Morgunblaðið - 11.10.1996, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Húsagerðarlist
IJST
OG HÖNNUN
Ilafnarborg —
Svcrrissalur
ARKITEKTÚRNEMAR -
SUMARSKÓLI
Opið alla daga frá 12-18.
Lokað þriðudaga. Til 14. október.
Aðgangur ókeypis.
EINS og ýmsum mun kunnugt,
er hér starfræktur alþjóðlegur skóli
í arkitektúr yfir sumarmánuðina og
er það venjan að sýna afrakstur
námskeiðanna á haustin. Jafnan
skundar maður á þessar sýningar
af nokkurri forvitni, því hér er um
mjög merkilegt framtak að ræða
og löngu tímabært að húsagerðar-
list verði fullgild námsgrein í ís-
lenzku skólakerfi og þá helst í
tengslum við væntanlegan mynd-
listarháskóla.
Það sem helst hefur þótt standa
íslenzkri húsagerðarlist fyrir þrif-
um, hefur lengstum verið skortur á
innlendri hugsun og sjálfstæði, en
líkt og í myndlistinni höfum við
keppst við að sanna okkur í hópi
þjóðanna, og sorglega svipað því
og er fatlaðir reyna sem mest að
temja sér háttu og siði heilbrigðra.
Samlíkingin getur miskilist þótt hún
sé pngan veginn út í hött, því hér-
lendir hafa lengstum litið niður á
íslenzka arfleifð og álitið hana aft-
urúr fyrir þá sök að vera öðruvísi
og nær náttúrunni en hús á megin-
landinu og þar af leiðandi frum-
stæðari, sbr. torfkofann. En hér er
um mikinn miskilning að ræða, því
meistarar aldarinnar í nýsköpun
hafa margir hverjir einmitt leitað
til náttúrunnar að fyrirmyndum og
ekki einungis landslagsins, heldur
einnig gróðurs jarðar og nærtæks
efnis. Ber hér enn að vísa til Eliels
Saarinen og stofnunar hans í
Cranbrook, Ann Arbor, en með for-
dæmi sínu og kennslustarfi hafði
hann ómæld áhrif á þróun margs
hins mikilverðasta í amerískri húsa-
gerðarlist, og eru hér verk sonar
hans Eero nærtæk dæmi.
Það má líkja vísa til og minna
á, að allar listgreinar lúta sömu
grunnlögmálum um mikilvægi rök-
réttrar hugsunar og skýrleika í
framsetningu, eða eins og vitur
maður sagði eitt sinn um orðslist-
ina: „Ef þú vilt að orð þín hafi
áhrif, þá verður þú að segja álit
þitt með fáum og vel völdum orð-
um, skipulega og sköruglega fram-
bornum. Orðin eru lík sólargeislum,
því meir sem þeir eru saman dregn-
ir í brennigleri, því dýpra brenna
þeir“ Einnig má vitna til orðspek-
innar: „Hlustaðu hundrað sinnum,
hugsaðu þúsund sinnum, talaðu
einu sinni.“
Þetta hefur ríkan samhljóm með
verkum þeirra er ruddu brautina til
nýrri tíma í húsagerðarlist og skipu-
lagi; Brunelleschi, Bernini og Mich-
aelangelo, og gleymum ekki að þeir
voru allt í senn myndhöggvarar,
málarar og húsameistarar fyrir víð-
tæka þekkingu á grunnatriðunum.
Michaelangelo leysti þrautina um
kúfþakið á Péturskirkjunni í Róm,
er allir sérlærðir höfðu gefist upp
á vandamálinu. Verk þessara
manna, lífsþyrstra anda er þráðu
vöxt og fullkomnun, gnæfa yfir
4-500 árum seinna, eins og minnis-
varðar á vegferð mannsins. Kúfþak
Brunelleschis á dómkirkjunni í Flór-
ens, torg Berninis í Róm og fyrr-
nefnt kúfþak Michaelangelos. Þessi
lögmál eru enn i fullu gildi, og þó
virðist hafa fyrnst fyrir því að bygg-
ingarlist er skynræn mótun, lifandi
form er þráir vandaðan búning, en
ekki náköld reglustrikuteikning,
tölvuútskrift né hugmyndafræði
rasspúðafræðinga innan skóla-
stofnana.
