Morgunblaðið - 08.10.1998, Blaðsíða 40

> 40 FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
>

r
7
Gengi liða
og bréfa
Getur verið að sú stund renni upp að
verðbréfasalar og hlutafjáreigendur bíði
spenntari eftir úrslitum leikja, vegna
gengis hlutabréfanna, en fólk eftir
„ ípróttahlið “ ípróttakeppninnar?
VONANDI gerist það
aldrei að umfjöllun
um knattspyrnuleik
á íþróttasíðu dag-
blaðs í Englandi
verði svona: Manchester United
og Liverpool gerðu jafntefli, 1:1,
í úrvalsdeildinni í knattspymu í
gærkvöldi. Nánari upplýsingar á
viðskiptasíðu. Auðvitað virkar
þetta dæmi fáránlegt, en ætli
þróunin gæti orðið eitthvað í
þessa veru? Ekki kannski á
næstunni, en einhvern tíma? Að
það sem flestir velti fyrir sér í
kjölfar leikja verði ekki hvort
viðureignin hafí verið skemmti-
leg, vel leikin,
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
og þá hvers
vegna eða
hvers vegna
ekki, hvaða
leikmenn hafí
staðið sig vel og þar fram eftir
götunum, heldur hvort hlutabréf
í félögunum hækki eða lækki í
kjölfarið? Hvort eftir þennan til-
tekna leik sé hugsanlega rétti
tíminn að selja bréf sín í félag-
inu eða kaupa fleiri? Að þeir
sem fylgist með gengi liðanna af
mestum áhugi verði hluthafar og
verðbréfasalar? Ekki knatt-
spyrnuáhugamennimir. Að fólk
bíði þess jafnvel í meiri ofvæni
undir lok keppnistímabils hvort
greiddur verði út arður á aðal-
fundi heldur en hvort fyrirliðinn
hampi bikar? Að peningahlið
íþróttarinnar fari að skipta
meira máli en „íþróttahliðin"?
Eða hefur þetta e.t.v. þegar
gerst?
Knattspyrna virðist ekki snú-
ast nema að litlu leyti um leik-
mennina og knöttinn nú orðið.
Að græða meira og meira, meira
í dag en í gær, gætu verið ein-
kunnarorð þeirra sem eiga
knattspyrnulið, til dæmis í
Englandi, þar sem uppsveiflan
hefur verið ótmleg síðustu ár;
að mestu leyti vegna samninga
um útsendingarrétt til handa
Sky Sports sjónvarpsstöðinni.
Sú frétt vakti vitaskuld gífur-
lega athygli á dögunum að sjón-
varpsfyrirtækið BSkyB skyldi
kaupa meirihluta í Manchester
United, sem er þekktasta og rík-
asta knattspyrnufélag Bret-
lands, jafnvel heimsins. Fjöl-
miðlakóngurinn Rupert Mur-
doch á 40% í BSkyB en Sky
Sports er einmitt hluti þess fyr-
irtækis. Þessi þekkti Ástrali á
fjölmörg dagblöð og sjónvarps-
stöðvar víða um heim, auk þess
sem hann hefur þegar fest kaup
á hlut í nokkrum íþróttaliðum
hér og þar.
Það hefur stundum gerst
gegnum árin að ensk knatt-
spymulið skipti um eigendur.
Iðulega var það þá ákafur stuðn-
ingsmaður, sem hafði komist í
álnir, sem keypti meirihluta í fé-
laginu „sínu“ í þeirri von að það
næði langþráðum árangri. Eitt
dæmi er Elton John og Watford,
annað Francis Lee og
Manchester City og það þriðja
Jack Walker og Blackbum
Rovers. Tímarnir breytast hins
vegar og mennirnir með; Rupert
Murdoch er ekki þekktur fyrir
áhuga á knattspyrnu, eða öðrum
íþróttum ef út í það er farið. Það
er því ekki af sömu hugsjón og
áðurnefndir þremenningar fjár-
festu í félögunum sem Murdoch
kaupir stórveldið Man. Utd.
heldur af annarri hugsjón; þeirri
að græða peninga.
Það er satt að segja spaugi-
legt að stuðningsmenn
Manchester United skuli hafa
tekið sig til og mótmælt sölunni
á meirihluta í félaginu til
BSkyB. Hvaða rétt hafa þeir til
að mótmæla? Engan. Fæstir
þeirra eiga nokkuð í félaginu
„sínu“; það varð að hlutafélagi
fyrir nokkram áram, og hlutafé-
lög ganga kaupum og sölum.
