Morgunblaðið - 27.02.1997, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Kjarasamning-
arnir og
Reykjavíkurborg
FORMAÐUR
Starfsmannafélags
Reykj avíkurborgar,
Sjöfn Ingólfsdóttir,
skrifar grein í Morg-
unblaðið sl. þriðjudag
undir fyrirsögninni
„Hvað hyggst R-list-
inn fyrir?“. Er þar
m.a.
stæði Reykjavíkur-
borgar í samningum
við Starfsmannafélag
borgarinnar. Af því
tilefni vil ég taka
fram eftirfarandi:
1. í greininni er
vísað til 9. gr. laga
um réttindi og skyld-
ur starfsmanna ríkisins en skv.
henni skal ráðherra setja nánari
reglur um svonefnd viðbótarlaun.
Í því sambandi skal tekið fram,
að þessi lagaákvæði ná eingöngu
til starfsmanna ríkisins og eiga
ekki við um Reykjavíkurborg og
starfsmenn borgarinnar. í nóvem-
ber sl. voru kynnt meginmarkmið
borgaryfirvalda í komandi kjara-
samningum og var þar lögð
áhersla á að draga úr miðstýringu
kjarasamninga með ákveðinni
valddreifingu út til fyrirtækja og
stofnana borgarinnar. Er þar
nefnd sú hugmynd að skoða
mætti sérstaka launaviðbót sem
útfærð yrði af fulltrúum starfs-
manna og stofnunum allt eftir
aðstæðum á hveijum stað. Jafn-
framt var þar sagt að Reykjavík-
urborg vildi eiga sem best samráð
við stéttarfélög starfsmanna og
heildarsamtök þeirra um hvernig
draga megi úr miðstýringu í kja-
rasamningum. Hugmyndir þessar
hafa lítt verið ræddar milli samn-
ingsaðila.
2. í grein formanns Starfs-
mannafélagsins kemur fram að
Reykjavíkurborg hafi tekið sömu
stefnu og ríkið hvað varðar launa-
og starfsmannastefnu. Því er
fyrst til að svara, að tillaga að
nýrri starfsmannastefnu Reykja-
víkurborgar hefur nýverið verið
send út til kynningar stofnana og
umsagnar stéttarfélaga. Fjöl-
margir borgarstarfsmenn hafa
komið að þeirri vinnu og er tillag-
an unnin á allan hátt
innan borgarkerfis-
ins. Reykjavíkurborg
og ríkið hafa í þessum
samningaviðræðum
sem hingað til haft
með sér ákveðna sam-
vinnu. Þannig standa
þessir aðilar sameig-
inlega að samninga-
viðræðum (ekki undir
formennsku ríkisins)
við ýmis stéttarfélög
þar sem félagsmenn
starfa bæði hjá borg
og ríki. Á þetta fyrst
og fremst við um
stéttarfélög starfs-
manna sjúkrahús-
anna auk nokkurra annarra fé-
laga. Þetta á að sjálfsögðu ekki
við hvað varðar Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar. Það liggur í
hlutarins eðli að þar kemur ríkið
hvergi nærri.
3. Borg og ríki stóðu saman
Fulltrúar borgarinnar
hafa tekið skýrt
fram, segir Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir,
að viðræður um nýtt
launakerfi séu háðar
vilja beggja
samningsaðila.
