Morgunblaðið - 20.02.1997, Qupperneq 30

30 FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KJÖR ALDRAÐRA
AÐGERÐARHÓPUR aldraðra hefur að undanförnu
vakið athygli á versnandi kjörum eldri borgara. Af
málflutningi hans og dæmum er ljóst, að aldraðir hafa
orðið fyrir miklum búsifjum vegna skerðingar á tekju-
tryggingu og öðrum greiðslum úr tryggingakerfinu.
Ástæðan er sú, að skerðing á bótum hefst við alltof lágt
mark. Er nú svo komið, að gamla fólkið unir ekki lengur
við þau lífskjör, sem því eru búin, og hefur orð á því að
beita samtakamætti sínum í kjörklefunum. Það sýnir bet-
ur en flest annað, hversu langþreyttir aldraðir eru orðnir
á því að tala fyrir daufum eyrum.
Ríkisstjórnin hefur gefið fyrirheit um, að svonefndir
jaðarskattar verði lækkaðir. Hingað til hefur athyglin
aðallega beinzt að yngra fólki. Það hefur lent í þeim víta-
hring, að viðbótartekjur af aukinni vinnu bætir efnahags-
lega stöðu þess lítið sem ekkert. Viðbótartekjurnar hverfa
vegna hærri skatta og skerðingar á bótum. Aldraðir búa
við sams konar fyrirkomulag. Þeir hafa bent á, að 10
þúsund króna hækkun lífeyrissjóðstekna geti leitt til rýr-
ari kjara. Það er rakið til þess, að vegna tekjutengingar
bóta lækkar tekjutrygging og heimilisuppbót, lyfjauppbót
hverfur við ákveðið mark og frítt sjónvarpsgjald fellur
niður. Þegar upp er staðið eftir 10 þúsund króna hækkun-
ina hefur hún öll horfið í hirzlur ríkisins og 51 krónu betur.
Sérstök jaðarskattanefnd er starfandi á vegum ríkis-
stjórnarinnar til að undirbúa breytingar á skattkerfinu til
að draga úr eða eyða áhrifum jaðarskattanna. Aldraðir
hafa snúið sér til hennar, en nefndin telur ekki sitt hlut-
verk að fjalla um tekjutengingu nema hvað snertir skatt-
kerfið sjálft. Það er því engin furða, að aldraðir óttist að
hagur þeirra verði fyrir borð borinn. Óhjákvæmilegt er
fyrir stjórnvöld að hlýða ákalli aldraðra og leiðrétta áhrif
tekjutengingar á tryggingabætur. Þær breytingar þarf
að gera i samráði við samtök aldraðra. Þeir eru nú 27
þúsund talsins á landinu þannig að hagsmunir fjölda fólks
eru í húfi, einmitt þeirrar kynslóðar, sem leitt hefur þjóð-
ina úr örbirgð til ríkidæmis. íslendingar eiga að leggja
metnað sinn í að tryggja þessu fólki ánægjulegt ævikvöld.
AÐ AUKA MANNAUÐINN
GREINARGERÐ, sem Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands hefur tekið saman fyrir Björn Bjarnason
menntamálaráðherra, sýnir með skýrum hætti fram á
tengsl menntunar og hagvaxtar; að eftir því sem þjóðir
hafi meiri menntun sé velmegun þeirra meiri.
Tryggvi Þór Herbertsson, forstöðumaður Hagfræði-
stofnunar, áréttar í samantektinni að auðlegð íslendinga
byggist að miklu leyti á náttúruauðlindum, en til þess að
hagvöxtur geti verið jafn og stöðugur um ókomin ár þurfi
að „minnka vægi náttúruauðlinda í auðlegð íslendinga
með því að leggja meiri áherzlu á mannauðinn".
Þetta er áreiðanlega rétt sjónarmið. Menntun er ein
grundvallarforsenda þess að við getum aukið framleiðni
í atvinnuvegunum og gert þannig meiri verðmæti úr auð-
lindum okkar. Þetta á ekki sízt við þegar það blasir við
að sjávaraflinn getur ekki aukizt endalaust; við verðum
að nota hann betur og jafnframt að skjóta nýjum stoðum
undir atvinnulífið.
í þessu sambandi má rifja upp áform Háskóla íslands
og fleiri menntastofnana um að efla menntun á lands-
byggðinni og hvetja fyrirtæki til að gera auknar menntun-
arkröfur til starfsfólks síns. Það viðhorf, sem stundum
heyrist meðal þeirra, sem starfa við sjávarútveg, að þar
sé takmörkuð þörf fyrir menntað vinnuafl, á ekki við leng-
ur.
