Morgunblaðið - 10.07.1997, Qupperneq 26

26 FIMMTUDAGUR 10. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Fyrsta greiningin á efnasamsetningu gijóts á Mars leiðir í ljós mikið magn kísils
Reuter
JEPPINN Ferðalangur á yfirborði Mars. Hjólför eftir hann sjást greinilega í forgrunni, en hægt er
að stýra afli hjóla jeppans og álykta út frá því um efnasamsetningu yfirborðsins sem ekið er á.
Efnagreinitæki jeppans sést framan á honum. Stóri steinninn sem sést í efst hægra megin er Jógi.
NASA sendi þessa mynd frá sér í fyrrakvöld.
TRIGANO
Verður Mars næsta
heimkynni manna?
RITHOFUNDURINN og geim-
spekúlantinn Arthur C. Clarke telur
að gögn frá geimfarinu Pathfinder
bendi til þess að líf hafi getað þrif-
ist á Mars og að búseta manna sé
ekki óhugsandi þar í framtíðinni.
Hann sagðist vera ánægður
með hvernig til hefði tekist með
leiðangurinn. „Ummerki um að
vatn hafi forðum verið á Mars
renna stoðum undir þá kenningu
að þar gæti hafa þrifist líf.“ Hann
bætti við að þó aðstæður á plánet-
unni virtust okkur ekki mjög
lífvænlegar nú, væri vel mögulegt
að annað ætti eftir að koma í ljós.
„Rannsóknir sem framkvæmd-
ar verða á næstu árum munu
færa okkur mun ítarlegri vitneskju
um Mars og hver veit nema þar
verði næstu heimkynni manna?“
Clarke hefur ritað fjölda skáld-
sagna um geimferðir, meðal ann-
ars um landnám manna á Mars.
Hann er sennilega þekktastur fyrir
bókina 2001: För um geiminn, sem
gefm var út árið 1968 og gerð var
eftir fræg kvikmynd. Hann lauk
nýlega við síðasta bindi sögunnar,
sem ber nafnið 3001: Síðasta förin.
EYJASLÓÐ 7 107 REYKJAVÍK Sími 511 2200
KL. 10 TIL 16
SUNNUDAG FRÁ
KL 13T1L17
TILBOP '
TJALPVAgNINN
UPPINVTT
■ELLIHYSI!
TILBOÐ
Svipartil
grjóts á jörðu
GREINING á efnasamsetningu
gijóts á Mars, sú fyrsta sem gerð
hefur verið, leiðir í ljós mikið magn
kísils, sem bendir til að grjótinu
svipi mjög til gijóts á jörðinni, að
því er segir í fréttatilkynningu frá
miðstöð Marsleiðangurs ómannaða
geimfarsins Ratvíss, eða Pathfind-
ers. Er leiðangrinum stjómað frá
Rannsóknarstofu bandarísku geim-
vísindastofnunarinnar, NASA, í
Pasadena í Kaliforníu.
Greiningin fór fram með efna-
greiningartæki, sem staðsett er á
fjarstýrðum jeppa, sem Ratvís bar
til Mars, og stýrt er frá jörð. Nýtir
tækið alfageislun, róteindageislun
og röntgengeislun til þess að greina
efnasamsetningu þess sýnis sem því
er beint að. Rudolph Rieder, við
Max Planck-efnafræðistofnunina í
Þýskalandi og þátttakandi í rann-
sókninni, greindi frá þessum niður-
stöðum af greiningu á hnullungi,
sem nefndur hefur verið Barnackle
Bill, og er skammt frá lendingar-
stað Ratvíss.
Gijót, sem komið hefur upp á
yfirborð jarðar í eldsumbrotum,
inniheldur mikið magn kísils á formi
kvars. Kísilinnihaldið setur því
Barnacle Bill í flokk með algengu
eldfjallagtjóti á jörðinni. Hap
McSween, við Háskólann í Ten-
nessee og þátttakandi í rannsókn-
inni, sagði að þessi tiltekni steinn
væri að þessu leyti ólíkur þeim
steinum, sem fundist hafa á jörð-
inni og talið er að borist hafí frá
Mars. Hann sagði ennfremur, að
kvarsið gerði að verkum að
Barnacle Bill væri líkari gijóti á
jörðinni en gijóti á tunglinu, sem
ekki inniheldur neitt kvars.
Jeppanum Ferðalangi, eða Sojo-
urner, sem Ratvís flutti til Mars,
var á miðvikudag stýrt frá steinin-
um Barnacle Bill og að öðrum,
stærri steini, sem vísindamenn í
stjómstöðinni hafa gefíð nafnið
Jógi.