Stofnanamál og hvísl milli lærðra
á ekki heima á kynningu jafnmikils-
verðra hluta, því öll sýningin í
Sverrissal er sem sett upp fyrir
þröngan hóp fagfólks og fer fyrir
ofan garð og neðan hjá hinum al-
menna skoðanda. Rýnirinn sem sótt
hefur ótal sýningar, sem skara
hönnun og arkitektúr stóð hér á
gati, auk þess sem engar upplýs-
ingar á íslenzku máli lágu frammi
á staðnum er hann bar að.
Bragi Asgeirsson
Hátíðí
Undir pari
HÁTÍÐ stendur nú yfir hjá Undir
pari, sýningaraðstöðunni Smiðju-
stíg 3. I kvöld föstudag ríður
Óháða kvikmyndafélagið á vaðið
með stuttmynd en þar á eftir gera
María Pétursdóttir og Helga Þórs-
dóttir gjöming, Þorkell Máni Pét-
ursson les ljóð við undirleik Péturs
Þórs Benendiktssonar og hljóm-
sveitirnar Bang Gang og Kvartett
Ó. Jónsson og Gijóni ljúka kvöld-
inu.
Smáhátíðinni Undir pari lýkur
svo á laugardagskvöldið með upp-
lestrum, dansi, stuttmynd og síð-
ast en ekki síst Elf 19: Oháða
kvikmyndafélagið með stuttmynd,
Haraldur Jónsson myndlistarmað-
ur með fyrirlestur, Huldar Breið-
fjörð les ljóð, María Guðmunds-
dóttir dansar, Hallgrímur Helga-
son les úr nýju bókinni sinni og
Elf 19 endar kvöldið.
-----♦ ♦ ♦
Kynning á
tréristum
GUNNHILDUR Ólafsdóttir, graf-
íklistamaður og ein af þrettán
listamönnum Listakots, verður
með kynningu á
tréristum í litla
sal á annarrí
hæð í Galleríi
Listakoti,
Laugavegi 70.
„Verkin sem
unnin eru á
þessu ári eru sótt
í „nostalgíu" há-
lendisins og
borgarinnar,"
segir í kynningu en þau munu
verða til sýnis frá 12.-23. október.
Gallerí Listakot er opið virka
daga frá kl. 12-18 en á laugar-
dögum kl. 10-14. Gunnhildur hef-
ur haldið þijár einkasýningar og
tekið þátt í nokkrum samsýning-
um bæði hér heima og erlendis.
Hús og landslag
MYNPUST
MÍR-salurinn
MÁLVERK
Gunnar R. Bjamason. Opið virka
daga frá 17-18.30, laugardaga og
sunnudaga frá 4-18. Til 13 október.
Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ ER óvenjulegt, að íslenzkir
málarar haldi sýningar í MÍR-salnum
á Vatnsstíg 10, því að jafnaði fer
þar fram kynning á list og listíðum
úr sovéska austrinu, auk bókmennta-
kynninga og annarra gjörninga.
En Gunnar R. Bjamason fer einn-
ig óvenjulegar leiðir í framkvæmdum
sínum á sýningavettvangi, því þær
skara ekki alltaf aðalsýningarsali
borgarinnar, og svo heldur hann
tryggð við eldri gildi og meitlað hand-
verk. Þannig geta myndir hans oftar
en ekki minnt á ýmislegt sem menn
gerðu um og eftir miðbik aldarinnar.
Satt að segja kemur hið trausta
handverk, einlægni og meitluð form-
hugsun rýninum á óvart, því hér er
um fagurfræði að ræða sem margur
vill meina að sé úrelt,
sem telst þó ‘ dijúgur
misskilningur, sækir
raunar á er svo er kom-
ið. Hins vegar er Gunnar
enginn nýskapari í list
sinni og hann á það til
að fara of nákvæmt í
saumana á því sem er í
sjónmáli, jafnvel þótt
það samræmist ekki
alltaf heildarforminu,
raski því. Þannig er um
eina myndina að snjóföl
á fjalli ertir sjóntaug-
amar, og er hér komið
gott dæmi um nauðsyn
þess að hagræða hlutun-
um svolítið á myndflet-
inum, auk þess sem vísa má til að
sjónblekkingar eru gegnumgangandi
í listaverkum allt frá endurreisninni.
