Morgunblaðið - 17.12.1996, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1996 43
Meira tjón Breytingin á lífeyris-
í kerfinu? réttarkjörum
í FYRRI hluta þess-
arar greinar sem birtist
sl. laugardag voru rakin
samskipti Miðskólans í
Reykjavík við borgaryf-
irvöld. Einnig var drepið
á hve mikilsvert framlag
Miðskólinn ggeti veitt til
umræðna um skólamál
í ljósi þess árangurs sem
náðst hefur í skólanum
og í því sambandi spurt
hvers vegna fræðslu-
yfirvöld sýni starfi skól-
ans engan áhuga. I
framhaldi af því var
vakið máls á samskipt-
um borgara við borgar-
yfirvöld. Hér verður vik-
ið nánar að þessum
spurningum.
Eins og staða Miðskólans er í dag
blasir gjaldþrot við ef ekki finnst á
næstu dögum haldbær lausn á fjár-
hagsvanda hans. í ljósi umræðu síð-
ustu daga er slík lausn ennþá brýnni.
Það væri ótrúleg kaldhæðni örlag-
anna ef leggja yrði starfsemi skólans
niður nú þegar brestir skólakerfisins
eru í hámæli. í fyrra bréfinu sem
stjórn Miðskólans sendi Reykjavík-
urborg sagði hún að í hönd færi erf-
ið og jafnvel sársaukafull umræða
um skólamál í þjóðfélaginu, það var
sagt áður en raungreinaskýrslan
fræga kom fram. Miðskólinn gæti
vegna stefnu sinnar og árangurs
orðið afar mikilvægur hlekkur í end-
urbótum skólakerfisins. Þegar borg-
arfulltrúi R-listans kom fram í sjón-
varpi á dögunum og var að tala um
nauðsyn þess að sinna afburða-
greindum börnum og að R-listinn
hygðist taka það mál á stefnuskrá
sína var hún að drepa á áralangt
baráttumál Braga Jósepssonar o.fl.
Með því að segja að afburðagreind
börn væru ekki endilega böm ríkra
foreldra og að þau væru af öllum
kynþáttum var hún ekki að segja
nýjar fréttir. Það hafa sæmilega
upplýstir menn vitað síðustu aldirn-
ar. Hins vegar læddist að manni sá
grunur að með þessu væri borgarfull-
trúinn að réttlæta fyrirhugaða af-
töku Miðskólans. Hún hafi haldið að
skólinn væri eingöngu ætlaður af-
burðagreindum börnum efnafólks.
Sannieikurinn er hins vegar sá að
stefna Miðskólans er þannig, að séð
er fyrir þörfum afburðagreindra
barna án þess að þau séu tekin fyrir
sérstaklega.
Þetta dæmi leiðir hugann að því
að endalaust er verið að bera fram
brotakenndar lausnir á skólamálum
sem aðeins taka á hluta vandans.
Þær endurbætur á skólakerfinu sem
nauðsynlegar eru varða allt skóla-
starf, ekki síst heilsteypt innra starf
og uppeldisstefnu. Það þýðir ekki að
setja bót yfir bót á rassinn þegar
hjartanu blæðir.
Það eru mikil vonbrigði að kjörnir
borgarfulltrúar og embættismenn
borgarinnar hafa ekki virt svars til-
Iögur og hugmyndir sem lúta að
sjálfu skólastarfi Miðskólans. Aldrei
var boðið upp á viðræður um það
hvaða hugmyndir skólastjórnin hefði
ti! að endurreisa skólann. Þess í stað
er vandlega tíundað í svörum borg-
arinnar að hún hafi staðið við skuld-
bindingar sínar og samninga, fjár-
hagsstaða skólans er notuð gegn
honum, og vitnað er í jafnræðissjón-
armið sem borgin þurfi að hafa í
heiðri gagnvart einkaskólum. Samt
er það tekið fram í bréfi að aðstæður
skólanna séu mismunandi og emb-
ættismaður borgarinnar viðurkenndi
að misjafnlega væri gert við skólana
og jafnræðissjónanniðin væru ekki
nægilega vel virt. Eg sé því ekki
betur en að hér sé verið að taka þau
í notkun í sérstöku tilfelli, þegar hinn
sterki þarf að koma höggi á þann
veika.
Síðustu vikur og mánuði hefur
stjórn skólans, sem er skipuð bæði
foreldrum og áhugamönnum um
bætt skólastarf, auk margra foreldra
nemenda, unnið mikið og óeigin-
gjarnt starf til þess að
rétta hag skólans.