Búast þeir við að niðurstöður
efnainnihaldsgreiningar á Jóga leiði
í ljós að hann sé töluvert öðru vísi
en Barnacle Bill. „Af því sem við
fáum ráðið af ljósmyndum er þetta
allt öðru vísi steinn og líklega gerð-
ur úr töluvert frábrugðnum efn-
um,“ sagði Matthew Golombeck,
þátttakandi í rannsókninni.
Mikill áhugi er meðal almenn-
ings um allan heim á Marsleið-
angri Ratvíss. Auk fjölmiðlaum-
fjöllunar er megnið af upplýsingum
um leiðangurinn aðgengilegt á
þrem vefsíðum. Frá því Ratvís
lenti, síðdegis á föstudag, og fram
á þriðjudag voru alls skráðar um
220 milljónir heimsókna á síðurnar
þijár. Vefslóð síðu Rannsóknar-
stofu í þotukný, sem er sú deild
innan NASA sem stjórnar Mars-
leiðangrinum, og er í Pasadena,
er http://www.jpl.nasa.gov
Fyrrverandi sendiherra Indlands í Svíþjóð
„Rajiv Gandhi þáði
mútur frá Bofors“
B.M. OZA, sendiherra Indlands í
Svíþjóð á árunum 1984-88, heldur
því fram í viðtali við sænska dag-
blaðið Dagens Nyheter að Rajiv
Gandhi, fyrrverandi forsætisráð-
herra Indlands, hafí þegið mútur af
sænska fyrirtækinu Bofors.
„Rajiv Gandhi þáði mútur frá
Bofors. Peningarnir voru afhentir
fyrir milligöngu ítalska Ieppsins
Qualtrochi," sagði Oza, sem fór á
eftirlaun fyrir nokkrum árum og er
ekki lengur bundinn af þagnareiði.
Sem sendiherra gat Oza fylgst
með vopnasölumálinu og hann
kvaðst hafa vitað að stjórnvöld í
Stokkhólmi og Nýju Delhí hefðu
notað öll pólitísk sambönd sín til að
greiða fyrir viðskiptunum. Hann
hefði haft grunsemdir um að málið
snerist um „pólitíska peninga“ og
sá grunur hefði verið staðfestur þeg-
ar indverska lögreglan yfirheyrði
hann í mars síðastliðnum. Hann fékk
þá að lesa hluta af bankagögnum
sem indverska stjórnin fékk frá Sviss
í janúar.
Sænska stjórnin gagnrýnd
Sendiherrann fyrrverandi hefur
skrifað bók um Bofors-málið, „Bof-
ors - sannanir sendiherrans", sem
verður gefin út i Nýju Delhí bráð-
lega. Auk þess sem hann skýrir þar
frá meintri mútuþægni Gandhis fjall-
ar hann um þátt sænsku stjórnarinn-
ar í málinu og sú frásögn er líkleg
til að vekja mikla athygli í Svíþjóð,
að sögn Dagens Nyheter.
„Stjórn Ingvars Karlssons hafði
engan áhuga á að komast til botns
í mútumálinu,*1 segir Oza.
Hann lýsir einnig uppnáminu sem
varð í indverska sendiráðinu fyrstu
vikurnar eftir að mútumálið var af-
hjúpað í apríl 1987. „Ég vona að
bókin sýni mönnum hvernig ekki á
að standa að pólitískum samskiptum
og ríkiserindrekstri milli tveggja
landa,“ segir Oza.
Stóri vinningurimi
hættulegur
Helsinki. Reuter. ^
AÐ vinna stóra vinninginn í happ-
drættinu getur verið stórhættu-
legt fyrir andlega heilsu vinnings-
hafans. Kemur þetta fram í yfír-
lýsingu frá fmnskum samtökum
um geðheilbrigðismál.
„Þegar menn detta í lukkupott-
inn eins og sagt er verða þeir að
bregðast við eins og á hættu- eða
neyðarstund og endurmeta allt
sitt líf,“ sagði Pirkko Lahti, fram-
kvæmdastjóri samtakanna.
Tilefni yfirlýsingarinnar frá
samtökunum er, að fínnska ríkis-
happdrættið greiddi í síðustu viku
út hæsta vinning fyrr og síðar,
300 millj. ísl. kr., sem runnið hef-
ur til eins manns.
Samtökin hvetja til þess, að
sett verði takmörk við upphæð
vinninga af þessu tagi og benda
á, að vinningshafamir lendi oft í
hinum mestu hremmingum. Al-
gengt sé, að alls konar fólk og
samtök leggi þá í einelti með betli
svo ekki sé talað um ættingjana.