Morgunblaðið - 12.04.1997, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
OÞOLANDI
FORS JÁRHY GGJA
VERÐI frumvarp ríkisstjórnarinnar um skyldutryggingu líf-
eyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða að lögum óbreytt,
breytast allar forsendur fyrir áformum þúsunda manna um líf-
eyrissparnað til elliáranna. Frumvarpið kveður á um að þeir,
sem tii þessa hafa lagt lífeyrisiðgjöld sín eða hluta þeirra í sér-
eignarsjóð, verði skyldaðir til að greiða 10% af öllum launum
sínum í sameignarsjóð.
Lítill minnihluti fóiks á vinnumarkaði hefur verið undanþeg-
inn þeirri skylduaðild að lífeyrissjóðum stéttarfélaga, sem lang-
flestir launþegar búa við. Einkum er þetta fólk, sem stendur
utan stéttarfélaga eða starfar sem sjálfstæðir atvinnurekendur.
Þessi hópur hefur með öðrum orðum verið eina fólkið, sem hef-
ur sjálft mátt ráða því hvernig það ráðstafar lífeyrisiðgjöldum
sínum. Stór hópur, eða á bilinu 3.000 til 5.000 manns, hefur
afráðið að treysta séreignarsjóðum fyrir þessu fé og hefur talið
hag sinn bezt tryggðan með því.
Verði frumvarpið að lögum er þetta fólk svipt þessu val-
frelsi. Það mun fá að ráða því, í hvaða sameignarsjóð það greið-
ir, en vilji það greiða áfram í séreignarsjóð verður það að bæta
viðbótariðgjaldi við tíundina, sem það geldur í sameignarsjóð.
í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar segir með-
al annars: „Tryggja þarf aukið valfrelsi í lífeyrissparnaði og
innleiða samkeppni milli lífeyrissjóða." Ef tekið er mið af þing-
málum, sem þingmenn stjórnarflokkanna hafa flutt, og yfirlýs-
ingum forystumanna ríkisstjórnarinnar fyrr á kjörtímabilinu,
hefði mátt búast við að breytingin á lífeyrissjóðakerfinu yrði í
þveröfuga átt; að öllum launþegum hefði verið veitt frelsi til
að velja sinn eigin iífeyrissjóð og sparnaðarform. Aðeins þannig
er hægt að tryggja samkeppni milli lífeyrissjóða. Þess í stað
er valfrelsið skert, þvert á stefnu ríkisstjórnarinnar.
Nú er ljóst að ríkisstjórnin hugðist upphaflega ekki fara þá
leið, sem farin er í lífeyrisfrumvarpinu. Hún hugðist setja 10.000
króna þak á mánaðarlega skyldugreiðslu launþega í sameignar-
sjóð, en leyfa frjálsa ráðstöfun lífeyrisiðgjalda umfram það.
Ríkisstjórnin var hins vegar þvinguð til þess af fámennum hópi
verkalýðsleiðtoga og atvinnurekenda, sem hafa komið sér upp
þægilegu samtryggingarkerfi í stjórnum lífeyrissjóða launþega,
að breyta stefnu sinni, með hótunum um að ella yrði enginn
friður á vinnumarkaðnum.
Séreignarsjóðirnir hafa vaxið gífurlega á undanförnum árum
og eru sjóðfélagar í þeim nú alls á ellefta þúsund. Mikill meiri-
hluti nýrra sjóðféiaga er ungt fólk, sem gjarnan starfar sjálf-
stætt eða rekur eigið fyrirtæki. Þetta fólk hefur ekki talið sam-
eignarsjóðina góðan kost til að tryggja sér lífeyri til elliáranna.
Hins vegar hefði það verið alveg viðunandi kostur fyrir þetta
fólk að greiða af ákveðnum hluta launa sinna í sameignarsjóð
en af hluta í séreignarsjóð. Samkvæmt frumvarpinu verður það
hins vegar að greiða 10% af öllum launum sínum í sameignar-
sjóð en á síðan kost á að auka lífeyrissparnað sinn umfram það
í séreignarsjóð. Það er hins vegar meira en hæpið að sá kostur
sé raunhæfur, eins og allir sjá.
Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra, er einn þeirra stjórn-
málamanna, sem á mörgum undanförnum árum hafa barizt
hart gegn forsjárhyggju í stjórnmálum. í viðtali við Morgunblað-
ið í gær kemur hins vegar í ljós, að ráðherrann ætlar að hafa
vit fyrir sjóðfélögum séreignarsjóðanna og ákveða fyrir þá á
hvað löngum tíma þeir geti tekið út lífeyrissparnað sinn. Nú
er það hægt á 10 árum en ráðherrann leggur til að það verði á
15 árum. Hvers vegna? Ráðherrann telur hættu á, að fólk eyði
öllum lífeyrissparnaði sinum á 10 ára tímabili og leggist svo upp
á ríkið! Þetta er einhver mesta forsjárhyggja, sem lengi hefur
sést í stjórnmálaumræðum hér.
í þessu sambandi er ástæða til að benda á, að nú geta sjóðfé-
lagar í séreignarsjóðum keypt sér tryggingar þannig að lífeyris-
greiðslur séu tryggðar allt til æviloka.
Sjóðfélagar í lífeyrissjóðunum voru að sjálfsögðu ekki spurð-
ir álits, þegar forystumenn verkalýðshreyfingar og vinnuveit-
enda ákváðu að beita ríkisstjórn og Alþingi Islendinga kúgun
og hafa með þeim hætti áhrif á, hvernig einstaklingar ráðstafa
eigin fjármunum. Það verður fróðlegt að fylgjast með því, hvern-
ig Vinnuveitendasamband íslands rökstyður þessa pólitík í Ijósi
kröfugerðar þeirra samtaka á öðrum vígstöðvum um frelsi í
viðskiptum og athafnalífi og baráttu samtakanna gegn forsjár-
hyggju-
Kannanir hafa sýnt að mikill meirihluti launþega er fylgjandi
breytingum í frjálsræðisátt í lífeyriskerfinu og málið liti senni-
lega öðruvísi út, ef ríkisstjórnin þyrfti einvörðungu að verja
gerðir sínar í þessum málum fyrir kjósendum, en væri ekki í
skrúfstykki hagsmunahóps atvinnu- og verkalýðsrekenda.
Hvað sem hótunum verkalýðsforingja og atvinnurekenda líð-
ur, geta ríkisstjórn og Alþingi einfaldlega ekki leyft sér að
gerbreyta með einu pennastriki öllum forsendum fyrir jafnmikil-
vægum þætti í fjármálum einstaklinga og lífeyrissparnaði þeirra.
Það er kominn tími til að sjóðfélagar, jafnt þeir, sem nú eru
bundnir á klafa skylduaðildar, og hinir, sem eiga aðild að sér-
eignarsjóðum, láti í sér heyra og andmæli þessum áformum.
Ung ekkja varðskipsmanns og tveggja barna móðir arflaus eftir fráfall hans
„Dánarbætur of lágar“
Dánarbætur vegna
fráfalls bátsmanns er
tók út af varðskipinu
Ægi þann 5. mars sl.
nema tæpum tveimur
milljónum króna.
Jóhanna Ingvarsdóttir
komst að því að ef sarni
maður, sem einnig starf-
aði sem kafari, hefði
farist við köfun, hefðu
dánarbæturnar numið
tólf milljónum króna.
TUTTUGU og sex ára gömul
ekkja, Kristín Geirþrúður
Gísladóttir, stendur uppi
eignalaus eftir fráfall sam-
býlismanns síns, Elíasar Arnars
Kristjánssonar, sem fórst við björg-
unarstörf vegna Víkartinds hinn 5.
mars síðastliðinn. Mál þetta var til
umfjöllunar í fréttum Sjónvarps í
fyrrakvöld.
Elías, sem vai'.þrítugur að aldri,
starfaði sem bátsmaður og kafari á
varðskipinu Ægi, en þar sem Kristín
og Elías heitinn voru í óvígðri sam-
búð nýtur hún ekki erfðaréttar eftir
hann, heldur fellur arfurinn til
tveggja ungra barna þeirra. Dánar-
bætur til Kristínar hafa verið greidd-
ar og nema þær 644 þúsundum
króna og sama fjárhæð hefur verið
greidd hvoru barni fyrir sig, þær
settar inn á reikning og frystar þar
til börnin verða lögráða. Dánarbætur
til þeirra nema því samtals 1.932
þúsund krónum og verður ekki um
frekari dánarbætur að ræða.
