Morgunblaðið - 27.08.1997, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Biskupskjör
Enn athugasemd
KJORSTJORN bisk-
upskosningar hefur sett
af stað skriflega kosn-
ingu og hefur í engu
haft aðvörun mína, í
Mbl. þriðjudaginn 29.
júlí síðastliðinn, um að
tryggja þyrfti að at-
kvæðagreiðslan færi
fram með þeim hætti
að kosningin væri ekki
aðeins skrifleg heldur
einnig leynileg eins og
lögin mæla fyrir um.
í þessari grein minni
benti ég á að til að þessi
biskupskosning upp-
fyllti það ákvæði lag-
anna að vera leynileg
þyrfti sérhver kjósandi
að ganga fyrir til þess settan valds-
mann með kjörgögn sín sem hann
hefur fengið send. Þessi valdsmaður
sæi síðan til þess að kjósandinn
greiddi atkvæði sitt aðstoðarlaust, í
einrúmi og án þess að nokkur maður
sæi til.
Ekki verður séð að með öðrum
hætti sé tryggt að kjósendur greiði
atkvæði sín leynilega. Að fram fari
leynileg kosning eins og lögin bjóða.
Lýsinguna á því hvernig standa
þyrfti að atkvæðagreiðslunni sótti
ég í lagaákvæðin um utankjörfund-
aratkvæðagreiðslu við Alþingiskosn-
ingar. Mér eru ekki kunnar úr lögum
aðrar skýrgreiningar á því hvernig
leynileg kosning skuli fara fram við
þær aðstæður að kosið sé utan kjör-
fundar. Lögin um biskupskosningu
gera ráð fyrir að sú kosning fari fram
utan kjörfundar.
Ekki er síður ástæða til að gera
strangar formkröfur við leynilegar
kosningar í fámennum kjósendahópi
en Qölmennum.
í grein minni lýsti ég því að það
væri kjarni leynilegrar kosningar að
sérhver kjósandi væri skyldur til að
dylja hvernig hann greiddi atkvæði
og það væri réttur hans
að tryggt væri að allir
aðrir kjósendur greiddu
atkvæði sín undir sömu
skijyrðum.
í fjölmiðlafréttinni
þar sem sagt var frá
þeirri ákvörðun kjör-
stjórnarinnar að iáta
biskupskosninguna nú
fara fram með sama
hætti og áður var á
engan hátt gerð grein
fyrir því hver þau skil-
yrði við atkvæða-
greiðsluna væru sem
gerðu það að hægt væri
að telja hana ekki að-
eins skriflega heldur
einnig leynilega eins og
lagt er fyrir í 3. gr. biskupskosninga-
laganna.
Ekki kom fram í fréttinni að kjör-
stjórnin hefði leitað álits annarra um
Mér eru ekki kunnar úr
lögum aðrar skýrgrein-
ingar á því, segir Leifur
Sveinsson, hvernig
leynileg kosning skuli
fara fram við þær að-
stæður að kosið sé utan
kjörfundar.
hvernig haga bæri kosningunni.
Verður því að ætla að svo hafi ekki
verið. Er það miður.
Svo ber til að sami maður var kjör-
stjórnarformaður í síðustu biskups-
kosningu og tvennum síðustu vígslu-
biskupskosningum. Það er ráðuneyt-
isstjórinn í dóms- og kirkjumálaráðu-
neytinu. Ekki veit ég deili á öðrum
Leifur
Sveinsson
kjörstjórnarmönnum nú eða í fyrri
kosningum.
Kjörstjórnin átti því óhægt um að
komast að þeirri niðurstöðu að breyta
þyrfti til um kosningahætti frá þeim
sem áður voru viðhafðir. Með því
hefði hún verið að taka undir að fyrri
kosningar hefðu ekki verið lögmætar.
Þess var varla að vænta að niður-
staðan kjörstjómarinnar yrði önnur.
