Morgunblaðið - 09.11.1996, Qupperneq 32

32 LAUGARDAGUR 9. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Ferðasaga
*
Ur dagbókum Elínar Magnúsdóttur
í júní-júlí 1925
i
í FYRRI hluta ferðasögunnar,
sem birtist í Morgunblaðinu 2. nóv-
ember sl, skildum við við þau Elínu
og Svein á Missions-hótelinu í
i-> Kirkegaden í Ósló. Þau halda af
stað frá þann Ósló 26. júní „og er
byijuð hin langþráða ferð til Dals-
fjarðar". Næstu daga eru þau á sigl-
ingu, m.a. á Sognefjörd, en koma
til Vadheim 28. júní um kvöldið.
29. júní: „Rísum úr rekkju í sama
blíðviðrinu og vant er, snæðum
morgunverð, skoðum okkur um.
Staðurinn er viðkunnanlegur. Svo
er lagt af stað í tveim vögnum með
hestum fyrir. Gengur allt sæmilega,
þar til á einum stað, að við komum
að stórri bugðu á veginum. Kemur
þá bíll fyrir bugðuna á súsandi fart
án þess að flauta og rekst hann á
vagninn, sem við hjónin sitjum í.
Álít ég að það hafí orðið okkur til
lífs, að vanur hestur var fyrir vagni
okkar, alveg ófælinn og að vagn-
stjóri okkar var gangandi og gat
hann furðufljótt róað hestinn og
bílstjórinn gat einnig stöðvað bílinn
furðufljótt. Við fengum samt tölu-
vert stuð, vagninn brotnaði á tveim
stöðum og Guðs miidi, að ekki fór
niður fyrir veginn, vagninn með öllu
saman. Þar var vegurinn grafinn inn
í hamrabelti og hefði þá ekki verið
um líf að ræða. Við sluppum með
að hruflast dálítið og ég er slæm í
_ jófubeininu, en vona að það lagist.
Það var gert við vagninn. Við jusum
skömmum yfir bílstjórann, létum
það nægja og héldum svo áfram til
Sande. Þar eru Gaular í Firðafylki.
Gjörðum við þá áætlun, að Haliveig
Fróðadóttir hafi verið alin upp á
neðsta bænum, þar var fossinn svo
stór. í Sande var skipt um æki og
ökumann, síðan haldið til Bygstad.
Gekk sú ferð vel, enda Gaulá með
miklum kröftugum fossi. Við geng-
um og skoðuðum okkur um og borð-
uðum síðan miðdegisverð á Hótel
Bygstad. Biðum svo eftir bátsferð
út fjörðinn. Eins og gefur að skilja,
gat það ekki gengið fyrir sig, að
Sveinn Jónsson kæmi á fæðingar-
stað Ingólfs Arnarsonar alveg við-
hafnarlaust, enda voru 40-50
manns með mótorbátnum, sem við
vorum með og alla leið söngur og
hljóðfærasláttur. Við vorum heldur
spennt fyrir að sjá Dale. Glæddust
vonir okkar meir og meir eftir því
sem á leið fjörðinn, því þar varð
hver staðurinn öðrum vistlegri, en
þó tekur þeim Dale öllum fram. Hér
er yndislega fagurt. Við komum
hingað seint, en gengum okkur þó
dálítinn túr, veðrið yndislegt, nátt-
úran sömuleiðis."
Þriðjudagurinn 30. júní: „Við
fengum gistingu á eina hótelinu,
sem til er hér, sem er lítið og ekki
fullkomið, en fólkið einstaklega
-'Vinalegt. Sváfum vel, fórum frekar
seint á fætur, sama yndislega veðr-
ið. Eftir morgunverð lögðum við af
stað að skoða okkur um, það var
meira verk en við höfðum búist við.
Við héldum heillengi áfram og það
tók við hver byggðin af annarri, allt
í skógi og grasivaxið. Snerum svo
við, að ekkert hafði breyst það fagra
landslag. Seinni part dags gengum
við í aðra átt, þar fór á sömu leið,
sældar land og býli. Hér er töluverð
laxveiði, einnig sjávarútgerð. Við
skoðuðum kirkjuna, sem er stór og
viðkunnanleg, en Íítið skrautleg."
