Morgunblaðið - 11.10.1996, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 1996 25
LISTIR
Afmælismálþing Mímis um stöðu íslenskra fræða
Sókn en ekki vöm
Reuter
Indveijum ofboðið
EIN af teikningum indverska
listamannsins M.F. Husain af
Saraswati, gyðju mennta og
tónlistar í hindúasið, sem hefur
vakið reiði og umtal í heima-
landi hans. Ofbjóða myndir
Husains siðferðiskennd fjöl-
margra landa hans auk þess
sem þær þykja vanvirðing við
trú hindúa og hefur verið gef-
in út ákæra á hendur honum
vegna þessa. Husain er nú
staddur í Lundúnum þar sem
Sotheby’s hyggst bjóða upp
myndir hans en þegar hann
snýr aftur til Indlands er við-
búið að hann verði að svaratil
saka fyrir brot sín.
„ VIÐ viljum reyna að sýna fram
á, að íslensk fræði eru ekki í vörn.
Það er svo mikið talað um að
tungan og menningin séu á undan-
haldi. Við ætlum að sýna fram á,
að staða íslenskunnar er sterk.
Þetta afmælisþing er sókn en ekki
vörn,“ sagði Armann Jakobsson í
samtali við Morgunblaðið, en hann
er formaður afmælisnefndar Mím-
is, félags stúdenta í íslenskum
fræðum, sem um helgina, laugar-
dag og sunnudag, heldur upp á
50 ára afmæli sitt með málþingi
um stöðu íslenskra fræða, „íslensk
fræði í fortíð, nútíð og framtíð.
„Þegar við fórum að hugsa um,
hvað gera ætti í sambandi við
fimmtugsafmæli Mímis, þá varð
það okkar mat, að það, sem helst
vantaði í íslensk fræði væri sam-
staða og vitund um, að það sé eitt-
hvað til sem heitir íslensk fræði,“
segir Ármann. „ Sérhæfingin er
orðin svo mikil, menn sérhæfa sig
í málfræði og bókmenntum.
Við fengum um tuttugu fyrirles-
ara á afmælisþingið og við lögðum
þeim til umfjöllunarefni, þannig að
erindin eru samin sérstaklega fyrir
þetta þing, en ekki eitthvað sem
menn hafa átt í safni sínu.“
Fimm málstofur
Afmælismálþing Mímis hefst á
morgun, laugardagur kl. 10.30. í
Háskólabíói. Ármann Jakobsson
setur þingið og er kynnir. Þinginu
verður skipt í fimm málstofur og í
hverri haldin fjögur erindi, um 15
mínútna löng, og að þeim loknum
verða pallborðsumræður. í anddyri
Háskólabíós munu fyrirtæki og
stofnanir, sem tengjast íslenskum
fræðum, kynna sig og starfsemi
sína.
Dagskrá málþingsins er þessi:
Málstofa 1: Staða rannsókna á
íslenskum fræðum. Umræðustjóri:
Sigrþrúður Gunnarsdóttir. Ásdís
Egilsdóttir, miðaldabókmenntir:
Hetjur og kóngar, riddarar og helg-
ir menn. Dagný Kristjánsdóttir,
nútímabókmenntir: Frá verki til
texta til virkjunar textans. Um
strauma og stefnur í bókmennta-
fræði síðari ára. Þórhallur Eyþórs-
son, söguleg málfræði: Latína
Norðurlanda? Höskuldur Þráins-
son, samtímaleg málfræði: Um inn-
flutning og útflutning í íslenskum
málfræðirannsóknum.
Laugardagur 12. október kl. 13.
Málstofa 2. Islensk fræði og samfé-
lagið. Umræðustjóri: Þorkell H.
Diego. Guðvarður Már Gunnlaugs-
son, ísl. fræði og Ámastofnun:
Hvert er þjónustuhlutverk rann-
sóknastofnunar? Ögmundur Helga-
son, ísl. fræði og Landsbókasafn:
íslensk fræði og Landsbókasafnið.
Ari Páll Kristinsson, ísl. fræði og
fjölmiðlar: Málrækt og málnotkun
í fjölmiðlum. Halldór Guðmunds-
son, ísl. fræði og bókaútgáfa: Is-
lensk fræði og útgáfumál. Guðrún
Kvaran, ísl. fræði og orðabókin:
Orðabókin og íslensk fræði.
Laugardagur 12. október kl. 15.
Málstofa 3. íslensk fræði innan
fræðaheimsins. Umræðustjóri: Sig-
tryggur Magnason. Gísli Sigurðs-
son, ísl. fræði og þjóðfræði: íslensk
fræði og þjóðfræði. Halldór Ár-
mann Sigurðsson, ísl. fræði og al-
menn málvísindi: íslenska og al-
menn málvísindi. NN, ísl. fræði og
almenn bókmenntafræði. NN.
Bergsteinn Jónsson, ísl. fræði og
sagnfræði: Ágrip af sögu íslands-
sögukennslunnar.
