Morgunblaðið - 22.03.1997, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 22. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
IÐNÞING
Per Magnus Wrjkman, aðalhagfræðingur sænskra iðnrekenda
Aðild að EMU það sem
Svíþjóð þarf á að halda
Morgunblaðið/Golli
RANNVEIG Rist, forslpóri ÍSAL, Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra, Per Magnus Wijkman, aðalhagfræðingur sænskra iðnrek-
enda og Finnur Ingólfsson iðnaðarráðherra slógu á létta strengi
á Iðnþingi í gær.
PER Magnus Wijkman, aðalhag-
fræðingur sænskra iðnrekenda,
segir að aðild að Efnahags- og
myntbandalagi Evrópu (EMU) sé
nákvæmlega það, sem sænskt
efnahagslíf þurfí á að halda. Hins
vegar stefni í að vegna pólitískra
ástæðna innanlands muni ríkis-
stjómin ekki grípa tækifærið til
að verða í hópi stofnríkja EMU.
Wijkman sagði í erindi sínu á
iðnþingi í gær að ef Svíþjóð yrði
utan EMU yrði staða landsins
ekki ósvipuð stöðu íslands og því
ættu íslendingar að hafa áhuga á
reynslu Svía.
Samningamenn geta ekki
treyst á gengisfellingu
Wijkman sagði að ríkisstjómir
aðildarríkja EMU yrðu að breyta
um stefnu, þegar þær hefðu ekki
lengur gjaldmiðil, sem þær gætu
gengisfellt. EMU myndi því leiða
til strangari aga í ríkisfjármálum.
Aðild myndi einnig breyta hegðun
á vinnumarkaði. „Samningamenn
í kjaraviðræðum yrðu að taka
meira tillit til þess hvemig samn-
ingar þeirra hefðu áhrif á atvinnu-
leysi, þar sem þeir gætu ekki leng-
ur treyst á að seðlabankinn kæmi
þeim til bjargar með gengisfell-
ingu. Jafnframt yrði ríkisstjórnin
að einbeita sér í miklu meiri mæli
að því að skapa viðskiptaum-
hverfi, sem hvetti til stofnunar og
vaxtar fyrirtækja, með áherzlu á
almennar aðgerðir fremur en sér-
tækar,“ sagði hann.
Wijkman sagði ýmsa ókosti
fylgja því að standa utan EMU. í
fyrsta lagi myndi sameiginlegur
gjaldmiðill stuðla að auknum við-
skiptum innan evró-svæðisins, á
kostnað viðskipta utan svæðisins.
Fyrirtæki á jaðri evró-svæðisins,
sem ættu keppinauta innan þess,
myndu sjá að það drægi úr útflutn-
ingi þeirra til EMU-ríkja. Þriðj-
ungur sænskra fyrirtækja flyttu
út vömr til líklegra EMU-ríkja og
þriðjungur keppinauta þeirra væri
staðsettur þar. Þetta væri því
áhyggjuefni fyrir Svía.
I öðra lagi sagði Wijkman að
erlend fjárfesting á evró-svæðinu
myndi aukast. Mörg sænsk fyrir-
tæki, sem hefðu útibú á evró-
svæðinu, myndu fremur fjárfesta
í þeim en í starfsemi sinni í Sví-
þjóð. Þetta þýddi að sænsk fyrir-
tæki gætu grætt á breytingunni
en Svíþjóð sem land myndi tapa.
í þriðja lagi sagði Wijkman að
fyrirtæki myndu í auknum mæli
staðsetja höfuðstöðvar sínar á
evró-svæðinu, láta rannsóknir og
þróun fara þar fram og staðsetja
vöradreifingarstöðvar þar.
Afleiðing alls þessa, sagði Vijk-
man, er að gildistaka EMU mun
leiða til meiri hagvaxtar á evró-
svæðinu, miðað við jaðarsvæðið.