að undirbúningi tillögu að nýju
launakerfi. Sú hugsun sem þar
kemur fram var talin geta falið í
sér einföldun launakerfisins, sem
allir eru sammála um að sé orðið
alltof fiókið, en jafnframt fallið
að þeirri hugmynd um valddreif-
ingu sem áður var minnst á. Þess-
ar hugmyndir hafa verið kynntar
samninganefnd Starfsmannafé-
lags Reykjavíkurborgar og rædd-
ar ítarlega og svarað spurningum
þar um. Þær umræður hafa frem-
ur snúist um launakerfið sjálft
heldur en hvernig Starfsmannafé-
lagið kæmi að útfærslu þess. Frá
upphafi hefur borgin hins vegar
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
gengið út frá aðkomu trúnaðar-
manna og/eða stéttarfélaga að
þeim leikreglum sem launakerfið
byggist á en umræður þar um eru
enn skammt á veg komnar. í
samningaviðræðum við Starfs-
mannafélag Reykjavíkurborgar
hafa fulltrúar borgarinnar tekið
skýrt fram að viðræður um nýtt
launakerfi séu háðar vilja beggja
samningsaðila. Fallist félagið
ekki á áframhaldandi viðræður
þar um er þeim þætti viðræðna
einfaldlega lokið nema samkomu-
lag verði um annað á síðari stig-
um. Auk hugmynda um nýtt
launakerfi, sem áður er getið,
lagði Reykjavíkurborg einnig
áherslu á að huga sérstaklega að
bættum kjörum láglaunahópa, að
draga úr launamismun og að leið-
rétta kynbundinn launamun. Það
er því víðs fjarri að það sé stefna
borgarinnar eða Reykjavíkurlist-
ans að auka launamun, sniðganga
stéttarfélög eða koma á geðþótta-
launakerfi. Tel ég rangt að láta
umræður um launakerfið standa
í vegi þess að hugað verði að
þessum atriðum. Hvað varðar
kröfugerð Starfsmannafélags
Reykjavíkurborgar er rétt að
benda á að enn hafa ekki komið
fram af hálfu félagsins neinar
beinar tillögur um hækkun kaup-
taxta. Hins vegar er Ijóst að leiði
launahækkanir af hálfu borgar-
innar til meiri hækkunar útgjalda
en sem nemur auknum tekjum
af útsvari, sem er megintekju-
stofn borgarinnar, verður því að-
eins mætt með því að skerða þjón-
ustu sem kemur bæði niður á
borgarbúum og starfsmönnum
borgarinnar.
Það er vissulega rétt hjá for-
manni Starfsmannafélagsins að
fjölmörg fyrirtæki í Reykjavík
hafa stórbætt afkomu sína á und-
anförnum misserum en hins vegar
skilar það sér engan veginn beint
til borgarsjóðs. Eftir að aðstöðu-
gjaldið var aflagt sem tekjustofn
sveitarfélaga árið 1993 hefur
borgin engar skatttekjur frá fyrir-
tækjum aðrar en fasteignaskatt.
Það sem ekki skilar sér í borgar-
sjóð kemur heldur ekki inn á
launareikninga starfsmanna
borgarinnar.
Af þeim ástæðum sem hér hef-
ur verið gerð grein fyrir hefur
verið mörkuð sú stefna að launa-
breytingar hjá borginni verði í
heildina með svipuðum hætti og
hjá öðrum opinberum aðilum og
almenna vinnumarkaðnum. Að-
eins þannig náum við endum sam-
an.
Höfundur er borgarstjóri.
Ókeypis lífseðill
ÞAU eru mörg lyf-
in sem fundin hafa
verið upp til að bæta
heilsu og til varnar-
gegn sjúkdómum.
Enda skal ekki gert
lítið úr þeim lækn-
ingamætti lyfja, sem
gera mannkyninu
kleift að veijast veik-
indum og hjálpa líf-
færum og líkama til
að viðhalda notkun
sinni.
En langflest eru
lyfin og lækningarnar
eftir á aðgerðir og í
raun og veru snýst
mestallt heilbrigðis-
kerfið um það að koma fólki aftur
til bata. Koma heilsunni í lag.
Og ailt kostar það sitt. Er jafnvel
að sliga þjóðfélagið.
íþróttahreyfingin hefur bent á
að hún hafi yfir að ráða lyfseðli,
sem kosti sáralítið en hafi þann
töframátt að vera fyrirbyggjandi
lækning. Við höfum kallað það
lífseðil. Sá lífseðill er
fólginn í þeirri ein-
földu, ódýru og sjálf-
sögðu aðferð að fólk
hreyfi sig og tileinki
sér holla lífshætti í
mataræði, svefni og
lífsstíl. Hreyfingin
þarf ekki að vera
flóknari en það eitt
að ganga reglulega
og það má líka gera
einföldustu skólaæf-
ingar og aðalatriðið
er að hver og einn
velji sér íþrótt við sitt
hæfi. Líkamsrækt er
sá lífseðill sem við
viljum selja öllum,
nánast ókeypis, vegna þess að
kostnaðurinn þarf í rauninni ekki
að vera annar en vilji og svolítill
agi. Þau útlát eru ekki mikil mið-
að við það heilbrigði sem fæst í
aðra hönd, þá lífsgleði sem skap-
ast og þá vellíðan sem fylgir þeirri
nautn að finna til máttar síns og
getu.
