Morgunblaðið - 11.10.1996, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBBR 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞURÍÐUR
G UÐMUNDSDÓTTIR
+ Þuríður Guð-
mundsdóttir
fæddist á Stóra-
Nýjabæ í Krísuvík
17. febrúar 1910.
Hún lést á Selfossi
29. september síð-
astliðinn. Foreldr-
ar hennar voru
hjónin Kristín
Bjarnadóttir, frá
Tung-u í Flóa, og
Guðmundur Jóns-
son, frá Hlíðarenda
í Ölfusi.
Systkinin voru
alls 18 og komust
17 þeirra til fullorðinsára. Ein
systir er á lífi, Guðrún Elísa-
bet. Systkinin frá Nýjabæ
hétu: Jónína, f. 20. júní 1896,
Bjarni, f. 18. september 1897,
Sólveig, f. 2. apríl 1899, Guð-
mundur Kristinn, f. 16. júní
1900, Ingibjörg, f. 16. apríl
1902, Lovísa, f. 28. ágúst 1903,
Elín, f. 11. október 1904, Eirík-
ur, f. 27. júní 1907, Vilhjálm-
ur, f. 20. nóvember 1908, Þur-
^ íður, f. 17. febrúar 1910, Þor-
geir, f. 27. september 1911,
Sólbjörg, f. 4. maí
1913, Einar Júlíus,
f. 27. júlí 1914,
Hrafnhildur, f. 24.
nóvember 1916,
Sigurður Páll, f. 13.
mars 1918, Guðrún
Elísabet, f. 6. nóv-
ember 1919, Þór-
laug, f. 22. nóvem-
ber 1922.
Þuríður giftist
27. júní 1935 Nik-
ulási Baldvini
Nikulássyni sjó-
manni, f. 27. júní
1905, d. 23. apríl
1937. Þau eignuðust tvö börn,
Baldur, f. 7. janúar 1934, d.
6. september 1989, og Lúllu
Kristínu, f. 17. mars 1937.
Barnabörn Þuríðar eru Elín
Sigríður, f. 26. júlí 1954, Ket-
ill Guðjón, f. 9. febrúar 1959,
Jenný Þuríður, f. 25. júní
1961, og Baldvin Jósef, f. 27.
maí 1963. Barnabarnabörnin
eru ellefu.
Útför Þuríðar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 15.
Þann 27. september síðastliðinn
lést á Sjúkrahúsi Suðurlands eftir
skamma dvöl amma mín, Þuríður
Guðmundsdóttir frá Stóra-Nýjabæ
í Krísuvík. Hún var fædd 17. febr-
úar 1910, tíunda í röð 18 systkina
sem öll komust á legg nema eitt
er lést í frumbernsku.
Þegar amma fór úr foreldrahús-
um lá leiðin til Reykjavíkur þar sem
_ hún vann sem vinnukona við ýmis
störf. Þar kynntist hún afa mínum,
Nikulási Baldvini Nikulássyni sjó-
manni. Árið 1937 drukknaði afi
og amma stóð skyndilega ein uppi
með litlu börnin þeirra tvö. Hún
átti sem betur fer marga góða að
í stórum systkinahópi og fór svo
að Elín systir hennar suður í Höfn-
um á Reykjanesi og Ketill bóndi
hennar tóku börnin í fóstur. Þau
áttu engin börn fyrir og ólu þau
upp sem sín eigin börn.
Amma fylgdist með úr fjarska
en hún var systur sinni og mági
ævinlega þakklát fyrir þessa miklu
stoð og hjálp.
Amma átti heima í Reykjavík
-- /alla sína tíð utan fjögur seinustu
árin sem hún dvaldist í góðu yfir-
læti á Dvalarheimilinu Blesastöð-
um í Árnessýslu.
Þegar ég riíja upp liðnar stund-
ir þá detta mér í hug heimsóknir
ömmu til okkar suður í Hafnir þar
sem hún kom færandi hendi. Hún
var hláturmild og söngelsk eins og
systur hennar og sem betur fer
höfum við barna- og barnabörnin
erft töluvert af því.
