Morgunblaðið - 04.07.1997, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 4. JÚLÍ 1997 23
ERLEIMT
Fyrstu fjárlögum breska Verkamannaflokksins í átján ár vel tekið
Hrósað fyrir
kænsku
og raunsæi
Fyrstu íjárlaga ríkisstjórnar breska Verkamanna-
flokksins var beðið með eftirvæntingu og að því
er fram kemur í grein Sveins Sigurðssonar er
óhætt að segja, að þau hafí komið á óvart. Þvert
á það, sem búist var við, voru skattar á fyrirtæki
lækkaðir en ekki hækkaðir.
Reuter
GORDON Brown við morg-unverðarborðið í íbúð sinni í Down-
ing-stræti í fyrradag. Með honum eru helstu samstarfsmenn
hans í fjármálaráðuneytinu.
Öflug-
dagblöð
-lítil
spilling
Stokkhólmi. Reuter.
SPILLING er minnst í þeim
löndum þar sem dagblaðalest-
ur er mikill. Er það niðurstaða
rannsóknar, sem stofnunin
TI (Transparency Internat-
ional) hefur gert en hún fylg-
ist með þessum málum um
allan heim.
Nýja Sjáland, Norðurlönd
og Kanada eru þau lönd, sem
lausust eru við spillingu, og
þar er dagblaðalestur og upp-
Íag dagblaðanna hvað mest
eða á milli 30 og 60 á hverja
100 íbúa. Neðarlega á listan-
um eru Kólombía, Filippseyj-
ar, Indónesía og Indland en
þar eru aðeins gefin út tvö
til sex eintök á hveija 100
íbúa.
„Spillingin þrífst í upplýs-
inga- og fréttaleysinu," sagði
Peter Eigen, forstöðumaður
TI en stofnunin hefur aðsetur
í Berlín. „Mútur og fjárkúgun
blómstra þar sem fjölmiðlarn-
ir bregðast eða fá ekki að
gæta hagsmuna almenings
með fréttaflutningi.“
Árleg skýrsla TI um þessi
efni er byggð mikið á viðtölum
við fólk í atvinnulífinu og er
einkunnagjöfin frá 10 og nið-
ur úr. Samkvæmt henni var
spillingin á síðasta ári minnst
í Nýja Sjálandi, sem fékk ein-
kunnina 9,43; síðan kom Dan-
mörk með 9,33 og Svíþjóð
með 9,08. Á botninum voru
Kenía með 2,21; Pakistan
með 1,0 og Nígería með 0,69.
Lestrarhestar
í Hong Kong
Bandaríkin, þar sem prent-
uð eru 24 dagblaðseintök fyr-
ir hveija 100 íbúa, eru í 15.
sæti en Japan var hins vegar
aðeins í því 17. þótt eintaka-
fjöldinn sé 58 á hveija 100
íbúa. Af þróunarlöndunum
stóðu Hong Kong og Singap-
ore sig best og þar er blaða-
lestur mjög mikill, raunar sá
mesti, sem um getur í Hong
Kong eða 82 eintök á 100
íbúa. í Vestur-Evrópu er spill-
ing mest á Ítalíu, Spáni og
Grikklandi og þar er blaða-
lestur lítill. 11 eintök á 100
íbúa á Ítalíu og Spáni og 14
í Grikklandi.
Eigen sagði, að brátt yrði
önnur skýrsla birt og þá farið
eftir því hve oft fulltrúar at-
vinnulífsins í ýmsum löndum
nota mútur til að greiða fyrir
samningum og þá yfirleitt við
fyrirtæki utan landsteinanna.
Er hætt við, að þá líti myndin
dálítið öðru vísi út og Eigen
sagði, að til dæmis væri vit-
að, að Svíar og Þjóðveijar
væru duglegir á þessu sviði.
BRESKU blöðin hrósuðu Gordon
Brown, fjármálaráðherra Bretlands,
á hvert reipi í gær fyrir fyrstu fjár-
lög Verkamannaflokksins í 18 ár.
