Morgunblaðið - 12.04.1997, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hagstofan kynnir nýja neyslukönnun og vísitölugrunn
Helmingfur útgjalda í
mat, húsnæði og bíla
Hagstofa íslands kynnti
í gær nýjan vísitölu-
grunn sem byggist á
viðamikilli neyslu-
könnun sem gerð var
1995. Ný vísitala
neysluverðs sem bygg-
ist á vísitölugrunninum
verður gefin út næst-
komandi mánudag.
Meðalneysla heimila á ári í neyslukönnun 1995 eftir búsetu
Fjárhæðir eru á meðalverðlagi Höfuðborgar- 1995 (þúsundir króna) svæðið Annað þéttbýli Dreifbýli Meðaltal
Matur og óáfengar dr.vörur 387,1 16,8 421,2 17,3 422,6 21,3 399,7 17,4
Áfengi og tóbak 79,8 3.5 65,5 2,7 64,0 3,2 74,4 3,2
Fötogskór 156,5 6,8 169,0 7,0 147,2 7,4 158,5 6,9
Húsnæði, hiti og rafmagn 426,6 18,5 414,2 17,0 318,3 16,0 410,9 17,9
Húsgögn, heimilisbún. o.fl. 139,9 6,1 3,0 150,0 6,2 105,8 5,3 138,5 6,0
Heilsugæsla 70,3 80,5 3,3 55,1 2,8 71,1 3,1
Ferðirog tlutningar 320,1 13,9 384,7 15,8 311,1 15,7 335,1 14,6
Póstur og sími 33,5 1,5 33,7 1,4 23,3 1,2 32,4 1,4
Tómstundirog menning 316,3 13,7 303,1 12,5 252,3 12,7 305,6 13,3
Menntun 22,4 1,0 26,3 1,1 9,9 0,5 21,9 1,0
Hótel, kaffihús og veit.staðir 126,9 5,5 138,1 5J 91,6 4,6 125,6 5,5
Ýmsar vörur og þiónusta 229.6 91 243,8 101 184,8 91 227,9. 9,9
Alls 2.309.1 100% 2.430,0 100% 1.985.9 100% 2.301.6 100%
Fjöldí heimita (fjöldi í heimili) 857 (2,65) 351 (3,0) 167 (3,40) 1.375 (2,82)
HAGSTOFAN gerir neyslu-
könnun á fimm ára fresti
í þeim tilgangi helst að
finna grundvöll fyrir út-
reikning vísitölu neysluverðs, sem
m.a. er notuð til að meta almennar
verðlagsbreytingar, til alþjóðlegs
samanburðar, til verðtryggingar
fjárskuldbindinga og lífeyrisskuld-
bindinga og við útreikninga á kaup-
mætti. Neyslukönnunin 1995 var
með svipuðum hætti og könnun sem
gerð var 1990. Tekið var tilviljunar-
kennt úrtak úr þjóðskrá án tillits til
búsetu, fjölskyldustærðar, tekna eða
atvinnu.
Þátttaka í neyslukönnuninni var
51% og tóku alls þátt í henni 1.375
heimili af öllu landinu með 4.159
einstaklingum. Safnað var upplýs-
ingum um öll útgjöld heimilanna, en
í stað þess að skrá nákvæmlega öll
útgjöld gátu þátttakendur skilað
kassakvittunum. Þessari aðferð hef-
ur hvergi verið beitt áður í neyslu-
könnun svo vitað sé, og fengust tveir
fimmtu hlutar færslna í allri könnun-
inni með þessum hætti og rúmlega
helmingur færslna í matar- og
drykkjarvörum.
I neyslukönnuninni kemur fram
að meðalútgjöld heimilanna_ 1995
voru 2,3 milljónir króna á ári. í dreif-
býli voru meðalútgjöldin 2,0 milljón-
ir, 2,3 milljónir á höfuðborgarsvæð-
inu og 2_,4 milljónir króna í öðru
þéttbýli. I dreifbýli fer hærra hlut-
fall heimilisútgjalda til kaupa á mat
en á höfuðborgarsvæðinu. í dreifbýl-
inu vegur matarliðurinn 21,3% en á
höfuðborgarsvæðinu vegur hann
16,8%. Húsnæðisliðurinn er aftur á
móti hærri í höfuðborginni en í dreif-
býli, eða 18,5% á móti 16,0%, þrátt
fyrir að hita- og rafmagnsútgjöld
séu 70% hærri í dreifbýli.
