Morgunblaðið - 12.03.1998, Síða 38

38 FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÓLAFUR
EIRÍKSSON
+Ólafur Eiríksson
fæddist í Reykja-
vík 5. júlí 1933. Hann
lést á Landspítalan-
um 3. mars síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Elísabet Eyjólfs-
dóttir, f. í Bíidudal
5.10. 1896, d. 31.5.
1988, og Eiríkur Eyj-
ólfsson frá Minnivöll-
um á Landi, f. 12.5.
1882, d. 7.4. 1963.
- Ólafur var yngstur í
hópi sex systkina. Hin
eru Pétur, fiskmats-
maður, f. 31.7. 1917,
Eyjólfur, prentari, f. 13.10. 1919,
d. 30.5. 1996, hann bjó mestan
hluta ævi sinnar í Bandaríkjun-
um, Grétar, tæknifræðingur, f.
7.7. 1923, Gunnar, f. 13.11. 1925,
en hann lést úr berklum á barns-
aldri, og Hulda, húsmóðir í
Garðabæ, f. 22.3. 1931.
Ólafur kvæntist 1959 Margréti
Sigríði Blöndal geðhjúkrunar-
fræðingi. Börn þeirra: 1) Sölvi
rekstrarfræðingur, f. 17.5. 1959.
Barn hans: Vera, f. 29.10. 1981,
móðir Hafdís Vilhjálmsdóttir.
’*r Núverandi sambýliskona Ingi-
björg Sverrisdóttir prentsmiður.
Börn þeirra: Ólafur Sverrir, f.
7.8. 1993, og Anna Elísabet, f.
22.7. 1995. 2) Elísabet hjúkrunar-
fræðingur, f. 1961, gift Sigurði
Ingólfssyni hagfræðingi. Börn
þeirra: Dagmar, f. 26.2. 1985,
Margrét, f. 19.6. 1986, og Theó-
dóra, f. 2.3. 1988. 3) Ingveldur
hjúkrunarfræðingur, f. 29.12.
1962. 4) Elsa María innkaupafull-
trúi, f. 20.12. 1963, gift Páli
v Kristni Pálssyni rithöfundi. Börn
þeirra: Ólafur Sölvi, f. 21.3. 1984,
„Þetta er eins og að vera kippt út
í miðri setningu,“ sagði Ólafur Ei-
ríksson tengdafaðir minn síðastliðið
haust, þegar krankleiki knúði hann
heim frá óloknu verkefni vestur í
Kanada; krankleiki sem hafði í
fyrstu virst viðráðanleg lungna-
bólga en reyndist vera krabbamein
af illkynjuðustu tegund.
Og í miðja þessa setningu er nú
kominn lokapunktur.
Ólafur varð 64 ára gamall, sem er
í sjálfu sér ekki hár aldur, en at-
• orkusemin, eldmóðurinn og lífsgleð-
- in sem einkenndi hann alla tíð gerði
hann mun yngri í augum okkar sem
J til hans þekktum.
Ólafur var vinnuforkur í bókstaf-
legri skilningi en flestir aðrir sem
ég hef kynnst. Það kom til dæmis
glöggt í ljós þegar ráðist var í fram-
kvæmdir innan fjölskyldunnar, já
þessa hvunndagslegu hluti eins og
búslóðarflutning eða húsamálun, að
hann gekk ævinlega manna ötulast-
ur til verksins, tók stystu pásurnar
og fór sem eitur í hans bein ef nefnt
var að fresta einhverju til morguns
sem hægt var að gera í dag.
Hann hafði líka lag á að gera flest
viðfangsefni merkileg og gekkst
ekki síður upp í að leysa smávægi-
leg verk vel af hendi en hin stærri
^ og viðameiri. Eg held þess vegna að
á mælikvarða hans hafi í rauninni
ekki verið til „stór“ eða „smá“ verk-
efni, aðeins mismunandi tímafrek.