Sunnudagur 13. október kl.
10.30. Málstofa 4. íslenska á há-
skólastigi. Umræðustjóri: Jón Yngvi
Jóhannsson. Eiríkur Rögnvaldsson,
málfræðikennsla á háskólastigi:
Hvers konar málfræði á að kenna
í háskóla? Vésteinn Ólason, bók-
menntakennsla á háskólastigi: Er
hægt að kenna bókmenntir? Mar-
grét Jónsdóttir, kennsla útlendinga
á íslandi: Kennsla í íslensku fyrir
erlenda stúdenta: Markmið og leið-
ir. Úlfar Bragason, kennsla útlend-
inga erlendis: íslenskukennsla er-
lendis.
Sunnudagur 13. október kl. 13.
Málstofa 5. íslensk fræði og skóla-
kerfið. Umræðustjóri: Hildur Gróa
Gunnarsdóttir. Guðný Ýr Jónsdótt-
ir, bókmenntir í grunnskóla: Blind-
ur er bóklaus maður. Kristinn
Kristjánsson, bókmenntir í fram-
haldsskóla: Njálsgata-Gunnars-
braut. Þórdís Mósesdóttir, málfræði
í grunnskóla: Er grunnskólinn fyrir
alla? Ragnheiður Briem, málfræði
í framhaldsskóla: Málfræðikennsla
á tölvuöld.
Erindin sem flutt verða á mál-
þinginu verða gefin út í sérstöku
afmælishefti tímaritsins Mímis.
Atwood aftur í tímann
MARGARET Atwood kynnir bók sína í London á dögunum.,
Níunda skáldsaga kanadísku skáldkonunnar
Margaretar Atwood, Alias Grace, kom ný-
lega út í Kanada, Bandaríkjunum, Bretlandi
og Þýskalandi. Kristján G. Arngrímsson
fjallar hér um bókina og höfund hennar
Dauðínn
og lífið
ÞAÐ telst til mikilla tíðinda í
Kanada þegar út kemur ný saga
eftir Atwood. Til marks um það er
að blaðið The Globe and Mail sá
ástæðu til að greina frá útkomu
bókarinnar í forsíðufrétt. Meðal
fyrri skáldsagna Atwood eru
Surfaeing, The Edible Woman, The
Handmaid’s Tale,_ sem kom út í ís-
lenskri þýðingu Áslaugar Ragnars
undir heitinu Saga þernunnar, Cat’s
Eye, og The Robber Bride. Þessar
sögur eiga það sameiginlegt að
gerast í nútímanum eða framtíð-
inni, eins og í Sögu þernunnar, en
í nýju sögunni heldur Atwood inn
á ótroðna slóð og kannar Viktoríu-
tímann á síðustu öld. ,
Alias Grace er sagnfræðileg
skáldsaga og segir af þjónustu-
stúlkunni Grace Marks sem var
handtekin árið 1843 fýrir morð á
vinnuveitanda sínum og ástkonu
hans í bænum Richmond Hill,
skammt norður af Toronto. Grace
var ekki nema 16 ára, „óvenjufal-
leg“ og góð saumakona. Hún var á
endanum sakfelld fyrir annað morð-
ið og dæmd til ævilangrar fanga-
vistar. Þjónn á heimili vinnuveitand-
ans var einnig sakfelldur, dæmdur
til dauða og hengdur. Þetta er því
á vissan hátt sakamálasaga, eins
og gagnrýnandi The Globe and
Mail bendir á, þótt óneitanlega sé
hún óvenjuleg, þótt ekki væri fyrir
annað en það að morðinginn, Grace,
er sögumaður.
Sagan hefst þegar Grace hefur
setið inni í 20 ár og snýst að mestu
um tilraunir til að fá hana til að
muna hvað gerðist þegar morðin
voru framin. I því skyni hefur At-
wood búið til persónu ungs læknis,
Simons Jordans, sem á endanum
lendir í því að skoða ekki bara hug
Grace heldur líka sinn eigin.
Gagnrýnandi The Globe and
Mail segir að í Alias Grace sé að
finna flest það sem hafi gert At-
wood að uppáhaldshöfundi svo
margra sem raun ber vitni - vel
skrifaðan texta og hnyttni, og auk
þess gagnrýnið viðhorf til hefða og
venja Viktoríutímans. Reyndar sé
harla auðvelt að sjá nútímann
speglast í þessari 19. aldar sögu,
og kanadískum lesara detti fljótt í
hug að bera mál Grace saman við
nýlegt dómsmál í Ontario, þar sem
ung kona, Karla Homolka, var
fundin sek um þátt í hinum hroða-
legustu morðum að undirlagi eigin-
manns síns. Á endanum valdi sagan
þó vonbrigðum því lesari fái á til-
finninguna að höfundurinn gefi lof-
orð sem hann standi ekki við.