Þegar við heimsóttum hana í
bæinn eins og við krakkarnir
kölluðum að fara til Reykjavíkur
þá bakaði amma góðu pönnukök-
urnar sínar ásamt ýmsu góðgæti
sem hún iaumaði með. Hún var
dugleg að segja okkur sögur úr
uppvexti sínum á Stóra-Nýjabæ
þar sem allir höfðu nóg að gera
og lifðu í sátt og samlyndi oft við
erfiðar aðstæður í óblíðri náttúru
landsins okkar. Eins fannst mér
alltaf gaman að heyra sögur úr
siglingunni til Noregs á sínum
tíma. Ömmu þótti gaman að vera
fín og bar gott skinbragð á efni,
liti, snið og snyrtivörur. Ég minn-
ist þess alltaf þegar ég fékk sjálfur
að kaupa mér föt fyrir skólann á
haustin, að þegar innkaupunum
var lokið skrapp ég til ömmu til
að sýna henni afraksturinn. Hún
þreifaði á hverri flík og sagði til
um efni eða efnablöndu. Hún
minnti mig á að hafa „ekta“ efni
í flíkinni, það margborgaði sig upp
á útlit og endingu.
Þegar ég varð fullorðinn og
stundaði mitt nám í Reykjavík kom
ég oft við á leið í rútuna til Kefla-
víkur. Amma þekkti vel inn á
smekk okkar systkina og vissi um
dálæti mitt á marsipani meðal ann-
ars. Það brást ekki að í hvert sinn
er ég kom í heimsókn átti hún
handa mér marsipankökur með
kaffinu.
Ég gat sem betur fer boðið henni
upp á kaffi og tertusneið öðru
hveiju þegar ég heimsótti hana
austur með barnaskarann minn.
Þá fórum við 5 smá ökutúr til
Hveragerðis og beint inn í Eden
þar sem við komum okkur notalega
fyrir með kaffi og tvöfalda ijóma-
tertusneið. Þegar hún var orðin
óduglegri við að fara í bíltúr þá
bara komum við með rjómatertu
með okkur sem hægt var að snæða
saman í betri stofunni á Blesastöð-
um.
Amma var raunsæ og hrein-
skiptin, átti það til að vera orð-
hvöss ef henni mislíkaði eitthvað
og oft hnyttin í tilsvörum. Ömmu
þótti vænt um barnahópinn sinn
og vildi ætíð fá sem gleggstar
fréttir af þeim sem hún sá minna
af. Þó amma væri komin úr stórri
fjölskyldu átti hún ekki svo mikið
af vinum utan hennar. Hún mynd-
aði sterk tengsl við fáa, má þar
nefna Hrefnu systur hennar sem
var henni mikil og góð vinkona í
gegnum tíðina, en hún lést fyrir
fáum árum.
Að lokum vil ég fyrir hönd fjöl-
skyldu minnar þakka öllu starfsliði
Dvalarheimilisins á Blesastöðum
fyrir góða viðkynningu og umönn-
un Þuríðar ömmu.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Ketill.
Við systurnar minnumst Þuríðar
móðursystur okkar með hlýjum
huga sem „bestu frænku“ eins og
við kölluðum hana gjarnan okkar
á milli. Þetta gælunafn átti vel við
hana því hún reyndist okkur öllum
elskuleg og góð frænka meðan við
slitum barnsskónum og ávallt síð-
an. Við eigum margar notalegar
minningar um bestu frænku, þegar
hún heimsótti okkur mæðgurnar
inn í Laugarnes á sjötta áratugn-
um. Það er ótrúlegt að næstum
hálf öld sé liðin síðan við biðum
spenntar við eldhúsgluggann á
laugardagskvöldum, eftir því hvort
frænka kæmi með hálfníustrætó.
Þegar við sáum hana stíga út úr
vagninum var stundum hlaupið á
móti henni ef vel viðraði. Glaðleg
í fasi lagði hún á sig að koma alla
leið sunnan úr Hafnarfirði og þá
alltaf færandi hendi með eitthvert
góðgæti handa stelpunum, í fal-
legu töskunni sinni. Við biðum í
ofvæni og ekki leið á löngu þar til
taskan opnaðist og upp kom súkk-
ulaði, karamellur og bleikt kúlu-
tyggjó með myndum. Stundum
hafði frænka kjólefni og „móðins-
blað“ í farteskinu og bað mömmu
að sníða og sauma fyrir sig kjól
eða skokk. Mamma settist svo við
handsnúnu saumavélina og við
hlustuðum kannski saman á
úvarpsleikritið og mauluðum sæl-
gætið. Besta frænka var falleg og
afar smekkleg kona með nettar
og mjúkar hendur. Hún var með
sítt, ljósbrúnt, þykkt hár, alltaf
með glæsilega uppgreiðslu og af-
skaplega fín í tauinu. Við litum
upp til hennar, hún var eins og á
ósýnilegum stalli. Hún átti líka svo
miklu minni og fallegri háhælaskó
en aðrar konur sem við þekktum
og oft leyfði hún okkur að máta
skóna sína og þá var gaman að
lifa, því skórnir pössuðu næstum
alveg og þá létum við okkur
dreyma um að við yrðum kannski
einhvern tímann svona fínar frúr,
með semilíuhring og lokka, í
slönguskinnsskóm, með upp-
greiðslu og fagran kamb í hárinu.