Elías var einn skráður eigandi að
tveggja herbergja íbúð að Vindási 3
í Reykjavík, talsvert skuldsettri. Af
arfinum þurfa börnin að greiða erfða-
fjárskatt þar sem Kristín getur ekki
fengið, sem sambýliskona, leyfi til
setu í óskiptu búi. Fyrir liggur nú að
Kristín þarf, vegna gildandi lagaá-
kvæða, að sjá börnum sínum fýrir
framfærslu og húsnæði og mun hún
því þurfa að leigja íbúðina af börnum
sínum í þessu skyni enda kveða lög
á um að tryggt sé að ekki verði geng-
ið á eign hinna óijárráða barna. Hilm-
ar Magnússon, héraðsdómslögmaður,
hefur verið skipaður lögráðamaður
barnanna til 18 ára aldurs til að
tryggja hagsmuni þeirra.
Lágar bætur og óvígð sambúð
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
í HVERT sinn sem varðskip leggur úr höfn má búast við því að skipverjar þurfi að takast á hendur
áhættusöm verk og er þá ekkert spurt um vilja skipverja þegar á hólminn er komið.
Þorgeir Örn Elíasson, móðurbróðir
Elíasar heitins, segir að sé litið fram
hjá því hörmulega slysi, sem þarna
hafi átt sér stað, væri tvennt sem
vekti helst upp spurningar. í fyrsta
lagi hvað réði svo lágum dánarbótum
til manna, sem legðu líf sitt að veði
við björgunarstörf, og í annan stað
væri fólk í óvígðri sambúð ----------------
að uppgötva það sér til Gæslan hefur
skelfingar hver staða þess óskað eftir
í reynd væri. endurskoðun
„Það er mikill misskiln-
ingur, sem virðist vera á
sitja í óskiptu búi,“ segir Hilmar
Magnússon. Þess má einnig geta,
að erfðarétturinn hefði farið til eftir-
lifandi föður Elíasar, sem búsettur
er erlendis, hefði hann sjálfur ekki
átt börn.
Að sögn Hilmars eiga opinberir
starfsmenn, sem ráðið hafa sig til
áhættusamra starfa lítið val þegar á
hólminn er komið og taka þarf þátt
í björgunarstörfum af einhveiju tagi.
Þeir þurfi að taka þátt í þeim störf-
um, sem þeir séu ráðnir til, hvort
sem þeim líkaði það betur eða verr.
„Þegar maður hugsar til þess að um
áhættusöm störf er að ræða í eðli
sínu, hlýtur maður að gagnrýna það
hvernig tryggingamálum þessara
manna er háttað, eins og raun ber
vitni.“
Nauðsynlegt að hækka
tryggingafjárhæðirnar
Hafsteinn Hafsteinsson, forstjóri
Landhelgisgæslunnar, sagði að sér
kæmi á óvart hversu iágar dánar-
bætur sjómanna væru. Sín skoðun
væri sú að nauðsynlegt væri að
hækka þessar bætur til sjómanna
almennt. „Ég óska eindregið eftir
endurskoðun á þessum málum og
hef nú þegar gert ráðstafanir til
þess að þessar tiyggingaíjárhæðir
verði hækkaðar þó að sjálfsögðu sé
ekki unnt að gera það aftur í tím-
ann. Þetta er í raun stéttarfélags-
mál, en ég vil samt sem áður beita
mér fyrir því að þessar bætur verði
hækkaðar og hef nú þegar haft sam-
band við framkvæmdastjóra Stýri-
mannafélagsins um það efni.“
Hafsteinn segir að um samnings-
bundnar bætur við stéttarfélögin sé
að ræða sem væru eins hjá öllum
--------- sjómönnum, hvort sem
menn væra á fiskiskipum,
kaupskipum eða varðskip-
um. „Aliir sjómenn eru
tryggðir skv. sérstökum
samningum og skv. þeim
ferðinni í þjóðfélaginu að vígð sam-
búð og óvígð veiti sama rétt. Flestall-
ir þeir, sem eru í sambúð, finna ef
til vill ekki svo mikið fyrir þeim leik-
reglum, sem gilda, þegar hlutirnir
ganga slétt og fellt fyrir sig, því
gagnvart skatti, barnabótum, vaxta-
bótum og almannatryggingakerfinu
virkar óvígð sambúð eins og um
vígða sambúð sé að ræða. En þegar
eitthvað kemur upp á, t.d. ef annar
aðilinn deyr eða það slitnar upp úr
sambúð, gilda hvorki skiptareglur
hjúskaparlaga né erfðaréttarreglur.