Stjórnarandstaða íhaldsflokksins
gagnrýndi þau hins vegar harðlega
og einkum fyrir það, að afnuminn
hefur verið skattafrádráttur af arð-
greiðslum til stofnanafjárfesta eins
og lífeyrissjóða. Fyrstu viðbrögð
markaðarins voru, að gengi hluta-
bréfa lækkaði og var ástæðan sú,
að ýmsir töldu, að fjárlögin væru
ekki nógu aðhaldssöm. Hætta væri
á, að það myndi síðar leiða til vaxta-
hækkunar til að draga úr eftirspurn.
Síðar varð methækkun á genginu
þegar ljóst þótti, að fjárlögin boðuðu
ekkert slæmt fyrir atvinnulífið þrátt
fyrir sérstakan skatt, sem einka-
væddum stórfyrirtækjum verður
gert að greiða í eitt sinn.
Þegar Brown kynnti fjárlögin
sagði hann, að miðað væri við, að
þau tryggðu langtímastöðugleika og
væru fyrsta skrefið í þá átt að endur-
bæta velferðarkerfið. Framlög til
skóla og sjúkrahúsa verða aukin um
rúmlega 409 milljarða ísl. kr. og er
mestur hluti þess fjár sóttur í sér-
stakan neyðarsjóð en til hans var
stofnað á sínum tíma með styijaldir
og aðrar hamfarir í huga.
Einn af hornsteinum fjárlaganna
er sérstakur skattur, sem lagður
verður á einkavædd stórfyrirtæki í
eitt skipti fyrir öll. Á hann að skila
ríkissjóði allt að 600 milljörðum
króna og verður notaður til að fjár-
magna atvinnuátak fyrir ungt fólk
og þá, sem hafa verið atvinnulausir
lengi.
Málshöfðun ólíkleg
Þessi eingreiðsla mun koma
þyngst niður á einkavæddum raf-
orku- og vatnsveitufyrirtækjum en
þau voru mikið í sviðsljósinu eftir
að þau höfðu verið einkavædd vegna
gífurlegra launagreiðslna til for-
stjóranna. Breska símfélagið, British
Telecom, og Breska flugvallastofn-
unin, British Airports Authority,
börðust mjög gegn eingreiðsiunni
en verða að bera sinn hluta af henni
og svo er einnig um Bresku járn-
brautirnar, Railtrack, en þær voru
eitt af síðustu fyrirtækjunum, sem
einkavædd voru fyrir síðustu kosn-
ingar.
Talsmenn raforkufyrirtækjanna,
sem fá mesta skellinn, mótmæltu
skattlagningunni harðlega í fyrra-
kvöld og vöruðu við, að til uppsagna
gæti komið en flest bendir til, að
ekkert verði af lögsókn eins og sum-
ir höfðu hótað, til dæmis Sir Iain
Vallance, forstjóri British Telecom.
Hann sagði, að þeir 58 milljarðar,
sem fyrirtækið þyrfti hugsanlega að
greiða, væru „töluvert lægri“ upp-
hæð en búist hefði verið við.
Lífeyrissjóðir í sviðsljósinu
Umdeildasta atriðið í íjárlögunum
er, að afnuminn hefur verið 20%
skattfrádráttur af arðgreiðslum til
stofnanafjárfesta eins og lífeyris-
sjóða. Er áætlað, að tekjur ríkisins
aukist um 585 milljarða kr. af þess-
um sökum en fyrir atvinnufyrirtæki
almennt er afleiðingin sú, að þau
verða að hækka framlög í lífeyris-
sjóði starfsmanna sinna eða þá, að
greiðslur úr þeim verði lækkaðar.
Peter Murray, formaður í lands-
samtökum breskra lífeyrissjóða,
sagði um þessa breytingu, að hún
væri mesta árás á lífeyrissjóðina
eftir stríð og spáði því, að sjóðirnir
myndu snúa sér frá hlutabréfum og
fjárfesta þess í stað í verðbréfum
með fasta vexti, til dæmis ríkis-
skuldabréfum.
