Morgunblaðið - 26.06.1997, Qupperneq 8

8 FIMMTUDAGUR 26. JUNÍ Í997
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Gvlfa .Traustasvni.TiteeröíOnnlhhrsSUóiis ÁR. hótaö véíöUeyfissyiptingu:
SVONA engan æsing góði. Þetta er nú bara norska aðferðin.
júnítilboð
"PPSBP
- kjami málsins!
Mótmælti
förgun
kjarnorku-
vopna
GUÐMUNDUR Bjamason, um-
hverfisráðherra, átti á þriðjudag
fund með Marianne Jensen, um-
hverfísráðherra í grænlensku heima-
stjórninni vegna frétta um hugsan-
lega förgun kjarnorkuvopna á græn-
lensku landsvæði. Fundurinn fór
fram í New York þar sem ráðherr-
arnir sátu fund Allsheijarþings Sam-
einuðu þjóðanna um umhverfísmál
og sjálfbæra þróun.
í frétt frá umhverfisráðuneytinu
segir: „Marianne Jensen sagði málið
ekki hafa verið rætt innan dönsku
heimastjórnarinnar og að hún hefði
því lítið um það að segja. Hún hefði
ekki haft tök á því að ræða málið
við Lars Emil Johansen, formann
grænlensku heimastjómarinnar og
hún liti svo að ekki væri um að
ræða formlegt tilboð grænlensku
heimastjórnarinnar um að taka að
sér förgun kjarnorkuvopna á græn-
lensku landsvæði.
Guðmundur Bjarnason, umhverf-
isráðherra, gerði Marianne Jensen
grein fyrir þeim sjónarmiðum ís-
lands að öllum geislavirkum úrgangi
beri að koma fyrir með ömggum
hætti í því landi þar sem hann verð-
ur til. Ríkisstjóm íslands myndi því
mótmæla kröftuglega öllum hugsan-
Iegum áformum um að farga geisla-
virkurn efnum af þessu tagi á Græn-
landi. íslensk stjómvöld myndu líta
á allar slíkar fyrirætlanir sem alvar-
lega ógnun við umhverfísvemd á
Norðurslóðum sem væri íslending-
um mikið kappsmál. Minnti um-
hverfisráðherra ráðherra græn-
lensku heimastjómarinnar í því sam-
bandi á hörð viðbrögð íslenskra
stjórnvalda fyrr og síðar við öllum
áformum breskra stjómvalda um að
auka losun geislavirkra efna í sjó
frá endurvinnslustöðvunum í Doun-
reay og Sellafield.
Einnig minnti umhverfísráðherra
á nýlega samþykkta yfírlýsingu
umhverfísráðherra ríkja á norður-
heimskautssvæðinu í Alta í Noregi
hinn 14. júní sl. þar sem samþykkt
var að herða aðgerðir til varnar frek-
ari gegn mengun á Norðurslóðum."
Náttúrurannsóknarstöðin á Mývatni
Ottast dauða
rauðhöfða-
unga í sumar
Árni Einarsson
rni Einarsson segir
að Náttúrurann-
sóknarstöðin við
Mývatn sé stofnun sem
heyri undir umhverfís-
ráðuneytið og hlutverk
hennar sé að fylgjast með
framvindu lífríkisins á
svæðinu og að standa fyr-
ir rannsóknum sem geti
varpað ljósi á alla þætti
þessa lífríkis. „Við fylgj-
um eftir allri fæðukeðj-
unni frá fuglum og fiskum
niður í flugur og krabba-
dýr. Við köfum eins djúpt
og við getum ef þannig
mætti að orði komast,
þ.e.a.s. við reynum einnig
að fylgjast með hvað er
að gerast hjá þörungum
og öðrum vatnagróðri,"
segir Árni.
En tilefni þess að slegið
var á þráðinn til Árna var
hið slæma vor og hvort það hafí
leikið fuglalífið illa.
„í fljótu bragði verð ég að segja
að þetta virðist ekki hafa haft
nein úrslitaáhrif á framgang
varpsins. Ég hef ekki beinlínis
fylgst með andavarpinu sjálfur,
en margir í sveitinni ganga í vörp-
in og fólkið segir mér að dálítið
hafí verið um að frosið hafí undir
kollunum eins og kallað er, en
mér skilst að það sé þegar jörð
frýs á meðan kollan er að verpa,
en þá liggur hún ekki á. Hún
leggst ekki á fyrr en hún er full-
orpin og eggin geta því skemmst
vegna þessa. En þó aðeins hafi
borið á þessu segir fólkið að
ástandið sé svipað og áður.“
Hafa svona kuldar þá ekki áhrif
á varp?