Ólafur var hreinræktaður hug-
vitsmaður, og hann var hugsjóna-
maður. Aðrir munu sjálfsagt fjalla
um afrek hans á því sviði, sem voru
ekki lítil og spöruðu þjóðarbúinu
ómælda fjármuni, og ætla ég því
ekki að tíunda þau hér. En lær-
dómsríkt hefur það verið og viss
forréttindi að hafa fengið að kynn-
ast ekta „orgínali"; manni með jafn
óhefðbunda og skapandi sýn á lífíð
k» og tilvei-una og hann hafði.
Ég mun þó fyrst og fremst minn-
ast Ölafs sem fjölskyldumanns. Þótt
hann væri ávallt störfum hlaðinn
sýndi hann börnum sínum og bama-
börnum aðdáunarverða ræktar-
semi. Hann fylgdist náið með hverj-
um og einum, var fyrstur til að sam-
fagna þegar jákvæðum árangri var
9 náð og líka fyrstur á vettvang til að
Margrét Kristín, f.
15.2. 1985, og Páll
Kristinn, f. 11.1.
1990. Ólafur og Mar-
grét skildu og árið
1971 kvæntist hann
Magneu Sigriði Sig-
urðardóttur kenn-
ara. Barn þeirra:
Rakel Rós, nemi, f.
16.3. 1976. Þau
skildu og árið 1986
kvæntist Ólafur Jó-
hönnu Jóakimsdótt-
ur sjúkraliða. Þau
skildu.
Ólafur lauk vél-
stjóraprófí í Reykjavík 1957 og
nam tæknifræði í Austur-Þýska-
landi árin 1959-1961. Hann starf-
aði eftir heimkomuna meðal ann-
ars hjá Rafmagnsveitum ríkisins,
kenndi við Vélskóla Islands, vann
við að svartolíuvæða fískveiði-
flota landsmanna og sem ráð-
gjafi hjá LÍÚ. Síðan starfaði
hann lengst af sem sjálfstæður
ráðgjafi fyrir útgerðarfyrirtæki,
annaðist námskeiðahald bæði í
Reykjavík og úti á landsbyggð-
inni, og eitt af hans síðustu verk-
um var að gefa út á íslensku
Töflubók Westermanns.
Ólafur lék knattspyrnu á sín-
um yngri árum, var markmaður í
Víkingi og með íslenska landslið-
inu, og seinna einn af frumkvöðl-
um að stofnun Knattspyrnufé-
lagsins Fylkis í Arbæjarhverfi.
Hann var og virkur í ýmiskonar
félagsstarfi, s.s. innau Iðnnema-
sambandsins og Æskulýðsfylk-
ingarinnar.
Útför Ólafs fer fram frá Frí-
kirkjunni í Reykjavík í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
rétta fram hjálparhönd þegar eitt-
hvað blés á móti.
Ég minnist og þakka fyrir þær
ótal mörgu ánægjustundir sem við
Elsa Mara, Óli, Tryggvi, Magga og
Palli höfum átt með Ölafi á heimili
okkar og víðar á undangengnum 15
árum.
Bókmenntir voru meðal margra
áhugamála Ólafs tengdafóður míns
og fátt kætti hann meir en velorðuð
setning. Setningar hans verða ekki
fleiri í þessu lífi, en þær sem hann
skildi eftir munu halda áfram að
gleðja okkur um ókomna tíð.
Páll Kristinn Pálsson.
Úti hríðar herðir bál.
Hryggð og kvíði grípa sál.
Gata’ er tíðum grýtt og hál.
Góublíðan reyndist tál.
(Einar M. Jónsson)
Ólafur Eiríksson ólst upp á yndis-
legu heimili með foreldrum sínum
og systkinum. Hann hafði því gott
veganesti út í hinn stóra heim.
Hann ólst upp í gamla Austurbæn-
um. Sá sem hér rifjar upp kynni sín
af góðum félaga átti samleið með
honum í uppvexti og síðar bæði í
Vélskólanum og á pólitískum vett-
vangi.
