Morgunblaðið - 09.02.1997, Qupperneq 12

12 SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
í innsta hríng
í hálfa öld
Pamela Harríman setti svip
sinn á sögu tuttugustu ald-
arínnar og var ferill hennar
kórónaður þegar hún varð
sendiherra Bandarílqanna í
París. Hún lést í liðinni viku
eftir viðburðaríka ævi.
Pamela
Harriman
BRÚÐKAUPSDAGURINN: Brúðurin ásamt Winston og
Randolph Churchill.
PAMELA Harriman, sem lést af
heilablóðfalli í París á miðvikudag 76
ára að aldri, hafði skapað sér mjög
sérstæða stöðu í bandarískum stjóm-
málum. Hún átti stóran þátt í að
hjálpa til við að endurreisa Demó-
krataflokkinn á níunda áratugnum.
Tímaritið New York kallaði hana
drottningarmóður stjómar Bills Clint-
ons Bandaríkjaforseta, sem skipaði
hana sendiherra Bandaríkjanna í
Frakklandi árið 1993. Hún hugðist
láta af embætti í sumar.
„[Harriman] var meðal óvenjuleg-
ustu og hæfileikaríkustu manna, sem
ég hef hitt,“ sagði Clinton þegar hann
frétti af andláti hennar. „Hún var
framúrskarandi sendiherra Banda-
ríkjanna ... hún vann sér traust leið-
toga [Frakklands] og aðdáun þjóðar-
innar.“ Clinton kvaðst oft hafa fengið
góð ráð hjá henni og treyst á dóm-
greind hennar.
Harriman, sem hét fullu nafni Pa-
mela Digby Churchill Hayward Harri-
man, lifði viðburðaríku lífi og giftist
og var í tygjum við nokkra af auðug-
ustu og valdamestu mönnum heims.
Hún fæddist 20. mars árið 1920 inn
í breska aðalsætt, sem mátti muna
fífíl sinn fegri.
Hún giftist Randolph Churchill 4.
október 1939, þá 19 ára gömul, eftir
aðeins eitt stefnumót og i upphafí
voru þau á faraldsfæti milli herbúða.
Nokkmm mánuðum síðar fór eigin-
maðurinn að beijast í heimsstyijöld-
inni síðari, en Pamela bjó í London
og var bæði trúnaðarvinur og gest-
gjafí tengdaföður síns, Winstons
Churchills. Hún flutti forsætisráð-
herranum helsta slúðrið í London og
spilaði við hann á spil fram á nótt
þegar hann var andvaka. Churchill
kjmnti hana fyrir fjölmiðlarisanum
Max Beaverbrook, sem varð lærifaðir
hennar, og W. Averell Harriman, yfir-
manni láns- og leiguaðstoðar Banda-
ríkjamanna við bandamenn, sem varð
elskhugi hennar og 30 árum síðar
þriðji eiginmaður hennar. í stríðinu
bjó hún á Grosvenor-torgi í London.
Averell Harriman borgaði brúsann.
Heit ást á Agnelli
Þegar stríðinu lauk flutti hún til
Parísar. Þá var hún fráskilin og átti
einn son, Winston Spencer Churchill.
í París sló hún um sig og átti Church-
ill-nafnið ekki lítinn þátt í að koma
henni á framfæri. Þar kynntist hún
ítalska iðnjöfrinum Gianni Agnelii
og varð ástfangin af honum. Sam-
band þeirra stóð í fimm ár og hún
gerðist meira að segja katólsk að því
er sumir sögðu til þess að verða
gjaldgengur erfingi Fiat-auðsins.
Agnelli sagði hins vegar við hana
að hann mundi aldrei verða einnar
konu maður og hún mundi aldrei
sætta sig við lífsstíl hans eins og
ítölsk eiginkona mundi gera. Eftir
að upp úr slitnaði milli hennar og
Agnellis varð hún hjákona Elies de
Rothschilds baróns. Kona Roth-
schilds var í háum metum í París og
litu ýmsir Pamelu hornauga.