„Það eru einhver hret flest vor.
Eitt það kaldasta á öldinni var
1979 þegar það kom ekkert vor
að heitið gæti og varla nokkurt
sumar. Þetta líkist svolítið árinu
1979 núna, en þá var lífríkið samt
í góðu lagi, mikið mý, eðlilegt
varp o.s.frv.
Áðeins einu sinni man ég eftir
því að veður hafí farið illa með
varp. Það var um Jónsmessuleytið
1992. Þá kom hret, síðan annað
tveimur eða þremur dögum
seinna. Þessum hretum fylgdi
mikil úrkoma og á þessum tíma
voru margar endur langt komnar
í útungun. Það gengur hratt á
fítuforða og þar með þrek fugla
við álegu og kollurnar voru því
orðnar linar og þoldu illa veðrið.
Þetta olli því að geysimikið af
öndum afrækti hreiður sín.
Sumarið 1989 var einnig minn-
isstætt fyrir það að mikilvæg fæða
húsandar brást með þeim afleið-
ingum að við vissum aðeins um
tvo unga sem komust á legg.“
Er þá lífríkið ígóðum farvegi þrátt
fyrir kuldatíð, rétt eins
og 1979?
„Ekki er það nú al-
veg. Núna er að gerast
nokkuð sem á sér nokk-
um aðdraganda. Við
fundum fýrir því í fyrra
að litla toppflugan var á undan-
haldi. Þetta er tegund sem við
höfum miðað við 10. júní og skipt-
ir sköpum fýrir unga sem eru að
koma í heiminn á sama tíma, s.s.
rauðhöfðaunga. Þessi flugnastofn
virðist nú vera hruninn og það er
fyrirsjáanlegur mikill ungadauði.
Það er mikið bitmý núna og það
bjargar einhveiju, en þegar litlu
toppfluguna vantar þá vantar
mikinn fæðumassa.
► Árni Einarsson er fæddur
í Reykjavík 2. janúar 1954.
Hann varð stúdent við MR1973
og lauk BS námi í líffræði við
HI1976. Áratug seinna, árið
1986 lauk hann doktorsnámi í
vistfræði frá Háskólanum i
Aberdeen í Skotlandi. Árið
1985 hóf hann rannsóknarstörf
við Náttúrurannsóknarstöðina
við Mývatn og hefur starfað
þar síðan. Hann hefur verið
forstöðumaður stofunnar síð-
ustu árin. Eiginkona Árna er
Sigrún Jónsson háskólanemi
og húsmóðir og fjögur börn
þeirra eru Sigríður Ásta 23
ára, Steingrímur tvítugur, Ein-
ar Baldvin 12 ára og Emil 6
ára.
Það er sama hvort um er að
ræða unga sem eru að vaxa eða
kollur sem eru að framleiða egg,
það þarf prótein sem fæst ekki
nema úr kjötmeti og það fá fugl-
arnir úr flugunni. En hvers vegna
stofn litlu toppflugunnar hrynur
vitum við ekki nákvæmlega. Það
getur tengst veðri en það er ekki
einhlít skýring, sbr. að hrunið var
byijað í góðri tíð í fyrra.“
Misferst ekki varp vegna flóða
sem tengjast veðursveiflum á vor-
in og, ef það gerist, hvaða mögu-
leika hafa fuglar á að verpa aftur?
„Að varp misfarist á þann hátt
þekki ég ekki á Mývatnssvæðinu,
en slíkt gerist oft, t.d. í Svarfað-
ardal þar sem við teljum fugla og
rannsökum flugnastofna. Flestar
endur og flestir fuglar aðrir geta
orpið aftur, en tímasetningin
skiptir sköpum. Fuglar eins og
t.d. álftir og gæsir geta lent í
vondum málum. Þeir fuglar þurfa
allt sumarið til að koma ungum
sínum upp og ef varp þeirra dregst
eitthvað að ráði er
málið einfaldlega að
ungarnir verða ekki
fleygir þegar yfírgefa
þarf landið.
Tímasetningin ræð-
ur sem sagt. Fuglar eru
fítulitlir á vorin, staðfuglar eftir
veturinn og farfuglar eftir strangt
farflug. Þeir treysta á ákveðna
fæðuuppsprettu til að braggast
og framleiða egg á sama hátt og
ungamir þurfa vissa fæðu til að
lifa af. Oftast miðast þetta við
einhver skordýr sem fylgja
óskráðum dagatölum náttúrunn-
ar. Ef fuglar missa af þessu er
eins og þeir skynji að tíminn sé
genginn þeim úr greipum.“
Vítaðtil að
veður hafi
einu sinni
spillt varpi