Morgunblaðið - 06.06.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Stjórnarliðar vísa frá þingsályktunartillögu um skipun rannsóknarnefndar um málefni Landsbanka Islands hf.
„Rannsóknarefnin
þegar til meðferðar
hjá ríkissaksóknara“
STJÓRNARLIÐAR á Alþingi
lögðust í gær gegn þingsályktunar-
tillögu stjórnarandstæðinga ura
skipun rannsóknarnefndar til að
fjalla um málefni Landsbanka Is-
lands hf. og samskipti fram-
kvæmdavalds og Alþingis. Sögðu
stjómarliðar m.a. að einstök rann-
sóknarefni í tillögu stjórnarand-
stæðinga væru þegar til meðferðar
hjá þar til bærum aðilum. Umræð-
an um þingsályktunartillögu
stjómarandstæðinga um rann-
sóknamefnd stóð yfir í tvo tíma í
upphafi þingfundai- í gærmorgun
og að henni lokinni samþykktu
stjórnarliðar í atkvæðagreiðslu að
vísa tillögunni frá.
Sighvatur Björgvinsson, þing-
flokki jafnaðarmanna, hóf umræð-
una í gær og mælti fyrir fyrr-
greindri þingsályktunartillögu
stjórnarandstæðinga. Sighvatur
sagði m.a. að Alþingi hefði skyldui-
í því máli sem tengdist Lands-
bankamálinu svokallaða. Alþingi
bæri að axla þær skyldur og að
eina úrræðið sem það hefði í þeim
efnum væri skipun rannsóknar-
nefndar þeirrar sem þingsályktun-
artillaga stjórnarandstöðuflokk-
anna gerði ráð fyrir.
Þá fjallaði Sighvatur um það í
ræðu sinni að „málsvarar ríkis-
stjórnarinnar", eins og hann orðaði
það, hefðu gagnrýnt stjórnarand-
stæðinga fyrir að hafa ekki borið
upp tillögu um vantraust á við-
skiptaráðherra. Þeir hefðu sagt að
stjómarandstaðan þyrði það ekki.
„Þorir ekki,“ sagði Sighvatur.
„Hvað ættum við að óttast við slík-
an tillöguflutning? Vantrauststil-
laga beinist ekki að okkur. Tillaga
um vantraust er sjálfstætt mál
óháð þeirri tillögu sem hér er flutt.
Tillaga um vantraust á tiltekinn
ráðherra er sterkasta vopn stjóm-
arandstöðu. En slík tillaga lokar
líka málinu. Að fenginni afgreiðslu
á slíkri tillögu getur Iöggjafarsam-
koman lítið aðhafst og við viljum
ekki loka málinu þótt stjómarsinn-
ar óski þess helst að svo verði gert.
Við viljum fyrst og fremst opna
málið betur og upplýsa frekar,“
sagði hann m.a. og lagði að síðustu
til að þingsályktunartillagan yrði
afgreidd frá Alþingi síðar um dag-
inn.
Hafnar tillögunni
Finnur Ingólfsson viðskiptaráð-
herra ítrekaði í máli sínu þá skoðun
að með umræddri þingsályktunar-
tillögu væra stjómarandstæðingar
að misskilja stöðu Alþingis og
framkvæmdavaldsins. Hann fór yf-
ir efni tillögunnar og sagði að hún
fjallaði annars vegar um málefni
bankastjóra Landsbanka Islands
og fyrirtækisins Lindar hf. og hins
vegar um samskipti sín við Alþingi
vegna þeirra mála.
Ráðherra hafnaði tillögunni og
benti á að málefni Lindar hefðu
þegar verið sett í tiltekinn farveg,
þar sem bankaráð Landsbankans
hefði beint málinu til ríkissaksókn-
ara. í öðru lagi sagði hann að það
lægi fyrir að Ríkisendurskoðun
hefði haft málefni þau sem leiddu
til afsagnar bankastjóranna
þriggja til skoðunar og í þriðja lagi
sagði hann að hann hefði sjálfur
skýrt mál sitt og kynnt sameigin-
legt álit tveggja hæstaréttarlög-
manna. Þar hefði verið komist að
þeirri niðurstöðu að samskipti sín
við Alþingi hefðu verið eðlileg og
lögum samkvæm. „Með hliðsjón af
framansögðu er ljóst að málatil-
búnaður flutningsmanna á sér ekki
efnisleg rök og skipun rannsóknar-
nefndar er óeðlileg með öllu. Því
get ég ekki fallist á samþykkt þess-
arar tillögu,“ sagði hann.
