Morgunblaðið - 01.09.1996, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
I kulda
Mikil prýði hefur löngum þótt að hvít-
kölkuðu steinhúsunum sem Danir létu reisa
hér á öldum áður, svo sem á Bessastöðum
og Nesi á Seltjamamesi. Pétur Pétursson
rifjar hér upp að þótt vandað hafí verið til
húsanna í þá tíð hafí Nesstofa, sem nú hýsir
læknasafnið, reynst hið versta pestarbæli.
NESSTOFAreyndistóhollhúsakynni.
„MIKILL galli er það á íslending-
um hvað þeir eru fátækir," var
haft eftir Grími Thomsen, er hann
var starfsmaður í utanríkisþjón-
ustu Danmerkur um miðja síðast-
liðna öld. Enginn íslenskur stúdent
mun þó hafa átt greiðari aðgang
að skotsilfri úr föðurgarði og
námsstyrkjum konungsvalds, fé-
pyngjum greifa og jafnvel fátækra
skálda. Danska ævintýraskáldið
H.C. Andersen færir í dagbók sína
í Lundúnum. „Kominn er Grímur
Thomsen og fær að láni gullsover-
eign“. Um sömu mundir ritar
Brynjólfur Pétursson Grími til
Lundúna og lýsir dasemdum Dick-
ens en spyr svo: „Ásaka þeir hann
ekki um kommúnisma?“
Þótt Grímur verði spilafélagi
■ Friðriks konungs VII og Berlings
kammerherra er hann með hugann
heima á íslandi og rennur til rifja
umkomuleysi þjóðarinnar. Svo
sem skáldum er títt eru ýmsar
leiðir til þess að lýsa eigin hugar-
ástandi. Þá er hægt að bregða sér
í líki annarra og lýsa með því eig-
in stöðu. Grímur lýsir stöðu íslend-
inga þótt hann kveði um Sverri
konung í ljóði sínu:
Margar fór ég ferðir glæfra,
fætur mína vafði í næfra,
ÞÓRÐUR Sveinbjörnsson,
konferensráð, var fluttur á
kviktrjám úr Nesstofu.
kulda mér þá sviðinn sveið.
En hvað var það hjá hugarangri
hveija stund á vegferð langri
sem ég fyrir land mitt leið.
Grímur finnur sárt til fátæktar
lands og þjóðar er hann situr veisl-
ur greifa og barúna í tignarsölum
álfunnar.
Grímur Thomsen er innan við
fímmtugt (46 ára) er hann hverfur
úr embætti í Danmörku. „Kalinn
á hjarta þaðan slapp eg“ kveður
KIRSTIN Sveinbjörnsson
kallaði á danskan skipslækni
til að sinna manni sínum.
hann um þjónustu sína við danskt
konungsvaíd.
Grímur tekur við búi á Bessa-
stöðum. Þar var steinhús í eigu
Danakonungs reist 1760-62. Nes-
stofa á Seltjarnarnesi var reist um
svipað leyti. Þótt til húsanna væri
vandað að talið er, reyndust vistar-
verur kaldar og saggasamar. Hús
þau sem reist voru í tíð Danakon-
unga voru heilsuspillandi, þótt
ekki væri þar um alkaliskemmdir
að ræða. Nesstofa á Seltjamarnesi
JÓN Steffensen prófessor á
unga aldri. Hann lét sér síðar
annt um safnið i Nesstofu.
var aðsetur sjálfs landlæknis, Jóns
Thorstensens, og síðar bústaður
Þórðar Sveinbjörnssonar konfer-
ensráðs og dómsstjóra, föður
Sveinbjarnar tónskálds. Þórður
dómstjóri lá rúmfastur í Nesstofu,
sárþjáður, gamall og gigtveikur.
Kirstin Katrín Knudsen, kona
Þórðar dómstjóra tekur sig fram
um að fá danskan herlækni, Jos-
eph Marcus, gyðing sem gegndi
læknisstörfum á dönsku eftirlits-
skipi er lá við festar í Reykjavík
til þess að vitja manns síns. „Hér
megið þér alls ekki búa,“ segir
Marcus læknir við dómstjórann.
„Þetta hús (steinhús) er heilsu-
spillandi og á þátt í veikindum
yðar.“ Þó var þetta hús landlækn-
is og apótekara. Þórður konferens-
ráð fór að ráðum Marcusar,
danska gyðingsins. Hann lét flytja
sig á kviktijám til Reykjavíkur og
reisti sér timburhús við Túngötu.
Þar bjó síðar kjörsonur hans Lár-
us, fyrsti bankastjóri Landsbank-
ans, faðir Jóns konungsritara og
Guðmundar skrifstofustjóra og
Ástu Einarsson, sem var einn
helsti píanóleikari í Reykjavík á
sinni tíð. Þórður Sveinbjörnsson
varð allra karla elstur, en forðað-
ist steinhús af fremsta megni.
Marcus læknir vafði Þórð í
tjöruhamp og kom honum til heilsu
á ný.
Nesstofa er nú safn lækna og
lyijafræðinga. Jón Steffensen próf-
essor eyddi þar mörgum stundum
við skipulag safnsins. Hann ætti
skilið að efnt væri til rannsókna á
gerð hússins og hollustuháttum.
Afkomandi Jóns Thorstensens
landlæknis, Helgi Bergs, hefir séð
um endurreisn Bessastaða. Þarf
ekki Nesstofa viðreisn?
•í SKOÐANAKÖNNUN sem
gerð var á meðal áhorfenda í
Royal Festival Hall í Lundúnum,
kom berlega í ljós hvað það er
sem gestir á sinfóníutónleikum
vilja. Það eru ekki risaskjáir,
óvenjulegur klæðnaður eða
ávarp stjórnandans, heldur
aukalag. Rétt eins og á rokktón-
leikum. Það hefur hins vegar
ekki tíðkast, nema þegar þekkt-
ir einleikarar koma fram með
hljómsveitinni. Hjá Vínarfíl-
harmóníunni eru hins vegar oft
leiknir valsar sem aukalög í lok
tónleika, þótt þeir hafi ekki ver-
ið á efnisskránni.
Þrátt fyrir að sumir eigi erf-
itt með að ímynda sér hvað sin-
fóníuhljómsveit eigi að leika í
uppklappi, virðist svo sem tón-
leikagestir sakni þess hápunkts
tónleika sem aukalag óneitan-
Iega er. Það verði til þess að
allir, tónleikagestir og tónlistar-
menn, fái enn frekar á tilfinn-
inguna að tónleikarnir hafi ver-
ið vel heppnaðir, enda nái þeir
saman á einstakan hátt þegar
báðir sýna þakklæti sitt með
þessum hætti, áhorfendur
klappa tónlistarmanninn upp og
hann þakkar fyrir sig með auka-
lagi.
Blað allra landsmanna!
-kjarni málsim!