Coral Ann Howells, prófessor í
bókmenntum við Readingháskóla í
Englandi segist telja líklegt að þar-
lendir lesendur verði hrifnir af sál-
fræðinni sem sé að finna í Alias
Grace, „og Margaret fylgir femín-
ískri hefð og veitist að viðteknum
hugmyndum karlmanna um læknis-
fræði,“ segir Howells við The Globe
and Mail.
Atwood er 56 ára. Auk níu skáld-
sagna hefur hún skrifað fjölda
ljóðabóka, smásagna, ritgerða og
haft umsjón með útgáfu ýmissa
safnrita. Það er til marks um við-
horf Atwood til frægðarinnar að á
skrifstofunni hennar hangir skilti
sem segir: Að vilja kynnast rithöf-
undi af því maður er hrifinn af
verkum hans er eins og að vilja
kynnast önd af því að maður er
hrifinn af kæfu.
BÆKUR
FRÆÐIRIT
EITT SINN SKAL
HVER DEYJA
Sigurjón Baldur Hafsteinsson
ritstýrði. Reykjavík, Mokka,
1996,181 bls.
DAUÐINN er ein mikilvægasta
staðreynd til að skilja lífið. Þetta er
engin sérlega djúp speki og merkir
ekki annað en það að allt líf tekur
enda og sú staðreynd um það skýrir
ýmis einkenni þess. Það er hins veg-
ar eitt og annað merkilegt tengt
dauðanum eins og trúarleg viðhorf
og siðir og venjur margvíslegar. En
leyndardómurinn við dauðann virðist
mér vera fyrst og fremst hvað það
er sem hverfur þegar manneskja
deyr og er þá ekki átt við líkamann
sem er augljóst hvað verður um held-
ur manneskjuna í heild. Hver og einn
getur hugsað hvað það er sem hverf-
ur úr veröldinni þegar hann deyr.
Svarið við því er ekki eins einfalt og
kann að virðast í fyrstu. Það sem
flestum dettur eflaust fyrst í hug er
sálin en það svar dugar ekki.
Dauðinn er ekki ein af sýnilegri
staðreyndum mannfélagsins. Nútíma
samfélag gerir ýmislegt til að dylja
dauðann fyrir þeim sem lifa og
kannski viljum við nútímafólk ekki
hafa dauðann fyrir augunum reglu-
lega. En þrátt fyrir það hafa fræði-
menn, skáld og ýmsir aðrir rætt um
dauðann og leitast við að skilja hann.
Þessi bók er samsafn af ritgerðum
um dauðann og ýmislegt honum
tengt. Hún er tekin saman í tilefni
af því að haldin var sýning fyrr á
þessu ári á Mokka sem bar heitið
Dauðinn í íslenskum veruleika og
einnig á ljósmyndum Andres Serrano
sem nefndist Úr líkhúsi.
í þessari bók kennir margra grasa.
Þar eru þýðingar á skáldskap, við-
tal, safn af myndum, reglur um
umbúnað líks, fræðilegar ritgerðir
um dauðann og viðbrögð við honum,
um dauðann í skáldskap og ýmislegt
fleira. Sumar þessara greina hafa
birst annars staðar en aðrar ekki.
Auðvitað er efnið mismerkilegt í
svona bók. En þama er á ferðinni
ýmislegt sem er mjög forvitnilegt.
Þarna er þýðing á nokkrum ljóðum
eftir Gottfried Benn sem öll fjalla
um lík og þótt þau séu ekki geðsleg
öll þá eru þau forvitnileg. Þarna er
hluti af ritgerð eftir Vilhjálm Áma-
son heimspeking um að deyja á rétt-
um tíma, eftir Elínu M. Hallgríms-
dóttur hjúkrunarfræðing um við-
brögð aðstandenda þegar ástvinur
deyr skyndilega. Guðrún Nordal bók-
menntafræðingur fjallar um mynd
dauðans í miðaldaritum íslenzkum
og Margrét Eggertsdóttir íslenzku-
fræðingur um dauðann í skáldskap
Hallgríms Péturssonar. Edda Krist-
jánsdóttir sagnfræðingur segir frá
útfararsiðum Ásatrúarmanna. í bók-
inni eru birtar myndir úr Þjóðminja-
safni af ýmsu sem tengist dauðanum
eins og húskveðju. Þær eru ekki sízti
hluti bókarinnar. Hjálmar H. Ragn-
arsson og Þórir Kr. Þórðarson birta
hugleiðingar um dauðann tengdar
tónverki eftir þann fyrrnefnda. Tveir
nemendur í íslenzku við Háskóla ís-
lands birta úttekt á minningargrein-
um í Morgunblaðinu og þeim mann-
kostum sem tilgreindir eru í þessum
greinum.
Þessi bók er prýðilega úr garði
gerð, smekklega upp sett, myndir
prentast vel og ritgerðirnar nánast
allar vel heppnaðar. Ég sá engar
villur nema í ávarpi ritstjóra. Þar er
einn höfundur greinar rangnefndur.
Guðmundur Heiðar
Frímannsson
1