Margrét Frímannsdóttir, þing-
maður Alþýðubandalags og óháðra,
sagði í upphafi máls síns að þingsá-
lyktunartillöguna væri ekki hægt
að afgreiða sem einhvern misskiln-
ing. Varðandi þá gagnrýni við-
skiptaráðherra að óþarfi væri að
skipa þingkjörna rannsóknarnefnd
þar sem ríkissaksóknara hefði m.a.
verið falið að rannsaka Lindarmál-
ið sagði Margrét að aðrir þættir í
Lindarmálinu féllu ekki undir þá
rannsókn. Atti hún þar við sam-
skipti ríkisstjórnar og Alþingis og
„hugsanleg pólitísk hagsmuna-
tengsl", eins og hún orðaði það.
Fullyrðingar um óeðlilega af-
greiðslu verði rannsakaðar
Margrét sagði undir lok ræðu
sinnar að þingmenn hlytu að gera
kröfu til þess að rannsóknarnefnd-
in, yrði hún skipuð, standi fyrir ít-
arlegri skoðun á rekstri Lands-
bankans sem nái yfir lengri tíma
og fleiri þætti en þegar hefðu verið
skoðaðir, m.a. fúllyrðingar um
óeðlilega afgreiðslu mála innan
bankans vegna pólitískra tengsla
og hagsmuna.
Davíð Oddsson forsætisráðheiTa
mælti í ræðu sinni gegn þingsá-
lyktunartillögu stjómarandstæð-
inga og gaf m.a. til kynna að um-
rædd rannsóknarnefnd yrði ekki
hlutlaus. „Margir þeii'ra sem nú
kjósa að rannsaka málið hafa þegar
kveðið upp dóma, mjög þunga
dóma, stóryrta og þunga dóma og
svo vilja þeir fara að snúa plötunni
við og hefja rannsóknir, eftir að
þeir hafa kveðið upp þunga og
harðorða dóma. Það er ekki sann-
færandi. Það vekur ekki tiltrú á Al-
þingi."
Forsætisráðhema fjallaði því
næst um þá þætti sem rannsóknar-
nefndinni bæri að rannsaka sam-
kvæmt þingsályktunartillögu
stjómarandstæðinga og gerði m.a.
að umtalsefni þá tillögu að athuga
þyrfti sérstaklega þátt forsætisráð-
herra og ríkisstjómarinnar, þar
sem upplýst hefði verið að forsæt-
isráðherra hefði vitað um málefni
Lindar hf. löngu áður en það hefði
komið fyrst til umræðu á Alþingi.
„Þennan dularfulla þátt ætla þeir
að rannsaka sérstaklega," sagði
ráðherra og hélt áfram. „Það kom
reyndar fram í fyrirspurn háttvirts
þingmanns Ástu R. Jóhannesdótt-
ur að hún vissi líka um málið áður
en það var rætt á þinginu. Þess
vegna spurði hún. Þarf ekki að
rannsaka þann dularfulla þátt sér-
staklega? Að sjálfsögðu ekki. Hins
vegar þyrfti að mínu mati að rann-
saka alla þá þingmenn sem ekki
höfðu heyrt um málið, því það hafði
verið í fjölmiðlum. Bankastjóri
Landsbankans hafði upplýst til að
mynda að stórkostlegt tap, eins og
það var orðað, væri af fyrirtækinu
Lind. Og samt er gerð krafa um
það hér að ég viti ekkert um málið.
Hafi ekkert um það heyrt. Vænt-
anlega vilja menn hafa ólæsan for-
sætisráðherra," sagði hann og tók
fram að auðvitað hefði hann heyrt
um málið.
