Morgunblaðið - 11.02.1998, Page 33

GiQAjaMuaaoie
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
jiÁÚH83ri .it n’JOAQ’JMiVtUW SB
MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 1998 33
Sjúkdómar og sóðaskapur?
SOGULEGUR at-
burður átti sér stað hér
á landi 2. febrúar síðast-
liðinn. Pá var undirrit-
aður samningur milli ís-
lenskrar erfðagreining-
ar og eins stærsta fram-
leiðanda lyfja í heimin-
um. Samningurinn felur
í sér að hinn erlendi að-
ili kaupi rannsóknar-
þjónustu af Islenskri
erfðagreiningu fyrir um
15 milljarða króna á
næstu 5 árum. í kjölfar-
ið fylgir stækkun hús-
næðis, aukinn tækja-
kostm- og síðast en ekki
síst ráðning fjölda
menntaðra starfsmanna til viðbótar
þannig að heildar starfsmannafjöld-
inn mun verða um 400 talsins. At-
hygli vekur að drjúgur hluti þessara
starfsmanna er ungt, vel menntað
fólk frá íslandi. Verðmæti þessa
fela í sér álíka mikið og ein meðal-
vertíð á loðnu eða myndarleg
stækkun álvers. Það er athyglisvert
að stækkun þessa eina fyrirtækis
mælist svo um munar í efnahags-
stærðum íslenska samfélagsins. Al-
menningur mun þannig njóta góðs
af með bættum störfum, lækkandi
vöxtum og þannig má áfram telja.
Þetta er einn merkileg-
asti atburður sem orðið
hefur í langan tíma í ís-
lensku mennta- og at-
vinnulífi.
Þessi tímamót leiða
huga minn að annarri
frétt. Nýlega átti ég
þess kost að sitja fundi
með þingmönnum ESB
um aðgerðir vegna um-
hverfismála. Þar kemur
í ljós að Islendingar
eiga heimsmet hvað
varðar nýtingu á vist-
vænum orkugjöfum.
Meðaltal innan ESB
ríkja er 5% af notaðri
orku sem vistvænn
orkugjafi meðan að sama hlutfall á
íslandi eru um 67%. Þarna munar
óneitanlega miklu.
Verum stolt fremur en neikvæð
Þær tvær stórfréttir, sem hér eru
gerðar að umtalsefni, leiða huga
minn að þeirri umræðu sem fram
hefur farið í sölum Aiþingis og
gjarnan birtar í fjölmiðlum. Á ég
þar við umræðu stjómarandstæð-
inga sem hafa farið fram í miklum
bölmóði og gauragangi varðandi
umhverfismál og heilbrigðismál.
Miðað við hávaðann og látæði allt
mætti ætla að bæði væri heilbrigð-
iskerfið á íslandi hrunið og íslend-
ingar væru að auki mestu umhverf-
issóðar veraldar. Þetta hlýtur að
vera mikið umhugsunarefni. Aldrei
skal lítið gert úr mikilvægi þess að
stjórnarandstaða haldi uppi gagn-
rýni og aðhaldi til stjórnarflokka
hverjir sem þeir eru. En lýðræðið
gerir þá kröfu til stjórnarandstöðu
að hún haldi uppi málefnalegum
flutningi og tefli fram rökum og þó
ekki væri nema staðreyndum.
Sannarlega hefur sú ekki verið
raunin. Þær tvær fréttir, sem hér
eru gerðar að umtalsefni, gera í
raun málflutning nokkurra stjóm-
arandstæðinga dauðan og ómerkan.
Besta heilbrigðiskerfí í Evrópu
Framkvæmdastjóri hins erlenda
lyfjarisa skýrði frá því við undirritun
samningsins af hverju Island hefði
orðið fyrir valinu. Lágu þar ýmsar
ástæður til. Nefndi hann meðal ann-
ars hversu vel hefði tekist að halda
utanum upplýsingar um fjölskyldur
og einstaklinga, smæð samfélagsins,
einangrun þjóðarinnar í gegnum tíð-
ina, vel menntaðir læknar og hjúkr-
unarlið og það sem mestu máli skipt-
ir besta heilbrigðiskerfí í Evrópu.
Nú hlýtur það að vera svo að
framkvæmdastjóri lyfjafyrirtækis
Svipuð hefur umræðan
verið um umhverfísmál,
segir Hjálmar
Árnason, þrátt fyrir þá
staðreynd að engin
þjóð í veröldinni er jafn
vistvæn hvað snertir
nýtingu orkugjafa.
sé hnútum nokkuð kunnugur um
heilbrigðiskerfí hinna ýmsu þjóða
og er því full ástæða til að taka
mark á dómi hans um íslenska heil-
brigðiskerfíð. Vissulega má margt
betur fara og ýmis atriði þarf að
lagfæra í rekstri ríkisbúskaparins.
