Morgunblaðið - 08.10.1998, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
LUNDÚNABORG á haustdögum.
Leikhúsin eru vöknuð af hálfgild-
ings sumardvala, hver framsýning-
in rekur aðra og þegar öll hjólin eru
farin að snúast er fjölbreytnin og
framboðið í leiklistarlífinu óvíða
meiri.
Sum leikhúsin era jafnvel farin
að huga að aldahvöríúm. Breska
þjóðleikhúsið er byrjað að kynna
tröllvaxið verkefni sem felst í því að
allt árið 1999 er ætlunin að flytja
brot úr 100 leikritum 20. aldar til að
endurspegla eins heildstæðan þver-
skurð af leikritun aldarinnar og
mögulegt er. The Evening Stand-
ard er í svipuðum hugleiðingum því
að blaðið leitaði nýlega til 10 manns
sem teija verður meðal helsta leik-
húsfólks Bretlands og bað það að
tilnefna tuttugu bestú leikrit aldar-
innar það sem af er. Auk þess hafði
leikhúsgagnrýnandi blaðsins sitt til
málanna að leggja sem ellefti mað-
ur.
Hverjir eru bestir?
Niðurstaðan kemur kannski að-
allega á óvart fyrir þá sök hversu
þröngur sjóndeildarhringur þessa
hóps er þegar upp er staðið, og
slagsíðan bresk í úrvali hópsins.
Enda getur Nicholas de Jongh,
gagnrýnandi blaðsins, ekki orða
bundist yfir því hversu einsleitt
þetta val hópsins er. „Flest okkar
bundin sama landi og sprottin úr
sama menntakerfi reyndust óhjá-
kvæmilega fórnarlömb þeirrar
þjóðernishyggju að vilja halda öllu
útlensku í fjarlægð. Tiltölulega fá
af helstu leikritum annars staðar
frá í Evrópu hafa verið gefin út eða
sett upp hérlendis," segir hann.
Útkoman úr þessari könnun er
engu að síður fróðleg. Brecht, Tjek-
hov og Beckett eru samkvæmt
þessu helstu leikritahöfundar ald-
arinnar, sem svo sem engan skyldi
undra. Harold Pinter fylgir ekki
langt á eftir, með alls átta tilnefn-
ingar (ýmist fyrir Heimkomuna eða
Afmælisveisluna). Hins vegar voru
þrjú dáðustu og áhrifamestu leikrit
aldarinnar samkvæmt könnuninni
ekki eftir þessa höfunda alla, held-
ur reyndustu þau vera Sex persón-
ur í leit að höfundi eftir Pirandello,
Spoi'vagninn girnd eftir Tennessee
Williams (sem hvort fékk sjö til-
nefningar) og Kirsuberjagarðurinn
eftir Tjekhov (með sex tilnefning-
ar).
Af þeim níu atkvæðum sem
Brecht fékk, voru fimm vegna hug-
rökku móðurinnar og barna henn-
ar. Hjálp Edward Bonds og Top
Girls eftir Caryl Churchill fengu
einnig góða útkomu og fast á eftir
kom Sölumaður deyr eftir Arthur
Miller.
Leikur og veruleiki
Ekki fer mikið fyrir þvi að leik-
húsin í London séu upptekin af
þessum höfuðskáldum leikhúsbók-
mennta aldarinnar eða verkum
þeirra, reyndar var í fljótu bragði
ekki hægt að sjá að verið væri að
sýna verk eftir nokkurn þeirra höf-
unda sem hér hafa verið nefndir í
leikhúsum stórborgarinnar þessa
haustdaga.
Aftur á móti var verið að sýna
verk nokkurra hinna minni spá-
manna sem færri tilnefningar höfðu
hlotið. Þar vakti kannski mestan
áhuga heimsfrumsýning Almeida-
leikhússins á nýjasta verki Ed-
wards Albee, The Play about the
Baby eða Leikritið um barnið, og
4ðan einleikur breska leikritahöf-
undarins David Hare um Israel,
Via Dolorosa.