Samræming innan EES
Hagstofan hefur undanfarin ár
tekið virkan þátt í samstarfi við þró-
un neysluverðsvísitalna ríkja Evr-
ópska efnahagssvæðisins og sam-
ræmingu þeirra aðferða sem aðildar-
ríkin beita við gerð vísitölugrunns,
flokkun útgjalda, söfnun verðupplýs-
inga og útreikning vísitölunnar, og
hefur þessi samræming leitt til nokk-
urra breytinga á vísitölugrunninum.
Að sögn Hallgríms Snorrasonar
hagstofustjóra hefur komið í Ijós að
vísitölureikningar hér á landi stóðu
síst lakar en í nágrannalöndunum,
og hér hafi þegar verið búið að taka
upp að nokkru leyti aðferðir sem
felast í samræmingunni. Hins vegar
dragi gerð vísitölugrunnsins og síðan
útreikningur vísitölunnar nokkurn
dám af þessu samræmingarstarfi.
Litlar breytingar
í samantekt Hagstofunnar um
nýja vísitölugrunninn kemur fram
að litlar breytingar hafa orðið á sam-
setningu vísitölugrunnsins en sam-
setning einstakra flokka hefur tekið
nokkrum breytingum. Hlutfall út-
gjalda af heildarútgjöldum hefur
minnkað í flokkunum matvara og
drykkjarvara, áfengi og tóbak, föt
og skór, húsnæði, hiti og rafmagn
og tómstundir og menning. Hins
vegar hefur orðið aukning á vægi
liðanna húsgögn og heimilisbúnaður,
heilsugæsla, ferðir og flutningar,
póstur og sími, menntun, hótel,
kaffihús og gististaðir og ýmsar
vörur og þjónusta. Yfirleitt eru þess-
ar breytingar litlar og stafa af breyt-
ingum aðferða, skilgreininga og
flokkunar fremur en af raunveru-
legri breytingu á samsetningu út-
gjalda.
Hlutfallslegur samdráttur mat-
vöruútgjalda stafar m.a. af þeirri
breytingu á neyslumynstri að kaup
skyndibita, sem fram koma undir
veitingalið í vísitölugrunninum, hafa
farið vaxandi á kostnað matvöru-
kaupa. Innan matvöruliðarins hefur
neysla á kjöti og fiski minnkað en
kaup á pasta aukist. Þá hefur neysla
á sælgæti, gosi og safa aukist.
Ástæða þess að húsnæðisliður
vísitölunnar vegur nú minna en í
gamla grunninum er fyrst og fremst
vegna breyttrar skilgreiningar á
viðhaldi, sem leiðir af nýrri út-
gjaldaflokkun og samræmdum skil-
greiningum á alþjóðavettvangi.
Samkvæmt því er meiriháttar við-
hald og endurnýjun húsnæðis skil-
greint sem fjárfesting en til neyslu
telst aðeins minniháttar viðhald og
viðgerðir.
Utgjöld heimila vegna heilsu-
gæslu mælast svipuð nú og í neyslu-
könnuninni 1990, en talið er að
áhrif aukinnar samkeppni á lyfja-
markaði séu ekki komin að fullu
fram í vísitölunni. Aukning í liðnum
ferðir og flutningar stafar m.a. af
auknum bílakaupum og einnig
mælast meiri útgjöld til loftflutn-
inga. í heild mælast verðbreytingar
í nýju vísitölunni 0,2% lægri frá
ársmeðaltali 1995 til mars 1997 í
nýja grunninum en miðað við sam-
setningu neysluverðsvísitölunnar
eins og hún var.
Hlutfallsleg skipting útgjalda í Vísitölugrunnur (%)
vísitölu neysluverðs - mars 1997 Gamall Nýr Breyt.