Fólki sem flýgur með Flugleið-
um kemur það ekki við hvort A
selji B hlutabréf sín í fyrirtæk-
inu og eins er með önnur fyrir-
tæki. Þróunin er þessi í knatt-
spyrnuheiminum og við því er
líklega lítið að gera, þó svo
mörgum líki það ekki. Finnist
íþróttafélögin ekki eins og hver
önnur fyrirtæki, svo miklum til-
finningaböndum sem margir
tengjast þeim.
Ekki má gleyma því að rekst-
ur Manchester United - og fleiri
félaga, vitaskuld - hefur auðvit-
að snúist um það hin síðari ár að
hagnast sem mest. Arangur inn-
an vallar og hagnaðurinn hald-
ast auðvitað í hendur, og svo
verður áfram, þannig að stuðn-
ingsmennirnir þurfa ekki að ótt-
ast að slöku verði slegið við í
þjálfun og uppbyggingu knatt-
spyrnumanna fyrirtækisins. Það
held ég að sé óraunsæi, að ætla
að svo verði, en skil að vissu
marki stuðningsmennina. Þeir
óttast að félagið sé að fjarlægj-
ast upprunann, fjarlægjast fólk-
ið. Og sá ótti held ég reyndar að
sé á rökum reistur. En þessi
þróun verður ekki umflúin,
hvort sem fólki líkar betur eða
verr. Almenningur skiptir félög-
in að vissu leyti miklu máli; þau
þarfnast fólksins, að það kaupi
aðgöngumiða á leikina og alla
minjagripina sem þau framleiða
og selja - en velta félaga á borð
við Man. Utd. vegna sölu slíks
varnings er með hreinum ólík-
indum. Þegar þessum atriðum
sleppir skiptir almenningur fé-
lögin hins vegar engu máli.
Engu.
Peningar hafa tekið völdin í
íþróttaheiminum. Draumur eig-
endanna er að hagnast sem
mest, leikmennirnir vilja fagna
sigram, að sjálfsögðu, en jafnvel
enn frekar - sumir hverjir að
minnsta kosti - hagnast vel á
þessu starfí, sem þeir sinna ekki
nema í tiltölulega stuttan tíma.
Þeir vilja nýta tækifærið til að
tryggja sem best fjárhagslega
framtíð sína.
Það er umhugsunarefni
hvort heppilegt sé að fjölmiðla-
fyrirtæki eignist íþróttafélög.
KR-ingar og Framarar hyggj-
ast stofna hlutafélög um meist-
araflokka sína í knattspyrnu og
vert er að velta því fyrir sér -
vegna þróunarinnar í útlandinu
- hvort fjölmiðlar verði hugs-
anlega eigendur slíkra fyrir-
tækja hérlendis í framtíðinni
og hvort það sé jákvæð þróun,
hér sem þar. Nánar um það
síðar.
Y arnar samningur-
inn og Nató
HIN furðulegasta
uppákoma í íslenskum
stjórnmálum um þess-
ar mundir átti sér stað
nú fyrir skömmu þegar
samfylking Alþýðu-
bandalags, Alþýðu-
flokks og Kvennalista
kynnti málefnaskrá
sameiginlegs framboðs.
Það sem m.a. vakti at-
hygli var stefna sam-
fylkingarinnar í varn-
armálum þar sem sagt
er að Island eigi að
standa utan hemaðar-
bandalaga. Það vekur
furðu að alþýðuflokks-
menn skuli taka til
greina að gangast inn á stefnu Al-
þýðubandalagsins í varnarmálum
einmitt nú þegar góð samstaða hef-
ur skapast hérlendis um varnar-
samninginn og veru okkai- í Atl-
antshafsbandalaginu (Nató).