Ástæðurnar fyrir þeirri
vinnu eru umhyggja
fyrir eigin börnum og
skólastarfi almennt.
Erindi voru send til
borgarinnar þegar ljóst
þótti að skólinn gæti
ekki komist yfír þannan
hjalla af sjálfdáðum, en
íjölmargar hugmyndir
hafa verið uppi um
framtíðarskipulag og
fláröflun. Viðbrögðin
eru, eins og áður er
nefnt, skeytingarleysi
kryddað með tilvísun-
um í samninga og jafn-
ræðissjónarmið. Svörin
eru gróf lítilsvirðing við þrotlaust
starf og valda því að menn fyllast
svartsýni um framtíð ísiensks skóla-
kerfis. Og menn fyllast ekki síður
vonleysi og vantrú á heilindi kjörinna
fulltrúa fólksins og embættismanna
kerfisins.
Eins og ég lýsti í fyrri grein minni
stafar vandi skólakerfisins af brest-
um í lífsháttum nútímans. Kerfið
bregst, það fer að starfa sjálfstætt
og fjarri þörfum þeirra sem það eiga
að nota. Stundum ræða vitrir menn
Ég vil heldur kljást við
bresti hugsjónamanns,
segir Viðar Hreinsson,
í þessari síðari grein um
Miðskólann, en blóð-
lausa bókstafsþjónkun
embættismanna og
þröngsýni stjórnmála-
manna.
um samskipti borgaranna og kerfis-
ins, sem séu um margt ólík persónu-
legum samskiptum manna. Þjónusta
kerfisins við borgarana byggist á
einstefnu og við það verða þiggjend-
ur þjónustunnar óvirkir. Þeir finna
óneitanlega fyrir vanmætti gagnvart
kerfinu þegar þeir rekast á ósýnilega
veggi völundarhúss þar sem talandi
strengjabrúður villa um fyrir þeim,
þegar þeir áttu von á að hitta fyrir
manneskjur sem hægt væri að ræða
við eins og maður við mann. Til þess
að kerfið þjóni borgurunum eins og
til er stofnað þarf það að sýna þeim
virðingu sem til þess leita. Til þess
að kjörnir fulltrúar almennings haldi
trausti sínu þurfa þeir að skilja og
umfram allt virða aðgerðir fólks sem
telur sig hafa það fram að færa sem
bætt geti samfélagið. Viðbrögð emb-
ættismanna og kjörinna borgarfull-
trúa við málaleitan vegna Miðskólans
og vegna annarra mála sem ekki
verða tíunduð hér hafa sannfært mig
um að þar sé hvorki skilnings, trausts
né heilinda að leita. Nú er staða
skólans sú að hann verður að leita
liðsinnis annars staðar svo hann
megi halda velli.
Eg hef orðið var við að sumir
hafa horn í síðu Braga Jósepssonar,
enda hefur löngum gustað um hann.
Hann hefur stundað hugsjónastarf í
skólamálum sem gefið hefur góða
raun. Hann hefur gert sín mistök í
rekstri skólans, segja má að hugsjón-
irnar hafi borið stjórnlistina ofurliði.
En eftir reynslu mína af stjórnmála-
mönnum og embættismönnum borg-
arinnar verð ég að segja að ég vil
miklu heldur kljást við bresti hug-
sjónamanns en blóðlausa bókstafs-
þjónkun embættismanna og nötur-
lega þröngsýni stjórnmálamanna.
Höfundur er bókmenntafræð-
ingur, á börn í skóla og er í stjórn
Miðskólans í Reykjavík.
Viðar
Hreinsson
UMRÆÐUR um líf-
eyrissjóði hafa verið
mjög háværar að undan-
förnu. Mikið hefur verið
fj'allað um Ijárhagslega
stöðu almennu lífeyris-
sjóðanna og getu þeirra
til þess að veita sjóðfé-
lögum sínum tryggingu
og lífeyri. Sjóðirnir
standa misvel en full-
yrða má að staða þeirra
hefur styrkst verulega
hin síðari ár.