Okkur er í fersku minni hve Þura
frænka hafði mjög sérstæðan lita-
smekk, enda voru hennar uppá-
haldslitir allt öðruvísi en flestra
annarra, eins og til að mynda rós-
rautt, kóngablátt, laxableikt, lillað,
sítrónugult og sægrænt. Hún vissi
hvað hún vildi og heillaðist alls
ekki af sauðalitunum, og við vitum
vel að hún átti sér marga háleita
drauma í sínum glöðu litum. Hún
hafði líka ráð undir rifi hveiju þeg-
ar hún lagði mömmu lífsreglurnar
um það hvernig hún ætti að halda
sér unglegri. Henni fannst mamma
sofa allt of lítið, hún trúði því að
nægur svefn væri allra meina bót.
Okkur fannst frænka því mjög
kostuleg þegar hún sagði mömmu
að sofa meira og bera eggjahvítur
og kamfóruspíritus í andlitið og
glyserín á hendurnar. Sennilega
hefði mamma haft gott af því að
nota þessi töframeðul systur sinn-
ar, en okkur minnir nú að það
hafi oftast farist fyrir hjá henni.
Þura frænka var 6 árum eldri
en móðir okkar. Þær voru mjög
nánar á sinn hátt og vildu vita
hvor af annarri, það var eins og
leynd taug tengdi þær böndum.
Þær höfðu hvorug síma á þessum
árum og voru ótrúlega duglegar
að skiptast á heimsóknum og líka
að fara saman að vitja fjölskyldu
sinnar. Þær voru um margt líkar
í lund, hressar, þijóskar, pjattaðar
og hláturmildar en mjög dular um
sjálfar sig. Við minnumst þess
ekki að hafa heyrt þær tala um
neina erfiðleika, eða að þær veltu
sér upp úr daglegum vandamálum,
þó þær hefðu ef til vill oft haft til
þess ærna ástæðu. Þær báru gæfu
til þess að geta litið á björtu hlið-
amar þegar á bjátaði og gáfu þá
hvor annarri andlegan styrk og
krydduðu gráma hversdagsleikans
með því að rifja upp spaugileg at-
vik og gera að gamni sínu heilu
kvöldin. Þá hló besta frænka sínum
háværa og smitandi hlátri. Já!
Ekki má nú gleyma þessum fræga
hlátri, hann er í dag oft kallaður
„ættarhláturinn" meðal okkar
frændsystkinanna og er mjög svo
ríkjandi einkenni í fjölskyldunni.
Okkur systrunum þótti það stund-
um ieiðinlegt hvað þær systurnar
frá Nýjabæ hlógu hátt og mikið,
sérstaklega ef þær voru allar tíu
samankomnar, þær bókstaflega
grétu og þeim leiddist svo sannar-
lega ekki og hávaðinn var ærandi.
Bræður þeirra, sem voru sjö tals-
ins, töluðu flestir hátt og hlógu
dátt. Við systurnar eigum bjartar
minningar frá þeim bernskudögum
þegar við puntuðum okkur í spari-
kjóla, lögðum land undir fót og
fórum með Landleiðarútunni í
„Ejörðinn", eins og Hafnarfjörður
var allaf nefndur á okkar heimili.
Þá var fyrst farið til frænku upp
á Jófríðarstaðaveg 8b, í hús ömmu
og afa, en þar bjuggu þá þrír
bræðranna saman, ógiftir og barn-
lausir ásamt Þuru systur sinni, sem
var ráðskona þeirra til margra ára.