Stefna samfylkingarinnar í varnar-
málum er algerlega á skjön við þá
þróun sem á sér stað í öryggismál-
um Evrópu. Fjölmörg ríki telja eft-
irsóknarvert að taka þátt í varnar-
samstarfi Nató, s.s. Eystrasaltsrík-
in og ríki Mið- og Aust-
ur-Evrópu. Aldrei fyrr
hafa eins opinskáar
umræður átt sér stað
um hugsanlega inn-
göngu Finnlands og
Svíþjóðar í Nató. A
sama tíma vilja sam-
fylkingarmenn að
varnarliðið í Natóstöð-
inni á Keflavíkurflug-
velli fari burt.
fslendingar í friðar-
starfi með Nató
Islendingar voru
meðal stofnríkja Nató
þrátt fyrir að hafa ekki
eigin her til umráða.
Aðild okkar að bandalaginu hefur
nýst okkur afar vel í alþjóða-
stjórnmálum. Fámennri þjóð eins
Islendingum er mikilvægt að geta
komið sjónarmiðum sínum á fram-
færi við aðrar þjóðir á vettvangi
Nató. Það að ætla að segja sig úr
bandalaginu er því afar skammsýn
stefna. Nató hefur í krafti styrks
síns tryggt finðinn í Evrópu um
fjörutíu ára skeið. A síðustu árum
hefur það tekið stakkaskiptum og
orðið þungamiðjan í nýju öryggis-
málakerfi Evrópu. Nú er tilgang-
ur þess ekki einungis að verja að-
ildarríkin vopnaðri árás, nú skipta
borgaralegir þættir miklu máli
auk hinna herðnaðarlegu. Um
þessar mundir gegnir bandalagið
t.d. lykilhlutveríri við að stilla til
friðar í Bosníu. Islendingar hafa
einmitt getað lagt sinn skerf til
þessa friðarstarfs með því að
Stefna samfylkingar-
innar í varnarmálum,
segir Siv Friðleifsdótt-
ir, er algerlega á skjön
við þá þróun sem á sér
stað í öryggismálum
Evrópu.
senda lögreglumenn, lækna og
hjúkrunarfólk til Bosníu. Þannig
höfum við þrátt fyrir það að eiga
ekki her getað tekið aukinn þátt í
umsvifum Nató og stuðlað að friði
í Evrópu.
Siv
Friðleifsdóttir
Lungnaendurhæfing
á Reykjalundi
LUNGNAENDUR-
HÆFING hefur verið
snar þáttur í starfsemi
Reykjalundar í langan
tíma og hefur verið í
stöðugri þróun. Flestir
sem koma inn til endur-
hæfíngar á þessu sviði
era með langvinna
lungnateppu, þ.e.
lungnaþembu og/eða
langvinna berkjubólgu,
en margir aðrir kvillar
fylgja í kjölfarið, svo
sem vannæring eða
offíta, kvíði, þunglyndi
og fleira. Stór hluti
þeirra sem koma til
endurhæfingar vegna
lungnasjúkdóma reykir eða hefur
einhvemtíma reykt. Annar hópur er
fólk sem hefur fengið berkla, en
þeim fækkar óðum, þar sem berklar
eru orðnir sjaldgæfir.
Til þess að eiga kost á lungnaend-
urhæfingu á Reykjalundi þá þarf
reykingafólk að vera tilbúið til að
hætta að reykja, þar sem marg-
reynt er að ef fólk reykir áfram þá
er endurhæfingin unnin fyrir gýg
og fjármunum þar með kastað á
glæ. Þetta er reykingafólki gert
ljóst og þegar við innköllun kemur
fram að plássið stendur aðeins þeim
til boða sem hætta að reykja; en
jafnframt er reykingavarnanám-
skeið í boði sem hluti af meðferðar-
áætlun. Sjúklingur skal hætta í síð-
asta lagi við innlögn á Reykjalund,
en margir nota reyndar tækifærið
og hætta þegar við innköllun; finnst
gott að hafa loks fengið ástæðu til
að hætta.
Reykingavarnir eru í formi viku-
legra fræðslufunda, þar sem hjúkr-
unarfræðingur eða sjúkraliði heldur
fyrst erindi en stýrir síðan umræð-
um, þar sem fólkið fær tækifæri til
að tjá sig. Myndast oft góður andi í
þessum hópi. Rannsókn á árangri
reykingavarna á Reykjalundi stað-
festi að af þeim sem hættu að
reykja hér árið 1995-96 voru 60%
þátttakenda enn reyklaus að ári
liðnu og stefnir í svipaðan árangur
áfram. Mælt er með að fólkið noti
nikótínlyf til að byrja með, þar sem
rannsóknir hafa sýnt
mun varanlegri árang-
ur reykingavarna ef
þau era notuð.