Skólaganga hans var dálítið
óvenjuleg: landspróf, Iðnskólinn,
Yélskólinn, tækniskóli í Þýskalandi.
Ólafur var með afbrigðum félags-
lyndur maður og átti auðvelt með að
efna til vinskapar við skólafélaga
sína í Iðnskólanum og Vélskólanum
í Reykjavík.
Ólafur var íþróttamaður og
stundaði knattspyrnu með Víkingi,
var markmaður i meistaraflokki fé-
lagsins. Hann var talinn sá besti á
sínum tíma og var þá landsliðs-
markvörður okkar íslendinga. Þá
var hann ötull liðsmaður Iðnnema-
sambandsins og stóð fyrir því ásamt
nokkrum félögum sínum að endur-
reisa sambandið eftir deyfðarlegt
tímabil. Þá var hann einnig meðal
forystumanna í Félagi járniðnaðar-
nema og Félagi vélskólanema. Á
þeim vettvangi vann hann að rétt-
indamálum nemenda, m.a. að því að
vélskólanemar fengju námslán.
Meðal okkar nemendanna þróaðist
mikil og traust vinátta sem aldrei
bar skugga á. Ólafur átti líka sinn
þátt í gleði og gamni nemenda á
stundum milli stríða.
Öll þessi mikilvirku félagsmála-
störf voru unnin utan hefðbundins
vinnutíma og í sjálfboðavinnu. Og
auk þess bættist pólitíkin við.
Reyndar hafði hann það í flimting-
um að ég hefði gert sig að sósíalista,
en reyndin var sú að ég fékk hann
með mér á Dagsbrúnarfund þar
sem Eggert Þorbjarnarson og Sig-
urður Guðnason þrumuðu yfir okk-
ur um grundvallaratriði réttlætis-
ins. Og það nægði til að kveikja sós-
íalíska neista í hjarta Ólafs Eiríks-
sonar.
Ólafur var framsækinn mjög í
orðsins fyllstu merkingu. Hann bjó
yfir miklu jafnaðargeði, gerði litlar
kröfur fyrir sjálfan sig en vildi öll-
um gott gera. Hann var ekki bara
greiðvikinn heldur var og gaman að
vera með honum á góðri stund.
Ólafur hafði fastmótaðar skoðanir
á mörgum málum og hélt utan um
þær í hvaða málaflokki sem var;
íþróttum, pólitík, trúmálaumræðu,
heimspeki, sögu og svo framvegis.
Hann hafði gaman af rökræðu og
hljóp kapp í kinn án þess þó að
verða meinyrtur. Hann hafði gaman
af því að vera á öndverðum meiði
við menn í rökræðu en aldrei heyrði
ég hann tala illa um nokkum mann.
Og alltaf var stutt í brosið hjá fé-
laga Ólafi.
Á námsárum okkar lásu menn
mikið af bókum, pólitík og íslenskar
bókmenntir hvers konar, allt sem
þá kom út á vegum Máls og menn-
ingar. Við vélskólanemar í þann tíð
töldum okkur færa í flestan sjó,
ekki bara í faginu heldur ekki síður
í pólitík og bókmenntum. Svo liðu
árin og klukkan tifaði.
Ólafur nam tæknifræði við tækni-
skóla í Þýskalandi að afloknu námi
við Vélskólann. Nokkrum árum síð-
ar átti hann eftir að kenna við Vél-
skólann. Hann vann alla sína starfs-
tíð við véltæknifræði; var frumkvöð-
ull við að reyna að fá fiskiskipaflot-
ann til að taka upp svartolíunotkun.
I þessu efni var hann sami hug-
sjónamaðurinn og í pólitíkinni forð-
um. Hann þýddi kennslubók í vél-
fræði og vann við fagið víða um
heim sem sérfræðingur og ráðgjafi.
Ólafur Eiríksson var bi-autryðjandi
og var samfélagi sínu nýtur og góð-
ur þegn.