William Hague, leiðtogi íhalds-
flokksins, sakaði Verkamannaflokk-
inn um að ráðast gegn öldruðu fólki,
hlutabréfaeigendum og lágtekju-
fólki. Sagði hann, að skatturinn, ein-
greiðslan á einkavæddu fyrirtækin,
og afnám skattfrádráttarins hjá líf-
eyrissjóðunum myndi bitna á vinn-
andi fólki um ókomin ár.
Brown vísar þessu á bug og held-
ur því fram, að lífeyrissjóðirnir hafi
gott borð fyrir báru eftir mikinn
uppgang á verðbréfamarkaðnum í
mörg ár. Sagði hann, að fjárlögin
sýndu, að hann væri tilbúinn til að
grípa til ákveðinna aðgerða til að
kæla efnahagslífið. Fjármálasér-
fræðingar búast þó almennt við, að
Englandsbanki hækki vexti í næstu
viku um 0,25 prósentustig. Þeir eru
nú 6,50% og hafa verið hækkaðir
tvisvar síðan Verkamannafiokkurinn
kom til valda.
Skattar á fyrirtæki lækkaðir
Búist hafði verið við, að skattar
á fyrirtæki myndu hækka með fjár-
lögum Verkamannaflokksins en þess
í stað voru þeir lækkaðir. Megin-
skattþrepið var lækkað úr 33% í 31%
en lægra þrepið, sem gildir um fyrir-
tæki, sem hafa minna en 11,7 millj-
ónir ísl. kr. í hagnað, fer úr 23% í
21%. Sagði Brown, að lækkunin
myndi snerta hálfa milljón fyrir-
tækja og er afturvirk frá apríl sl.
Fyrirtækjaskattar eru nú lægri í
Bretlandi en í helstu samkeppnislönd-
unum, Þýskalandi, Frakklandi,
Bandaríkjunum og Japan.
Brown sagði, að tilgangurinn með
lækkuninni væri að örva langtímafj-
árfestingu enda hefðu bresk fyrirtæki
oft fjárfest of lítið og of seint.
Frammámenn í atvinnulífinu eru þó
ekki á einu máli um hvort þessi lækk-
un muni ýta undir auknar fjárfesting-
ar. Fjárlögin eru líklega mesta fagn-
aðarefnið fyrir litlu og meðalstóru
fyrirtækin. Auk fyrrnefndrar skatta-
lækkunar hefur skattfrádráttur
vegna nýrrar fjárfestingar verið tvö-
faldaður fyrsta árið eftir að til henn-
ar er stofnað. Brown telur, að þetta
muni kosta ríkið um 30 milljarða ísl.
kr.
Ýmsir frammámenn í atvinnulíf-
inu telja, að þetta muni hafa góð
áhrif á fjármagnsflæði í fyrirtækjun-
um og muni koma sér best fyrir
byggingariðnaðinn, sem hefur átt
heldur á brattann að sækja. Einn
tók svo til orða, að hann byggist
ekki við neinum fagnaðarlátum á
götum úti en þetta væri spor í rétta
átt og gæti jafnvel stundum riðið
baggamuninn fyrir fyrirtæki.
Nefna má einnig, að með fjárlög-
unum efnir Verkamannaflokkurinn
það kosningaloforð sitt að lækka
virðisaukaskatt á innlent eldsneyti
úr 8% í 5% og tekur lækkunin gildi
í september. Auk þess verður sér-
stakur skattur á gas afnuminn.
Samkvæmt fjárlögunum verða
lántökur ríkisins 13,25 milljarðar
sterlingspunda á þessu ári, voru
áætlaðar 19,25 milljarðar hjá for-
vera hans, Kenneth Clarke, og 5,5
milljarðar punda á næsta ári en
12,25 hjá Clarke. Hefur Brown sett
sér það markmið að uppræta fjár-
lagahallann á fimm árum.