Eg er sannfærður um að sérhver
heiðarlegur stjórnmálamaður legg-
ur sig fram um að gera slíkt. Niður-
staðan verður hins vegar alltaf sú
að þjóðarkakan þarf að skiptast á
milli einstakra greina, menntamála,
heilbrigðismála, samgöngumála og
þannig má áfram telja. Stærsti bit-
inn í þeirri köku eru heilbrigðis- og
tryggingamál og kalla á stöðugt
aukin verkefni. Kjarni málsins er
hins vegar sá að heilbrigðiskerfið
Hjálmar
Árnason
okkar er í það heila tekið mjög gott
og þjónar vel landsmönnum. Fram-
farir eru stöðugar og fjárveitingar
til þess ávallt vaxandi. Þess vegna
er það ábyrgðarleysi að einblína
eingöngu á galla þess. Slíkur mál-
flutningur gerir menn ótrúverðuga.
Það sem verra er, hluti þjóðarinnar
kann að trúa hrópunum og úr bjart-
sýni er dregið, þjóðin verður svart-
sýn og niðurlút í stað þess að horfa
kjarkmikil og bjartsýn til framtíðar.
Heimsmethafar
í umhverfismálum
Svipuð hefur umræðan verið um
umhverfismál þrátt fyi-ir þá stað-
reynd að engin þjóð í veröldinni er
jafn vistvæn hvað snertir nýtingu
orkugjafa. Þessu er mikilvægt að
halda vel til haga þegar stjórnmála-
menn ræða umhverfismál. Það ligg-
ur ljóst fyrir að himinn og haf
greinir á milli efnislegrar umræðu
margra stjórnarandstæðinga í um-
hverfismálum og þeirrar tölulegu
staðreyndar að við eigum heimsmet
í nýtingu vistvænna orkugjafa.
Niðurstaða mín er sú að þær fjöl-
mörgu sýndarræður um heilbrigðis-
og umhverfismál, sem fluttar hafa
verið á síðustu misserum, hafa verið
dæmdar dauðar og ómerkar í Ijósi
einfaldra staðreynda. Það er skylda
stjórnmálamanna að haga málflutn-
ingi sínum eftir staðreyndum. Hinir
dæma sig sjálfkrafa úr leik.
Höfundur er alþingismaður.
Til hamingju,
Þingeyingar
UM ARAMOTIN tók
til starfa Félagsþjón-
usta Þingeyinga, en
sameiginlega þjónar
hún fjórtán sveitarfé-
lögum í Þingeyjarsýsl-
um báðum. Eg vil óska
öllum Þingeyingum til
hamingju með þessa
nýju þjónustu, en áður
hafði form félagsþjón-
ustunnai’ verið á mjög
misjöfnu stigi í þessum
sveitarfélögum.
Fyrir rúmu ári skrif-
aði ég grein í Morgun-
blaðið þar sem ég rakti
þróun félagsþjónustu á
þessu svæði árin tvö á
undan. Þar kom ég að sameiningu
barnaverndarnefnda í tvær, hvor í
sinni sýslunni, og uppbyggingu fé-
lagsþjónustunnar á Húsavík. Þar
rakti ég einnig þá erfiðleika sem
starfsmenn Félagsmálastofnunar
Húsavíkur stóðu frammi fyrir þeg-
ar þeir voru að vinna barnavernd-
armál í sveitunum í kring, en þar
skorti faglega þekkingu til að
styðjast við og leita þurfti til sveit-
arstjórnarmanna í þess stað. Til
okkar kom fólk úr sveitunum hér í
kring til þess að fá þjónustu, en
hún varð að vera háð því hvort
greitt yrði fyrir þjónustuna úr
sveitarsjóði eða ekki. Það var
erfitt að horfa upp á það að allir
Þingeyingar nytu ekki sama réttar
og því var það markmið mitt með
greinarkorninu þá að hvetja sveit-
arstjórnarmenn í Þingeyjarsýslum
og annars staðar til þess að taka
upp viðræður um sameiginlega fé-
lagsþjónustu til handa íbúum
þeirra sveitarfélaga sem enn væru
án hennar.
I janúar árið 1997 voru Héraðs-
nefndir N- og S-Þing. sameinaðar
úr tveimur í eina, Héraðsnefnd
Þingeyinga, og til hennar var ráðinn
framkvæmdastjóri, Sigurður R.