Frumvarpið
Fyrir Alþingi liggur
nú frumvarp til laga um
lífeyrisréttindi _ starfs-
manna ríkisins. í 1. mgr. 3. gr. frum-
varpsins er íjallað um aðild að hinni
nýju A-deild LSR. Þar segir að sjóð-
félagar í A-deild skuli vera allir
þeir starfsmenn ríkisins sem náð
hafa 16 ára aldri og fá greidd laun
á grundvelli kjarasamninga eða
launaákvarðana samkvæmt lögum
nr. 94/1986, um kjarasamninga op-
inberra starfsmanna, eða lögum nr.
120/1992, um Kjaradóm og kjara-
nefnd. í niðurlagi 1. mgr. 3. gr. frum-
varpsins segir síðan að heimilt sé að
semja svo um í kjarasamningi að til-
teknir hópar starfsmanna ríkisins,
sem uppfylla þessi skilyrði, greiði í
aðra lífeyrissjóði.
Með 1. mgr. 3. gr. frumvarpsins
virðist eiga að neyða alla starfsmenn
ríkisins til þess að greiða til hans
burtséð frá því hvort þeir eigi lög-
lega aðild að öðrum lífeyrissjóði skv.
2. gr. laga nr. 55/1980 um starfs-
kjör launafólks og skyldutryggingu
lífeyrisréttinda en í þeirri grein seg-
ir að öllum launamönnum og þeim,
sem stunda atvinnurekstur eða sjálf-
stæða starfsemi, sé rétt og skylt að
eiga aðild að lífeyrissjóði viðkomandi
starfsstéttar eða starfshóps, enda
starfi iífeyrisssjóðurinn skv. sérstök-
um lögum eða reglugerðum, sem
staðfest hefur verið af fjármálaráðu-
neytinu.
Rétt er að staldra hér aðeins við
og huga að hugtökunum starfsstétt
og starfshópur. Með starfsstétt er
átt við t.d. lækna, verkfræðinga,
tæknifræðinga og rafiðnaðarmenn.
Með hugtakinu starfshóp er átt við
hóp starfsmanna. Það hugtak er
mun víðtækara en starfsstéttarhug-
takið þannig falla allir ríkisstarfs-
menn undir hugtakið.
Vandi starfsmanna
1. mgr. 3. gr frum-
varpsins snertir marga
greiðendur í almenna líf-
eyrissjóði. Til dæmis
kemur greinin illa við
ýmsa félaga i Lífeyris-
sjóði Verkfræðingafélags
íslands. Nafn lífeyris-
sjóðsins gefur ekki rétta
hugmynd um sjóðinn því
sjóðurinn er ekki einung-
is fyrir verkfræðinga
heldur er hann opinn fyr-
ir alla þá er lokið hafa
90 eininga háskólanámi.
Þannig eru nú í sjóðnum
auk verkfræðinga t.a.m.
viðskiptafræðingar, líf-
fræðingar, efnafræðingar, eðlisfræð-
ingar, stærðfræðingar, hagfræðing-
ar, sálfræðingar, lögfræðingar o.fl.
Brýnt er að réttur þessara starfs-
manna ríksins verði ekki fyrir borð
borinn og að þeir geti valið starfs-
greinasjóð eins og nú er og lög nr.
Það yrði óþolandi, segir
Jón Tryggvi Jóhanns-
son, að stéttarfélög
réðu í hvaða lífeyrissjóð
ríkisstarfsmenn
greiddu.
55/1980 mæla fyrir um, en verði
ekki þvingaðir inn í A-deild LSR
með lagaboði. Það er nefnilega svo
að þegar menn gerast félagar í lífeyr-
issjóði fá menn ekki bara réttindi
heldur taka menn á sig skyldur.
Þannig skuldbinda t.d. þeir sjóðfélag-
ar sig sem taka lífeyrissjóðslán hjá
Lífeyrissjóði Verkfræðingafélags Is-
lands til að greiða iðgjöld til sjóðsins
a.m.k. út lánstímann en hann er 35
ár. Til að átta sig á hve 1. mgr. 3.
gr. frumvarpsins er vanhugsuð má
stilla upp eftirfarandi dæmi:
Lögfræðingur tekur þá ákvörðun
að sækja um að gerast sjóðfélagi í
Lífeyrissjóði Verkfræðingafélags ís-
lands. Stjórn lífeyrissjóðsins sam-
þykkir umsókn hans. Lögfræðingur-
inn vinnur hjá einkafyrirtæki og þeg-
ar hann hefur greitt iðgjöld til sjóðs-
ins í 3 ár á hann rétt á lífeyrissjóðsl-
áni úr sjóðnum. Hann tekur lánið og
skuldbindur sig þar með til þess að
greiða í lífeyrirssjóðinn áfram ella
getur lífeyrissjóðurinn sagt láninu
upp. Aðstæður breytast og lögfræð-
ingurinn hefur störf hjá ríkinu. Lög-
fræðingurinn tilkynnir launadeildinni
að hann sé sjóðfélagi í Lífeyrissjóði
Verkfræðingafélags fslands og hann
vilji að iðgjöld vegna hans verði
greidd þangað. Hjá launadeildinni
fær hann þau svör að' stéttarfélag
lögfræðinga í ríkisþjónustu hafi ekki
samið um það í síðasta kjarasamn-
ingi og því sé það ekki hægt!