Okkur fannst það alveg fáránlegt
að Þura og mamma kölluðu þá
alltaf strákana, en þeir voru bara
karlar í okkar augum. Frænku leið
alveg ágætlega hjá bræðrum sín-
um, en einhvern veginn leiddist
henni alltaf í Hafnarfirði, hún var
leitandi og þurfti meira svigrúm
en Fjörðurinn hafði upp á bjóða á
þessum árum. Þeir bræður botnuðu
nú alls ekkert í því hvað systir
þeirra sá við Reykjavík, þangað
höfðu þeir ekkert að sækja. Þeir
áttu sín áhugamál, rollur og hesta
og voru þó nokkuð sérvitrir og
sveitalegir og gengu stundum í
bættum buxum og það fannst Þuru
frænku ekki sérlega smart. Okkur
stelpunum fannst þeir mjög fyndn-
ir og skemmtilegir. Geiri frændi
var þeirra hláturmildastur og ákaf-
lega barngóður og þegar hann
heyrði okkur koma henti hann sér
upp í dívan og þóttist sofa. Það
mátti kitla Geira og það var óspart
gert þar til hann glennti loks upp
augun og sagði: Ég vissi að það
yrði músagangur í dag. Svo sprakk
hann úr hlátri. Hann gaf okkur
alltaf í nefið úr bauknum sínum
og tók svo bakföll þegar við byijuð-
um að hnerra og þá varð frænka
oftast hneyksluð og tók hann í
gegn og sagði: „Hvurslags fífla-
læti eru þetta eiginlega, maður!“
Einar frændi fór með okkur upp á
háaloft og gaf okkur rúsínur og
gráfíkjur úr stórum kassa og svo
opnaði hann hlera á eldhúsgólfinu
og leyfði okkur að fara niður í
kjallarann, sem var ógurlega
draugalegur, þar voru kóngulóar-
vefir, kartöflukassar og stórar tré-
tunnur með slátri og saltkjöti. Það
var búsældarlegt hjá þeim Nýja-
bæjarsystkinum og mikill matur
og við vorum alveg sannfærðar um
að þetta væri með merkilegustu
húsum á íslandi. Á haustin freist-
uðu ribsberin og við fengum dósir
hjá frænku og Gummi frændi fór
með okkur út í garð og leyfði okk-
ur að tína ribs af „stærstu tijám
í heimi“ á meðan Þura frænka lag-
aði heitt súkkulaði og bakaði him-
neskar pönnsur, þunnar og dökkar
til að gefa stelpunum. Einar stóð
við spegilinn í eldhúsinu og greiddi
sér fram og aftur, hann var nefni-
lega pjattaður eins og systurnar
og þær stríddu honum á því að
nú væri hann að fara á „skverinn"
og svo var hlegið að öllu saman.
Já, þetta voru sannkallaðir dýrðar-
dagar, sem enduðu með göngu
niður Illubrekku og heimsókn á
Strandgötuna til Bjarna frænda
og Siggu mágkonu, stundum kom
frænka líka með okkur og þar var
haldið áfram að spjalla og hlæja.
Sælar og svefndrukknar komum
við heim síðla kvölds og fórum þá
strax að hlakka til næstu ævintýra-
ferðar til „bestu frænku og strák-
anna í Firðinum“.
Þura frænka varð ung ekkja,
er hún missti Nikulás mann sinn
í sjóinn. Hún átti þá tvö börn, þau
Baldur og Lúllu Kristínu. Atvikin
höguðu því svo að þau fóru bæði
til dvalar til Elínar systur hennar
og Ketils Olafssonar, suður í Hafn-
ir á Reykjanesi, þar sem þau ólust
síðan upp. Þau hjón voru barnlaus
og höfðu efni og aðstæður til að
ganga þeim systkinum í foreldra
stað, sem þau og gerðu með sóma.
Þura frænka hélt alltaf góðu sam-
bandi við börnin sín og þau sýndu
henni ávallt mikla ræktarsemi.
Jósef tengdasonur hennar reyndist
henni einnig sem besti sonur og
hún mat hann mjög mikils. Baldur
sonur hennar lést fyrir nokkrum
árum. Barnabörnin hennar, þau
Elín Sigríður, Ketill Guðjón, Þuríð-
ur Jenný og Baldur Jósef, voru
sólargeislar ömmu sinnar frá
fyrstu tíð, hún átti stórt og gjöfult
ömmuhjarta og talaði um þau öll
með miklu stolti og saknaði þess
mikið að geta ekki hitt þau eins
oft og hún hefði kosið, þar sem
þau áttu heima suður með sjó. Á
sumrin var alltaf farin a.m.k. ein
ferð í Hafnirnar með Þuru frænku
til að heimsækja Lúllu og Jósef
og fallegu glókollana þeirra og
auðvitað EIlu frænku og Kedda í
leiðinni. Þessar ferðir voru dýrð-
lega skemmtilegar og gleymast
aldrei.
