Morgunblaðið - 08.10.1998, Page 48

FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Svar til Rúnars
Kristjánssonar
UNDANFARNA
mánuði hafa birst
fréttir af átökum milli
serbneskra hersveita
og Frelsishers Kosovo
í íslenskum fjölmiðl-
um. Oft hefur okkur
ekki fundist rétt farið
með staðreyndir en
'^iörnið sem fyllti mæl-
inn var bréf frá Rúnari
Kristinssyni sem birt-
ist í Morgunblaðinu
hinn 3. september sl.
Eg og fjölskylda
mín erum albönsk og
erum frá Kosovo en
höfum búið á Islandi í
tíu ár. Eg skrifa þessa
grein fyrir hönd þeirra 80 Albana
frá Kosovo sem búa í Reykjavík
þar sem við viljum leiðrétta þann
misskilning sem birtist m.a. í bréfi
Rúnars. Við höfum fylgst vel með
fréttum í fjölmiðlum um málefni
fyrrum Júgóslavíu og nú að undan-
. förnu í Kosovo. Það er erfitt fyrir
venjulegan mann að skilja hvað
hefur verið að gerast í fyrrum Jú-
góslavíu og núna í Kosovo, ef mað-
ur þekkir ekki vel sögu landanna á
Balkanskaga.
Tító var Júgóslavi og bjó stærst-
an hluta ævinnar í Belgrad í Ser-
bíu. Hann notaði 70-80% af fjárlög-
um ríkisins í hernað til að geta var-
ið landið fyrir innrásum annarra
ríkja. Langstærsti hluti vopnanna
var framleiddur í Serbíu. Það var
^ki tilviljun, því þrýstingur Serba
Tar mikill, en þeir voru um helm-
ingur Júgóslava.
Þegar Tító lést yfirtóku Serbar í
Serbíu alla hergagnaframleiðsluna
í Serbíu. Þeir stóðu því sterkt
hernaðarlega þegar þeir ákváðu að
innlima önnur landsvæði fyrrum
Júgóslavíu inn í Serbíu árið 1991.
Gani Elis
Zogaj
Grensásvegi 3
108 Reykjavílk
568 Ö44
Hcimasiöai n(lnniH.mmc<JU.Í5/iiigvamggyin
Ili!-H f
auping
intra
Stáivaskar
Intra stálvaskamir fást í mörgum
staerðum og gerðum. Þessi vaskur
ber nafnið Eurora og hefur hlotið
margvíslegar viðurkenningar fyrir
frábæra hönnun.
Heildsöludreifing:
----Smíðjuvegi 11, Kópavogi
TEnGlehf simi564 1088,fax 564 1089
issl í byggingavöruverslunum um land allt..
Serbar gerðu fyrst
innrás í Slóveníu, en
þar sem þeim mistókst
að innlima Slóveníu í
Serbíu, ákváðu þeir að
hertaka Króatíu sem
var nær landfræðilega.
Slóvenía er núna sjálf-
stætt ríki. Flestir sem
létu lífið í Króatíu voru
óbreyttir borgarar, en
í dag er Króatía sjálf-
stætt ríki.
Serbar búsettir í
Serbíu gáfust samt
ekki upp. Þeir réðust
inn í Bosníu og drápu
múslima sem voru um
helmingur íbúanna í
Bosníu. Serbar myrtu 250.000
manns, flestir voru óbreyttir borg-
arar. Þeim tókst ekki að ná yfirráð-
um yfir Bosníu, en Bosnía er í dag
sjálfstætt ríki.
Þó að Serbar hafi þurft að gefa
eftir þrisvar sinnum, þá gafst
Slobodan Milosevic ekki upp. Hann
vildi næst innlima Svartfjallaland
og Kosovo og gera Serbíu og þessi
tvö landsvæði að nýrri Júgóslavíu,
en íbúar Kosovo vilja öðlast sjálf-
stæði.
