Morgunblaðið - 17.12.1996, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1996 37
MENNTUN
AÐSENDAR GREINAR
Uthlutun úr sjóðum Leonardo 1996
Þrjú verkefni í
umsjón Islendinga
ÞRJÚ verkefni undir íslenskri disk og gera jafnframt aðgengilegt
stjórn hlutu styrki úr sjóðum Leon-
ardo í úthlutun þessa árs vegna
tilraunaverkefna og tveir styrkir
voru veittir til mannaskipta. Leon-
ardo er starfsmenntaáætlun Evr-
ópusambandsins, sem stendur yfir
frá 1995 til ársloka 1999. Henni
er ætlað að gefa af sér nýjungar
í starfsþjálfun, að auka hreyfan-
leika vinnuafls innan Evrópu, að
gefa Evrópubúum tækifæri til að
vinna saman og að læra hver af
öðrum.
Atján Evrópuþjóðir eru þátttak-
endur í áætluninni, þ.e. fimmtán
ríki Evrópusambandsins auk ís-
lands, Noregs og Liechtenstein.
Sóttu þessi ríki um styrki til alls
3.100 verkefna, þar af sóttu ís-
lendingar um níu en samanlagt
hlutu 793 verkefni styrkveitingu.
íslendingar eru þátttakendur í 6%
verkefna og hlutfall þeirra því hátt.
Ingibjörg Gísladóttir deildarstjóri
hjá Rannsóknaþjónustunni segir
að íslendingar hafi engan styrk
sótt um til rannsókna í ár og nauð-
synlegt sé að hvetja menn til þess.
Islensk verkefnisstjórn
Verkefni sem hlutu styrki og eru
undir íslenskri stjórn eru „Héraðs-
bundin samvinna um efiingu at-
vinnulífs" undir stjórn Markaðs-
og atvinnuskrifstofu Reykjaness. í
verkefninu munu þijú svæði þróa
samvinnulíkan þar sem helstu full-
trúar atvinnulífs og menntakerfis
á hveijum stað móta í sameiningu
ráðgjafarþjónustu og starfsþjálf-
un. Þijú lönd auk Islands taka
þátt í verkefninu.
í öðru lagi verkefnið „On the
Move“ undir stjórn Þjónustumið-
stöðvar náms- og starfsráðgjafa.
Felst það í að taka fræðsluefni á
samnefndum geisladiski, þýða það
yfir á þijú tungumál, setja á geisla-
Styrkveitingar
Leonardo
áætlunarinnar
1996 1995
Fjöldi umsókna 3.100 4.542Í
Fjárveiting til verkefna (millj. ECU) 112 89,7 immm
Hlutfall 25,5% 16,5%
Fjöldi styrktra verkefna wmmm 793 ■ÉMH 750

á alnetinu. Efninu er ætlað að veita
ungu fólki svör við spurningum
sem það stendur frammi fyrir hafi
það áhuga á að sækja nám, starfs-
þjálfun eða vinnu til annarra Evr-
ópulanda.
Þriðja verkefnið sem hlaut styrk
er „Quality Fish“ undir stjórn
Rannsóknaþjónustu Háskóla Is-
lands. Verkefninu verður formlega
hrint af stað á ráðstefnu um evr-
ópsk samvinnuverkefni 31. janúar
1997. Auk þeirra 32 fyrirtækja og
menntastofnana í átta Evrópulönd-
um sem nú þegar eru aðilar að
verkefninu er samstarfsnetinu ætl-
að að safna þátttakendum meðal
fyrirtækja og skóla í Evrópu og
skapa þannig samstarfsvettvang
fyrir menntun, þjálfun og nýsköp-
un í fiskiðnaði. Einn þátttakenda
í hveiju landi tekur að sér svæðis-
bundna stjórnun innan netsins.
Tvö mannaskiptaverkefni
Þá voru veittir styrkir til tveggja
mannaskiptaverkefna, annars veg-
ar fékk Samstarfsnefnd atvinnulífs
og skóla 9,8 m.kr. styrk til að
standa undir starfsþjálfun 34 nem-
enda og hins vegar Háskóli íslands
7,7 m.kr. til að standa undir starfs-
þjálfun í fiskeldi fyrir 14 manns.
Auk þessa hefur Landsskrif-
stofa Leonardo á íslandi úthlutað
um 13 m.kr. til mannaskipta. Hlutu
74 íslendingar, þ.e. ungt ómenntað
fólk á atvinnumarkaði, nemendur
og leiðbeinendur styrki til að afla
sér starfsþjálfunar í Evrópu.
Auk framangreindra verkefna
má geta þess að íslendingar eru
þátttakendur í 42 öðrum verkefn-
um, þ.e. 13 tilraunaverkefnum og
29 mannaskiptaverkefnum. Um-
sóknarfrestur um verkefni á vegum
Leonardo fyrir næsta ár er 1. apríl
1997.
Hlutur verkefna
undir íslenskri
. ' ' 1996 1995
| Fjöldi umsókna 9 11 I

