Morgunblaðið - 14.09.1996, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Kjarasamningur lækna og ríkisins
Veruleg hækkun
dagvinnulauna
KJARASAMNINGUR heilsugæslu-
lækna og ríkisins, sem undirritaður
var sl. miðvikudag, leiðir til 36-39%
hækkunar á dagvinnulaunum.
Ástæðan er m.a. sú að greiðslur
fyrir akstur og ungbarnaeftirlit eru
felldar inn í taxta. Heildargrunnlaun
lækna, sem starfa á heilsugæslu-
stöðvum, hækka hins vegar um
5-17% og að meðaltali um 7-8%.
Launakerfi lækna er flókið og
laun þeirra þess vegna mismun-
andi. Heilsugæslulæknar fá föst
laun frá ríkinu, en þar fyrir utan
fá þeir greiðslur frá Trygginga-
stofnun ríkisins fyrir unnin læknis-
verk. Samkvæmt skýrslu Ríkisend-
urskoðunar frá árinu 1992 koma
2/3 hlutar heildarlauna lækna frá
Tryggingastofnun. Kjarasamningur
ríkisins og lækna snertir einungis
föstu launin, þ.e. um 1/3 heildar-
launanna.
Samkvæmt eldri kjarasamningi
hafði læknir á heilsugæslustöð (H-2
læknir) 86.721 krónu í dagvinnulaun
á mánuði. Þar fyrir utan fékk hann
fastar greiðslur fyrir ungbarnaeftir-
lit, aksturspeninga og læknar á
landsbyggðinni fengu fastar vakta-
greiðslur. Að auki fengu formenn
læknaráða 10 klukkustundir í fasta
yfirvinnu á mánuði. Væru allar stöð-
ur lækna ekki mannaðar við ein-
hverja heilsugæslustöð áttu læknar
rétt á fastri yfirvinnu til viðbótar.
Eins fengu læknar á landsbyggðinni
greidda yfirvinnu þegar þeir sinntu
þjónustu við svokölluð heilsugæslus-
el.
Greiðslur færðar inn í
dagvinnutaxta
Með kjarasamningi heilsugæslu-
lækna og ríkisins, sem undirritaður
var í vikunni, voru greiðslur fyrir
akstur og ungbarnaeftirlit færðar
inn í dagvinnutaxta. Þetta þýðir
umtalsverða hækkun á dagvinnu-
taxta. Taxti H-2 læknis fer t.d. úr
86.721 krónu á máuði í 120.466.
Heildarlaun hækka hins vegar mun
minna eða á bilinu 5-11%. Með
hækkun á dagvinnutaxta aukast
greiðslur lækna í lífeyrissjóð og þar
með lífeyrisréttindi þeirra.
Þótt samningurinn geri ráð fyrir
að greiðslur fyrir akstur falli niður
getur stjórn heilsugæslustöðva tekið
ákvörðun um að greiða læknum
áfram aksturpeninga.
Fyrir utan föst laun og greiðslur
frá Tryggingastofnun er algengt að
læknar á landsbyggðinni fái fastar
greiðslur frá elliheimilum. Þá eru
þess dæmi að þeir sjái einnig um
lyfsölu og hafi tekjur af henni.
Embættislæknar hafa einnig tekjur
af því að meta örorku. Útreikningur
á launum lækna er því flókinn og
tekjur þeirra mjög mismunandi.
Greiðslur lækna frá Trygginga-
stofnun ríkisins sem koma fram í
töflunni eru nálægt meðalgreiðslum
TR til lækna í hverjum mánuði.
Greiðslurnar geta verið bæði lægri
og hærri.
Um 20 læknar fá laun samkvæmt
H-1 taxta, en H-2 læknar eru yfir
100.
Jakob
stofnar eig-
ið fyrirtæki
JAKOB Frímann Magnússon
hóf um síðustu áramót rekstur
eigin hljóðvers og margmiðlun-
arfyrirtækis í
Londoní sam-
vinnu við risa-
fyrirtækið
EMI. Hann
mun jafnfraint
sinna ákveðn-
um verkefnum
fyrir utanríkis-
ráðuneytið
sem menning-
arráðunautur.
Fyrirtæki Jakobs ber nafnið
M4M sem er skammstöfun fyrir
May 4th Movement (4. maí
hreyfingin) og var stofnsett sem
útibú frá fyrirtækinu Virtual
Studios sem er leiðandi í
margmiðlunarheiminum breska
og Jakob er einnig hluthafi í.
Sl. vor gerði EMI fyrirtækið
hins vegar samning um fjár-
mögnun og dreifingu M4M en
eigendur þess eru auk Jakobs,
kona hans Ragnhildur Gísla-
dóttir og breski upptökustjór-
inn Mark Davies.
Fyrstu afurðir fyrirtækisins
eru væntanlegar á markað
kringum áramót og nær samn-
ingurinn við EMI til allra landa
nema íslands en Skífan hf. hef-
ur gert samning um dreifingu
og sölu hér á landi.