í Kosovo búa 2 milljónir Albana
sem eru Ilir að uppruna en Ilir eru
frumbyggjar og langelsti þjóð-
stofninn á Balkanskaga. Þetta fólk
bjó aðallega á vesturhluta
Balkanskaga, Kosovo, sem áður
hét Dandania, og í N-Albaníu. Ser-
bar settust hins vegar ekki að á
Balkanskaga fyrr en á 11. öld en
þeir komu frá Rússlandi. Frá því
þeir komu á Balkanskaga hafa
geisað mörg stríð milli Serba og
Albana og hafa Serbar alltaf átt
frumkvæðið. Stundum hafa Serbar
náð hluta af Albaníu á sitt vald og
oftast hafa þeir tekið Kosovo en
gardeur
-buxur
-klæðirþigvel
BARTÖfth
astkassar
og skúffur
Bjóðum margar stærðir og gerðir af
plastkössum. Hægt að stafla upp,
hengja á vegg eða setja í hillur.
_ UMBOÐS- OO HEILDVERSLUNm _
Siraumur shf
SUNDABORO I • SlMI S68-330O
hafa þó aldrei haldið þeim yfirráð-
um í langan tíma í senn. I tímans
rás hefur Kosovo yfirleitt verið
hluti af Albaníu.
Fyrir u.þ.b. 600 árum hertóku
Tyrkir Albaníu, stærsta hluta Ser-
bíu og fleiri lönd og voru þar við
Við viljum leiðrétta
misskilning um málefni
fyrrum Júgóslavíu, seg-
ir Gani Elis Zogaj sem
hér skrifar fyrir hönd
80 Albana frá Kosovo
sem búa í Reykjavík.
stjómartaumana í fimm hundruð
ár, að undanskildum 25 árum á
fimmtándu öldinni, en þau ár var
Albanía sjálfstætt ríki. Skenderbeu
var leiðtogi AJbana á árunum 1443
til ársins 1468, og var hann hylltur
í Evrópu fyrir að styrkja kristna
trú í Albaníu, en Tyrkir vildu inn-
leiða múslimska trú í þeim löndum
sem þeir náðu yfirráðum í. Þegar
Skenderbeu lést og Tyrkir náðu
aftur yfirráðum í Albaníu þvinguðu
Tyrkir íbúanna til þess að taka
múslimska trú og og skattpíndu þá.
A þessu tímabili versnuðu lífskjör
Albana og um hálf milljón þeirra
fluttí til Italíu. Þegar Tyrkir misstu
yfrráð yfir Albaníu var þjóðin orðin
svo illa haldin að það reyndist Ser-
bum auðvelt að ná yfirráðum yfir
Kosovo stuttu seinna og versnuðu
lífskjör íbúa Kosovo við það til
muna. I upphafi seinni heimsstyi'j-
aldarinnar, þegar Serbar höfðu
ráðið yfir Kosovo í u.þ.b. 40 ár,
fengu Albanar aftur yfirráð yfir
Kosovo eða frá 1939 til 1945.
Það finnast engar staðfestar
upplýsingar að 100.000 Albanar
hafi verið fluttir frá Albaníu á þess-
um tíma eins og fram kemur í
grein Rúnars Kristjánssonar í
Morgunblaðinu í byrjun septem-
ber. Það er því spurning um hvort
þetta geti verið upplýsingar sem
serbneskir sagnfræðingar hafa bú-
ið til. Eftir seinni heimsstyrjöldina
var ákveðið að greiða þjóðarat-
kvæði í Kosovo um hvort íbúarnir
vildu tilheyra Albaníu eða Jú-
góslaviu. I upphafi kosninganna
vai' sendur mikill fjöldi hermanna
og lögreglumanna frá Júgóslavíu,
aðallega Serbíu, til þess að fylgjast
með kosningunum. Margir Kosovo-
Albanar, sem kusu sameiningu
með Albaníu, létu lífið. I miðjum
kosningunum var síðan tilkynnt að
Kosovo skyldi tilheyra Júgóslavíu
landfræðilega, en hafa sjálfstjórn.
Slíkt fyrirkomulag ríkti til 1989.
Miklir erfiðleikar voru á milli Al-
bana og Serba á þessum tíma og
sendu serbnesk stjórnvöld fjölda
hermanna og öflugt lögreglulið inn
í Kosovo. Margir Kosovo-Albanar
flúðu land og á árunum 1955 til
1965 fluttu 115 þúsund Albanar frá
Kosovo til Tyrklands.
Frá 1974 til 1989 hafði Kosvo
sjálfstjóm frá Serbíu, með eigin
lög, dómstóla, fjölmiðla o.fl. Um
93% íbúa landsins voru Albanar.
