Morgunblaðið - 12.04.1997, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1997 37
AÐSENDAR GREINAR
Loksins kom lífsmark
svar við grein Þráins Guðmundssonar
STUNDUM hef ég stungið nið-
ur penna þegar mér hefur blö-
skrað hve hlutur Freysteins Þor-
bergssonar hefur verið fyrir borð
borinn af stjórnum Skáksam-
bands íslands, ýmist með beinum
ósannindum eða því sem kalla
má þagnarlygi. Ég hef ekki feng-
ið svar við greinum mínum eða
hlutur Freysteins leiðréttur allan
þennan tíma. Nú hefur ÞG tekið
sig til og látið í sér heyra, með
hálfum hug. Ég hafði samband
við ÞG vegna afmælisrits SÍ og
spurði hvort eitthvað yrði um
Freystein í þessari bók eða hvort
ætti að sleppa honum eins og
venjulega. Það er ekki hægt að
sleppa honum - hann gerði svo
mikið - sagði hann. Ég minnti á
að Freysteinn hefði verið eini ís-
lendingurinn sem sat þing FIDE
þegar HM-einvígið ’72 var á dag-
skrá og getað unnið að málinu
þar. Já - svaraði Þráinn og það
var auðvitað eini rétti vettvangur-
inn. Ég játti því. Þegar ÞG sýndi
engan áhuga á verkum Frey-
steins, vildi aðeins fá myndir í
bókina hafði ég ekki samband
aftur og sleppti ÞG þessu atriði
í bókinni. Hef ég margar athuga-
semdir við þetta rit varðandi þátt
Freysteins Þorbergssonar. ÞG
segir tug manna hafa setið þing
FIDE og ekki séð ástæðu til að
telja það til frægðar. Ekki er
frægð að sitja á þingi, heldur er
það árangurinn sem segir til um
hvort viðkomandi hafi staðið sig
eður ei.
ÞG vonar að mig misminni um
hvenær Freysteinn hafi stungið
upp á íslandi sem einvígisstað,
því til þess hafi hann ekki haft
neitt umboð. Þegar FÞ hélt á þing
FIDE í ágúst ’71 átti hann ekki
von á að koma ætti með uppást-
ungur um lönd sem halda vildu
einvígið og hafði ekki undirbúið
menn hér heima. Freysteinn sat
á milli norsku og sænsku fulltrú-
anna, en þeir þorðu ekki að stinga
upp á löndum sínum sem einvígis-
stað - töldu sig ekki hafa umboð
frá sínum skáksamböndum. Stóð
Freysteinn upp síðastur og með
hálfum hug af sömu ástæðu, en
vildi ekki missa af möguleikanum
á einvíginu íslands vegna. Á
næsta þingi FIDE vildu frændur
okkar og fleiri þjóðir bætast í hóp
þann er halda vildu einvígið en
dr. Euwe tók af skarið og sagði
að ekki yrði fleirum bætt við. Það
að einvígið náðist byggðist á því
að þora að eiga frumkvæði á þeim
tímapunkti sem nauðsynlegt var.
Án frumkvæðis
Freysteins Þorbergs-
sonar, segir Edda Þrá-
insdóttir, hefði ísland
ekki átt möguleika á
HM-einvíginu 1972.
Urðu frændþjóðir okkar von-
sviknar að fá ekki að bjóða í ein-
vígið, _án frumkvæðis Freysteins
hefði ísland ekki átt möguleika.
í október ’71 er Freysteinn enn
mættur á þing FIDE. Hann hafði
ÍSLENSKT MÁL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
896 þáttur
Sverrir Ragnars kaupmaður
vakti athygli mína á fyrirsögn
og grein í viðskiptablaðinu hér á
bæ 6. mars. Fyrirsögnin er svo-
hljóðandi: „Microsoft með bögg-
um hildar.“ Þetta er allt gott og
blessað, því að fram kemur í
greininni að í nefndu fyrirtæki
eru menn áhyggjufullir. Kunnugt
er að þetta orðtak, að vera með
böggum Hildar (hildar) merkir
einmitt að vera hræddur eða full-
ur áhyggju. Hitt er verra að eng-
inn virðist vita með vissu hvernig
orðtakið varð til, en líklega á það
rætur að rekja til einhverrar glat-
aðrar sögu. Allir skýrendur eru
á einu máli um að „böggum“ sé
þarna þágufall fleirtölu af baggi.