Ovígð sambúð veitir eftirlifandi
maka heldur ekki rétt til þess að
við æfingar, aðgerðir og önnur störf
í þágu samtakanna. Dánarbætur
nema 5,1 milljón króna og örorku-
bætur 8,2 milljónum króna. Björn
telur að það hljóti að hafa átt sér
stað einhver mistök varðandi tiygg-
ingar varðskipsmannsins, að hann
skyldi ekki vera betur tryggður.
„Mér finnst engin spurning um
að forsvarsmenn Landhelgisgæsl-
unnar ættu að beita sér fyrir því að
ekkjunni verði greiddar réttlátar
bætur. Það er fyrir neðan allar hell-
ur í-nútíma samfélagi að ættingjar
þurfi að ganga fyrir hvers manns
dyr af því að björgunarmaður í starfi
hjá ríkinu er svo illa tryggður. Um
var að ræða mann í mjög áhættu-
sömu starfi. Hann var björgunar-
maður á hafinu og ættu tryggingar
fyrir hann að sjálfsögðu að vera
mjög háar. Ég trúi ekki öðru en að
ekkjunni og börnunum verði greiddar
sambærilegar bætur og ef um t.d.
lögreglu- eða björgunarsveitarmann
hefði verið að ræða,“ segir Björn.
Þreföld trygging meðal
lögreglu- og slökkviliðsmanna
Sjöfn Óskarsdóttir, framkvæmda-
stjóri Landssambands lögreglu-
manna, segir lögreglumenn í raun
vera með þrefalda tryggingu sem
þýddi að dánarbætur, sem rynnu til
ekkju lögreglumanns, næmi tæpum
4,4 milljónum króna auk þess sem
um 280 þúsund rynnu til hvers barns
á framfæri. „Ríkið borgar ákveðna
skyldutryggingu fyrir alla opinbera
starfsmenn, en síðan hefur Lands-
sambandið í samvinnu við dóms-
málaráðuneytið keypt aukatrygging-
ar hjá Sjóvá-Almennum. Sum félög
eru með tvískiptan samning í gildi,
annars vegar bætur í frí-
tíma og hinsvegar hærri
bætur við störf, en okkar
reynsla er sú að lögreglu-
menn hafa oft slasast líka
í frítíma við alls konar
Fjársöfnun
hafin til
styrktar ekkj
unni
nema dánarbæturnar tæpum tveimur
milljónum króna. Við erum hinsvegar
með mun hærri dánartryggingar fyr-
ir okkar kafara sem nema tólf milljón-
um króna sem er svipuð upphæð og
starfsmenn Gæslunnar um borð í
flugvélunum eru tryggðir fyrir. Dán-
arbætur kafara gilda hinsvegar að-
eins ef þeir farast við köfun."
Mistök hljóta að
hafa átt sér stað
Björn Hermannsson, fram-
kvæmdastjóri Landsbjargar, lands-
sambands björgunarsveita, segir að
Landsbjörg tryggi alla sína félaga
íþróttaæfingar og annað
og því höfum við ekki farið þá leið.
Það gilda því sömu bætur hvort sem
menn eru við störf eða í fríi þegar
óhapp verður. Örorkubætur til lög-
reglumanna geta hæst farið í rúm-
lega 17 milljónir króna."
Tryggingar slökkviliðsmanna eru
að heita má svipaðar tryggingum
lögreglumanna og hafa þeir sörnu-
leiðis keypt sér viðbótartryggingar
hjá VIS þótt þeir séu mjög ósáttir
við að þurfa að greiða hluta af þeim
tryggingapakka sjálfir, að sögn Guð-
mundar Vignis Óskarssonar, for-
manns Landssambands slökkviliðs-
manna. „Sú breyting, sem gerð var
fyrir um tveimur árum og fól í sér
svokallaða hópslysatryggingu, þýddi
auðvitað bættar tryggingar fyrir
okkar menn, en sá böggull fylgdi
skammrifi að við þurfum nú að
greiða eitt af þremur tiyggingaskír-
teinum sjálfir sem okkur finnst auð-
vitað vera í hrópandi ósamræmi við
allt réttlæti."