Jakob Frímann
Busl og bægslagangur
í Borgarleikhúsi
, Morgunblaðið/Þorkell
„ÞOTT læti af ýmsu tagi séu aðalsmerki góðra farsa keyrir
þó hér oft úr hófi fram þannig að áhorfanda finnst fáránleik-
inn yfirgengilegur og horfir undrandi á - án þess að vera hlát-
ur í hug,“ segir meðal annars í dómnum.
LEIKUST
Leikfclag
Rcykjavíku r
EF VÆRI ÉG
GULLFISKUR
Eftir Árna íbsen.
Leikendur: Asta Arnardóttir, Egg-
ert Þorleifsson, Guðlaug Elísabet
Ólafsdóttir, Halldóra Geirharðs-
dóttir, Helgfa Braga Jónsdóttir,
Kjartan Guðjónsson, Rósa Guðný
Þórsdóttir, Sigurður Karlsson, Sól-
ey Elíasdóttir og Þórhallur Gunn-
arsson. Leikstjóri: Pétur Einarsson.
Leikmynd: Siguijón Jóhannsson.
Búningar: Helga I. Stefánsdóttir.
Lýsing: Elfar Bjarnason. Leikhljóð:
Baldur Már Amgrímsson. Sýning-
arstjóri: Guðmundur Guðmunds-
son. Borgarleikhús, Stóra sviðið,
föstudagur 13. september.
FYRSTA frumsýning hjá Leik-
félagi Reykjavíkur á afmælisárinu
var á stóra sviði Borgarleikhússins
í gærkvöldi. Frumsýndur var nýr
gamanleikur, eða farsi, Ef væri ég
gullfiskur eftir Áma Ibsen.
Ámi Ibsen sýndi í fyrravetur að
gamanleikurinn er form sem liggur
ágætlega fyrir honum að skrifa,
ekki síður en „alvarlegri" verk.
Hafnaríjarðarleikhúsið Hermóður og
Hervör sló eftirminnilega í gegn með
nýjum gamanleik Áma, Himnaríki.
Þar réð úrslitum ekki síst nýstárlegt
form í uppsetningu og gott vald leik-
ara á hlutverkum sínum. Það var
því með nokkurri eftirvæntingu sem
undirrituð fór í leikhúsið í gær en
það verður að segjast eins og er að
það er fjarri lagi að hinn nýi gaman-
leikur Áma standi undir væntingum.
Þrátt fyrir ágætan leik flestra Ieikar-
anna, flotta leikmynd og góða nýt-
ingu á sviði, skilar sýningin ekki því
sem góður farsi á að gera: Að veita
áhorfendum konunglega skemmtun.
Ef væri ég gullfiskur gerist á
einni nóttu á heimili Péturs Aðal-
steinssonar (Sigurður Karlsson).
Pétur er að undirbúa leynilega
brottför sína og vinkonu sinnar,
Guggu (Sóley Elíasdóttir), af landi
brott en lendir í nokkrum vandræð-
um þar sem uppkomin börn hans
(úr ýmsum hjónaböndum) gera sig
heimankomin í húsið í þeirri trú
að faðir þeirra sé fjarstaddur.
Smám saman fjölgar á þingi og í
samskiptum fólksins verða ýmsar
óvæntar uppákomur, misskilningur
og árekstrar - eins og títt er í förs-
um þeim er Árni Ibsen tekur sér
til fyrirmyndar. Atburðarásin ein-
kennist af ýktum látum, eða af
busli og bægslagangi, eins og
mætti orða það í anda titils verks-
ins. Þótt læti af ýmsu tagi séu
aðalsmerki góðra farsa keyrir þó
hér oft úr hófí fram þannig að
áhorfanda finnst fáránleikinn yfir-
gengilegur og horfir undrandi á -
án þess að vera hlátur í hug. Þessi
tilfínning er reyndar endurspegluð
innan sjálfs verksins þegar Pétur
og Gugga sitja afsíðis og horfa
furðu lostin á aðfarir hinna persón-
anna.
Eitt stærsta hlutverkið í sýning-
unni er í höndum Eggerts Þorleifs-
sonar sem leikur elsta son Péturs,
Binna. Eggert er gamanleikari af
guðs náð og hann á ekki í neinum
vandræðum með að halda sínu á
þurru. Hann var frábær í öllum
sínum töktum. Sama má segja um
Helgu Brögu Jónsdóttur sem leikur
Dóru dóttur Péturs af þriðja hjóna-
bandi. Nokkuð er liðið á sýninguna
þegar hún kemur askvaða^idi inn
á sviðið og vakti hún mikla lukku
með tilþrifum sínum. Kjartan Guð-
jónsson leikur Eyva eiginmann
Dóru og fór hann vel með Iítið en
skemmtilegt hlutverk sitt. Sigurður
Karlsson leikur heimilisföðurinn af
öryggi, en hlutverkið er ekki mjög
bitastætt og svik þau sem hann
skipuleggur heldur illa undirbyggð
í textanum. Hinar ágætu gaman-
leikkonur Guðlaug Elísabet Ólafs-
dóttir og Halldóra Geirharðsdóttir
eru ekki öfundsverðar af hlutverk-
um sínum, en persónur þeirra eru
fram úr hófi ýktar og ótrúverðug-
ar. Guðlaug Elísabet leikur Kollu,
eina tengdadóttur Péturs, fyrir-
ferðarmikinn og frekan kvenfork.