Ég votta samúð mína bömum
Ólafs, systkinum hans sem og öllum
öðmm sem áttu hann að vini og fé-
laga. Horfið upp til stjarnanna.
Brynjólfur V. Vilhjálmsson.
Eitt bros - getur dimmu í dagsljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Sem betur fer, það er margt sem
yljar og bætir þá stund sem er. Og
þjóðskáldið Einar heldur einræð-
unni áfram:
Ein hreyfmg eitt orð, - og örskotsstund,
örlaga vorn grunn vér leggjum,
á óvæntum, hverfulum farandfund
við flím og kerskni, hjá hlustandi veggjum.
Já, stundum á farandfundum
koma inn á leiksvið lífsins menn -
sem breyta stundinni í gimstein
minninganna. Menn eins og Ólafur
Eiríksson eru ekki til á livers
manns sviði. Maður sem kastaði
birtu og yl á allt sviðið hverja sam-
verustund, svo hún varð önnur og
betri en stundin sem var liðin, og
sannaði um leið í hverju lífsins spori
að maður getur verið manns gaman,
en samt notið alvöru lífsins. Slíkir
eru einherjar, gefandinn í samver-
unni. Bæta og blíðka og gera okkur
kleift að þola andstreymið í tonna
vls og forðast lífsháskann. Það var
spurningin um lífsháskann sem oft-
ast var ofarlega á farandfundum,
uppáhaldið okkar beggja Vilhjálm-
ur frá Skáholti hafði spurt sem svo:
„Fyrst þeir krossfestu þig, Jesús
Kristur, hvað gera þeir við aum-
ingja eins og mig?“ Þetta var líka
spurningin okkar. En sú stund sem
var kemur ekki aftur. Minningin er
þar, gulli betri. Óskapleg auðævi
voru mér þá gefin að hafa fengið að
njóta mannsins Ólafs Eiríkssonar
um stund í lífinu. En stundin leið of
hratt, já, alltof hratt. Já, langar sem
stuttar samverustundir sýnast nú
hafa verið alltof fáar og stuttar.
Meðan samleið er slitin, verður mér
gleði og huggun harmi gegn að eiga
góðar og bjartar minningar um góð-
an dreng, Ólaf Eiríksson. Fyrir það
er ég þakklátur og sáttur við lífið og
dauðann. Ólafur var og er í minn-
ingunni Einherji:
- Gáfunnar ársal Æsir bjartir lýsa,
Einheijar djúpt í sálu falla og rísa -
segir stórskáldið Jóhannes í „Eigi
skal höggva". Minningarnar flæða
fram, þér dætur, sonur, niðjar - og
yndislegu konur og aðrir vinir,
grátið lágt við gröfina hans Ólafs
því hann átti líf og andardrátt sem
hann varði að ósk okkar hinna.
Hann kunni að finna til og gráta
hvert blóm sem dó. Hann kunni að
finna til með þeim sem til hlés eru
settir. Hann bar ekki virðingu fyrir
valdafýsn eða öðru brölti á kostnað
náungans. Hann var einn og ein-
stakur og fannst sín veröld ljúf og
góð. Hann fór ekki troðnar slóðir,
hann vildi gefa og kenna. Hann
kunni ekki að spara, sérstaklega
ekki tíma fyrir sjálfan sig, en tím-
inn fyrir aðra var alltaf nægur.
Hann var allur í að spara fyrir aðra
til að þeir gætu eignast meira, en
sjálfur sóttist hann ekki eftir þókn-
un í fjármunum, verkgleðin og hag-
kvæm verklausn voru sólargeisl-
arnir hans. Hann kann að hafa
sært einhvern, en það var ekki
hans lína að særa, hann vildi gleðja
á sinn kostnað en ekki annarra.
Hann gaf en tók ekki. Hann bar
virðingu fyrir mannkostum en
krafðist þeirra ekki. Hann kom, sá
og sigraði, svo oft, en þurfti líka að
lúta, finna til og gráta gengin spor.