Það er tilfinning
þeirra sem vinna við
lungnaendurhæfíngu á
Reykjalundi að sjúk-
lingahópurinn sem
kemur inn til endur-
hæfingar sé að yngjast.
Skýringin gæti verið sú
að almenningur og heil-
brigðisstarfsfólk sé að
vakna til vitundar um
skaðsemi tóbaks og
möguleikana á því að
fyrirbyggja afleiðingar
hennar.
Algengast er að fólk sem kemur
inn til lungnaendurhæfingar á
Reykjalundi dvelji þar í 6 vikur.
Þetta er þó einstaklingsbundið.
Fyrir útskrift er markvisst unnið að
því að aðstoða einstaklinginn við að
skipuleggja áframhaldandi líkams-
þjálfun, þar sem oft er um að ræða
allsherjar breytingu á lífsstíl við-
komandi, auk þess sem oft er þörf á
ýmiss konar lyfjum og hjálpartækj-
um (t.d. þurfa sumir langvinna súr-
efnismeðferð, hjálpartæki til að
komast um og til að létta sér dagleg
störf).
Á Reykjalundi eru margar fag-
stéttir sem koma að endurhæfingu
sjúklinga. I lungnateyminu eru
hjúki’unarfræðingur, læknir, iðju-
þjálfi, sjúki-aþjálfari og rannsóknar-
fólk. Aðrir, sem oft er leitað til, eru
félagsráðgjafi, geðlæknir og nær-
ingarfræðingur.
I tilefni af söfnun vegna bygging-
ar leikfimisalar og sundlaugar á
Reykjalundi vil ég benda á að að-
staðan í búningsklefum við inni-
sundlaugina hér er afar slæm fyrir
lungnasjúklinga. Þeir eiga erfitt
með að athafna sig þar vegna
þrengsla og loftleysis, auk þess sem
laugin er of heit og of stutt til að
hægt sé að æfa þar sund að ráði.
Vatnsleikfimi er lungnasjúklingum
mjög nauðsynleg því í vatninu eru
allar hreyfingar léttari og taka því
minni orku frá þeim, en samt sem
áður gefur hún þeim möguleika á að
auka vöðvastyrk og liðleika. Einnig
skapast tækifæri á úthaldsþjálfun
með sundi.
Við, sem vinnum við lungnaend-
urhæfingu, segjum oft að þótt það
sé mikils vert að lungnaendurhæf-
ing bæti árum við líf lungnasjúk-
linga, þá er þó ef til vill meira virði
að hún bætir lífi í árin sem eftir
eru.
Langvinn lungnateppa (LLT) er
algengasti lungnasjúkdómurinn í
vestrænum löndum. Um það bil
15% reykingamanna fá LLT, fjöldi
Til þess að eiga kost á
lungnaendurhæfingu á
Reykjalundi, segir
Jónína Sigurgeirs-
dóttir, þarf reykinga-
fólk að vera tilbúið til
að hætta að reykja.
þessara sjúklinga á íslandi skiptir
því þúsundum. Dánartíðni vegna
LLT fer hratt vaxandi hérlendis og
í vestrænum löndum og LLT er ein
algengasta ástæða örorku í vest-
rænum löndum. En hér eigum við
val - viljum við halda áfram að
reykja eða stunda á annan hátt
heilsuspillandi líferni og fá eftir 20
ára reykingar (jafnvel um fertugt)
þrálát sjúkdómseinkenni eins og
morgunhósta, sífellda mæði - jafn-
vel andnauð, endurteknar öndunar-
færasýkingar og ef til vill krabba-
mein? Eða viljum við stokka spilin
upp á nýtt; endurskoða lifnaðar-
hættina og eygja von um að geta lif-
að lífinu lifandi?
Heimildir: Lungnaendurhæfing á
Reykjalundi, þriðja endurskoðun,
apríl 1997.; Öndum léttar: Fræðsla
um lungnasjúkdóma, orsakir þeirra,
meðferð, orkusparnað, úthaldsþjálf-
un, ferðalög og fleira. Björn Magn-
ússon o.fl. Utg. Reykjalundur, end-
urhæfingarmiðstöð 1992.
Höfundur er hjúkrunnrfræðingur
BSc., lungnadeild Reykjalundar.
Jónina
Sigurgeirsdóttir