Hún var að dæma um eigin gerðir.
í stjórnsýslunni þykir það ekki heppi-
leg málsmeðferð.
Það ættu þó að vera hæg heima-
tökin hjá kjörstjórninni að fá um það
álitsgerð hjá sérfræðingum dóms-
málaráðuneytisins hvað þurfi til að
kosning teljist leynileg að lögum.
Væri og mjög þarflegt að slíku yrði
slegið föstu.
Ráð væri það og líka að umboðs-
maður Alþingis léti í sér heyra um
það hvernig standa þurfí að kosningu
svo leynileg geti talist að lögum.
Nú getur meira en vel verið að
þessar áhyggjur mínar séu ástæðu-
lausar.
í biskupskosningalögunum er lagt
fyrir kjörstjómina að senda, auk
nauðsynlegra kjörgagna, leiðbeining-
ar um það hvemig kosning fari fram.
Ef til vill eru í þessum leiðbeining-
um þau fyrirmæli og svo strangar
formreglur að tiyggt sé og vottfest
að kjósandinn „aðstoðarlaust, í ein-
rúmi og án þess að nokkur maður
sjái til, riti atkvæði sitt á kjörseðil-
inn“, og þar með sé uppfyllt þau laga-
fyrirmæli að kosningin sé leynileg.
Nauðsynlegt er því að kjörstjórnin
komi þessum leiðbeiningum á fram-
færi við fjölmiðla svo allur almenn-
ingur, sem fylgist af áhuga með
þessum kosningum, geti gengið úr
skugga um hvort biskupskosningin
hafi farið fram á tilskilinn hátt sam-
kvæmt lögunum.
Ekki má auka á hinn mikla vanda
hins nýja biskups með því að hann
þurfi að velkjast í vafa um hvort
hann hafi verið löglega kosinn til
hins veraldlega hluta þess há^a emb-
ættis að vera biskupinn yfir íslandi.
Höfundur er lögfræðingur og var
sóknarnefndarformaður
Dómkirkjunnar 1971-1975.
Feitarmengun á fjörum
HINN 27. maí sl.
sendi ég grein í Morg-
unblaðið undir þessari
fyrirsögn, bara til að
sýna og sanna að þetta
er hreint íslenskt nátt-
úrufyrirbæri. Nú hef ég
frétt að margir sem
þykjast þó vera um-
hverfisfræðingar skilja
ekki þetta einfalda
dæmi mitt.
Síðan hefur það skeð
(Morgunblaðið 5. júní)
að erlendir vísindamenn
hafa komið hingað og
fundið á kafbáti tvö
hitasvæði austur af
Grímsey, þar af var
annað talið breitt og kraftmikið.
Þetta er bara staðfesting á því sem
við höfum þekkt árum saman. En
við getum ekki af lýsingunni á hitad-
alnum fundið út hvemig torfa af loðnu
eða rækju lendir í svo miklum sjávar-
hita að hún drepst og bráðnar. Afleið-
ingamar höfum við þekkt í nokkur
ár, þ.e. feitarflekki á sjónum ef logn
er, þannig að hún hefur næði til að
safnast fyrir. Það sem hamlar mjög
vitneskju á þessu sviði - mengun á
flörum - er hve fáir fara nú á fjörur
til leita að sprekum eða rotuðum físki.
Það er engin fátækt í landinu til að
reka menn af stað. Svo em hér lang-
ar fjörur sem aldrei em gengnar, t.d.
frá Grenivík austur að Skjálfanda og
frá Grindavík austur að Selvogi eða
Þorlákshöfn.
Hingað til hafa menn verið fljótir
að álykta ef olíumengun kemur á
fjörur að eitthvert skip hafi sett út
olíu. Þetta er algjör vitleysa enda
sagt í hugsunarleysi. Þegar skip
setur út olíu er það á úthafi og rák-
in svo lítii og mjó að það getur ekki
mengað neina fjöru. Kunnasta sönn-
unin um þetta er feitarmengunin á
Miðnesi árið 1651, löngu áður en
vél var fundin í skip.