Ragnarsson. Sigurður hefur unnið
ötullega allt síðastliðið ár ásamt
sveitarstjórnarmönnum í Þingeyj-
arsýslum og í samráði við starfs-
menn Félagsmálastofnunar Húsa-
víkur að því að sameina félagsþjón-
ustuna fyrir allt svæðið. Þetta hefur
nú tekist með því að byggja á
reynslu Húsavíkurkaupstaðar í
uppbyggingu á félagsþjónustunni
Soffía
Gísladóttir
ur tekist
því ekki
þar, enda eru sömu
starfsmenn nú starf-
andi við Félagsþjón-
ustu Þingeyinga og
voru starfandi við Fé-
lagsmálastofnun Húsa-
víkur, sumir þó í auknu
starfshlutfalli.
Annað gerðist mark-
vert í janúar 1997, en
þá tók Húsavíkurkaup-
staður yfír rekstur
málefna fatlaðra í
Þingeyjarsýslum af
ríkinu. Félagsmála-
stofnun Húsavíkur, nú
Félagsþjónusta Þing-
eyinga, hefur sinnt því
starfi síðan og vel hef-
til. Þingeyjarsýslur eru
óþekktar starfsmönnum
Félagsþjónustu Þingeyinga þar
sem bæði barnavernd og málefnum
fatlaðra hefur verið sinnt þaðan um
tveggja ára tímabil. Starfsmenn
Starfsmenn hika ekki
við að bregða sér af bæ
til þess að halda fyrir-
lestur á Þórshöfn í 220
km fjarlægð, segir
Soffía Gísladóttir, en
aftur á móti kemur á
þá hik ef þeir eru beðn-
ir um að halda sama
fyrirlestur á Sauðár-
króki sem er þó álíka
langt í burtu og með
bundnu slitlagi alla leið.
hræddust því alls ekki aukin ferða-
lög með þessari sameiningu á þjón-
ustu því vissulega höfðu þeir fengið
að kynnast vetrarferðunum um
sléttur og hálsa á þessu rúmlega 18
þúsund ferkílómetra svæði. Veð-
urguðimir setja að vísu við og við
strik í reikninginn og hamla för, en
þá er reynt að fara næst á milli
lægða.
Til gamans má geta þess að
starfsmenn hika ekki við að bregða
sér af bæ til þess að halda fyrirlest-
ur á Þórshöfn í 220 km fjarlægð, en
aftur á móti kemur á þá hik ef þeir
eru beðnir um að halda sama fyrir-
lestur á Sauðárkróki sem er þó
álíka langt í burtu og með bundnu
slitlagi alla leið! Þetta hlýtur að
bera vott um hina miklu tryggð við
sína heimabyggð, ekki satt?
Nú er ætlunin að starfsmenn Fé-
lagsþjónustu Þingeyinga fari á fimm
útstöðvar einu sinni í mánuði allan
ársins hring á meðan veður og færð
leyfa, en þær eru Kópasker, Raufai’-
höíh, Þórshöfn, Reykjahlíð og Stóru-
tjamir. Þar gefst íbúum þessara
byggða og næstu nágrannabyggða
kostur á að hitta fagfólk hvort sem
það er í félagsþjónustu, bamavemd,
málefnum fatlaðra eða skólaþjón-
ustu, en Skólaþjónusta Eyþings rek-
ur útibú í húsnæði Félagsþjónustu
Þingeyinga. Einnig em allir Þingey-
ingar velkomnir á skrifstofu Félags-
þjónustu Þingeyinga á Ketilsbraut 22
á Húsavík. Nú hafa allir íbúar Þing-
eyjarsýslna sama rétt, þeir sitja allir
við sama borð. í Þingeyjarsýslum
býr gott fólk, nútímafólk, sem hefur
fengið að upplifa það að sveitar-
stjómarmennimir í sýslunum láta
sig það varða. Þeim er annt um
byggð í sýslunum, þeim er annt um
að gera vel við sitt fólk. Hér hefur
náðst samstaða um að samnýta þá
þjónustu sem sveitarfélögum ber að
veita lögum samkvæmt Þetta er að-
ferð sem tryggir íbúum alls svæðis-
ins sama rétt á sama tíma og verið er
að þreifa sig áfram í sameiningarvið-
ræðum sveitai’félaganna á svæðinu.
Það tekur tíma, en á meðan er íbúum
Þingeyjarsýslna tryggð sú þjónusta
sem annars byði sameiningarinnar.
Við siglum hraðbyr inn í 21. öld-
ina. Ennþá ríkir mikið misrétti á ís-
landi hvað varðar félagslega þjón-
ustu. Enn upplifa starfsmenn fé-
lagsþjónustunnar í hinum stærri
sveitarfélögum landsins þörfina á
þjónustu þegar „utanbæjarfólkið"
stendur inni á gólfi hjá þeim og bið-
ur um þjónustu, en fær ekki nema
að Jón bóndi á næsta bæ, oddvitinn,
sem hefur ekki félagsmálanefnd á
bak við sig, vilji borga! Á það virki-
lega að vera undir Jóni bónda kom-
ið hvort menn eins og ég og þú njóti
sömu þjónustu?