Verkamannaflokkurinn og Gor-
don Brown njóta þess, að tekjur rík-
isins undir stjórn Ihaldsflokksins
hafa aukist ár frá ári. Með skatta-
hækkunum verða rúmlega 643 millj-
arðar ísl. kr. teknir út úr efnahagslíf-
inu á þessu ári og um 550 á því
næsta og er það talið draga úr þörf
fyrir vaxtahækkanir en þó ekki
koma í veg fyrir þær.
Breska stjórnarandstaðan hefur
ráðist hart gegn fjárlögunum og
hafa íhaldsmenn skírt þau upp og
kalla þau „fjárlögin til minningar
um Robert Maxwell“. Eins og mörg-
um er kunnugt, vann hann sér það
til frægðar áður en hann lést við
heldur óljósar kringumstæður að
draga sér 46,8 milljarða kr. úr lífeyr-
issjóði fjölmiðlaveldis síns.
Sjónhverfingar eða kænska
Peter Lilley, talsmaður íhalds-
flokksins í fjármálum, sagði, að fjár-
lögin boðuðu erfiða tíma fyrir fyrir-
tækin í landinu og því erfíðari sem
lengra liði frá vegna aukinna lífeyr-
isútgjalda. Archie Kirkwood, tals-
maður frjálslyndra demókrata í
tryggingamálum, sakaði hins vegar
Brown um sjónhverfingar. Fjárlögin
væru svo flókin og þannig sett fram,
að almenningur gæti ekki gert sér
grein fyrir afleiðingunum.
Óháðir sérfræðingar segja, að
Brown hafi sýnt mikla pólitíska
kænsku með fjáriögunum. Vissulega
muni afnám skattfrádráttarins hafa
einhver áhrif á fyrirtæki, starfsmenn
og eftirlaunaþega en venjulegt fólk
muni þó ekki átta sig á hve mikil
þau eru.
„Það mun ekki liggja í augum
uppi, að fólk sé að greiða skatt. Það
mun ekki taka eftir honum og því
er ólíklegt, að hann hafi nokkur póli-
tísk áhrif,“ sagði Paul Johnson, að-
stoðarforstjóri stofnunar, sem fæst
við fjármálalegar rannsóknir.
Ekki eru heldur allir íhaldsmenn
óánægðir með fjárlög Gordon
Browns. Norman Lamont, fyrrver-
andi fjármálaráðherra í stjórnartíð
íhaldsflokksins, sagði, að þau væru
„mjög varkár".
Heita má, að öll bresku blöðin
hafi lokið lofsorði á Brown fyrir fjár-
lögin og samkvæmt skoðanakönnun
í The Evening Standard telur meiri-
hluti Breta, að hann hafí unnið gott
verk. Þrátt fyrir það töldu aðeins
8%, að hagur þeirra myndi vænkast
en 47% kváðust telja, að hann myndi
heldur versna.
Með báða fætur á jörðinni
Dagblaðið Times fjallar um fjár-
lögin í leiðara í gær undir fyrirsögn-
inni: Skynsamleg fjárlög, sem eiga
stuðning skilinn. Þar segir, að í Bret-
landi hafi áður verið tveir flokkar,
annar, sem vildi skattalækkun af
hugsjónaástæðum, og hinn, sem vildi
skattahækkun af hugsjónaástæðum.
Nú sæti við völd ríkisstjórn, sem
ekki væri í neinu slíku hafti og
breytti skattalögunum með tilliti til
þarfa efnahagslífsins. Gordon
Brown vildi gefa þá mynd af sér,
að hann væri harður í horn að taka
en fjárlögin sýndu, að hann væri
fyrst og fremst með báða fætur á
jörðinni.
tmaf*
ii/a HREYSTI
VERSLANIR
Laugavegi 51 - Skeifunni 19 - Fosshálsi 1
S. 551 -7717 - 568-1717 - 577-5858
Par sem þú færÖ allt í útixristar- ogr sóiarferöina