Matur og óáfengar drykkjarvörur 17,3 17,0 -0,3
Matur 15,4 14,9 -0,5
Brauð og kornvörur /íT~a\ 2,6 2,8 +0,2
Kjöt f \ 3,8 3,3 -0,5
Fiskur l / 1,0 0,7 -0,3
Mjólk, ostar og egg 3,2 3,1 -0,1
Olíur og feitmeti 0,5 0,4 -0,1
Ávextir 0,9 1,0 +0,1
Grænmeti, kartöflur og aðrir rótarávextir 1,5 1,2 -0,3
Sykur, sultur, hunang, síróp, súkkul. og sælg. 1,3 1,7 +0,4
Aðrar matvörur 0,6 0,7 +0,1
Drykkjarvörur óáfengar 1,9 2,1 +0,2
Kaffi, te og kakó 0,5 0,5 0,0
Qosdrykkir, safar og vatn 1,4 1,6 +0,2
Áfengi og tóbak 3,6 3,2 -0,4
Áfengi 1,7 1,7 0,0
Tóbak 1,8 1,5 -0,3
Föt og skór 7,6 6,5 -1,1
Föt 6,3 5,3 -1,0
Skór 1,3 1,2 -0,1
Húsnæði, hiti og rafmagn 17,9 17,3 -0,6
Greidd húsaleiga 0,0 2,4 +2,4
Reiknuð húsaleiga Xx 8,8 8,1 -0,7
Viðhaid og viðgerðir á húsnæði / m \ 4,2 1,1 -3,1
Annað vegna húsnæðis lu p 1,8 2,1 +0,3
Rafmagn og hiti 1 m m I 3,1 3,6 +0,5
Rafmann 1LU LLl 1 1,4 1,6 +0,2
Hiti 1,7 2,0 +0,3
Húsgögn, heimilisbúnaður o.fl. 5,6 5,9 +0,3
Húsgögn og heimilisbúnaður o.fl. 2,6 2,3 -0,3
Vefnaðarvörur 0,5 0,9 +0,4
Raftæki 0,9 1,0 +0,1
Borðbúnaður, alös, eldhúsáhöld 0,4 0,5 +0,1
Verkfæri og tæki fyrir hús og garð 0,3 0,3 0.0
Ýmsar vörur oq biónusta til heimilishalds 0,9 1,0 +0,1
Heilsugæsla 3,0 3,2 -0,2
Lyf og lækníngavörur 1,0 1,2 -0,2
Heilsugæsla 1,9 1,9 0,0
Sjúkrahús 0,1 0,0 +0,1
Ferðir og flutningar 14,8 15,8 +1,0
Kaup ökutækja 5,6 6,2 +0,6
Bílar 5,4 6,0 +0,6
Önnur flutningatæki /^T^\ 0,2 0,2 0,0
Rekstur ökutækja / *KR Imí \ 8,1 7,6 -0,5
Varahlutir I ‘ Ji . L 1,1 1,3 +0,2
Bensín og olíur I 4,7 4,5 -0,2
Viðhald og viðgerðir w 1,5 1,0 -0,5
Annað vegna ökutækja 0,9 0,9 0,0
Flutningar 1,1 2,0 +0,9
Flutningará vegum 0,5 0,8 +0,3
Flutningar í lofti 0,5 1,1 +0,6
Flutninqar á sjó 0,0 0,1 +0,1
Pöstur og sími 1,0 1,3 +0,3
Póstur og sími ; 1,0 1,3 +0,3
Póstur 0,1 0,1 0,0
Símtæki 0,0 0,1 +0,1
í Símabiónusta 0,8 1,0 +0,2
Tómstundir og menning 15,3 14,2 -1,1
Sjónvörp, myndbönd, tólvur o.fl. 1,2 1,7 +0,5
Tómstundir, stærri tæki o.fl. 0,6 0,1 -0,5
Tómst.vörur, leikföng, garðyrkja og gæludýr 1,4 1,7 +0,3
íþróttir, fjölmiðlun og happdrætti 6,3 6,0 -0,3
Blöð, bækur og ritföng 2,9 2,8 -0,1
Pakkaferðir 3,1 1,9 -1,2
Menntun 0,6 1,0 +0,4
Menntun 0,6 1,0 +0,4
Hótel, kaffihús og veitingastaðir 4,6 5,3 +0,7
Veitingar 4,2 5,0 +0,8
Gisting 0.5 0,3 -0,2
Ýmsar vörur oq þjónusta 8,5 9,3 +0,8
Persónuleg þjónusta 2,8 2,7 -0,1
Persónulegir hlutir 0,3 0,6 +0,2
Félagsleg þjónusta 1,1 1,2 +0,1
Tryggingar 2,8 2,6 -0,2
Fjármálaþjónusta ó.t.a. 0,1 1,1 + 1,0
Ónnur biónusta ó.t.a. 1.4 1.2 -0.2
Alls 100.0 100.0 —
Mat lagt á viðskipta- og rekstrarfræðimenntun í menntastofnimum á háskólastigi
Brýnt að huga að
verkaskiptingu
EKKI hefur verið hugað nægilega vel að
verkaskiptingu á milli þeirra skóla á háskóla-
stigi sem bjóða nám í viðskipta- og rekstrar-
fræði og möguleika þeirra til sérhæfingar eða
samvinnu. Brýnt er að huga að slíkri stefnu-
mótun þar sem hafinn er undirbúningur að
stofnun nýs verslunarháskóla á vegum Versl-
unarskóla íslands.
Þetta kemur m.a. fram í nýlegri skýrslu
svokallaðs stýrihóps um mat á viðskipta- og
rekstrarfræðimenntun við Háskóla Islands,
Háskólann á Akureyri, Samvinnuháskólann á
Bifröst og Tækniskóla íslands sem kynnt var
á blaðamannafundi í menntamálaráðuneytinu
í gær.