Þau heimsækja prestinn Anton
Kleppestö. „Tók hann okkur mjög
vel. Hann býr í stóru og fallegu
húsi og heill hópur í kring af hús-
um, sem heyra prestssetrinu til. Það
lítur út fyrir, að betur sé farið með
presta hér en heima." „Um kvöldið
fór stúlkan, sem stendur fyrir hótel-
. .inu með okkur upp á háan stöðul,
þar sem kýrnar eru hafðar á sumr-
in. Við komumst hálfa leið. Var þar
á ýmsum stöðum yndislegt útsýni
yfir Dalinn.“
Fimmtudaginn 2. júlí: „í dag
er svo heitt, að við þolum vart við,
gengum við hjónin okkur túr, en
urðum því fegnust að koma heim
aftur, því skást var að vera inni.
Júlla var úti að mála. Varð hún einn-
ig fegin að komast undir þak. Kl.
17 fórum við öll að heimsækja
gamla 89 ára dömu, sem býr hér
og heitir Nikka Vonen. Hún er fædd
og upp alin hér á staðnum, hefur
verið sérlega vel að sér. Hafði áður
skóla hér fyrir ungar stúlkur. Sóttu
hann bæði franskar, enskar og
þýzkar dömur. Hún á stórar eignir
hér. Faðir minn hafði einnig búið í
Dale og sagði hún frá ýmsu, sem
maður minn var spenntur fyrir.
Kona þessi er þekkt af öllum hér
og auðheyrt, að allir bera mikla virð-
ingu fyrir henni, tók hún okkur
mæta vel, var verulega glöð yfir
heimsókn okkar og afar spennt fyr-
ir íslandi. Sagði hún, að væri hún
20 árum yngri, myndi hún áreiðan-
lega hafa komið með okkur til ís-
land. Þangað hefði sig alltaf langað
að koma. Ég hef ekki ennþá minnst
á, að í Dale eru tvær verksmiðjur,
önnur múrsteins, hin skófatnaðar.
Skip koma hingað frá Bergen þrisv-
ar í viku.“
Föstudagur 3. júlí: „Það er sama
blíðan í dag, bara svo heitt, að við
höldum okkur inni á meðan sól er
hæst á lofti. Þegar líður á daginn
fer frk. Sunndal (veitingastúlkan)
með okkur út að sýna okkur merkis-
staði. Á heimleið göngum við fram-
hjá húsi frk. Vonen. Liggja þá boð
fyrir okkur, að hana langi svo að
tala við okkur aftur. Fórum við þá
inn til þessarar elskulegu dömu, sem
sagðist hafa setið á móti opnum
dyrunum allan daginn til að missa
ekki af okkur, ef við gengjum fram-
hjá. Hún tók okkur sem fyrr mæta
vel, talaði mikið um Ingólf og forn-
sögurnar íslensku, síðan gaf hún
okkur mynd í ramma, sem á að
fyrirstilla Ingólf og Hjörleif á leið
til íslands. Við kvöddum svo, en
urðum að lofa að koma aftur á
morgun.“
Laugardagurinn 4. júlí: „í dag
er mátulega heitt. Við hjónin heim-
sóttum frk. Vonen. Var eins og hún
sæi systkini sín, svo góð var hún
við okkur og Júllu (sem var úti að
mála). Við kvöddum frk. Vonen sem
vin og lofuðum henni, að hún skyldi
heyra frá okkur áður en lagt um
liði.“
Sunnudagurinn 5. júlí: „í dag
gengum við ofurlítinn túr í síðasta
sinn í hinum fagra Dale. Síðan var
Þar var hver staðurinn
öðrum vistlegri, en þó
tekur Dale þeim öllum
fram, segir í grein Leifs
Sveinssonar, sem reifar
ferðasögu afa síns og
Elínar Magnúsdóttur í
síðari grein af tveimur.
JÚLÍANA Sveinsdóttir og greinarhöfundur fyrir framan sumar-
hús hennar í Horneby á Sjálandi fyrir 49 árum og 50 pundum.
MÁLVERK Júlíönu Sveinsdóttur af Dal í Dalsfirði í Noregi.
beðið eftir skipinu. Var lagt af stað
frá Daie kl. 14.40. Það var flaggað
fyrir okkur á hótelinu, þegar við
fórum og við kvödd með veifingum
úr gluggunum alveg út á ijörð, svo
það er hægt að heyra, að ekki kom-
um við okkur svo illa, að ég ekki
tali um, að við vorum sögð velkom-
in aftur. Við fengum ágætis veður
og falleg er útsiglingin, þó mér
þætti hvergi fallegra eða eins fallegt
út fjörðinn sem í Dale. Skipið sem
við vorum á heitir „Gudvangen", var
það ágætt skip, þægilegt og ágætur
matur. Það kom víða við, en kl. 23
fórum við í kojur."