Almeida-leikhúsið er fallegt leik-
hús nokkuð utan West End, í Isl-
ington í norðvestanverðri borginni
og áreiðanlega eitt hið framsækn-
asta í bresku leikhúslífi um þessar
mundir, bæði í uppsetningu á nýj-
um og klassískum verkum. Kring-
um listræna stjórnendur leikhúss-
ins, Jonathan Kent og Ian McDi-
armid, hefur safnast vaskur hópur
leikhússfólks, þess á meðal áður-
nefndur David Hare, en Almeida
mun seinna í vetur setja upp höfuð-
verk hans, Plenty frá áttunda ára-
tugnum. Einnig leikararnir Diana
Rigg og Ralph Fiennes, sem nú
TOP DOG var flutt á auðri skrifstofuhæð í yfirgefinni bjórverksmiðju.
LON OG DON
í LEIKHÚSI
London er iðulega nefnd háborg leikhússlífsins. Vissulega
___er fjölbreytnin mikil, þó ekki sé þar allt gull sem glóir._
Björn Yignir Sigurpálsson brá sér á fáeinar sýningar
sem athygli hafa vakið á þessu hausti.
Sýningin státar að öðru leyti af
einvala liði leikara, og ekki að
undra að hún hefur í heild fengið
nánast einróma lof gagnrýnenda.
Islendingar mega eiga von á því að
fá að sjá þetta sama verk á fjölum
Þjóðleikhússins í þýðingu Helga
Hálfdanarsonar nú seinna í vetur,
og verður óneitanlega nokkuð for-
vitnilegt að bera þessar tvær sýn-
ingar saman.
Einleikur fyrir
fullu húsi
Víkjum þá að David Hare, leik-
ritaskáldinu sem áður hefur verið
nefndur til sögunnar, sem einn af
hirðmönnum Almeida-leikhússins.
Ætlar leikhúsið seinna í vetur að
setja upp eftir hann Plenty,
þekktasta leikrit hans og að
margra áliti eitt af öndvegisverkum
breskra leikhúsbókmennta nú
seinni hluta aldarinnar. Það var
frumsýnt snemma á áttunda ára-
tugnum en hefur ekki verið sett
upp aftur í London fyrr en nú.
Þekkt kvikmynd hefur verið gerð
eftir þessu verki í leikstjórn Fred
Schepisi með Meryl Streep, Sam
Neill og Sting í aðalhlutverkum, og
fá má víða hér á myndbandaleigum.
Ekkert verka Hare hefur verið sett
upp í íslenskum leikhúsum fyrr en
nú að Borgarleikhúsið ætlar að
taka leikrit hans Ofanljós eða Star-
light til sýninga á Litla sviðinu á
næstunni, og er gott til þess að vita
að þessi ágæti höfundur skuli nú
loks hljóta náð fyrir augum íslensks
leikhúsfólks.
Þótt David Hare tengist Al-
meida-leikhúsinu hafa flest hans
verk í seinni tíð verið sett á svið í
breska þjóðleikhúsinu. Hann hefur
einnig starfað mikið með einum
fremsta leikhúsmanni Breta af
yngri kynslóð, Stephen Daldry,
sem til skamms tíma var listrænn
stjórnandi The Royal Court leik-
hússins og stýrir nú endurbygg-
ingu leikhúss þess við Sloane Squ-
DIANA Rigg í hlutverki Fedru.
NÝJA leikrit Albees heitir einfaldlega Leikritið um barnið.
gerir garðinn frægan í Hollywood,
leikstjórinn Howard Davies og
Bandaríkjamaðurinn Edward Al-
bee, sem eins og fleiri hefur heillast
af bresku leikhúsi. Howard Davies
setti upp leikrit Albee, Hver er
hræddur við Virginíu Wolf? fyrir
tveimur áram við frábærar undir-
tektir, og nú hefur Albee treyst
honum og Almeida-leikhúsinu öðr-
um fremur til að frumflytja nýjasta
verk sitt, Leikritið um barnið.