í úttektinni kemur hins vegar fram að mik-
ið starf hafi verið unnið við uppbyggingu og
endurskipulagningu viðskipta- og rekstrar-
fræðináms undanfarin ár, námið sé fjölbreytt
og námsefni við hæfi.
Vinna að þessu mati hófst síðla árs 1995,
er menntamálaráðuneytið bað viðkomandi
skóla um að skipa fulltrúa í stýrihóp sem
hefði umsjón með verkefninu. Að sögn Þor-
kels Sigurlaugssonar formanns stýrihópsins
voru markmiðin með matinu fjögur. í fyrsta
lagi að greina sterkar og veikar hliðar við-
skipta- og rekstrarfræðimennt.unar á Islandi.
í öðru lagi að gera tillögur um áherslur og
úrbætur í menntun á þessu sviði. í þriðja lagi
að afla kerfisbundinna upplýsinga um við-
skipta- og rekstrarfræðimenntun hér á landi
sem auðveldi samanburð við önnur lönd. Og
í fjórða lagi að auðvelda skólunum að þróa í
framhaldi af þessu einhverjar frekari matsað-
ferðir fyrir háskólamenntun.
Stýrihópurinn vann verkið með því að standa
fyrir könnunum meðal útskrifaðra nemenda
úr skólunum fjórum og meðai forsvarsmanna
átján stórra fyrirtækja og stofnana sem ráðið
hafa viðskipta- og rekstrarfræðinga til starfa.
Þá tilnefndi stýrihópurinn ytri matshóp sem
heimsótti skólana og lagði mat á námið í hverj-
um skóla á grundvelli sjálfsmatsskýrslna sem
skólarnir unnu og upplýsinga sem fram komu
í heimsókninni.
í niðurstöðum stýrihópsins kemur fram að
brottfall nemenda á fyrstu námsárum í við-
skipta- og rekstrarfræði sé of mikið, sérstak-
lega við viðskiptaskor Háskóla íslands, en það
leiði til sóunar fjármuna og tíma nemenda og
kennara.
Viðskiptaskor þarf að
geta takmarkað nemendafjölda
Þorkell segir að af þessum sökum þurfi að
gera viðskiptaskor kleift að takmarka inn-
göngu nýrra nemenda og draga þannig úr
brottfalli, „enda hafi nýiegar kannanir sýnt
að það er vilji á meðal nemenda innan Háskól-
ans að gera það,“ segir hann.
Auk þess kemur fram í skýrslunni að efla
þurfi sérstaklega nám í upplýsinga- og tölvu-
tækni og nám á sviði fjármála, sölu- og mark-
aðsfræða. Þorkell segir að þetta sé að sjálf-
sögðu misjafnt eftir skólum, en þetta sé svið
sem mætti leggja meiri áherslu á.
Þá kemur fram að almennt sé skortur á
íslensku efni til kennslu í viðskipta- og rekstr-
arfræði og segir Þorkell að til að bæta úr þvi
væri hægt að nota fleiri rannsóknir úr ís-
lensku atvinnulífi, þar sem séríslensk einkenni
væru dregin fram. „En væri þessum þætti
sinnt gæti það einnig stuðlað að auknum
tengslum við atvinnulífið," segir hann.
Kostnaður á hvern nemenda
lægstur í Háskóla Islands
í niðurstöðum stýrihópsins kemur einnig
fram að erfitt sé að fá hæfa kennara til kennslu
í viðskipta- og rekstrarfræði, en að huga þurfi
að því að gera kennslustofnanir á þessu sviði
betur samkeppnisfærar við atvinnufyrirtæki
um kjör og aðbúnað fyrir starfsfólk. Til lausn-
ar á þessu er m.a. lagt til að skólar leiti í
auknum mæli eftir fjárhagsstuðningi einkaað-
ila og að slíkur stuðningur dragi ekki sjálf-
krafa úr fjárveitingum ríkisins.
Þá kemur fram í skýrslunni að fjöldi nem-
enda á hvern kennara í skólum sem bjóði við-
skipta- og rekstrarfræðimenntun sé misjafn
eftir skólum og því sé kostnaður á hvern nem-
anda mismunandi. í því sambandi bendir Þor-
kell á að kostnaður á hvern nemenda sé lægst-
ur í Háskóla íslands. Hann segir jafnframt
að jafna þurfi út fjölda nemenda á kennara
og þar af leiðandi að styrkja betur möguleika
skólanna til að veita góða menntun.