Þura frænka var góð manneskja
en hún var samt ekki allra og átti
stundum erfitt með að láta tilfinn-
ingar sínar í ljós eða sýna það sem
henni bjó innst í brjósti. Hún fór
úr Firðinum til Reykjavíkur og
vann áfram sem ráðskona og við
ræstingar á skrifstofu. Við heim-
sóttum hana reglulega og alltaf tók
hún okkur opnum örmum með alls
kyns góðgjörðum. Hún var ekki
rík í veraldlegum skilningi, en átti
ýmsa fallega hluti sem eru ljóslif-
andi í huga okkar systra. Þar ber
hæst kóngabláu ilmvatnsspraut-
una með pumpu og dúskum, svarta
spegilgljáandi glerborðið, uppljóm-
aðan Reykjanesvitann og íslenska
fánann á stuðlabergsstalli. Henni
fannst hún vera mjög rík að eiga
svo góð börn, efnileg og vel heppn-
uð barnabörn, og síðar barna-
barnabörn, þau veittu henni öll
mikla gleði. Frænka bjó ein hér í
Reykjavík eftir að hún hætti ráðs-
konustarfinu, hún var alla tíð borg-
arbarn í eðli sínu, þrátt fyrir að
hún væri fædd og uppalin á svo
afskekktum stað sem Krísuvík var,
í svo stórum systkinahópi og hafi
gengið á sauðskinnsskóm á æsku-
árunum. Síðustu æviárin, eftir að
heilsu hennar fór að hraka, dvaldi
hún að Blesastöðum á Skeiðum við
gott atlæti.
Við systurnar sjáum okkar
„bestu frænku“ í anda, þegar hún
var upp á sitt besta á sjötta og
sjöunda áratugnum, í sínu fínasta
pússi, ganga niður að Álfafelli og
taka vagninn inn til Reykjavíkur
til að skoða í búðarglugga og fylgj-
ast með því nýjasta, fá sér svo
kaffisopa á „Skálanum" og púa
„rettu“ úr munnstykki, áður en
hún heldur aftur suðureftir til að
laga kvöldmatinn fyrir strákana.
Við erum þakklátar fyrir að hafa
fengið að kynnast frænku okkar
sem börn og eiga hana að vini í
áratugi. Við munum geyma minn-
inguna um sérstaka konu í hjörtum
okkar um ókomin ár.
Við sendum þeim Lúllu og Jós-
ef, börnum þeirra, tengdabörnum
og barnabörnum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Fríða, Kristín og Kolbrún.
Ég man alltaf eftir því þegar
ég fór næstum vikulega til ömmu
á Mánagötuna með mömmu.
Amma leyfði mér að leika að glær-
um glerkúlum með lituðu mynstri
inni í sem hún geymdi í skyrboxi.
Hún sagði mér brandara og hló
svo dátt, hún var mikið fyrir litla
krakka og gaf mér alltaf snakk
og sínalkó. Hún hafði alltaf snúða
með bleikum glassúr, henni fannst
það svo fallegt.
Þegar ég hugsa til ömmu man
ég alltaf eftir sögunum sem hún
sagði mér og þegar hún brosti og
fór að hlæja. Fyrir fjórum árum
flutti amma frá Reykjavík, en í
hvert sinn sem ég sá húsið, þar
sem hún átti heima, þá stoppaði
ég þar og hugsaði umgóðar stund-
ir með langömmu. Eg heimsótti
ömmu ekki oft eftir að hún flutti
til Blesastaða. Að síðustu vissi hún
ekki lengur hver ég var, en mér
þótti alltaf jafn vænt um hana.
Þegar hún fór á spítalann heim-
sótti ég hana og mig langaði að
hlaupa í fang hennar og gráta eða
biðja hana að segja mér sögu. Nú
getur hún hvílt sig og sagt öðrum
sögur, en hlátur hennar gleymist
aldrei. Hvíldu í friði, elsku amma
mín.
Þín
Harpa.