Morgunblaðið - 01.09.1996, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SKÓLUNUM er lokið, en almennt
byrja sumarfríin ekki hér fyrr en
í byijun ágúst, einmitt þegar ís-
lendingar fagna síðustu sumar-
helginni, verslunarmannahelginni. Strand-
lífinu er því haldið uppi af smákrökkum í
umsjón amma og barnapía. Á Ítalíu tíðkast
það - og æ meir eftir því sem sunnar dr.eg-
ur- að ömmurnar passi litlu krakkana,
meðan foreldrarnir vinna. í löndum, þar sem
þar til gerðar stofnanir og lært fólk hefur
tekið við barnauppeldinu, kann það að
hljóma eins og ljúfasta þjóðlag að börnin
alist upp undir verndarvæng afa og ömmu.
Það hljómar næstum of vel til að vera satt...
og kannski er það einmitt niðurstaðan, í
ljósi þess að ítalir eru óduglegastir Evrópu-
þjóða að fjölga sér.
Eins og í svo mörgu öðru, þá eru aðstæð-
ur ólíkar á Norður- og Suður- Ítalíu hvað
varðar barnagæslu. Á Norður-Ítalíu er víð-
ast auðvelt að verða sér úti um vöggustofu
eða leikskóla fyrir krakka. Aðbúnaður þar
þykir víða til slíkrar fyrirmyndar að uppeld-
isfrömuðir víða að úr heiminum sækja þang-
að í skoðunarferðir til að kynna sér dýrð-
ina. í Bologna, borg á stærð við Reykjavík,
kostar um tíu þúsund íslenskar að hafa 4
ára krakka í gæslu yfir daginn. Innifalið í
þessu eru allar máltíðir og opið er frá kl.
6.30 á morgnana þar til kl. 3 9 á kvöldin,
svo foreldrarnir geti hagað gæslutímanum
eftir sínum vinnutíma. Fyrir dæmigert mið-
stéttarfólk er gæslan nokkuð dýr, en langt
frá því að vera óyfirstíganleg. Mæðurnar
þurfa því ekki að hugsa sig um tvisvar ef
þær kjósa að fara út að vinna.
Þó Róm sé ekki nema um 300 km sunn-
an Bologna, þá eru aðstæður þar nokkuð
aðrar. Vöggustofur er vart að fá og biðlist-
ar í gæslu fyrir krakka frá 3 ára aldri, en
flestir fá hana á endanum. Hvað er þá að
gera fyrstu þrjú árin? Jú, þá er leitað á
náðir ammanna, sem í flestum tilfellum eru
meira en fúsar að gæta barnabarnanna.
Amma veit allt best
Tökum sem dæmi systurnar Mariu og
Önnu, sem báðar búa í Róm og eru rúm-
lega sjötugar og ernar vel. Báðar búa í
rúmgóðum íbúðum og bömin eru auðvitað
löngu flutt að heiman. Þær eignuðust börn
sín, tvö hvor um sig, þegar þær voru nýgift-
ar konur upp úr tvítugu á árunum um og
eftir 1950. Börnin biðu hins vegar framund-
ir þrítugt eða lengur með að festa ráð sitt
og framundir fertugt með barneignir. Þess
vegna urðu Maria og Anna ekki ömmur
um fertugt eins og þeirra ömmur, heldur
þurftu að bíða fram á sjötugsaldur eftir
barnabörnunum.
Og hvemig horfir svo lífið við ungri ít-
alskri móður? I fyrsta lagi þá er hún, eins
og áður er sagt, ekki sérlega ung, því ef
við tökum sem dæmi mágkonurnar Söru
og Catarinu, dóttur og tengdadóttur systr-
anna áðurnefndu, þá voru þær orðnar 36
og 38 ára, þegar fyrstu börn þeirra fædd-
Mæðraveldið
Terracinabréf
Ömmurnar stýra ítölskum fjölskyldum með styrkrí
hendi og stórfjölskyldan er víða enn við lýði, eins
og Sigrún Davíðsdóttir rekur hér á eftir. Mæðra-
veldið, þó þægilegt sé, virðist þó ekki efla löngun
*
Itala til bameigna.
ust. Það stóð auðvitað mikið til og bæði
heimili þeirra og heimili ammanna fylltust
af öllu sem til þaif og í mun meira úrvali,
heldur en almennt sést á Norðurlöndum,
því ítalir eru reglulega kaupglaðir og auð-
velt fyrir auglýsendur að telja þeim trú um
að ungabarnið hafi alls kyns sérþarfir, að
ógleymdum alls kyns sótthreinsunarefnum.