Að sögn Guðmundar Vignis nema
dánarbætur til maka slökkviliðs-
manna, sem látast, rúmum 4,2 millj-
ónum króna. Að auki em greiddar
dánarbætur til hvers barns, sem hinn
látni hefur átt, rúmar 800 þús. krón-
ur. Örorkubætur slökkviliðsmanna
nema að hámarki tæpum 7,4 milljón-
um króna. Guðmundur Vignir segir
dæmi um að engar dánarbætur hafí
fengist greiddar við fráfall slökkvil-
iðsmanna á besta aldri. Um það væru
t.d. tvö tiltölulega nýleg dæmi og í
báðum tilvikum hafí verið talið að
andlátið væri hægt að rekja til álags,
sem ollið hafí heilsubresti. Báðir aðil-
ar hafí verið við störf, annar í þrek-
prófi vegna starfs síns og hinn í út-
kalli. „Ekkjur þessara manna fengu
ekki krónu í dánarbætur vegna þess
að andlátin voru flokkuð undir veik-
indi þótt viðurkennt sé að í starfínu
séu menn undir miklu álagi.“
Fjársöfnun fyrir
fjölskylduna
Hafín er fjársöfnun til styrktar
Kristínu G. Gísladóttur og tveimur
ungum börnum hennar, Guðjóni Arn-
ari þriggja ára og Kristjönu Dögg
tveggja ára. Kristín og böm hennar
eru mjög efnalítil og hefur Kristín
fram að þessu verið heimavinnandi
við að gæta bús og barna. Elías heit-
inn var því eina fyrirvinna
fjölskyldunnar. Landhelgis-
gæslan kostaði útför Elías-
ar og greiðir auk þess laun
hans í tvo mánuði frá
dánardegi. Þar sem Ijóst er
að Kristín og börnin munu
eiga í verulegum fjárhagserfíðleikum
hefur Hilmar Magnússon, héraðs-
dómslögmaður, ásamt þeim Sigurði
Helga Guðjónssyni, hæstaréttariög-
manni og Þorgeiri Elíassyni, fram-
kvæmdastjóra, gengist fyrir því að
fjársöfnunin yrði hafin. Embætti lög-
reglustjórans í Reykjavík hefur verið
tilkynnt um hana lögum samkvæmt
og eru áðumefndir einstaklingar
ábyrgðarmenn söfnunarinnar, en
söfnun og fjái-vörslu annast Spari-
sjóður Reykjavíkur og nágrennis,
Skeifunni 11 í Reykjavík. Reiknings-
númer söfnunarinner er 440.000.
LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1997 33 . -
Hluti hjartavöðva numinn brott við skurðaðgerð á Landspítalanum
Morgunblaðið/Kristinn
BJARNI Torfason hjai*taskurðlæknir og yfirlæknir skurðdeildar Landspítalans.
Gekk von-
um framar
Á þingi Skurðlæknafélags íslands sem nú
stendur yfír á Hótel Loftleiðum eru kynntar
ýmsar merkar nýjungar. Ein þeirra er hjarta-
skurðaðgerð kennd við brasilíska skurðlækn-
inn Batista. Margrét Sveinbiörnsdóttir
ræddi við Bjarna Torfason, sem gerði nýlega
fýrstu aðgerðina af þessu tagi hér á landi.
NÝLEGA var gerð allnýstár-
leg hjartaskurðaðgerð á
skurðdeild Landspítalans,
þar sem stór hluti hjarta-
vöðva fertugs karlmanns var skorinn
brott í þeim tilgangi að gera hjart-
anu kleift að starfa eðlilega á ný.
Þetta er í fyrsta sinn sem slík að-
gerð er framkvæmd hér á landi en
upphafsmaður hennar er brasilíski
skurðlæknirinn Randas Batista.