Evró-svæðið yrði miðstöðin, sem
myndi þjónusta ESB og raunar
alla Evrópu. „Lönd á jaðri Evrópu
munu mjög sennilega sjá að evró-
ið mun enn auka á óhagstæða
stöðu þeirra ef þau verða utan
EMU,“ sagði hann.
Stærri einkageiri og
breytt framleiðsla
Wijkman sagði að ef Svíþjóð yrði
aðili að EMU myndi einkum þrennt
gerast. í fyrsta lagi myndi einka-
geirinn stækka í hlutfalli við opin-
bera geirann. Annars vegar væri
einkageirinn mikiu opnari fyrir er-
lendri samkeppni og kostnaðar-
lækkun vegna sameiginlegs gjald-
miðils myndi því frekar skila sér
þar. Hins vegar myndi aðhald í rík-
isfjármálum, sem fylgdi þátttöku í
myntbandalaginu, stuðla að sam-
drætti í ríkisgeiranum.
í öðru lagi sagði Wijkman að
starfsemi, þar sem virðisauki væri
mikill, myndi aukast vegna þess að
gengisfellingar væru ekki lengur
mögulegar. „Á síðastliðnum 25
árum hefur gengi sænsku krónunn-
ar verið fellt 7 sinnum til að bæta
fyrir of mikla hækkun á launatöxt-
um. Þetta hefur viðhaldið efnahags-
gerðinni, sem hefur byggzt á nátt-
úraauðlindum, og hægt á umbreyt-
ingu yfír í framleiðslu, sem byggist
á hagnýtingu hugvits," sagði Wijk-
man.
Hann sagði að tvær ástæður
væra fyrir þessu. Annars vegar
væra gengisfellingar, sem ættu að
bæta fyrir of miklar launahækkan-
ir, einkum í þágu fyrirtækja, sem
hefðu hlutfallslega lítinn launa-
kostnað og notuðu lítið eða ódýrt
vinnuafl. Framleiðsla, sem byggðist
á nýtingu auðlinda, félli í þennan
flokk.
Hins vegar væru gengisfellingar
í þágu fyrirtækja, sem flyttu miklu
meira út en þau flyttu inn af að-
PER Magnus Wijkman.
föngum. Þetta ætti einnig við um
fyrirtæki, sem nýttu náttúruauð-
lindir. „Stefna stöðugra gengisfell-
inga hindrar því vöxt iðnaðar, þar
sem virðisauki er mikill," sagði
Wijkman.
I þriðja lagi sagði hann að lítil
og meðalstór fyrirtæki myndu
hagnast á EMU-aðild Svíþjóðar.
Þessi fyrirtæki hefðu ekki fjármála-
deildir, sem gætu bragðizt við geng-
isáhættu. Þau hefðu heldur ekki
útibú á evró-svæðinu, þangað sem
þau gætu fært framleiðsluna til að
vega upp á móti áhrifum þess að
vera utan EMU. Lítil fyrirtæki
hefðu heldur ekki aðgang að alþjóð-
legum fjármagnsmarkaði og yrðu
því að greiða hina háu vexti, sem
fylgdu því að vera utan EMU. „Við
teljum að lítil og meðalstór fyrir-
tæki hafl allt að vinna með EMU,“
sagði Wijkman og bætti við að tal-
ið væri að lækkun gjaldmiðilskostn-
aðar um 1% og lækkun vaxta um
1% gæti skilað sér í 30% aukningu
hagnaðar hjá dæmigerðu smáfyrir-
tæki.