Víkur nú sögunni aftur til
greinarinnar hér í blaðinu og
skal hér tekinn upp dálítill kafli:
„Segja má að allt verði ógæfu
Microsoft að vopni þegar alnetið
er annars vegar. Varla er fyrir-
tækið búið að standa í ströngu
vegna ýmislegra öryggismála
ActiveX að annað mál og öllu
torleystara kemur upp, því í vik-
unni kynntu tölvunarfræðinemar
viðskotailla bögga í Internet
Explorer. Ekki bara gera þessir
böggar kleift að ræsa önnur for-
rit á tölvu viðkomandi, heldur
má búa til skráasöfn og eyða eða
jafnvel vista á tölvunni skipana-
skrá og setja hana síðan af stað.“
Þessi orð gefa til kynna að sá,
sem skrifaði, hafi blandað saman
orðinu baggi og nýlegu slangur-
yrði í tölvumáli, „böggur“.
í ensku þýðir bug t.d. „bakt-
ería, smákvikindi, skortíta. Það
hefur verið tekið upp í tölvumáli
um villur eða aðskotadýr í forrit-
um, og þarf oft að losna við þau
óþrif. Um þetta hafa íslendingar
ekki aðeins notað slangrið
„böggur“ (kk; flt. ,,böggar“)
heldur miklu fremur orðið lús
og hefur oft þurft að „aflúsa“
forrit áður en þau yrðu fyllilega
nothæf, enda nú um stundir orð-
ið kunnugt, að hún er ekki betri
„lúsin sem mæðist“.
★
Hjálmar Jónsson (1796—
1875), sá er sig nefndi Eyfirð-
ing, en oft var kenndur við Bólu,
var gríðarlega gott rímnaskáld,
allt eins og í öðrum kveðskap.
Orðauðgi hans, stíll og hag-
mælska var með fágætum glæsi-
brag. Hér verður látið við nema
að birta tvær langhendur hans,
hin fyrri er flughend, svo sem
hæfir rímsetningunni:
Víða hrukku, horfnir lukku,
hátt þá stukku Löndungsbál,
til náskrukku sumir sukku,
súra drukku banaskál.
Löndungur er óðinn, en ég
hef tekið þann kost hér, að láta
feitletra krukka, en ekki
*skrukka í samsetningunni
náskrukka. En hver má skilja
sem vill.
I fleyg í Úlfarsrímum er
Hjálmar svo dýrkvæður, að mig
nær brestur roð. Ætli þetta sé
ekki einhvers konar alhendur
fagrislagur:
Grið, að riða, ró nam gróa,
raðir vaða þaðan manns.
Friðað lið á flóa kjóa
för um snöru gjörir lands.
Snara lands er kenning fyrir
sæinn, flóa kjói er skip.
★
V. Einkunn
Til er ung stúlka sem heitir
Steinunn. Hún er ekki í tygjum
við Þórð, né heldur Gunnar, en
er ærið oft með þeim í för og
segir á þeim nánari deili, þeim
sem vita vilja.
Einkunn er í hvaða falli sem
vera skal, allt eftir því hvemig
á stendur fyrir Gunnari og Þórði.
Dæmi: Góð kona er gulli betri.
Hann valdi rangan kost. Hún
er einskis manns eftirbátur.
Steinunn á hálfsystur, Ing-
unni. Hún er dálítið laus á
kostum, en alls ekki framhleypin.
Dæmi um lausa einkunn: Þar var
í för drottning alfræg, sú er
Ingibjörg hét. Þarna hefur lausa
einkunnin hlaupið nokkuð langt
frá því sem hún einkennir
(drottning).
VI. Viðurlag
Ingunn á albróður (hálfbróðir
Steinunnar). Hann heitir
Vilhjálmur. Hann er lítill
merkismaður, fylgir oft
annaðhvort Gunnari eða Þórði,
en vill hafa talsvert valfrelsi og
ekki bindast neinum of náið.