Hreyfingin, segir
Ellert B. Schram,
þarf ekki að vera
flóknari en það eitt að
ganga reglulega.
Reglusamt líferni, regluleg
hreyfing, reglubundin áminning
um neyslu og mataræði, eru litlar
fórnir miðað við þær hremmingar
sem fylgja sjúkdómum og afleið-
ingum þess að misbjóða likama
sínum.
Græni lífseðillinn sem íþrótta-
hreyfingin og heilbrigðisráðu-
neytið eru nú að gefa út og bjóða
íslendingum sparar ríkissjóði og
skattborgurunum ómælt fé. En
hann gerir betur. Hann býður
hveijum og einum upp á skemmti-
legra og heilbrigðara líf. Komdu
og vertu með.
Höfundur er forseti
íþróttasambands íslands.
Ellert
B. Schram
Verða aldraðir
„einkavæddir“?
ÞEIR SEM nú eru aldraðir hafa
sennilega lifað mesta breytinga-
tímabil sem sögur fara af, en eitt
hefur þó lítið breyst og það er
umhyggjan fyrir hinni ríkisreknu
yfirstétt, sem tók að huga að ell-
inni þegar 1921 með lögum um
„Lífeyrissjóð embættismanna og
ekkna þeirra“. Sjóðurinn var fyrir
embættismenn, sem tóku laun
samkvæmt launalögum, aðrir nutu
ekki þess réttar.
Á þessu varð breyting þegar
Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins
var stofnaður með lög-
um nr. 101/1943, þau
endurskoðuð 1955 og
1963, en síðan var
sjóðnum „lokað“ um
síðustu áramót,
þ.e.a.s. fyrir nýliðum.
- Niðurskurði var þó
ekki beitt eins og tíðk-
ast hefur hjá almennu
lífeyrissjóðunum þeg-
ar syrtir í álinn, - rík-
issjóður, sjóður okkar
allra er og var ábyrg-
ur. Engum datt þá í
hug að „einkavæða".
Gamli sjóðurinn er
svo gjöfull að gera má
ráð fyrir að nánast
allir verði þar áfram,
sem inn komust fyrir lokun. -
Lokunin mun hafa lítil áhrif, allir
núverandi og fyrrverandi opinberir
starfsmenn og makar þeirra munu
njóta sjóðsins til æviloka, sem
væntanlega verður langt fram á
21. öldina. - Þessu ber að sam-
gleðjast, hlutverk okkar er ekki að
rífa niður.
Þaggað niður í
ASÍ ogVSÍ
Á meðan verðbólga og örar verð-
sveiflur hijáðu almenning í landinu
var ekki fýsilegt fyrir almenna
launþega að stofna lífeyrissjóði, en
Aldraðir, segir Arni
Brynjólfsson, eiga að
hafa samningsrétt um
eigin laun hjá ríkinu
eins og aðrir.
von um örorkutryggingu og hús-
byggingalán leiddi þó til stofnunar
þeirra seint á sjötta áratugnum.
Fljótlega fóru menn að átta sig á
því misræmi sem var á milli sjóða
hinna opinberu og almennings,
ekki síst vegna þess að lán í þeim
opinberu voru mjög hagkvæm og
eftirlaunin verðtryggð. Óánægju
tók að gæta hjá þeim sem sömdu
um kaup og kjör á almennum
vinnumarkaði, - þeir vissu sem var
að þjóðsagan um lág laun opin-
berra starfsmanna réttlætti ekki
þann mikla mun sem var á lífeyris-
réttindunum.
Hver urðu viðbrögðin, var reynt
að jafna metin? - Nei, frammá-
mönnum ASÍ og VSÍ bauðst aðild
að hinum „mannvæna" lífeyrissjóði
opinberra starfsmanna. En eftir-
málin? - Málið féll varanlega niður
og haldið var áfram að auka mis-
réttið, einkum þó varðandi maka
þeirra sem eru í almennu sjóðun-
um. - Nú fyrst kemst þetta aftur
í hámæli!
Starfsfólk stjórnmálaflokkanna
má vera í þessum eftirsótta sjóði
þótt starfsfólk hjá ríkinu, sem er
í almennum stéttarfélögum og
vinnur við hlið opinberra starfs-
manna, fái ekki aðild.