Það sem vitað er um
feitarmengun á fjörum
hér á landi í tímans rás
er: Á Miðnesi 1651,
annálar, á Ströndum
1991, við Svalbarðseyri
sumarið 1996 og hér á
Álftanesi í janúar 1997.
Því er við að bæta að
óskað er eftir að þeir
sem verða varir við olíu-
mengun á fjörum láti
yfirvöld og fréttaritara
í sínu héraði vita.
Hvalir
Áður fyrr höfðu hval-
ir hreinan sjó að synda
í en síðan vélskipin komu til sögunn-
ar hefur olíumengun verið um allan
sjó. Þar við bætist sá mikli fjöldi
verksmiðja um allan heim sem dæla
olíum og sýrum út í sjó. Þar við
Fundist hafa tvö hita-
svæði í sjó austur af
Grímsey. Asgeir O.
Einarsson skrif ar um
„hitadalinn“ og áhrif
hans á lífríki sjávar.
bætist nú olían frá eldfjöllum neðan-
sjávar hér við land og í Indónesíu.
Það má því segja að hafið sé að
verða hálfgerður drullupollur fyrir
hvali að lifa í. Þess vegna er meira
um hvali hér norður frá en t.d. við
Bretlandseyjar, þ.e. vegna hinna
mörgu verksmiðja og hinna miklu
skipaferða í Vestur- Evrópu.
Þegar logn er og olíuflekkir mynd-
ast kemur það fyrir að heil fjölskylda
af hvölum kemur upp í slíkum olíu-
flekki og fær olíubað yfir sig sem
er mjög óþægilegt fyrir augun og
önnur skynfæri þeirra. Hvalirnir leita
í hreinan sjó og synda hratt og langt
til að þvo olíuna af sér. Það gengur
illa í söltum sjó en ef þeir komast í
árósa áa sem renna út í hafíð, t.d.
Ölvesá eða Skjálfanda, er þeim að
mestu borgið með hreinsunina.
Ég nefndi í fyrri grein 8 dauða
hvaii sem fundust í sandfjöru rétt
innan við Þorlákshöfn. Ég reikna
með að þeir hafi lent í olíuflekki í
nánd við eldgjána sunnan Reykja-
ness og á eftir tekið strikið austur
með landi þar til þeir komu í betra
vatn þar sem Ölvesá blandast í haf-
ið. Þá fóru þeir inn í ósinn og fengu
þar enn betra vatn og góða hreins-
un. Hreinsun var jú mest í varið en
eftir hinn langa sundsprett sem var
eins og fælni hjá villihestum, hafa
þeir verið úrvinda af þreytu og leitað
eftir sléttri sandfjöru sem þeir fundu
auðveldlega. En hvers vegna liggja
þeir svo dauðir efst í fjörunni, hlið
við hlið eins og stjórnað af þjálfara.
Þeir koma í aðflæði, raða sér á fjör-
una og eru á því dýpi sem þeir geta
hvílst og andað en þegar þeir fá
vatn í öndunaropið færa þeir sig
ofar og loks efst í fjöruna. Þeir geta
ekki farið afturábak, geta ekki snú-
ið við af því að þeir liggja of þétt
saman. Smám saman gerir þungur
líkami þeirra dæld í sandinn sem
þeir komast ekki upp úr. Annars er
dauðalega þeirra svo skipulögð að
þar virðist engin örvæntingarfull til-
raun hafa verið gerð til að losa sig.
Sama hefur verið með hvalina 7 sem
fundust dauðir austan Langaness,
nema þeir hafa fengið sína mengun
af norðaustur svæðinu. Það er lífið
í sjónum og náttúran sem raðar
hvölum svona skipulega í dauðann.
Höfundur er dýralæknir
Ásgeir Ó.