ítalskt barnauppeldi snýst nefnilega ekki
bara um að ala upp börnin, heldur að drepa
allar hugsanlegar og óhugsanlegar bakter-
íur í kringum þau. Hvorug þeirra Söru og
Catarinu hafði barnið á bijósti, því það vildi
einhvern veginn ekki heppnast og enginn
sýndi því neinn sérstakan áhuga heldur,
því bróstagjafaráróðurinn hefur ekki náð
hingað, en margir eru hins vegar um hit-
una að selja mjólkurduft og pela.
Barn Söru fæddist um vorið, svo skömmu
eftir fæðingu fór Sara og foreldrar hennar
frá Róm í strandbæinn, þar sem gömlu
hjónin dvelja hálft árið. Þar svaf barnið
inni hjá ömmu, afi færði sig í annað her-
bergi og Sara gat því átt rólegar nætur.
Auðvitað þvoði amma af barnabarninu og
straujaði. Svipaða sögu var að segja af
Catarinu, sem fór í tíu daga siglingu með
eiginmanninum, þegar barnið var tæpra sex
mánaða. Hún naut reyndar ekki ferðarinnar
sem skildi vegna söknuðar eftir barninu,
en huggaði sig við að amman gætti þess
vel og að eiginmaðurinn vildi svo gjarnan
fara í þetta frí með vinum þeirra. Amman
er líka svo ákveðin með barnið og virðist
vita allt um hvað því sé fyrir bestu að
Catarina er ekki viss um nema barnið hafi
betra af að vera hjá ömmu en sér. Sara
er ákveðnari og ekki alltaf sammála ömmu
um hvernig ala eigi krakkana upp og þá
skammast hún svolítið, en á endanum fer
hún þó í vinnu og þá hefur amma aftur
sitt svigrúm.
Ommur aldar upp af ömmum
Ömmurnar eru sjálfar iðulega aldar upp
af ömmum sínum og gera bara eins og
þær. Mæður þeirra unnu auðvitað ekki úti,
en ömmurnar bjuggu hjá dætrum sínum
og tengdadætrum og stjórnuðu heimilunum
af festu. Ein eldri kona minnist þess aldrei
að hafa séð móður sína dýfa hendi í kalt
vatn, elda eða yfirleitt gera nokkurn skap-
aðan hlut heima, því amman gerði allt sem
gera þurfti á heimilinu. Það er þó fremur
undantekning en regla, en vissulega hafði
amman á heimilinu yfirleitt síðasta orðið,
þó oft kastaðist í kekki milli kvenfólksins
á heimilinu. í þennan kvennafans blönduð-
ust svo vinnukonurnar, sem alls staðar
voru, ef fjárhagur fjölskyldunnar mögulega
leyfði, því það var tímafrekt að fletja út
pasta, búa til smjördeig og bleikja og
strauja þvott. Ef og þegar amma dó tóku
dætur og tengdadætur yfir, en fyrr ekki.
Ungu mæðurnar í Róm, þær Sara og
Catarina, hafa ekki aðeins ömmu til hjálp-
ar, heldur hafa einnig húshjálp, sem kemur
á morgnana og getur þá líka litið eftir
börnunum ef þörf er á, auk þess að sinna
heimilisverkum. í Róm er sennilegast að
heimilishjálpin sé ættuð frá Filipseyjum,
því í stórborgum sinna innfæddir ekki leng-
ur lægst launuðu störfunum, þó atvinnu-
leysi á Ítalíu sé um tólf prósent. í smábæ
eins og Terracina, með 40 þúsund íbúa, eru
það konur og stúlkur í bænum, sem vinna
á sumarheimilum þeirra aðkomnu.