Við starfsmenn Félagsþjónustu
Þingeyinga væntum góðs samstarfs
hér eftir sem hingað til við alla
Þingeyinga og tryggjum ykkur um
leið góða félagslega þjónustu um
ókomna tíð.
Höfundur er félagsmáiastjóri Þing-
eyinga.
Opinn og sjálf-
stæður háskóli
ÍSLENDINGAR eru
vel menntuð þjóð og eiga
framtíð sína undir því að
hér verði áfram rekið
öflugt menntakerfi.
Nauðsyn þess að þjóðin
eigi sterkan og sjálf-
stæðan háskóla verður
aldrei ofmetin. ísland
hefur um langan tíma
byggt afkomu sína á
stopulum náttúruauð-
lindum. Nauðsynlegt er
að styrkja undirstöður
velmegunar og hagsæld-
ar með því að fjárfesta í
menntun þjóðarinnar.
Námslánin hækki
Lánasjóður íslenskra námsmanna
gerir fjölmörgum ungmennum kleyft
að mennta sig. Til þess að lánasjóð-
urinn geti gegnt hlutverki sínu sem
félagslegur jöfnunai-sjóður verða
námsmenn að geta framfleytt sér á
lánunum. Það hlýtur því að vera
fyrsta krafa okkar námsmanna að
námslán hækki í takt við þróun launa
í þjóðfélaginu. Námslánin eru nú
reiknuð út frá 24 ára gamalli fram-
Grunnforsenda fram-
fara í vísindum og
fræðum, segir Finnur
Beck, er að háskóla-
stofnanir fái að búa við
sjálfstæði frá hvers
konar pólitískri
stýringu.
færslukönnun, sem er löngu úrelt
viðmiðun. Þess vegna er brýnt að
endurskoða uppbyggingu fram-
færslugrunnsins.
Gegn skólagjöldum
Á síðasta ári var gerð grundvall-
arstefnubreyting á menntastefnu ís-
lenskra stjórnvalda. Samþykkt var
rammalöggjöf um háskólastigið sem
heimilai’ skólagjöld í opinberum
skólum. Röskva átti frumkvæði að
því að Stúdentaráð Háskóla íslands
mótmælti þessu harðlega. Nú
stendur yfir vinna við gerð sérlaga
um Háskóla íslands þar sem endan-
lega verður úr því skor-
ið hvort Háskóli ís-
lands verði áfram öllum
opinn. Röskva hafnar
því alfarið að stúdent-
um sé haldið frá há-
skólanámi á grundvelli
efnahags. Skólagjöld
við Háskóla íslands
myndu valda því að
færri leituðu sér
menntunar. Ennfremur
myndu skólagjöld valda
því að arðsemi mennt-
unar yrði enn neikvæð-
ari fyrir námsmenn.
Tryggjum sjálfstæði
háskólans
Grunnforsenda fram-
fara í vísindum og fræðum er að há-
skólastofnanir fái að búa við sjálf-
stæði frá hvers konar pólitískri stýr-
ingu og segja má að sjálfstæðir há-
skólar séu í raun einn af hornstein-
um vestræns lýðræðis. Háskóli ís-
lands hefur frá stofnun notið sjálf-
stæðis og nú er sá möguleiki fyrir
hendi, samkvæmt rammalöggjöf um
háskólastigið, að pólitískir fullti-úar
geti haft bein afskipti af innri mál-
efnum háskólans. Samkvæmt
rammalöggjöfinni mun menntamála-
ráðherra skipa tvo þjóðlífsfulltrúa af
tíu fulltrúum í háskólaráði, æðstu
stjórn Háskóla íslands. Eðlilegast
er að fulltrúar þjóðlífsins í háskóla-
ráði séu tilnefndir af þverpólitískum
samtökum, eins og t.d. Hollvinasam-
tökum Háskóla íslands.
Röskva - samhentur
hópur fólks
Það skiptir máli hverjir eru í for-
svari fyrir námsmenn. Sterkt stúd-
entaráð, sem beitir sér á málefna-
legan hátt, getur knúið fram breyt-
ingar í þágu stúdenta. Markviss
vinna hefur m.a. skilað nýjum lána-
sjóðslögum, auknum bókakosti í
Þjóðarbókhlöðunni, öflugum Ný-
sköpunarsjóði námsmanna og upp-
byggingu stúdentagarða. Það er
samhentur hópur fólks sem skipar
lista Röskvu fyrir komandi kosn-
ingar í Háskóla íslands; fólk sem er
tilbúið að starfa ötullega að málefn-
um stúdenta.
Höfundur skipar 1. sæti á lista
Röskvu til stúdentaráðs Háskóla
íslands.
Finnur
Beck