Einarsson
Umhverfisráðuneytið
Viðtakandl:
Sendandi:
Dagsetning:
Málsnúmer:
Bréfalykill:
Minnisblað
Guðmundur Bjarnason
Magnús Jóhannesson
11. október 1996
96050081
10-03-4 Vestfirðir
Efni:
Tillögur Önundar Ásgeirssonar um snjóflóðavamir á Flateyri
Ég hef rætt málið í tvígang við Helga Hallgrímsson vegamálastjóra. Vegamálastjóri
upplýsti að Gísli Eiríksson umdæmisstjóri Vegagerðarinnar á Vestfjörðum hefði ekki fjallað
með neinum hætti um tillögur Önundar Ásgeirssonar um snjóflóðavamir á Flateyri og gæti
ekkert um þær sagt sem slflcar. Hann hefði að vísu fengið afrit af bréfum og skrifúm O.Á.
send til sfn í pósti. Hann hefði hinsvegar ekki verið í neinu sambandi við Ö.Á. vegna þessa.
Aðspurður um möguleika Vegagerðarinnar til að fjaUa um tillögur Ö.Á., sagði
vegamálastjóri að Vegagerðin hefði ekki neinn sérstakan áhuga á því, en ef eftir því yrði leitað
þá gæti Vcgagerðin væntanlega lagt mat á það hvort framkvæmd tillagna Ö.Á. sé tæknilega
möguleg og þá hver lfldegur kostnaður við hana yrði. Hinsvegar taldi vegamálastjóri af og frá
að stofnunin eða starfsmenn hennar gætu lagt nokkuð mat á virkni framkvæmdanna gagnvart
snjóflóðum.
Þar scm virkni vamarvirkjanna á Flateyri gagnvart snjóflóðum er meginforsenda
aðgerðanna sé ég ekki tilgang þess að leita eftir umsögn Vegagerarinnar á tillögum Ö.Á.
MINNISBLAÐ MJ til umhverfisráðherra.
Blekking-
arnar burt
ÉG SEM aðrir er orðinn þreyttur
á ábyrgðarlausu blaðri í umhverfis-
ráðuneytinu, sem þó birtíst aðallega
í sjónvarpi og fjölmiðlum. Ráðuneyt-
isstjórinn, Magnús Jó-
hannesson, sendir mér
kveðju í Mbl. 22.08.97
til svars greinar
minnar 20.08.97 um
snjóflóðavarnirnar á
Flateyri, sem nefndist
Böðlar Flateyrar, sem
hann telur „óvenjulega
ósmekklega nafngift",
en greinin fjallaði um
snjóflóðagarða ofan
Flateyrar, sem kostað-
ir eru af almannafé.
Þetta eru mestu um-
hverfísspjöll, sem unn-
in hafa verið hér á
landi nærri byggð, og
valda óbætanlegu tjóni
fyrir Flateyri og um-
hverfi hennar og mjög takmarkaða
vörn svo sem viðurkennt er af
Skipulagi ríkisins, sem lagt hefir
bann við byggingum og búsetu
Ráðuneytisstjóri hafði
enga möguleika, segir
• • A
Onundur Asgeirsson,
til að meta þetta sjálfur.
næstu 20 ár á stórum svæðum neð-
an „varnargarðanna", sem veija
áttu byggð á staðnum. Fátt getur
verið vitlausara. Flateyringar hafa
krafist opinberra uppkaupa á húsum
neðan garðanna. Nafngiftin á grein-
inni er því sönn - allt of sönn. Það
er eðlilegt að einhvetjum svíði undan
sannleikanum um meðferðina á
Flateyri, en staðreyndirnar tala sínu
máli. MJ á þannig ekki óuppgjörðar
sakir við mig, heldur það sem verst
er, - við sjálfan sig.