„Mér hefur verið legið á hálsi fyr-
ir að hafa átt vini,“ sagði Harriman
í fyrra. „Og auðvitað fleiri vini en
ég hef nokkurn tíma átt. Karlmenn
að vinum. Allur sá fjöldi fólks, sem
ég á að hafa sofíð hjá, en hef aldrei
sofíð hjá, er ótrúlegur."
Síðar flutti hún til Bandaríkjanna
og giftist Leland Hayward, þekktum
framleiðanda og umboðsmanni í leik-
húslífinu á Broadway.
Hittir Averell Harriman á ný
Fimm mánuðum eftir að Hayward
lést árið 1971 hitti hún W. Averell
Harriman aftur eftir þijátíu ár og
eftir stutt tilhugalíf gengu þau í
hjónaband. Harriman hafði erft mik-
inn auð og hafði einnig verið virtur
stjómarerindreki. Pamela gerðist
bandarískur ríkisborgari og tileinkaði
sér áhuga eiginmannsins á Rússlandi
og Demókrataflokknum.
Á áttunda áratugnum hélt hún
veislur til að afla fjár fyrir demó-
krata, en það var ekki fyrr en Ron-
ald Reagan var kjörinn forseti 1980
að hjónin ákváðu að blása til sókn-
ar. Áttu þau stóran þátt í að blása
nýju lífi í Demókrataflokkinn á
níunda áratugnum og stofnuðu þau
sérstakt pólitískt ráð, Demókratar á
níunda áratugnum, til að safna og
veita fé til flokksins.
Til stuðnings demókrötum
Hún safnaði í kringum sig ráðgjöf-
um og skrifaði greinar á leiðarasíður
The New York Times og The Was-
hington Post. Veislur Harriman á
heimili hennar voru eftirsóttar og
fólk var reiðubúið til að greiða nokk-
ur þúsund dollara til að fá að sitja
við hlið þingmanna og forsetafram-
bjóðenda.
Averell Harriman lést árið 1986,
94 ára að aldri. Hún erfði rúmlega
100 milljónir dollara (um sjö milljarða
króna) eftir mann sinn og áttu dætur
hans og böm þeirra að erfa það sem
eftir væri að henni liðinni. Averell
hafði hins vegar falið umsjá sjóða
sinna William nokkrum Rich, sem
hann taldi forsjálan í fjárfestingum.
Fjölskylda Harrimans hélt því hins
vegar fram að Rich hefði gerst hinn
mesti glanni og tapað stórkostlegum
fúlgum. Erfmgjamir hugðust í upp-
hafí sækja bætur til Pamelu og sóttu
hana til saka árið 1994 fyrir að hafa
hvatt Rich til vafasamra fjárfestinga.
Pamela Harriman kvaðst hins vegar
aldrei hafa skipt sér af fjármálunum.
Hún náði samkomulagi við erfíngjana
árið 1995 og var ekki látið uppi hversu
mikið fé hefði skipt um hendur þar.
Tóku þau síðan höndum saman um
að sækja Rich til saka.
Tveimur árum eftir andlát eigin-
mannsins var gengið til forsetakosn-
inga í Bandaríkjunum. Harriman
leist best á A1 Gore af frambjóðend-
um demókrata árið 1988, en Michael
Dukakis hlaut útnefningu flokksins.
Ákvað hún að styðja framboð hans
þótt hún teldi það vonlaust.
Árið 1992 velti hún frambjóðend-
um demókrata vandlega fyrir sér
áður en Clinton varð fyrir valinu.
Clinton hafði verið í stjórn fjáröflun-
arráðs hennar og henni hafði fundist
hann skýr í hugsun og skipulagður.