„Aðild að EMU er augljóslega
það, sem þarf til að lækna veikleika
sænsks efnahagslífs. Við þurfum
stærri einkageira, meira af fyrir-
tækjum sem nýta menntað vinnuafl
og greiða há laun; fleiri og stærri
lítil og meðalstór fyrirtæki," sagði
Wijkman.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra um Efnahags- og myntbandalag Evrópu
EMU ekki upphaf
og endir alls
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráð-
herra sagði í ræðu sinni á iðnþingi
í gær að aðild að Efnahags- og
myntbandalagi Evrópu (EMU) væri
hvorki upphaf né endir alls í efna-
hagslegu tilliti. Þær grandvallar-
hugmyndir, sem lægju að baki áfor-
munum um EMU, um ábyrga og
heilbrigða hagstjóm, skiptu mestu
máli.
„Við þurfum ekki að gerast aðil-
ar að Evrópusambandinu til þess
að skapa hér sambærileg efna-
hagsskilyrði og í öðrum ríkjum,"
sagði fjármálaráðherra. Hann
sagði að aðalatriðið væri að fylgja
ábyrgri efnahagsstefnu, þar sem
stöðugleiki í verðlagsmálum og
efnahagsmálum væri í fyrirrúmi,
þannig að hægt væri að tryggja
samkeppnisstöðu íslenzks atvinnu-
lífs.
„Við eram tvímælalaust á réttri
leið eins og sést bezt af því að
ísland er nú eitt fárra ríkja í Evr-
ópu sem uppfylla efnahagsleg skil-
yrði þess að taka þátt í EMU. Við
höfum líka einsett okkur að gera
betur. Með það að leiðarljósi tel
ég að við getum horft björtum
augum til framtíðarinnar óháð því
hvort við eram fullgildir aðilar að
Evrópusambandinu eða ekki,“
sagði Friðrik.
Undirbúningur stjórnvalda í
eðlilegum farvegi
Eingöngu aðildarríki Evrópu-
sambandsins eiga rétt á aðild að
Efnahags- og myntbandalaginu.
Friðrik sagði að það stæði ekki
til á þessari stundu að sækja um
aðild að ESB, „þótt við getum
vitaskuld þurft að svara þeirri
spurningu síðar, ef við þá teljum
okkur hafa ótvíræðan hag af að-
ildinni." Friðrik sagðist telja að
undirbúningur fyrir gildistöku
EMU væri í góðu horfi, annars
vegar tæknilegur undirbúningur í
Seðlabanka og Lánasýslu ríkisins,
og hins vegar efnahagslegur og
pólitískur undirbúningur í formi
fundahalda embættismanna og
ráðherra á vettvangi norræna
samstarfsins, EFTA og EES.
„Að mínu mati er undirbúning-
ur íslenzkra stjórnvalda fyrir
stofnun EMU í eðlilegum farvegi
og ég tel varla ástæðu til þess að
hefja einhveija formlega undir-
búningsvinnu umfram _það sem
þegar hefur verið gert. Ég vil líka
nefna að af hálfu Norðmanna
hefur verið staðið svipað að mál-
um þar sem mest er lagt upp úr
upplýsingamiðlun og skoðana-
skiptum, en ekki formlegum at-
hugunum," sagði fjármálaráð-
herra. „Við þurfum einnig að hafa
í huga að þar sem ísland er ekki
í Evrópusambandinu snýst málið
ekki um hvort við eigum að taka
þátt í EMU eða ekki, líkt og er í
Svíþjóð og víðar. Hjá okkur snýst
málið um að fylgjast grannt með
þróun mála og reyna að fá yfirsýn
yfir hugsanleg áhrif EMU á ís:
lenzkt efnahags- og atvinnulíf. í
þessu sambandi vil ég geta þess
að í fjármálaráðuneytinu og Þjóð-
hagsstofnun er nú unnið að skoð-
un á ýmsum atriðum sem lúta að
stofnun EMU og munu helztu efn-
isatriði þessa verða kynnt í þjóð-
hagsáætlun og fjárlagafrumvarpi
í haust.“
Áhrifin á almenna hagsijórn
skipta mestu
Friðrik sagðist telja að ísland
myndi njóta ýmissa þeirra kosta,
sem EMU hefði í för með sér fyr-
ir aðildarríkin. Þetta ætti til að
mynda við um lægri kostnað í við-
skiptum, þótt ísland myndi ekki
njóta jafnmikils hagræðis og þau
ríki, sem ættu aðild að ESB og
EMU. Þá ætti ísland einnig að
njóta góðs af hugsanlegri vaxta-
lækkun í Evrópu, svo og aukinni
eftirspum og hagvexti.