Heildarstyrkur l (millj. kr) 52,3 63,0

Hlutfall 55% 45%
■HÉNritaÉnÉÉiUliitapMÉtayiÉiMd * ,
Fjöldi styrktra verkefna 5 5

Tilraunakennsla í FS
Töluverð breidd inn-
an 12 manna hóps
FJ ÖLBRAUTASKÓLI Suður-
lands á Selfossi er með tilrauna-
kennslu fyrir 12 nemendur, sem
ekki höfðu nægilega undirstöðu í
haust til að heija nám í svoköll-
uðum 0-áfanga sem er fornám
fyrir framhaldsskólanemendur.
Námið stendur yfir heilan vetur
og gefst nemendum kostur á að
þreyta próf 0-áfanga í vor til að
geta hafið eininganám næsta
haust. „Það er þó ljóst að það mun
ekki henta öllurn," sagði Sigurður
Sigursveinsson skólameistari.
Nemendur fá einkum kennslu í
kjarnagreinum en auk þess er tölu-
vert lagt upp úr sjálfsstyrkingu.
Umsjónarmenn hittu nemendur og
forráðamenn sl. sumar, þar sem
m.a. var skrifað undir samning af
hálfu skólans og heimilanna. Er
það gert til að nemendur leggi sig
fram og tryggt sé að þeir fái að-
hald frá heimilunum.
Sigurður segir að staða nem-
enda hafi verið metin fyrir
skömmu og í ljós hafi komið að
töluverð breidd væri innan hóps-
ins þrátt fyrir að um valinn, fá-
mennan hóp væri að ræða. Sumir
ættu í nokkuð alvarlegum náms-
örðugleikum, m.a. vegna lestrar-
örðugleika og nokkrir stæðu öðr-
um framar í tilteknum námsgrein-
um.
Hann sagði að næsta vor yrði
metið hvort þessari tilhögun verði
haldið áfram innan skólans.
Verðmæt saga leiklistar
- Leiksögnsafn
GREIN þessi er
skrifuð í minningu
tveggja systra og á
útfarardegi annarrar.
Nýlega létust með
stuttu bili í Reykjavík
dætur Árna Eiríksson-
ar leikara, eins af
frumheijum leiklistar
á Islandi, Þóra og
Laufey, báðar miklar
höfðingskonur. Lauf-
ey var ekkja Vals
Gíslasonar, eins
fremsta leikara okkar
fyrr og síðar, og Þóra
eiginkona dr. Bjama
Jónssonar yfirlæknis.
Atvik höguðu því þannig að ég
varð báðum kunnugur og á báðum
mikið að þakka.
Laufeyju þekkti ég þó stórum
betur, enda var hún einn af stólpum
leiklistarlífs í landinu, þó að aldrei
stæði hún á leiksviðinu. En mér
verður oft hugsað til hennar og
Guðnýjar Helgadóttur, konu Brynj-
ólfs Jóhannessonar, og reyndar svo
margra annarra, þegar metið er,
hveija leiklistin stendur í þakkar-
skuld við; hvernig hefðu þeir Valur
og Brynjólfur og aðrir forkólfar
leiklistarinnar átt að geta sinnt sínu
tvígilda lífsstarfi, í bankanum eða
hjá sjúkrasamlaginu, eða hvar það
nú var á daginn og svo í leikhúsinu
á hvetju kvöldi og fram eftir nóttu,
ef við hlið þeirra hefðu ekki staðið
konur á borð við þær Laufeyju og
Guðnýju. Við þetta sem víðast
myndi nú teljast tvöfalt ævistarf
bættist hið þriðja, nefnilega að
stjórna leikhúsinu; áður en Þjóð-
leikhúsið kom til, fóru þau störf
ekki síst fram á heimilum félag-
anna. Það kom einnig í hlut eigin-
kvennanna að sinna þeirri gestrisn-
isskyldu sem á leikhúsi hvílir, hvort
sem að gesti bar útlenda aufúsu-
gesti eða annað gilt var tilefnið.
Og gestrisin voru þau hjón Valur
bg Laufey og mikið gott til þeirra
að koma. Atvik höguðu því þannig,
að eftir að ég kom til starfa fyrir
Þjóðleikhúsið myndaðist vinátta
milli Vals og Laufeyjar og okkur
hjóna, og þótti mér mjög vænt um
það. Oft var setið og spjallað um
leiklist líðandi stundar eða liðins
tíma, þannig að sýningar og atvik
urðu ljóslifandi og var hlutur Lau-
feyjar þar ekki síðri en Vals.
Því hún var skarpnæm á leiklist,
hressileg í skoðunum en jafnframt
skilningsrík og átti víst ekki langt
að sækja það. Þó að þær systur
misstu föður sinn mjög ungar,