Þegar Gore var valinn varaforseta-
frambjóðandi með Clinton var hún
endanlega sannfærð og studdi fram-
boð þeirra með öllum ráðum.
Sendiherra í París
Á lokaspretti kosningabaráttunn-
ar gegn George Bush 1992 safnaðist
demókrötum meira fé en repúblikön-
um í fyrsta skipti í áratugi og var
það að miklu leyti rakið til starfa
Harriman. Hún fékk líka þá umbun,
sem hún sóttist eftir. Hún hafði lengi
haft augastað á sendiherraembætti.
Clinton sýndi þakklæti sitt fyrir
stuðninginn með því að gera hana
að sendiherra í Frakklandi.
Frakkar kunnu að meta Harriman
og í þeirra hugum kom ekki að sök
að hún var kona með fortíð. Vinnu-
dagurinn var langur í sendiherra-
embættinu og hún hafði afskipti af
ýmsum málum, allt frá ástandinu í
Bosníu til stækkunar Atlantshafs-
bandalagsins og alþjóðaviðskipta.
Þegar Madeleine Albright, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, minnt-
ist hennar á miðvikudag sagði hún:
„Pamela Harriman var ein af lykil-
persónum í sögu þessarar aldar.“
Heimildir: Reuter, The New York Times og
Life of the Party eftir Christopher Ogden.
Sýrlendingar
vilja meiri fjár-
festingar er-
lendis frá
Morgunblaðið/Jóhanna Kristjónsdóttir
SÝRLENDINGAR eru að breyta ímynd sinni eftir langt timabil
stöðnunar. Frá Damaskus.
Jóhanna Kristjóns-
dóttir fjallar um við-
leitni Sýrlendinga til
að ijúfa einangrun
landsins.
SÝRLENDINGAR leita nú
erlendra fjárfesta og beina
sjónum ekki aðeins að ara-
baríkjunum heldur hafa
áhuga á að fá einnig í leikinn ríkar
þjóðir Evrópu og Asíu. Þeir benda
á að sérstök lög kveði á um skatt-
leysi fyrirtækja og einstakra fjár-
festa í allt að níu ár. Þetta hafi
þegar borið árangur og laðað til
Sýrlands erlent fjármagn, um 8,6
milljarða dollara (um 593 milljarða
íslenskra króna), á tiltölulega
skömmum tíma.
Mohammad Saraqbi, forstjóri
Fjárfestingarstofnunar Sýrlands,
hefur sagt í viðtali við dagblaðið
Jordan Times að síðasta ár hafí
verið hagstætt og Sýrlendingar
vonist eftir áframhaldandi grósku.
Hann talaði einkum um að lifnað
hefði yfir arabískum fyrirtækjum
og burtfluttum Sýrlendingum en
nefndi einnig til sögunnar Þjóðveija
og að Japanir litu hýru auga til
landsins.
Ekki trúlegt að hryðjuverk
á dögunum stöðvi
framvindu mála
Saraqbi sagði að frá því þessi lög
voru sett hefðu fjárfestar af 35
þjóðemum ákveðið að koma með
fé inn í landið og þar af væm að-
eins 11 arabískir. Hann sagði að
pólitískur stöðugleiki ríkti í landinu
sem byggi yfir miklum mannauði
og dijúgum auðlindum, landfræði-
leg staða væri ákjósanleg á mótum
þriggja heimsálfa og Sýrlendingar
gætu því státað af hagstæðu fjár-
festingammhverfi.
Vera kann að ekki séu allir sam-
mála um að í Sýrlandi sé pólitískur
stöðugleiki og dræm ganga þess í
lýðræðis og frelsisátt getur verið
hemill á að menn sjái sér hag í að
leggja peninga sína í sýrlensk fyrir-
tæki eða opna þar alþjóðleg fyrir-
tæki. En þrátt fyrir óróleika, sem
takmarkaðar fregnir berast af
vegna strangrar ritskoðunar, og
sprengjutilræðis í Damaskus ný-
lega, spá sérfræðingar því að for-
ystumenn margra stórfyrirtækja
muni ekki láta slíkt aftra sér frá
þátttöku.