Tölurnar, sem fram koma í greinargerð Hagfræðistofn-
unar, um það hvernig menntun skilar sér í ævitekjum,
eru fólki hins vegar takmörkuð hvatning til að sækja sér
menntun umfram grunnskólapróf. Með útreikningum er
sýnt fram á að launakerfið á íslandi umbunar fólki ekki
fyrir þá menntun, sem það aflar sér, nema í afmörkuðum
undantekningartilfellum. Þessu verður að breyta, eigi
ekki annað af tvennu að gerast, líkt og Tryggvi Þór bend-
ir á; að skynsamt fólk hætti að mennta sig eða flytjist
úr landi.
Sé horft til framtíðar er ljóst að gera verður átak í því
að auka mannauð þjóðarinnar, bæta menntakerfið og
hvetja ungt fólk til að sækja sér menntun. Það er undir-
staða áframhaldandi velsældar þjóðarinnar.
EITT af barnabörnum Dengs Xiaopings, leiðtoga Kína, kyssir hann á kinnina. Myndin var
DROTTNARIE
FALLINN FI
Að Deng Xiaoping, drottnara Kína, látnum
er talið að lítið muni breytast í landinu
þótt harðvítugt uppgjör um völd fari í hönd.
Hann var frumkvöðull efnahagsumbóta að
vestrænum hætti, en lét berja niður þá, sem
kröfðust tjáningar- og athafnafrelsis. Agúst
Asgeirsson rekur ævi Dengs.
verður heljarmikil útför þegar hann
deyr,“ sagði Bakken aðspurður um
hvað gerðist eftir dauða Dengs.
Stjórnmálaskýrendur eru á því að
í hönd fari valdastríð og margt höf-
uðið kunni að eiga eftir að fjúka.
Uppgjörið gæti kristallast í deilum
um árangurinn af efnahagsstefnu
Dengs, en út af fyrir sig sé verð-
bólga, mikill ójöfnuður milli héraða,
siðferðiskreppa og þverrandi mið-
stjórnarvald nægur efniviður í póli-
tíska upplausn. Þá velta stjórnmála-
skýrendur því fýrir sér hvort gífurleg
spilling í röðum embættismanna
flokksins, ólga meðal borgara og póli-
tískt uppnám ríði umbótunum að fullu
að Deng látnum. Sjá menn fyrir sér
ýmist nýtt ofurríki eða land sem
klofnar upp vegna svæðisbundinnar
togstreitu og borgarastríðs. Sérfræð-
ingar breska blaðsins Daily Telegraph
halda því fram, að við andlát Dengs
sé djúpstæð kreppa með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum skollin á i Kína.
Hinn útvaldi eftirmaður Dengs sem
leiðtogi Kommúnistaflokksins, Jiang
Zemin, erfir ríki þar sem ekki er að
fínna innbyggt gangverk fyrir til-
færslu valds. Margir segja að þar
hafi Deng gert glappaskot. í ljós hafí
komið í uppgjöri hans við óskilvirkt
skriffínnskukerfí 1992, er honum þótti
hægagangur kominn í umbætur, að
honum hafði mistekist að fá nokkrum
DENG Xiaoping, drottnari
Kína, sem lést í gær á 93.
aldursári, átti sér mörg
pólitísk líf og áhrifamesti
kommúnistaleiðtogi landsins í ára-
tugi. Hann var raunsæismaður sem
reis þrisvar til valda á ný eftir póli-
tíska útskúfun í hreinsunum vinstri
harðlínumanna. Notaði tól og tæki
kapitalista til þess að treysta völd
Kommúnistaflokksins sem hann trón-
aði yfir. Með því tókst honum að draga
Kína út úr hafti hugmyndafræði Maós
formanns og stalínskrar miðstýringar.
Með efnahagsumbótum sem leiddu á
tímabili til hraðasta hagvaxtar í heim-
inum hóf hann tugmilljónir Kínverja
úr örbirgð og veitti þeim tækifæri til
þess að freista gæfunnar í markaðs-
kerfi. Við fráfall Dengs vakna spum-
ingar um hvað við tekur í Kína og eru
sjónarmiðin á tvo vegu.
í samtali við Morgunblaðið 9. febr-
úar sl. um ástand og horfur í Kína
sagðist norski prófessorinn og Kína-
fræðingurinn Borge Bakken hallast
að því að breytingarnar yrðu ekki
miklar við fráfall hans. „Það getur
auðvitað allt gerst en umbæturnar
munu halda áfram. í mesta lagi verða
átök í kommúnistaflokknum milli
fyikinga um hraða umbóta og ómögu-
legt að segja hveijir ná yfirhöndinni;
frjálslyndari öfl eða afturhald. Það
eina sem örugglega gerist er að það
DENG Xiaoping, leiðtogi Kína, 1
ingu í Peking árið 1981. Átta áru
ar lýðræðissinnar skákuðu valdi
með mótmælum á Torgi hins him
tóku margir að efast um að efi
hleypti af stað, myndu leiða ti