Auga mannsins er afar ófullkomin
smíð frá hendi náttúrunnar í öllum
meintum fullkomleika sínum og um
það verða málarar að vera sér með-
vitaðir. Þegar Gunnar vinnur hreint
og klárt myndflötinn í gegn nær
hann að mati rýnisins heillegustu
áhrifunum, eins og t.d. í tveim lands-
lagsmyndum í olíupa-
steli þar sem forgrunn-
urinn er í aðalhlutverki
svo sem „Jarlhettur"
(10) og „Hlöðufell"
(17), og svo mosa- og
hraunamyndum í sömu
tækni, eins og „Ur
Kapelþuhrauni" (31),
og „Á Mosfellsheiði“
(34).
Húsamyndir Gunn-
ars eru sér á báti, því
þar skiptir hann mynd-
fletinum og stokkar
upp formin þannig að
um sértækar lifanir er
að ræða, þar sem geng-
ið er út frá einum
grunntóni og hér nær hann vafalítið
samræmdustu áhrifunum í mynd-
unum „Húsin á ströndinni" (18) og
„í grænu húmi“ (24).
Hér er birtuflæðið rétt stillt, og
meira af myndvísri þörf, en til að
lífga upp myr.dflötinn og þótt leik-
urinn með birtuflæðið geti magnað
upp töfra þarf Gunnar ekki á því að
haida, en kannski aðeins meira sjálf-
strausti. Bragi Ásgeirsson
Gunnar R.
Bjarnason
Nýjar bækur
AKURGERÐI og Narfakot
í Innri-Njarðvíkum 1930.
• ÚT er komin Saga Njarðvík-
ur eftir Kristján Sveinsson,
sagnfræðing, verk sem spannar
sögu byggðarinnar frá landnámi
til okkar daga.
„Suðumesjamenn hafa á
seinni öldum verið kunnir fyrir
sjósókn og öfluga útgerð. Og í
þeim geira þjóðlífsins hafa þeir
oft verið stórhuga fram-
kvæmdamenn, og öflug útgerð
laðað til sín duglega sjósóknara
hvaðanæva af landinu. Hin gjöf-
ulu fiskimið skammt undan
ströndinni fóstruðu byggðina í
Njarðvík fyrr og síðar.
Þetta er einnig öðrum þræði saga
ungs byggðarlags sem um langa
hríð hefur þróast í sambýli við her-
flugvöll um leið og fólkið hefur lifað
af hinum hefðbundna atvinnuvegi
landsmanna í sjávarþorpi," segir í
kynningu.
Formlegt tilefni ritunar þessarar
sögu var hálfrar aldar afmæli Njarð-
víkurbæjar sem sjálfstæðs sveitarfé-
lags. Höfundur var ráðinn til verks-
ins á hátíðarfundi á heimili þess
manns, sem lengst af þessari öld
setti öðrum fremur svip sinn á at-
vinnu- og mannlíf í Njarðvík. Þetta
var á heimili Karvels Ogmundssonar
á Bjargi vorið 1992. Síðan þá hefur
höfundur unnið að verkinu, sem nú
kemur fyrir sjónir lesenda. Ritnefnd
bókarinnar hefur starfað óbreytt frá
upphafi með höfundi og skipa hana:
AlbertK. Sanders, formað-
ur, Friðrik Valdimarsson,
Ingvar Jóhannsson, Kristín
Guðmundsdóttir og Odd-
bergur Eiríksson.
Um síðustu aldamót bjuggu
215 manns í Njarðvíkursókn.
En í kjölfar hafnarbóta og vél-
bátaútgerðar fiölgaði fólki aft-
ur. Það var einmitt ágreiningur
um vélbátahöfn og raforkumál
milli Keflvíkinga og Njarðvík-
inga sem varð til þess að sér-
stakt sveitarfélag var stofnað
öðru sinni í Njarðvík 1942.