Hann er að vísu ekki allur sem
hann er séður, en besti maður
eigi að síður. Talsvert laus i
rásinni eins og Ingunn.
Viðurlag er fallyrði í nokkuð
lausari tengslum við frumlag
og andlag en einkunn, segir þó
deili á þeim Gunnari og Þórði.
Dæmi: Hann er myndarlegasti
maður, hár og þrekinn. Jón
kom gangandi. Hann vann
þetta verk ungur. í síðasta
dæmi er Vilhjálmur svo
mikilvægur, að hann sparar
heila tíðarsetningu = hann vann
þetta verk, þegar hann var
ungur.
Mismun systkinanna, Stein-
unnar og Vilhjálms, má sjá á
þessum dæmum: Ég sat hjá
sjúka manninum (einkunn). Ég
sat hjá manninum sjúkum
(viðurlag) = þegar hann var
sjúkur.
Nú er nóg hjalað í bili um
helstu persónur setningafræð-
innar, en mublur, verkfæri og
ruslakistur geymdar betri tíma.
★
Eymundur Magnússon í
Reykjavík gerði mér þann greiða
að hringja og leiðrétta vísuna
um „biskupsfressið“ og greina
höfund hennar sem hann segir
hafa verið bróður sinn, Tryggva
Magnússon listmálara
(1900-1906). Vísuna hafði hann
nokkurn veginn svona:
Biskupsfressið ber sinn kross,
búið messudúkunum.
Skyldi þessi á undan oss
öðlast sess með púkunum?
Sjá annars þátt nr. 893 og
munar satt að segja talsverðu á
gerðinni þar og hér.
★
Vilfríður vestan kvað:
Sá háværi Hjálmar P. Tuddi
um hneyksli og fjárbruðlan gnuddi,
en bitlínga stóra
eins og banasvelt hóra
af áfergju og eðlishvöt bruddi.
ekki sagt stjórn SÍ
frá störfum sínum,
líkurnar á HM-einvígi
á Islandi voru svo til
engar og óþarfi að
ónáða menn að
óþörfu eða gera þeim
vonir sem engar voru.
Hann hafði orðið að
athlægi á síðasta
þingi fyrir að stinga
upp á íslandi og dr.
Euwe hafði __ tekið
hann á teppið. ísland
hékk inni á bláþræði.
Hneykslun og úrtölu-
raddir annarra full-
trúa höfðu ekki farið
fram hjá honum. ís-
land - hlægilegt, smáþorp úti í
ballarhafi, frumstætt, kalt og allt-
of langt og dýrt að fara fyrir
áhugamenn í Evrópu. Hófust nú
heitar umræður um hver af fjór-
tán þjóðunum ætti að hljóta
hnossið. Kom tillaga um að fjöl-
mennasta þjóðin fengi að hafa
það, önnur um að hlutkesti yrði
varpað um fjórar fjölmennustu
þjóðirnar og enn önnur um að
dregið yrði eitt land úr sjö fjöl-
mennustu þjóðunum. Engin til-
laga gaf fámennustu þjóðunum
tækifæri. Reis þá Freysteinn Þ.
úr sæti sínu og flutti svo gagn-
merka ræðu á fjórum tungumál-
um að eftir það var ekki rætt
hvernig ætti að velja viðkomandi
þjóð heldur hvernig útboðsgögnin
ættu að vera. Taldi Freysteinn
tillögurnar í hæsta máta ólýð-
ræðislegar og óhæfu ef fjölmenn-
ustu þjóðirnar ætluðu að hlunnf-
ara fámennari þjóðirnar á þennan
hátt, staðreyndin væri að aðsókn
að stórmótum væri oftar en ekki
meiri hjá fámennari þjóðum og
nefndi Freysteinn aðsóknartölur
frá ýmsum löndum heims máli
sínu til stuðnings. Flutti hann síð-
an tillögu um'að þjóðirnar fjórtán
fengju útboðsgögn til að gera til-
boð í einvígið og yrði hæsta til-
boðsupphæð látin ráða staðarval-
inu - var sú tillaga samþykkt.