Órólegir eldri borgarar
Hagsmunabarátta hefur ekki
verið ofarlega á verkefnalista Fé-
lags eldri borgara þar til allra síð-
ustu árin og einkum þó eftir að
Aðgerðahópur aldraðra (AHA)
varð til. Þessi litli hópur, sem telur .
18 manns, hefur starfað í sex
mánuði og kynnt sér innviði fárán-
legra skatta- og skerðingaákvæða
sem erfítt er að skilja og skýra.
Hópurinn var svo heppinn að fá
til sín þingmenn, ráðherra og sér-
hæft fólk, sem frætt hefur hópinn
og hlustað á hugmyndir hans um
úrbætur í þeim hagsmunamálum
er aldraða varðar. Þetta leiddi til
þess að farið var að reyna að hafa
áhrif á gildandi lög og reglur vegna
óviðunandi samspils skatta og
skerðinga, sem valda
óbærilegum jaðars-
köttum. Sett var á blað
hugmynd í fjórum lið-
um og hún send svo-
nefndri jaðarskatta-
nefnd, viðkomandi
ráðherrum og fjölmiði-
um:
1. Grunnlaun
hækki úr rúmum 13 í
rúm 27 þús. á mánuði
og skerðist ekki lengur
af Iaunatekjum. -
Grunnlífeyririnn er
ekki bætur, heldur
grunneftirlaun okkar
allra.
2. Tekjutrygging
tæp 27 þús. skerðist
ekki lengur af lífeyristekjum og
þá fyrst af launatekjum eftir að
38 þús. kr. tekjum er náð.
3. Heimilisuppbætur rúm 14
þús. greiðist öllum sem ekki hafa
aðrar tekjur en að framan greinir
og þeir fái fría síma- og sjón-
varpsáskrift, - án þess að kijúpa.
4. Skattleysismörk hækki úr 60
í 80 þús., sem er sannvirði skv.
útreikningi hagdeildar ASÍ. Mis-
munun milli einstaklinga, hjóna og
sambýlisfólks verði aflögð. Allar
upphæðir séu verðtryggðar sem
hlutfall af meðallaunum á almenn-
um vinnumarkaði.
Viðbrögð yfirvalda
Fjármálaráðherra álítur tillögu
AHÁ kosta allt of mikið, en aðstoð-
armönnum hans hafði þá láðst að
reikna dæmið til enda, - vanreiknað
var það sem sparaðist þegar færra
fólk þyrfti til að reikna skerðingar
og meta stöðu umsækjenda. Einnig
sparnað í lyfja- og umönnunar-
kostnaði þegar aldraðir þyrftu ekki
lengur að lifa í kvíða og óvissu um
afkomuna. Ráðuneytismenn álitu
að þetta yrði að reikna í heilbrigð-
is- og tryggingaráðuneytinu, en
drógu þó ekki í efa að tillaga AHA
gæti fækkað óviðunandi jaðar-
skattatilvikum.
Á fjölmennum fundi á Hótel Borg
með heilbrigðis- og tryggingaráð-
herra fréttist af annarri fjölmennri
jaðarskattanefnd þar á bæ, með
öðru nafni og án mikilla afreka. -
Svör ráðherra við framangreindum
tillögum voru þau helst að til stæði
að „einkavæða" launamál aldraða
og afhenda afkomu þeirra alfarið
lífeyrissjóðunum, sem ráðherra við-
urkenndi þó að væru ekki í stakk
búnir til að leysa ríkið af.
Margt bendir til þess að yfirvöld
séu komin í þrot með niðurskurð
og þá sé gripið til þess ráðs að
„einkavæða“ afkomu aldraðra, án
tillits til þess að stór hluti þeirra á
ekki aðild að neinum lífeyrissjóði,
t.d. heimavinnandi húsmæður og
þessi viðbót myndi gera suma al-
mennu sjóðina enn valtari en áður.
- Þeir gætu skorið niður án þess
að aldraðir gætu rönd við reist,
þeir ráða engu um rekstur almennu
lífeyrissjóðanna, þeim stjóma full-
trúar tilnefndir af ASI og VSI, sem
margir líta á sig sem bankastjóra.
Aldraðir eiga að hafa samnings-
rétt um eigin laun hjá ríkinu eins
og aðrir!
Höfundur er fv.
framkvæmdastjóri.