Ráðherra með útúrsnúning
Fleiri þingmenn tóku þátt í þess-
ari umræðu. Þar á meðal Guðný
Guðbjömsdóttir, þingmaður
Kvennalista. Benti hún á að þrátt
fyrir að stjórnarliðar héldu því
fram að búið væri að beina þessum
málum í ákveðinn farveg væru ým-
is álitamál enn óleyst. Til dæmis
væri það alvarlegt að enginn tæki á
sig ábyrgð í Lindarmálinu heldur
vísaði hver á annan. „Morgunblað-
ið gerir því máli ágæt skil í dag í
grein eftir Jakob F. Ásgeirsson,
þar sem fjölmargir aðilar eru taldir
fram, aðilar sem allir vísa hver á
annan og allir segja ekki benda á
mig, eins og Sigmund sýnir sjálfur
reyndar líka ágætlega í Morgun-
blaðinu í dag,“ sagði hún.
I máli sínu gagnrýndi Jóhanna
Sigurðardóttir, þingflokki jafnað-
armanna, m.a. þá fullyrðingu við-
skiptaráðherra að rannsóknar-
nefndin væri óþörf og sagði að það
eitt sýndi að ráðherra bæri lítið
skynbragð á „þær alvarlegu ávirð-
ingar, spillingu og jafnvel saknæm
athæfi“ sem tengdust Landsbanka-
málinu. „Það sýnir líka að hæst-
virtur ráðhen-a gefur ekki mikið
fyrir eftirlitshlutverk Alþingis, sem
er enn alvariegra,“ sagði hún enn-
fremur.
Þegar hér var komið við sögu
steig Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra í ræðustól. „Það hefur
verið mikið gerningaveður í þjóðfé-
laginu að undanfórnu út af þessu
alvarlega máli sem tengist Lands-
bankanum,“ sagði hann. „Ymsir
þingmenn stjórnarandstöðunnar
hafi borið mjög alvarlegar ásakanir
á viðskiptaráðherra, sem ég tel að
sé nánast rógburður." Utanríkis-
ráðherra gagnrýndi því næst til-
lögu stjórnarandstæðinga um
rannsóknarnefnd og benti á að
réttara væri að nota þær stofnanir
sem þegar hefðu verið byggðar
upp óháð dómsvaldinu. „Nú vilja
háttvirtir stjómarandstæðingar
grafa undan þessum stofnunum og
setja upp sérstakan rannsóknar-
rétt, rannsóknarnefnd, pólitíska
rannsóknarnefnd, að hætti Maós,
Stalíns og annama slíkra. Þetta er
nú framtíðarsýnin sem þessir
flokkar hafa um afskipti Alþingis
af alvarlegum málum í stað þess að
styrkja þær stofnanir sem eiga um
þetta að fjalla," sagði hann meðal
annars.
Málinu vísað frá
Stjómarandstæðingar héldu
áfram að koma upp í pontu til að
mæla með skipun rannsóknar-
nefndar. Svavar Gestsson, þing-
maður Alþýðubandalags og óháðra,
gagnrýndi m.a. innlegg forsætis-
ráðherra í umræðuna. „Satt að
segja var ræða forsætisráðherra
hér áðan alveg með ólíkindum.
Fullkominn dónaskapur og lítils-
virðing við Alþingi að mínu mati,“
sagði hann og sakaði forsætisráð-
hema um að vera með útúrsnúning
og snúa málinu upp í grín, m.a.
með því að fjalla um ólæsi ráð-
hema.
Ásta R. Jóhannesdóttir, þing-
flokki jafnaðarmanna, sagði að Al-
þingi gæti ekki farið heim án þess
að ákveða að skoða samskipti við-
skiptaráðherra við Alþingi. „Þess
vegna verður að samþykkja þá til-
lögu sem hér er til umræðu,“ sagði
hún m.a.
Þegar umræðan um tillögu
stjómarandstæðinga stóð sem
hæst útbýtti forseti Alþingis nýrri
tillögu frá Sigríði Önnu Þórðardótt-
ur, þingflokksformanni Sjálfstæðis-
flokksins og Valgerði Svemisdótt-
ur, þingflokksformanni Framsókn-
arflokksins, sem fól í sér að vísa til-
lögu stjórnarandstæðinga frá og
taka fyrir næsta mál á dagskrá,
m.a. vegna þess að einstök rann-
sóknarefni þingsályktunartillögu
stjómarandstæðinga væra til með-
ferðar hjá þar til bæram aðilum.