Ömmurnar í sögunni okkar, þær Maria
og Anna, hafa líka átt ömmur, sem ólu þær
upp. Ömmur þeirra voru fæddar rétt um
aldamótin, fyrir daga fúkkalyfja og annarra
góðra lyfja og horfðu upp á börn, ættingja
og vini deyja úr berklum, barnsfarasótt,
malaríu og öðrum bráðakvillum. Öðruvísi
er vart hægt að skilja stöðugan ótta am-
manna við sjúkdóma og trekk, líka í 30
stiga hita. Ef krakkarnir hlaupa um, er
stöðugt verið að athuga hvort þau svitni,
því ef svo er verða þau helst að hætta að
hlaupa. Að öðrum kosti gæti slegið að þeim.
Og berfætt mega börnin alls ekki hlaupa
um á steingólfunum innanhúss. Við minnsta
hósta er brugðist með læknisheimsóknum
pg lyfjagjöfum, enda er fúkkalyfjanotkun
ítala gríðarleg og sjúkdómar eru vinsælt
umræðuefni.
Þær Maria, Anna, Catarina og Sara eru
reyndar ekki til í alvörunni, en saga þeirra
er sú sama og margra annarra ítalskra
miðstéttarkvenna og því gætu þær Maria
og Anna verið einar af mörgum ömmum á
ströndinni í Terracina. Þar eru þær með
barnabörnin. Foreldrarnir eru enn ekki
komnir í frí, en koma frá Róm um helgar
í heimsókn til barna, amma og afa í Terrac-
ina. Þegar barnarbörnin eldast láta þau lík-
lega nægja stutta heimsókn til ömmu, en
fara annars í sumarbúðir eða heimsækja
ættmenni eða vini einhvers staðar annars
staðar. Afarnir hafa ekki mikið að segja.
Þeir leika sér svolítið við barnabörnin, en
fara annars út að hitta hina afana, sem
hafa heldur ekki mikið að segja á heima-
velli. Ungu pabbarnir taka reyndar mun
meira til hendinni við uppeldi og heimilis-
störf en feður þeirra gerðu. Eftir sem áður
eru það þó fyrst og fremst ömmur og
mömmur, sem sjá um uppeldið, en pabbarn-
ir eru mjög duglegir að leika sér við krakk-
ana.
Skipbrot stjórfjölskyldunnar?
Fortíðardraumurinn um stjórfjölskylduna
stingur stundum upp kollinum á Norður-
löndum í umræðum um óðaupplausn fjöl-
skyldunnar. Eftir reynslu ítala að dæma
er spurning hvort fjöiskylduform, sem
byggir á veldi elstu kynslóðarinnar hentar
frelsisþyrstu nútímafóiki. Alla vega er það
ekki barneignahvetjandi. í fyrra var slegið
hér nýtt met, þegar það urðu fleiri sextug-
ir og eldri heldur en táningar. Þetta eykur
enn á fjárhagsvanda ítala, þar sem 12
milljónir eftirlaunaþega gleypa 20 milljónir
eftirlaun vegna gjöfulla regina, en það er
önnur saga...
R A L L A
Allir almennir dansar fyrir börn, unglinga
og fulloröna. Byrjendur og framhald.
(amkvæmifdamar Rokk kántrý ■ Gömlu dan$amir
Hópæf inyar með danf konnara
ftfinpaaðftaða
Skemmtileytfólk
félayntarf
Ath. opið hús á
laugardagskvöldum
Innritun og upplýsingar
1.-10. sept. kl. 10.00 - 23.00
ísíma 564-1111
FagmwKg&a íkfrivmi
DfllWKÓLI
Sigurðar Hákonarsonar
Dansfélagið Hvönn
Auðbrekku 17 - Kópavogi

EMMA, Jón, Jóna og Lára í íslenska sýningarbásnum i Miami.
*
Islenskur bás á 100 ára
afmæli Miamiborgar
EMMA Stefánsdóttir Gibbons,
Jón Weeley, Jóna Ingvarsdóttir
Ferrante og Lára Gunnarsdóttir
voru fulltrúar íslands í sýn-
ingarbás sem starfræktur var á
100 ára afmælishátíð Miami-
borgar í Flórída í sumar. Fjór-
menningarnir, sem allir eru bú-
settir í Miami, afhentu hátíðar-
gestum bæklinga um Island og
sýndu íslenska hraunmoia,
hrosshúð, lopapeysur, brúður í
þjóðbúningum og fleira. Um
250.000 manns sóttu hátiðahöld-
in sem fóru fram í blíðskapar-
veðri.