Hann gekk ekki um torg og syrgði
í annarra áheyrn, en var fyrstur til
að taka þátt í raunum annarra.
Hann sagði eins og stórskáldið Jó-
hannes:
Hvað er ég? Hvað ert þú? Hvað er hún?
Hvað er hann?
Sama hönd, sama önd, sama blóð!
Að slá skjaldborg um réttlætið, maður við
mann,
það er menningin, íslenzka þjóð!
Kæru vinir, grátið kæran vin,
Ólaf Eiríksson, en grátið lágt. Við
tróðum saman margar slóðir raun-
veruleikans og reyndar einnig í
dagdraumum óska um meiri með-
vind og stærri verkefni. Árið í Ham-
borg og fundirnir með Birni vini
okkar laugardag eftir laugardag á
Block-steikhúsinu, njótendur góðr-
ar steikur, hlustendur fyrirlestra
Björns viðskiptajöfurs um hvernig
menn yrðu ríkir á auðveldan hátt.
Áhugi okkar voru steikurnar, sam-
neytið og lífið, ekki ríkidæmið í
fræðum félaga okkar. Einhvern
veginn fínnst mér í dag að við höf-
um verið um margt líkir þó svo
gríðarlega ólíkir. Markvörðurinn úr
Víkingi og landsliðinu kunni svo
miklu betur að verja markið sitt en
ég í gegnum lífið og prófaði að verja
fleiri mörk en ég hef tölu á, var
alltaf að reyna eitthvað nýtt á for-
sendum liðsheildarinnar, íslenskrar
þjóðar. Hann skildi líka betur en ég
hvað var í húfi hjá Sveik þegar hann
sagði: „Það verður að vera agi í
hernum.“ Ólafur vann hjá RARIK
við að halda rafstöðvum gangandi
hringinn í kringum landið, fór að
kenna í Vélskóla Islands, teiknaði
miðstöðvarkerfi, svartolíuvæddi ís-
lenska fiskiskipaflotann, vann hjá
LIU sem ráðgjafi, rak fyrirtækið
Útgerðartækni, rauk út á land, á
Hornafjörð og í Stykkishólm til að
hjálpa mér og fleirum við að hjálpa
réttindalausum vélstjórum að fá
menntun og síðan langþráð réttindi.
Og síðast en ekki síst gerðist hann
bókaútgefandi og gaf út bestu og
mestu tækni- og eðlisfræðihandbók
sem út hefur verið gefin á íslensku.
Jafnframt var hann einn mesti
heimsborgari sem Island hefur alið,
sífellt á þönum um allar álfur til að
finna varahluti og laga skip. Þá með
slíkum krafti að hann hafði vart
tíma til að borða. Eitt sinn var hann
með mér í þýskri vélaverksmiðju.
Forstjórinn vildi bjóða okkur í mat,
ég var svangur, Ólafur þakkaði fyrir
en sagðist ekki vera kominn til
Þýskaiands til að borða. Meðan vin-
ur minn afrekaði þetta allt beið ég
að mestu í lygnri stöðu hjá RARIK,
hélt áfram að laga vélar og leggja
rafmagn, en horfði til félagans, sí-
fellt í nýjum hlutverkum, dáðist að
krafti hans og vinnugleði. Þegar ég
spurði hann um nýju hlutverkin,
svaraði hann að bragði: „Það er
ekkert lélegt hlutverk til, bara lé-
legir leikarar."