Þessi lög, sem áður eru nefnd,
munu vera allfrjáls og er m.a. ekki
krafíst að fjárfestir þurfi að vera í
samstarfi við sýrlensk fyrirtæki.
Að sögn Saraqbi er Sýrland eina
ríkið í Miðausturlöndum sem gerir
það ekki að skilyrði. Þá er gert ráð
fyrir að fjárfestar séu undanþegnir
lögum um gjaldeyrisskilagerð og
þeim er frjálst að taka allt sitt fj'ár-
magn á brott ef þeir ákveða að
hætta við innan sex mánaða. Höf-
uðstól og hagnað má flytja frá Sýr-
landi óskertan að liðnum fimm
árum.
Það sem hefur gert Sýrlending-
um erfiðast um vik er að tryggja
næga orku og fullkomin fjarskipti.
Á þessu er nú að verða mikil breyt-
ing til hins betra og þýska fyrirtæk-
ið Siemens er með risasamning við
sýrlensku stjórnina sem á einkum
og sér í lagi að tryggja að fjar-
skipti við umheiminn vérði með því
besta sem gerist. Hingað til hefur
síma- og telexþjónusta verið afar
ófullkomin og það er ekki fyrr en
á síðasta ári að faxþjónusta var
leyfð í landinu.
Ekki er vafi á því að Flóastríðið
1991 og varfærin aðild Sýrlendinga
að fjölþjóðahemum gegn írak átti
magnaðan þátt í að hleypa af stað
þessum breytingum. Talsmaður
bandaríska sendiráðsins í Damask-
us sagði í viðtali við mánaðarritið
The Middle East, sem er gefið út
í Bretlandi, að innflutningur á tækj-
um og búnaði til fjarskipta hefði
að líkindum verið um 1,18 milljarð-
ar dollara (rúmlega 81 milljarður
króna) á nýliðnu ári miðað við t.d.
80 millj. dollara (um 5,5 milljarðar
króna) árið 1994.
Þá hefur Seðlabanki Sýrlands
nýlega lagað gengi sýrlenska
pundsins, sem hafði verið óbreytt í
fjölda ára. Það var 42 pund gagn-
vart dollar og var breytt í 43,5
pund gagnvart dollar, en á svarta
markaðnum er gengið frá 49 til 51
pundi á dollarann. Einnig hefur
verið breytilegt tollgengi á pundinu
gagnvart dollar eða 23. Fjármálas-
érfræðingar vinna nú að því að
kippa alls konar atriðum af þessum
toga í liðinn og stefna að einu og
sömu upphæðinni því fjárfestar
hafa krafist þess að gengið sé skráð
í samræmi við raunverulegt mark-
aðsverð og hafna því að stjórnvöld
geti ráðskast með gjaldmiðilinn að
eigin geðþótta af því þau séu ófáan-
leg til að horfast í augu við breytt-
an veruleika.
Farsímar gætu farið
að birtast í Sýrlandi
Það er óneitanlega margt sem
bendir til að Sýrlendingar séu á
fljúgandi ferð að ijúfa þá einangrun
sem J)eir hafa mátt búa við hvað
viðkémur fjarskiptum við aðrar
þjóðir. Með breyttu alþjóðlegu við-.
horfi og aukinni menntun er ekki
stætt á því lengur og stjórnmála-
menn eru ekki alveg afhuga að
sinna því þar sem það gæti átt
dijúgan þátt í að fá menn til fjár-
festinga og leitt Sýrlendinga til
langþráðra framfara.
Nú stendur yfir samningagerð
varðandi aðgang að Álnetinu (Inter-
net) og svo gæti farið að ekki liði
á löngu uns farsímar verði leyfðir
í Sýrlandi.