Að lokinni umræðu fór fram at-
kvæðagreiðsla um frávísunartil-
lögu þingflokksformannanna og
var hún samþykkt með 34 atkvæð-
um gegn 21. Átta þingmenn vora
fjarstaddir.
Hattar á loft!
TÓJVLIST
Háskólabfó
LISTAHÁTÍÐ
Fauré: Pelléas & Mélisande; Berg:
Fiðlukonsert; Ravel: Gæsamömmu-
svíta; Hindemith: Sinfónískar mynd-
breytingar. Viviane Hagner, fiðla;
Sinfóníuhljómsveit íslands u. stj.
Yans Pascals Torteliers. Háskóla-
bíói, föstudaginn 5. júní kl. 20.
HÉR komst Listahátíð í feitt!
Franski hljómsveitarstjórinn Yan
Paseal Tortelier, sonur sellósnill-
ingsins látna Pauls Torteliers,
kom nefnilega, sá og sigraði svo
undir tók á sinfóníutónleikunum í
gær, og er aðeins talandi tákn um
ofur skiljanlega tortryggni al-
mennings gagnvart linnulausu
auglýsingaskrumi síðari ára að
geta hermt (og harmað), að allt of
margir misstu hér af mestu tón-
listarapplifun þessarar Listahátíð-
ar, því sætanýting kvikmynda-
hússins virtist ekki nema um 60%.
I engri góðri tónlist viðurkenn-
ist blekking - nema þá ef vera
skyldi sú að fá tónverkin til að
hljóma jafnvel enn betri en þau
era. Sá er galdur úrvalshljóm-
sveitarstjóra, og hér fengum við
að sjá og heyra óyggjandi dæmi
um það. Hinn franski maestro
sýndi þvílík snilldartök, að ár og
dagur er síðan maður hefur heyrt
annað eins. Breiddin í túlkun var
ótrúleg; dýnamísk vídd á mörkum
hins mögulega, spilamennska af
fáguðustu sort, dýpt móti snerpu,
kliðmýkt móti svellandi blóðhita -
allt sem hugurinn girntist. Því þó
að verkefnavalið hafi verið óvenju
fjölbreytt, lék enginn vafi á því
hvaðan punkturinn yfir i-ið kom.
Gabriel Fauré átti eins og Beet-
hoven og Smetana við heyrnar-
leysi að stríða á efri árum. Hann
var aðeins eitt af a.m.k. fjórum
tónskáldum (Debussy, Sibelius,
Schönberg) sem sóttu efnivið í
leikrit Maeterlincks um Pelléas og
Melísande frá 1893. Hljómsveitar-
svítan var unnin úr balletttónlist
Faurés frá 1908, en hin fræga
Sicilienne er úr nokkuð eldra
verki fyrir selló og píanó. Þó að
hljómsveitaráhöfnin væri fremur
lítil, skorti hvorki tilfinningahita
né fágun, og jafnvægi milli radda
var strax í upphafsatriðinu slíkt,
að ókunnugir gætu freistazt til að
halda að Háskólabíó væri fyrir-
taks hljómleikasalur. Allt komst
til skila.
Fiðlukonsert Albans Bergs var
saminn „til minningar um engil“ -
hina gullfallegu dóttur Ölmu Ma-
hler, Manon Gropius, sem lézt að-
eins átján ára að aldri úr lömunar-
veiki 1935, sama ár og höfundur
sjálfur. Verkið er vafalítið hið
frægasta sinnar greinar undir for-
merkjum tylftarstefnu
(dódekanófónisma), sem hinn þá
fimmtugi nemandi Schönbergs
hafði sérstakt lag á að fá til að
hljóma í aðra rönd sem „venjuleg"
tónlist úr holdi og blóði, enda
tónaraðir hans oft settar saman á
dúr/moll-tengdan hátt. 12-tóna röð
fiðlukonsertsins, sem smíðuð er út
frá lausu fiðlustrengjunum
(GDAE), myndar þannig þrí-
hljómasekvenzurnar g-moll, D-
dúr, a-moll og E-dúr, en endar á
fjórum heiltónabilum (gís-h-cís-
dís-eís). I verkinu er þar að auki
vitnað í austum'skt þjóðlag í
Lándler-takti og Bach-sálminn úr
samnefndri kantötu, „Es ist
genug“, sem birtist undir lokin á
sérlega áhrifamikinn hátt sem
eins konar endurlausn úr ólgu-
stríði lífsins.