Skyndilega færðist skuggi yfir
sviðið okkar, Ólafur varð loks að
staldra við og hægja ferð vestur í
Kanada, alvarlega veikur og nú var
ekki bjart land fyrir stafni, hlutverk
sjúklingsins var vini mínum ekki að
skapi. Það var ekki lengur til neinn
leikur. Þessi þáttur var sem betur
fer stuttur. Ég fann hann aðeins
einu sinni í þessum þætti og ég sá
hvað hlutverkið var honum erfitt,
sársaukinn var mikilþ en samt, ég
trúði á kraftaverkið. Ég var alltaf á
leiðinni til hans, nú var það ég sem
kunni ekki að spara tíma fyrir sjálf-
an mig, kannski var það vissan um
að Ólafur sigraði í þesssum þætti á
sinni forsendu sem hélt aftur af
mér. Ég trúi því líka nú að vinur
minn hafi enn á ný unnið sigur á
sinni forsendu. Ekki á kostnað ann-
arra. Hann sagði svo gjarnan: „Það
er ekkert svo einfalt að það sé ekki
hægt að gera það margbrotið," en
lausnir hans sjálfs voru einföldun
margbrotinna hluta. Þannig var
hann og þannig verður vinur minn
Ólafur Eiríksson í mínum heimi, á
mínu leiksviði lífs og dauða.
Við hlustir mér helfregnin lætur
höfug og grimm.
Hvert stynjandi næturhljóð nístir mig í gegn,
hver næðandi gjóstur og þetta kalda regn.
Ég skil þetta eigi. Ég sidl það ennþá eigi.
Ég er of langt í burtu til þess ég það skilja
megi.
(H. Hafstein.)
Já, við skiljum þetta ekki og svo
margt annað. Við finnum til, en fá-
um engin svör og kannski er líka
best að fá að finna til og leita engra
svara en í hljóðri bæn þakka fyrir að
hafa fengið að njóta samfylgdar
góðs drengs um leið og við vekjum
upp von um sól og þíða töfravinda
þá þegar þorri er þreyttur. Bráð-
ræði til blíðunnar er okkur svo í blóð
borið að hver nýr dagur með aukinni
birtu iyftir hug og hjarta til lifandi
trúar og vonin verður svo björt.
Vonin mín er að vini mínum Ölafi
séu að baki þær kvalir og sársauki
sem hann lifði við síðustu mánuði.
Börnum Ólafs og öðrum aðstand-
endum sendi ég hugheilar samúðar-
kveðjur. Guð blessi ykkur öll og
minningu góðs drengs, Ólafs Eiríks-
sonar.
Erling Garðar Jónasson,
Stykkishólmi.
Hann birtist allt í einu í kaffistof-
unni og skaut að mér umslagi; mátti
ekki vera að því að þiggja kaffi. „Ég
kem í kaffi á fostudag og les fyrir
ykkur úr Atómstöðinni." Svo kvaddi
hann á þann hátt sem hann gerði oft
í kunningjahópi: hnykkti höfðinu lít-
ið eitt aftur, setti lófa hægri handar
í höfuðhæð, lauk upp munni eins og
hann væri að hefja langa ræðu, en
sagði svo bara „Jess“ með löngu
blísturshljóði - og hvarf eins og
snæljós. Vinnufélagar mínir litu
spyrjandi hver á annan. Hver var
hann þessi? Ég viðhafði einhver orð
um það hve lífið yrði tilbreytingar-
snautt ef við værum öll steypt í
sama mótið. Svo gat ég um löng og
góð kynni mín af komumanni og
sagði m.a. frá því þegar hann var
kennari við Vélskólann og kom eitt
sinn með grammófón í vélfræðitíma
og lék Stravinski eða Beethoven
fyrir bekkinn. Þetta var á þeim ár-
um þegar samþætting námsgi’eina
var aðallega tii í skýrslum og fáir
áræddu að reyna teóríuna í verki. -
í umslaginu góða var kafli í hand-
bók sem mér var ætlað að lesa yfir.
Handbókin kom út í ágúst 1995 og
bar heitið Islenska töflubókin fyrir
málmiðnað og aðrar starfsgreinar.
Fyrstu kynni okkar Ólafs voru í
iðnnemasamtökunum, líklega
snemma árs 1954, og síðan í Æsku-
lýðsfylkingunni. Hann var þá að læra
rennismíði í Héðni og sá um að lær-
lingamir þar stæðu sína plikt í hags-