Snjóflóða-
farvegir
Snjóflóð á hreyfingu renna eins
og vatn og leita jafnan lægsta
punktar. Þessvegna eru snjóflóða-
brautir eða niðurgrafnir „kanalar"
einfaldasta og auðveldasta lausnin
á slíkum vanda. Á Flateyri var ein-
falt að gera slíkar snjóflóðabrautir
strax neðan beggja snjóflóðagilj-
anna, og beina hættunni burt. Þess-
ar brautir hefðu verið langt frá
byggð og veitt fullkomið öryggi fyr-
ir núverandi byggð þar og fyrir fólk-
ið, sem þar býr. Þetta er það, sem
ekki fékkst gert. MJ hefir ekki sýnt
mér né öðrum fram á að slík athug-
un hafi farið fram, þótt annað standi
í grein hans. Þetta er kallaður laum-
upúkaháttur. Ég sneri mér beint til
NGI í Osló í fyrrahaust með fyrir-
spurn um, (1) hvort ekki hefði farið
fram athugun á að gera slíkar
brautir og (2) hver bæri ábyrgð á
röngum tillögum þeirra á Flateyri.
Þessu hefir NGI ekki
svarað. Enginn hefir
heldur svarað þessu af
skynsemi hér, heldur
er alls staðar sagt það
sama: „Við gerum það
sem verkfræðingarnir
leggja til.“ Slíkur
átrúnaður nefnist
hræsni. Verkfræðingar
eru ekki óbrigðulir,
frekar en við hin.
Virkni
varnargarðanna
Tillögur mínar um
sjálfstæða athugun á
gerð snjóflóðabrauta
fengu ekki stuðning
umhverfísráðuneyti-
sins. Þess vegna lagði ég til við fjár-
málaráðherra, að Vegagerð ríkisins
yrði falið að framkvæma slíka at-
hugun, enda fullnægjandi verk-
kunnátta þar fyrir, og því ódýrasti
og aðgengilegasti kosturinn. Vega-
gerðin var tilbúin að taka að sér
verkefnið, en var stöðvuð af MJ, svo
sem fram kemur á meðfylgjandi
minnisblaði hans til umhverfisráð-
herra dags. 11.10.1996, en þar seg-
ir að þar sem Vegagerðin gæti ekki
lagt mat á „virkni framkvæmd-
anna“ sér MJ „ekki tilgang þess að
leita eftir umsögn Vegagerðarinn-
ar“ á gerð snjóflóðabrauta. Það er
þannig MJ, sem tekur hina endan-
legu ákvörðun og ábyrgð á tillög-
unni til ráðherrans, þótt leynt hafi
átt að fara.
En hveijir voru það, sem dæmdu
endanlega um „virkni varnargarð-
anna“? Vaiið stóð milli rangt stað-
settra, 20m hárra „varnargarða"
byggða að mestu úr gagnslítilli
Eyrarhjallamöl utan í brattri fjalls-
hlíð eða niðurgrafna snjóflóðafar-
vegi grafna út úr hryggjunum sjálf-
um neðan giljanna. VST eða Snjó-
flóðavarnir Veðurstofunnar höfðu
enga möguleika á að dæma um
virknina, frekar en verkfræðingar
Vegagerðarinnar. NGI neitar að
svara. Skipulag ríkisins hefir talið
varnargarðana hættulega. Eini
maðurinn, sem gefið hefír sig fram
til að meta þetta, er sjálfur ráðu-
neytisstjóri umhverfisráðuneytins
MJ. Þetta er því aðeins enn eitt
dæmi um valdníðslu í, ráðuneytinu,
því að ég fuliyrði að MJ hafði enga
möguleika á að meta þetta sjálfur.
Hann virðist ánægður með afrekið.
Þótt grein hans sé vel skrifuð, er
hún efnislega röng. Afleiðingarnar
sjást vestur á Flateyri. Burt með
blekkingarnar.
Höfundur er fyrrv. forstjóri OLIS
Önundur
Ásgeirsson