daqa frá kl. 11 - 18. LTta