Verkið hefur fengið misjafna dóma
en við fjölmargir aðdáendur Albee
teljum okkur þó varla svikna; höf-
undareinkennin eru þarna öll, seið-
mögnuð, martraðarkennd undirald-
an, ofbeldi í orðum í bland við
óvægna fyndnina, og gert út á óljós
mörk leiks og veruleika í anda fá-
ránleikhússins.
Persónur era fjórar - Stúlkan og
Pilturinn, sem eiga barnið, og Mað-
urinn og Konan, sem era komin til
að véla af þeim barnið, eða kannski
bara til að lækna þau af ímyndun-
inni að þau hafi yfirleitt átt barn.
Frances de la Tour þykir vinna
leiksigur í hlutverki Konunnar, en
þau Alan Howard sem Maðurinn,
Zöe Waites sem Stúlkan og Rupert
Penry-Jones sem Pilturinn standa
vel fyrir sínu, og þegar á allt er litið
er sýningin heildsteypt og
skemmtileg.
Harmleikur í
nýjum búningi
Ekki er hægt að segja skilið við
Almeida-Ieikhúsið án þess að nefna
aðra sýningu þess sem sett hefur
verið upp í Albery-leikhúsinu á
West End , þar sem herra John Gi-
elgud gerði garðinn frægan á árum
áður. Þetta er Fedra eftir eitt af
höfuðskáldum Frakka á 17 öld, Je-
an Racine, og seinna í vetur á þar
einnig að koma upp annað verk
hans, Britannicus. Fedra er í nýrri
leikgerð breska lárviðarskáldsins
Ted Hughes og í óbundnu máli,
þótt stutt sé jafnan í ljóðrænuna
svo sem vænta má úr smiðju Hug-
hes.
Þessi sýning á Fedra verður
kannski sú sem lengst lifir í minn-
ingunni eftir þessa leikhúsdaga í
London, áhrifamikil og einstaklega
falleg í traustri leikstjórn hins list-
ræna stjórnanda Almeida, Jon-
athans Kent, sem skapar sýning-
unni afar eftinninnilega umgjörð
með aðstoð leikmynda- og búninga-
hönnuðarins Mariu Björnson og
Mark Henderson sem annast lýs-
inguna.
Prímadonna Almeida-leikhúss-
ins, Diana Rigg, er óaðfinnanleg í
hlutverki Fedru, drottningarinnar
af Aþenu, sem leggur ofurást á
stjúpson sinn Hippolytus en til að
halda heit sitt og trúnað við mann
sinn, Þeseus konung af Aþenu,
bregst hún við á þann hátt að sýna
stjúpsyni sínum fjandskap og jafn-
vel hatur. En líkt og gerist í harm-
leikjunum verða örlögin ekki um-
flúin.
are. Á meðan heldur Royal Court
úti starfseminni í tveimur leikhús-
um á West End, í Duke of York og
Ambassador. Stephen Daldry var
einmitt maðurinn sem lagði hart að
David Hare að fara til ísrael og hét
honum því að hann skyldi setja upp
hvaðeina sem Hare kæmi með í
farteskinu til baka.
Daldry hefur hins vegar áreiðan-
lega verið brugðið þegar David
Hare kom aftur heim og hermdi
upp á hann loforðið - árangur far-
arinnar var mónólóg eða einleikur
sem Hare krafðist að fá að flytja
sjálfur, þótt hann hefði ekki staðið
á sviði frá því að hann var 15 ára í
skólaleikriti! Daldry tók þá enn
djarfari ákvörðun og setti einleik-
inn upp á stóra sviðinu í Duke of
York. Bæði sýningin og flytjandinn
hafa fengið einróma lof en samt er
manni til efs að það geti gerst á
nokkram öðram stað en London að
einleikur af þessu tagi gangi fyrir
fullu húsi dögum og vikum saman.