„Ég hygg þó að annað skipti
meira máli þegar upp er staðið,
en það eru þau áhrif sem stofnun
og starfsemi Efnahags- og mynt-
bandalagsins getur haft á al-
menna hagstjórn, ekki einungis I
aðildarríkjum Evrópusambandsins
heldur einnig í ríkjum utan þess,“
sagði Friðrik. Hann sagði að alls
staðar væri nú svipuð áherzla í
hagstjórn, þar sem rauði þráður-
inn væri bætt samkeppnisstaða
atvinnulífsins án þess að beita
sértækum styrktar- og stuðnings-
aðgerðum líict og algengt var á
árum áður. „Nú er áherzlan lögð
á almennar aðgerðir þar sem stöð-
ugleiki i verðlagsmálum er í lykil-
hlutverki, en það kallar aftur á
stöðugt gengi og þar með hóflegar
launabreytingar," sagði Friðrik.
Hann sagði að einnig hefði verið
lögð áherzla á aðhald f ríkisfjár-
málum, lækkun skatthlutfalla og
fækkun undanþága og sérstakra
ívilnana, sem skekktu sam-
keppnisstöðu.
„Sem betur fer hafa þessi
sjónarmið einnig náð að festa
rætur í hagstjórn hér á landi á
undanförnum árum og eru ótrú-
lega lítið umdeild nú orðið,“ sagði
fjármálaráðherra. „Þótt sízt af
öllu vilji ég gera hlut stjórnvalda
í þessari viðhorfsbreytingu minni
en efni standa til, tel ég einsýnt
að umræður um EMU og sam-
þykkt Maastricht-sáttmálans hafi
átt sinn þátt í að vinna þessum
breyttu áherzlum fylgi langt út
fyrir Evrópusambandið. Ef vel
tekst til með EMU og áfram verð-
ur haldið á þeirri braut sem mörk-
uð hefur verið til þessa mun það
án efa hafa jákvæð áhrif á at-
vinnulíf í löndum sem standa utan
Evrópusambandsins, hér á landi
sem annars staðar.
Tekið á vandanum í stað
gengisfellingar?
Er fjármálaráðherra ræddi um
ókosti EMU fyrir aðildarríkin
sagði hann að fyrst kæmi upp í
hugann að drægi úr möguleikum
einstakra ríkja til sjálfstæðrar
hagstjórnar, einkum gengisbreyt-
inga. „Þetta getur haft afgerandi
áhrif og þeim mun meiri sem hag-
sveiflan í viðkomandi ríki er frá-
bragðnari hagsveiflunni í aðildar-
ríkjunum og efnahagsgerðin er
ólíkari," sagði hann. „Ekki eru þó
allir sammála því að þetta sé
ókostur því að margir telja það
þvert á móti mikinn kost að ein-
stök ríki geti ekki lengur gripið
til gengisbreytinga til þess að
treysta stöðu samkeppnislífsins
heima fyrir. Með því að festa
gengishlutföllin líkt og gert er í
EMU verði stjórvöld einfaldlega
að leita annarra, og iðulega mun
heppilegri, leiða til að ná þessum
markmiðum. Hér má nefna skipu-
lagsbreytingar á vinnumarkaði, í
skattamálum, á sviði samkeppnis-
mála o.fl. Þannig taki stjómvöld
á þeim vandamálum, sem liggi til
grundvallar, í stað þess að velja
þá undankomuleið sem gengisfell-
ing er oft talin vera.“
I
I
I
>
\
>
I
i
i
\
i
i

•t