Bjarni Torfason hjartaskurðlækn-
ir, sem jafnframt er yfirlæknir skurð-
deildar Landspítalans, gerði aðgerð-
ina og gekk hún vonum framar, að
hans sögn. Sjúklingurinn þjáðist af
svokallaðri lokastigs hjartabilun af
völdum hjartavöðvakvilla með of-
þenslu og var á biðlista fyrir hjartaí-
græðslu. Hinsvegar voru hverfandi
líkur á því að nýtt hjarta fengist í
tæka tíð. Að sögn Bjarna er dánar-
tíðni þess hóps sem er með svæsna
hjartabilun u.þ.b. 40% á ári. Hjarta-
bilun er jafnframt ein aðalástæða
endurinnlagna á hjartadeildir sjúkra-
húsanna.
Hlutfallið milli vöðva-
massa og þvermáls hjartans
Ef lyfjameðferð dugir ekki við
hjartabilun er stundum hægt að
grípa til skurðaðgerða. Þar er um
að ræða nokkrar tegundir aðgerða.
Meðal þeirra eru hjartaígræðsla, inn-
setning stuðningsdælu og geivi-
hjarta. Þeim verður þó ekki lýst hér,
nema hinni nýju aðgerð sem kennd
er við Batista og gerð var í fyrsta
sinn á íslandi í mars sl.
Bjarni segir að hugmynd Randas
Batista, sem hafi horft upp á hund-
ruð sjúklinga deyja af völdum hjarta-
bilunar á lokastigi, hafi verið sú að
ákveðið hlutfall þyrfti að vera milli
vöðvamassa og þvermáls hjartans.
Hann komst að því að með því að
minnka þvermál vinstri slegils hjart-
ans um allt að helming væri hægt
að bæta dælustarfsemi hjartans
nægilega mikið til að bjarga lífí sjúkl-
ingsins. „Hér er í raun verið að virkja
vel þekkt eðlisfræðilögmál um vegg-
spennu, sem er kennt við La Place.
Það sýnir sig að nauðsynlegur vöðv-
amassi er háður radíus „kúlu“ í þriðja
veldi en „kúlan“ í þessari samlíkingu
er vinstri slegill hjartans. Við hjarta-
kvilla með ofþenslu verður þetta
hlutfall óhagstætt þannig að um leið
og hjartað þenst út þykknar vöðvinn
ekki nægilega, radíus verður of stór
miðað við veggþykktina, hjartavöðv-
inn missir afl og hjartað bilar.
Ástandið verður enn verra, þar til
sjúklingurinn deyr í versta tilfelli af
þessum sökum ef ekki er gripið inn
í á róttækan hátt.“
Snilli og djörfung
Bjarni bendir á að brasilísk sjúkra-
hús hafí hingað til ekki verið sérlega
hátt skrifuð í heimi læknavísindanna
og því sé það sérstakt að þessi merka
aðgerð sé upprunnin í Brasilíu, af
öllum stöðum. „Það hljómar raunar
fáránlega að aðgerðin skuli vera fólg-
in í því að fjarlægja stóran hluta af
hjartavöðvanum, þegar hjartað er í
raun búið að gefast upp. Segja má
að það hafi þurft sérstaka snilli til
þess að láta sér yfirleitt detta þetta
í hug og svo þarf ekki síður geysilega
mikla djörfung til þess að framkvæma
hugmyndina," segir Bjarni.
Batista sýndi _ snilli og djörfung
og fór alla ieið. Á tímabilinu frá því
í ágúst 1994 fram í ágúst 1996 gerði
hann 120 aðgerðir á sjúklingum á
öllum aldri, allt frá níu mánaða til
95 ára, með það góðum árangrf að
nú hefur aðgerðin loks hlotið opin-
bera viðurkenningu á alþjóðavett-
vangi. Sífellt fleiri sjúkrahús í
Bandaríkjunum og víðar eru einnig
farin að beita aðgerðinni.
Alþjóðleg viðurkenning
„Þessi aðgerð var viðurkennd á
stóru þingi skurðlækna í San Diego
nú í febrúar og er það í fyrsta sinn
sem hún er opinberlega viðurkennd
í samfélagi hjartaskurðlækna. En
vegna þess að þetta er alveg nýtt
fyrirbæri og sáralítil reynsla komin
á það veit auðvitað enginn hvernig
árangurinn endist. Það er nokkuð
sem tíminn leiðir í ljós,“ segir Bjarni.