Þessi ímyndaða dæmisaga mun
breytast í staðreynd verði 1. mgr.
3. gr. frumvarpsins að lögum. Slík
tilfelli munu hrannast upp.
Lokaorð
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra hefur nú þegar mælt fyrir
framangreindu frumvarpi til laga um
lífeyrisréttindi starfsmanna ríkisins.
Viðbrögð við því voru dauf en von-
andi vakna þingmenn vorir og koma
í veg fyrir að það renni í gegn í
óbreyttri mynd. Það yrði með öllu
óþolandi að það væri á valdi hinna
ýmsu stéttarfélaga í hvaða lífeyris-
sjóð starfsmenn ríkisins greiddu.
Réttara væri að stéttarfélögin ein-
beittu sér að því að fá það skjalfest
að þeir starfsmenn ríkisins sem veldu
að greiða í sinn starfsstéttarsjóð
fengju 11,5% framlag frá launagreið-
anda rétt eins og þeir sem aðild eiga
að A-deild LSR munu fá verði frum-
varpið að iögum. Þannig væru stétt-
arfélögin á réttum starfsvettvangi.
Höfundur er starfsmaður hjá
Lífeyrissjóði Verkfræðingafélags
íslands.
STEINAR WAAGE
f SKÓVERSLUN
Vinsæl jólagjöf

Jón Tryggvi
Jóhannsson
Þónokkur fjöldi ríkisstarfsmanna
fellur undir bæði hugtökin og all-
margar starfsstéttir eiga sinn eigin
lífeyrissjóð og mætti þannig t.d.
nefna Lífeyrissjóð lækna, Lífeyris-
sjóð tæknifræðinga og Lífeyrissjóð
Verkfræðingafélags íslands.
Þrátt fyrir tilvist framangreindra
lífeyrissjóða skulu allir starfsmenn
ríkisins skv. 1. mgr. 3. gr. frum-
varpsins um LSR neyddir til að
greiða til A—deildar LSR. Skv. niður-
lagsákvæði greinarinnar er það síð-
an eftirlátið stéttarfélögum að semja
um í kjarasamningi að framan-
greindir hópar megi greiða í sína
lífeyrissjóði. Frumvarpið gerir þann-
ig ráð fyrir því að stéttarfélög við-
komandi starfsstétta hafi það í sinni
hendi hvort einstökum starfsmönn-
um skuli leyft að greiða til lífeyris-
sjóðs sinnar starfsstéttar. Hugnist
stéttarfélaginu að semja svo um
geti þannig einstakir starfsmenn átt
val um það hvort þeir greiði til síns
starfsstéttarlífeyrissjóðs eða í A-
deild LSR. Geri stéttarfélagið það
ekki situr viðkomandi hins vegar
fastur í A-deildinni og getur ekki
greitt í lífeyrissjóð sinnar starfsstétt-
ar þrátt fyrir ákvæði 2. gr. laga nr.
55/1980.
Tegund: 2736
Verð: 1.295,- ^
Stærðir: 41 -45
Stamur gúmmísóli og ullarfóðraðir.
Úrval af flókainniskóm, leðurinniskóm og tauinniskóm.
5% staðgreiðsluafsláttur. Póstsendum samdægurs.
Það vald sem stéttarfélögum er
þannig veitt er með öllu óskiljanlegt.
Skynsamlegra væri að leyfa um-
ræddum starfsmönnum að velja til
hvaða lífeyrissjóðs þeir griddu þegar
þeirra eigin starfsstéttarsjóður væri
til.
STEINAR WAAGE
SKOVERSLUN
Sími 551 8519
/
t
'Y'ofp^ori
nnn
STEINAR WAAGE
SKOVERSLUN
Sími 568 9212
/
INGÓLFSTORGI
Simi 552 1212
/