Mánudagurinn 6. júlí: „Fórum
snemma á fætur og horfðum á inn-
siglinguna til Bergen. Komum þang-
að kl. 8 og tókum gistingu á Hótel
Hospitset, stóru hóteli, en að mínu
áliti vantar þar allt hreinlæti, við
höfum fengið stórt og rúmgott her-
bergi með útsjón á höfnina, bar þar
margt fyrir augu. Við lögðum svo
af stað, skoðuðum Jóhannesarkirkj-
una og forngripasafn, gengum svo
töluvert og skoðuðum okkur um.
Fórum um kvöldið, er „Lyra“ kom,
niður að höfn, skoðuðum pláss það,
er við eigum að hafa heim, hittum
Ragnar Ásgeirsson og Þorstein
Bjarnason."
Þriðjudagurinn 7. júlí: „Við
hjónin fórum af stað á pósthúsið,
bjuggumst við mörgum bréfum með
„Lyru“, en það kom bara eitt, frá
Sveini og Soffíu (foreldrar greinar-
höfundar). Við fórum svo á af-
greiðslu Morgunblaðsins hér, þar
gat ég narrað út fáein Morgunblöð
heiman að, en öll voru þau gömul,
frá júníbyijun. Okkur þótti samt
gott að fá þau. Þegar við höfðum
snætt morgunverð, fórum við Júlla
í kaupstaðinn, sem maður segir á
góðri íslensku, en maðurinn minn
sat heima og las Morgunblöðin að
heiman.“
Miðvikudagurinn 8. júlí: „Við
höfum aðeins gengið lítið eitt í dag,
bara verið að hugsa um heimfeðrina
og ég að skrifa í þessa dagbók, sem
ég er þó ekki nærri nógu ánægð
með. Við skoðuðum Hákonarhöllina
í dag.“
Fimmtudagurinn 9. júlí: „Nú
er alvarlegur ferðahugur kom-
inn ...“
Þannig lýkur ferðasögu Elínar
Magnúsdóttur úr Norðurlandaferð
þeirra hjóna í maí-júlí 1925.
II
Sveinn Jónsson afi greinarhöf-
undar fæddist á Steinum undir Eyja-
fjöllum 19. apríl 1862 og dó í
Reykjavík 13. maí 1947. Hann var
fjórkvæntur:
Þann 12. nóvember 1886 kvænt-
ist hann Guðrúnu Runólfdóttur, f.
26. nóvember 1860, dáin í Vest-
mannaeyjum 20. október 1949. Þau
skildu árið 1899.
18. ágúst 1907 kvæntist hann
Guðrúnu Guðmundsdóttur bónda á
Keldum Brynjólfssonar, þau skildu
eftir skamma sambúð og voru barn-
laus.
8. júní 1918 kvæntist hann Elínu
Magnúsdóttur, f. 12. ágúst 1877,
dáin 10. ágúst 1933. Þau voru barn-
laus.
18. maí 1935 kvæntist Guðlaugu
Teitsdóttur hjúkrunarkonu, f. 10.
júní 1904, dáin 8. nóvember 1974.
Þau voru bamlaus.
Börn Sveins Jónssonar með Guð-
rúnu Runólfsdóttur ömmu greinar-
höfundar, voru þessi, sem öll eru
látin:
Sigurveig fædd 10. janúar 1887,
dáin 21. mars 1972. Júlíana fædd
31. júlí 1889, dáin 17. apríl 1966.
Sveinn Magnús fæddur 17. október
1891, dáinn 23. nóvember 1951.
Ársæll fæddur 31. desember 1893,
dáinn 14. apríl 1969. Sigurður
fæddur 18. nóvember 1898, dáinn
28. júní 1964.
III
Sveinn Jónsson var mikill áhuga-
maður um sögu íngólfs Arnarsonar
landsnámsmanns og forgöngumað-
ur um að reist var stytta af honum
á Arnarhóli og hún afhjúpuð þann
24. febrúar 1924. Þegar þessum
áfanga var náð lagði hann upp í
hina 8 vikna ferð til Norðurlanda
með Dal í Dalsfirði að meginmarkm-
iði árið 1925. Er heim er komið
tekur hann til óspilltra málanna að
safna í eitt handrit öllu því, sem um
Ingólf hafði verið ritað. I Þjóðarbók-
hlöðinni fékk ég að skoða þetta
handrit, sem er auðkennt þannig í