Allt frá þeim tíma voru þau sjónar-
mið uppi að sameina bæri sveitarfé-
lagið Keflavík aftur og það var loks
í júní 1994, að ákvörðun vartekin
um að sameina Keflavíkurbæ,
Hafnarhrepp og Njarðvíkurbæ.
Saga Njarðvíkur greinir frá marg-
brotinni sögu byggðar í máli og
myndum, bæði ljósmyndum og kort-
um. Bókin eryfir 500 bls. að stærð,
útgefandi er íjóðsaga ehf.
Norræna húsið
Kynning á
áriIvars
Aasens
Á ÞESSU ári eru liðin 100 ár
frá andláti hins norska málvís-
indamanns og skálds, Ivars
Aasens. Þekktastur er hann
fyrir hið mikla starf sem hann
vann um miðja síðustu öld við
söfnun og kerfisgreiningu á
norskum mállýskum sem hann
því næst steypti saman í lands-
málið, síðar nýnorsku.
Norræna húsið gengst í
þessu tilefni fyrir kynningu á
ári Ivars Aasens - 1996, sunnu-
daginn 13. október kl. 16. það
eru Norska sendiráðið, Nor-
ræna húsið og Ár Ivars Aasens
1996 sem standa fyrir þessari
kynningu, en norski sendiherr-
ann, Nils O. Dietz, mun setja
samkomuna.
Ein fremsta kvæðakona Nor-
egs, Öyonn Groven Myhren,
syngur stef við texta eftir Ivar
Aasen. Bente Vatne stjórnandi
Ivar Aasen ársins 1996 mun
og flytja erindi: „Hvers vegna
sérstakt ár til heiðurs Ivari
Aasen?“ Enn fremur verða
fluttir við þetta tækifæri tveir
fyrirlestrar: Jostein Nerbövik
sagnfræðiprófessor mun ræða
„Manninn og verk hans“ og
Kjartan G. Ottósson prófessor
fjallar um „Ivar Aasen og ís-
land.“
Aðgangur er ókeypis.
Gunnar Snæ-
land sýnir í
Umbru
GUNNAR Snæland opnar sína
fyrstu einkasýningu í Gallerí
Umbru á Bemhöftstorfu laug-
ardaginn 12. október kl. 14.
Gunnar stundaði myndlist-
amám í Myndlistar- og hand-
íðaskóla íslands á árunum
1969-71 og lauk námi með
BA-gráðu í iðnhönnun frá
Manchester Polytechnic í Bret-
landi árið 1974.
Á sýningunni í Gallerí Úmbru
eru vatnslitamyndir unnar á
síðustu árum þar sem myndefn-
ið er frá Skeijafirðinum í
Reykjavík og unnið er með áhrif
birtu og litar í sjónum og skýj-
unum.
Sýningin stendur til 3. nóv-
ember og er galleríið opið
þriðjudaga til laugardaga kl.
13-18 og sunnudaga kl. 14-18.
Leir í lok
aldar
NÚ STENDUR yfir í Hafnar-
borg sýningin Leir í lok aldar
sem er haldin í tilefni af tuttugu
og fimm ára afmæli Leirlistar-
félagsins. Tuttugu og sex með-
limir félagsins taka þátt í sýn-
ingunni og alls eru á sýning-
unni 81 verk.
„Sýningunni hefur verið vel
tekið og hafa nú á þriðja þús-
und manns séð hana,“ segir í
kynningu. Sýningunni lýkur
mánudaginn 14. október. Hafn-
arborg er opin alla daga frá kl.
12-18 nema þriðjudaga, en þá
er lokað.
Silfur í Þjóð-
minjasafni
NÚ um helgina lýkur í Bogasal
Þjóðminjasafns íslands sýning-
unni Silfur í Þjóðminjasafni. Þar
getur að líta valda silfurgripi
úr safninu, allt frá jarðfundnum
forngripum, miðaldasilfri og til
borðbúnaðar frá tuttugustu öld.
Þjóðminjasafnið er opið um
helgina, bæði laugardag og
sunnudag frá kl. 12-17.