sagði arfurinn úr föðurhúsum til
sín. Og þær sýndu listinni þá virð-
ingu, að þær báru gæfu til að varð-
veita það sem heldur sögunni á
lofti. Þau systkinin skiptu þannig
með sér hlutverkum, að það kom
einkum í hlut Þóru að annast ýmsa
þá muni, sem komu úr búi Árna
Eiríkssonar, eftir lát móður þeirra,
Vilborgar Runólfsdóttur. Þarna
voru ljósmyndir, leikmunir, bréf til
Árna, sem gegndi lengi eins konar
leikhússtjórahlutverki í Iðnó sem
formaður Leikfélags Reykjavíkur
til margra ára, ýmis skjöl og upp-
drættir og annað það, sem segir
frá leiksýningum á fyrstu tveim
áratugum aldarinnar. Er þetta safn
ómetanlegt, og gaf frú Þóra mér
færi á að nýta mér það við samn-
Kjarvalsstaðir
Bækur, kort, plaggöt, gjafavörur.
Opiö daglega frá kl. 10-18.
ingu leiklistarsögu á
því tímabili, þar sem
Árni Eiríksson er í
lykilhlutverki.
En hvað verður um
svona verðmæti, þegar
ekkert er leiksögusafn-
ið? Flestar borgir í ná-
grannalöndum okkar
hafa komið sér upp
leiklistarsögusafni, þar
sem rekja má þessa
sögu með sæmilega
áþreifanlegum hætti.
Hér hefur hvað eftir
annað verið vakið máls
á því, að við verðum
einnig að bjarga verð-
mætum okkar leiksögu frá glötun,
einna fyrst í greinum Haralds
Björnssonar og Lárusar Sigur-
björnssonar á fimmta áratugnum,
nú síðast í greinum eftir Gísla
Rúnar Jónsson og Stefán Jónsson
í nýútkomnum Leikhúsmálum.
Sannleikurinn er sá, að víða eru til
ómetanlegar heimildir - ég nefni
í fljótheitum það sem ég þekki til:
úr búi Stefaníu Guðmundsdóttur
og Borgsystkina, frá afkomendum
Indriða Einarssonar, Brynjólfs Jó-
hannessonar og Haralds Björnsson-
ar. En hver veit nema eitthvað leyn-
ist og hjá afkomendum Friðfinns
Guðjónssonar, Helga Helgasonar,
Kristjáns Ó. Þorgrímssonar eða úr
búi Gunnþórunnar Halldórsdóttur?
Svo ekki sé nú minnst á Einar H.
Kvaran. Nýlega barst mér t.d. í
hendur dýrmætt bréfasafn þeirra
feðginanna Indriða Einarssonar og
Guðrúnar Indriðadóttur; hún er þá
í Vesturheimi og er að ráða það
Hvað verður um svona
verðmæti þegar ekkert
er leiksögusafnið, spyr
Sveinn Einarsson og
bendir á að í flestum
nágrannalöndum séu
slík söfn til.
við sig kornung að gerast leikkona.
En hvert á aö snúa sér með slík
leiksöguleg gögn? Leiksögusafn
þarf ekki yfir sig neitt stórhýsi eða
glæsta sýningarsali. í raun nægir
fyrst um sinn að koma upp
geymslurými og skráningu svo að
leikmunir og önnur gögn, sem hér
um ræðir komist á einn stað og
safnið fái áritun. Það þyrfti því
ekki annað til í fyrstu en að ein-
hver listunnandi, sem ræður hús-
um, ljái safnvísinum eitt eða tvö
herbergi. Sjálfboðaliðar úr leik-
húsunum mundu ekki telja eftir sér
að skrá safnið og sinna því, þar til
því síðar vex fiskur um hrygg. Því
að nú er í rauninni um björgunar-
starf að ræða.
Þær Laufey og Þóra Árnadætur
eru hér kvaddar með virðingu og
þökk. En við fráfall þeirra erum
við sem eftir lifum minnt á skyldur
okkar við göfugt frumheijastarf
og menningarsögulegt gildi þess.
Höfundur er leiksljórí og
ríthöfundur.

r Gœðavara
GjdfdVdid mdtdr otj kdffistell. Heim
Allii veiðflokkdr. m.d.f
, VERSLUNIN
Heimsfrægir hönnuðir
m.d. Gidnni Versdce.
Langavegi 52, s. 562 4244.
JOLAUPPBOÐ
í Gullhömrum, Hallveigarstíg 1,
fimmtudaginn 19. desember kl. 20:30
Kristín jónsdóttir, Akureyri 1920
MÁLVERK OG PERSNESK TEPPI
Sýning uppboðsverka:
í dag, þriðjudag kl. 12.00-22.00
Miðvikudag kl. 12.00-22.00
Fimmtudag kl. 12.00-18.00
BORG
Aðalstræti 6, sími 552 4211
Sveinn Einarsson