Spilaði hún ágætlega úr erfiðu
hlutverki. Eins átti Halldóra góða
takta sem hin hjólgraða Alda kalda,
sem er góð vinkona allra karla.
Sérstaklega var hún góð í tíma-
setningum; nokkuð sem vantaði
upp á hjá mörgum hinna leikar-
anna. Þórhallur Gunnarsson leikur
Berta, son Péturs af öðru hjóna-
bandi, og líkt og hlutverk Ástu
Arnardóttur, sem leikur heimilis-
hjálpina Conchitu, er persóna hans
hreinræktuð klisja: drykkfelldur
sjómaður, sem argast út í land-
krabba og stærir sig af því að halda
þjóðarskútunni á floti, lætur
mannalega og heimtar að fara í
sjómann en reynist svo meyr inn
við beinið og er kúgaður af eigin-
konunni (Kollu). Heimilishjálpin
Conchita er af óljósum uppruna og
talar bjagaða íslensku, og virðist
það orðin föst venja að hafa eina
slíka í íslenskum gamanleikritum.
Ásta Amardóttir er ágæt í hlut-
verkið og minnti hún óneitanlega
á systur sína, Hörpu, sem var í
svipuðu hlutverki í Nönnu systur
hjá Leikfélagi Akureyrar síðastliðið
vor.
Það er reyndar athyglisvert
hversu marga snertifleti þessir
tveir nýju farsar, þ.e. Ef væri ég
gullfiskur og Nanna systir eftir þá
Einar Kárason og Kjartan Ragn-
arsson, eiga, bæði í uppbyggingu
atburðarásar, fléttu og persónu-
sköpun. Aðstandendur gullfisksins
hafa sagt framhjáhald, frama og
fjármál vera þau þemu sem era
ráðandi í verkinu og það sama má
segja um Nönnu systur. Kannski
er snertiflötur þessara tveggja
verka hvergi eins augljós eins og í
persónu Stínu, eiginkonu Binna,
sem Rósa Guðný Þórsdóttir leikur,
því hér er komin ljóslifandi prests-
frúin sem sama leikkonan lék í
Nönnu systur fyrir norðan. Saman-
burð á þessum tveimur fórsum geta
leikhúsgestir í Reykjavík sjálfir gert
í vetur, því Þjóðleikhúsið frumsýnir
Nönnu systur um næstu helgi.
Ég hef hér að framan talað um
ágæta frammistöðu allra leikara
sýningarinnar. Eins er sviðsmynd
Siguijóns Jóhannssonar vel hönnuð
og gefur góða tilfinningu fyrir
stóru, nútímalegu einbýlishúsi fjöl-
skylduföðurins. Búninga gerði
Helga I. Stefánsdóttir og undir-
strika þeir vel og ýkja einkenni
hverrar persónu. Lýsing er í örugg-
um höndum Elfars Bjarnasonar og
leikhljóð eru í umsjá Baldurs Más
Amgrímssonar og hefur hann nóg
að gera sýninguna út í gegn, þótt
ekki væru öll brothljóð og önnur
óhljóð alltaf sannfærandi.
En hvar er þá hin eiginlega
brotalöm sýningarinnar, sem getið
er hér í upphafi? Af hveiju
skemmtu áhorfendur sér ekki kon-
unglega á sýningunni þegar svo
mikið er vel unnið eins og hér er
upp talið? Hér er fyrst og fremst
við verkið sjálft að sakast, en efni
þess er óáhugavert og textinn í
heild lítið spennandi, þótt vissulega
bregði fyrir skemmtilegum setn-
ingum á stangli. Gullfiskur Árna
Ibsens verður því að dæmast held-
ur rýr í roðinu og ef hann hefur
ætlað sér að koma einhveijum boð-
skap á framfæri í verkinu, fer hann
fyrir ofan garð og neðan; eða hrein-
lega drukknar í afkáralegum til-
burðum. Einnig skorti sýninguna í
heild skerpu og þann hraða sem
er nauðsynlegur í farsa. Þar hlýtur
leikstjórinn, Pétur Einarsson, að
bera nokkra ábyrgð, þótt honum
sé nokkur vorkunn, með tilliti til
efniviðarins. Leikstjórinn má þó
hljóta nokkurt lof fyrir margar
sniðugar lausnir í sviðsetningu ein-
stakra atriða. Þær nægðu þó ekki
til að ná því flugi sem einkennir
góða farsa.
Soffía Auður Birgisdóttir