Aðgerðin er fólgin í því að taka
eins mikið burt af vinstri slegli hjart-
ans og kostur er og setja gerviloku
í stað míturloku milli vinstra fram-
hólfs og vinstra slegils. Það fer eftir
stærð hjartans hversu mikið er num-
ið brott en yfirleitt er það á bilinu
110 til 160 grömm. Þess má geta
að heilbrigt hjarta vegur að meðal-
tali um 400 grömm. Skurðaðgerðin
tekur um fjórar til fimm klukku-
stundir og þarf sjúklingurinn að vera
í öndunarvél í nokkra daga að að-
gerðinni lokinni. í allt þarf hann að
liggja í um þijár vikur á sjúkrahúsi
eftir aðgerðina.
Naumur tími til stefnu
Sjúklingurinn sem Bjarni gerði
aðgerðina á nýverið var sem fyrr
segir fertugur karlmaður sem beið
eftir líffæraflutningi. En tíminn var
orðinn naumur. Bjarni segir að á
biðlista sé dánartíöni þeirra sem þó
eru flokkaðir sem „minnst veikir"
um 46%. „Batista-aðgerðin gæti
hentað fyrir 61% þeirra sem eru á
biðlista fyrir líffæraflutning en í dag
fá ekki nema 30% þeirra nýtt hjarta
vegna þess að þeir deyja áður en
nýtt líffæri finnst,“ segir hann. Auk
þess bendir hann á að líffæraflutn-
ingur sé langt frá því að vera varan-
leg lausn, þar sem oft gerist það að
líkaminn hafni nýja hjartanu og þurfi
þá sérstaka lyfjameðferð út af því
og hana þoli ekki allir jafn vel.
„Sjúklingurinn var með hjartabil-
un á lokastigi með öllu sem því fylg-
ir; köfnunartilfinningu, andnauð,
svefnleysi, næringarskort með mik-
illi megrun, þreytu og vöðvatapi.
Eftir aðgerðina er hjartabilunin horf-
in, þannig að nú er hann að byggja
sig upp í endurhæfingu undir stjórn
sjúkraþjálfara, svipaðri og fólk fer í
eftir Iíffæraflutning. Nú er hann
ánægður og útskrifaður frá okkur
og honum líður vel. Aðgerðin gerii-
það að verkum að hann er of góður
fyrir líffæraflutning, a.m.k. eins og
er, þannig að hann var tekinn af
biðlistanum. En auðvitað verður
fylgst vel með honum, þannig að ef
endingin verður ekki varanleg fer
hann aftur á biðlistann. Hann stund-
ar nú endurhæfingu á Reykjalundi
og byggir upp styrk og þol.“
Fyrsta aðgerðin lofar góðu
Bjarni segir það hörmulegt að
þurfa að horfa upp á fólk veslast
upp og deyja meðan það bíður eftir
líffærum, sem stöðugur skortur sé
á. Því sé það stórkostlegt úrræði að
hægt sé að brúa bilið til hjarta,-
ígræðslu með Batista-aðgerðinni. í
sumum tilfellum verður hjarta-
ígræðsla ef til vill óþörf að lokinni
Batista-aðgerð en í öðrum reynist
hún nauðsynleg en henni má þá slá
nokkuð á frest og þannig vinnst
dýrmætur tími.
Aðspurður um hvort farið verði
að gera umræddar aðgerðir í stórum
stíl hér á landi segir Bjarni það enn
ekki ljóst hve margir gætu notið
góðs af þessari aðgerð, en sú fyrsta
lofi óneitanlega góðu. „Ef þessi að-
gerð reynist eins vel áfram, þá getuii^-
við vel við unað. En til þess að geta
sagt eitthvað um það með vissu þurf-
um við mun meiri reynslu. Það er
þó ljóst að hér með höfum við tekið
þessa aðgerð upp hér á spítalanum,
bæði til þess að brúa bilið til hjarta-
ígræðslu og sem valkost fyrir þá sem
ekki koma til greina fyrir líffæra-
flutning af einhveijum ástæðum, t.d^
vegna aldurs,“ segir Bjarni að lokum.