Hin unga Viviane Hagner átti
ekki marga möguleika á að láta
Ijós sitt skína, því fiðluparturinn
er mjög innritaður í flókinn hljóm-
sveitai-vefinn, svo að minnti að því
leyti á nýfrumfluttan fiðlukonsert
Páls Pampichlers. Á móti kemur
tækifæri til að sýna samspilshæfi-
leika, og kom þar fram aðlögunar-
hæfni og þroski sem hæfði helm-
ingi eldri hljómlistarmanni. Þó að
Berg-konsertinn kvæði vera nýr á
verkalista Hagners, var einleikar-
inn engu að síður öryggið uppmál-
að, og tónninn mjúkur sem silki.
Snilldarorkestrun Bergs skilaði
sér í glampandi leik hljómsveitar-
innar með þeim hætti, að undirrit-
aður (og e.t.v. fleiri forpokaðir úr-
tölumenn) lét nú loks sannfærast
um ágæti verksins.
Gæsamömmusvíta Ravels, nem-
anda Faurés, er eitt af mörgum
dæmum fyrri tíma um endurnýt-
ingu tónskálda á verkum fyrir
þennan nú löngu horfna en eitt
sinn blómlega nótnamarkað, fjór-
hent píanó. E.t.v. væra samin
fleiri hljómsveitarverk í dag sem
næðu lýðhylli, væri slíkur mögu-
leiki fyrir hendi til að kanna vin-
sældir hvers efniviðar íýrir fram.
Allt um það var píanóverkið frá
1908 fljótlega endurvirkjað bæði
sem hljómsveitarverk og stuttu
síðar sem ballett (1912). Þátta-
nöfnin eru úr þjóðsagnasafni
Perraults, Ævintýr Gæsamömmu
frá lokum 17. aldar.
Hér gerðist enn og aftur, að
verk sem maður hafði kynnzt með
miðlungsánægju af hljómplötum,
lifnaði bókstaflega við - að maður
segi ekki: varð forkunnugt. Því að
kraumandi og kraflandi ævintýra-
seiðurinn sem fram að þessu hafði
legið í láginni með manni, varð nú
sprellifandi og trúverðugur undan
meistarasprota Torteliers.
Hver skyldi tráa því að hinar
Sinfónísku myndbreytingar Pauls
Hindemith (1940-43) væra byggð-
ar á stefjum eftir Weberí í fljótu
bragði hljómar þetta glæsiverk
ekki bara eins nútímalegt og ætl-
ast má til fyrir sinn tíma, heldur
líka að hluta jafnamerískt og ný-
fægður kádiljáki. Það var engu lík-
ara en að þýzki meistarinn hefði,
líkt og Dvorák hálfri öld fyrr, öðl-
azt nýjan og ferskan viðbót-
arsjarma við förina vestur um haf.
Það var erfitt að trompa úrvals-
spilamennsku Sinfóníuhljómsveit-
arinnar í verkunum á undan, en
hér tókst það svo sannarlega.
Hinn gamli, gi-úndugi Þjóðverji
hóf sig til flugs í sópandi glæsileg-
um flutningi, þar sem allir lögðust
á eitt við að eyða á svipstundu öll-
um hugsanlegum fordómum um
að Hindemith væri aðeins jarð-
bundinn brúkunarlistamaður.
Mann langaði helzt til að henda
hatti á loft, og var það eini blettur-
inn á frábæru kvöldi að hafa eng-
an slíkan meðferðis.
Ríkarður Ö. Pálsson