SI hefði ekki fengið útboðsgögn
án atorku Freysteins Þorbergs-
sonar. ÞG segir að þegar útboðs-
gögn bárust hafi málið komið
formlega til SÍ og ekki fyrr. Það
er rétt en undirbúningur að ein-
vígi á íslandi hófst mun fyrr eins
og hér hefur verið lýst. Áður en
gögnin komu hafði Freysteinn
sagt stjórn SÍ frá því að von væri
á útboðsgögnum en andúð og for-
dómar stjórnar SÍ á frumkvæði
Freysteins var svo mikil að hann
fékk ekki tækifæri til að skýra
frá gangi mála. Að stinga upp á
íslandi sem einvígisstað var bind-
andi tillaga en ekki ákvörðun um
stað og var ekkert stórslys þó SÍ
hefði ekki treyst sér til að halda
einvígið, það gat sent svo lágt
tilboð að Island hefði ekki komið
Í|; V/ / / <**§-* J ' •
Hún valdi
skartgripi
frá Silfurbúðinni
fn) SILFURBÚÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þar fœröu gjöfina -
til greina. Freysteinn
hélt möguleikanum
opnum en fordómar
ÞG lifa enn eins og sjá
má í grein hans.
ÞG segir að ég haldi
fram að bók Frey-
steins Jóhannssonar
og Friðriks Ólafssonar
sé sögufölsun. Það eru
ekki mín orð. Það
gæti verið vanþekking
þegar sagt er áð öllum
aðildarsamböndum
hafi verið send út-
boðsgögn sem þýðir
að um sjötíu þjóðum
hefði átt að senda
gögnin, en fjórtán
þjóðir fengu send gögn. Enginn
vissi hvað í var ráðist með einvíg-
inu, segir FJ á sömu síðu. Frey-
steinn Þ. hafði horft á einvígi í
Moskvu ’57 og kynnt sér slíkt
mótshald er hann var þar við
nám. Reyndar taldi Freysteinn
verkefnið of stórt ekki síst kostn-
aðarlega fyrir lítið skáksamband
eins og SÍ og taldi að svo stóran
viðburð ætti íslenska þjóðin að
sjá um. í bók FJ og FÖ vantar
forsögu einvígisins og höfðu þeir
ekki fyrir því að afla sér þeirrar
vitneskju. Lítið hefur verið rætt
um þetta frægasta einvígi sög-
unnar hér heima og unga kyn-
slóðin veit harla lítið um það þó
að Þráinn segi réttilega að það
hafi orðið íslenskri skákhreyf-
ingu og íslandi álitsauki um víða
veröld. Ég lít á Freystein sem
frumkvöðul að einvíginu en ekki
sendil SÍ eins og gefið er í skyn
í bókinni. Fór Freysteinn á þing-
in um einvígið að eigin frum-
kvæði og á eigin kostnað, án
hans hefði ekkert HM-einvígi
orðið á íslandi.
Ekki vil ég gera lítið úr hlut ■
ÞG við einvígishaldið hér heima,
hann hefur eflaust unnið vel að
þeim málum ásamt hinum fjöl-
mörgu dugmiklu íslendingum
sem létu ekki sinn hlut eftir
liggja við að gera einvígið að
þeim heimsviðburði sem það
varð. Það breytir því ekki að það
var baráttan á þingi FIDE, ásamt
mikilvægum tillögum Freysteins
Þorbergssonar sem lögðu grunn-
inn að einvíginu á íslandi. Þráinn
telur mig haldna þráhyggju og
gera hlut Freysteins of stóran,
það hvarflar ekki að honum að
hann telji hlut hans of lítinn.
Þráinn gerist riddaralegur og
býður mér aðstoð við að heiðra
minningu Freysteins, en slær svo
sjálfur á útrétta sáttahönd sína
með skítkasti í lok greinarinnar.
Höfundur er aðalgjaldkeri
Rafveitu og Bæjarsjóðs
Hafnarfjarðar. Edda Þráinsdóttir
var eiginkona Freysteins
Þorbergssonar.
Óskalisti
brúðhjónanna
GjafaþjónustaJyrir
brúðkaupið 1
<0> SILFURBÚÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þar fœröu gjöfina -
Freysteinn heitinn
Þorbergsson
sœtir sófar'
• Smiðjuvegi 9 • Simi 5641475 *
*