Fljótlega eftir að Milosevic varð
forseti Serbíu afnam hann sjálf-
stjórn Kosovo, og árið 1990 lét
hann loka háskólum og mennta-
skólum fyrii' Albönum og öllum
fjölmiðlum í Kosovo. Verksmiðjur
og fyrirtæki vom látin hætta
rekstri þannig að 90% Albana urðu
atvinnulaus á þessum tíma. Efna-
hagsástand Kosovo varð fljótlega
gi'íðarlega slæmt, þannig að um
hálf milljón landsmanna, aðallega
ungir karlmenn, flúði landið. Það
sem forðaði íbúunum frá algjörum
hörmungum vora peningar sem
ungu mennirnir, sem höfðu flutt úr
landi, sendu þeim.
Kosovo-Albanar vildu að Kosovo
yrði sjálfstætt ríki. Eftir að Milos-
evic lauk stríði sínu við Slóveníu,
Króatíu og Bosníu, þá hóf hann
stríð í Kosovo í byrjun þessa árs.
Kosovo-Albanar vora mjög illa víg-
búnir, þannig að serbneskar her-
sveitir og lögregla hafa nánast
gengið um og slátrað óbreyttum
borguram, aðallega konum og
börnum. Þeir eru einnig búnir að
sprengja og eyðileggja um 50.000
heimili og era nú um 500.000
manns húsnæðislausar í dag. Um
300 þúsund manns hafa flúið heim-
ili sín og það er spurning hver af-
drif þeirra verða. Búið er að drepa
á annað þúsund óbreyttra borgara,
um eitt þúsund era í fangelsum og
30.000 hafa horfið sporlaust.
Rúnai', kallar þú þetta að halda
rétt á spilunum? Okkar skoðun er
sú að íbúar Kosovo eigi sjálfir að
ákveða sína eigin framtíð.
Höfundur er starfsmaður í Kassa-
gerð Reykjavíkur.
Islensk ungmenni
í fremstu röð
NYLEGA birtist
grein í blaði norska
læknafélagsins þar
sem gerður er saman-
burður á reykingum í
30 Evrópulöndum
(Lund K.E.: Tidsskr.
Nor. Lægeforen. nr.
14, 1998; 118: 2177-
80), Niðurstöðurnar
sýna að fullorðnir ís-
lenskir karlar reykja
einna minnst evr-
ópskra karla en reyk-
ingar íslenskra
kvenna eru nokkuð yf-
ir meðallagi. I grein-
inni era einnig bornar
saman reykingar ung-
menna 16-24 ára í 12 Evrópulönd-
um á áranum 1994-96 og þá fer nú
Fjallkonan okkar heldur en ekld
að hressast.
Stelpurnar
Ef Norðurlöndin era skoðuð sér-
staklega er samanburðurinn gleði-
lega hagstæður okkur Islending-
um. Þar slá íslensku stelpurnar öll-
um við þar sem aðeins 20% stunda
daglegar reykingar á meðan
frænkur þeirra í Danmörku burð-
ast með 31% og þær norsku með
27%. Finnsku og sænsku stelpurn-
ar koma fast á hæla þeirra íslensku
þar sem 23% og 22% reykja dag-
lega. Aðeins eitt land í fyrrnefndri
upptalningu slær út stelpurnar
okkar en það era þær
ítölsku, en þar á bæ
reykja aðeins 13%
stelpna á þessum aldri.
Aftast drattast þær
hollensku með 36%
reykingar.
Strákarnir
íslensku strákarnir
standa sig ekki síður
vel þar sem 22%
þeirra reykja daglega
en aðeins sænsku
frændur þeirra reykja
minna, eða um 15%.
Ásgeir R. Finnsku strákamir
Helgason koma næst á eftir
þeim íslensku með
24% reykingar, en öll hin níu lönd-
in sem era með í upptalningunni
koma langt á eftir og lestina reka
Frakkar þar sem 46% strákanna
reykja daglega. Þó Svíar slái út ís-
lensku strákana í reykleysinu era
okkar strákar á toppnum ef öll tó-
baksneysla er skoðuð því 23%
sænsku strákanna notuðu munntó-
bak daglega.
Þorvarður Ornólfsson
Þó margir hafi hjálpast að við að
ná þessum frábæra árangri held
ég að á engan sé hallað þó nafn
Þorvarðar Ornólfssonar sé dregið
fram í dagsljósið. Þær tölur sem
hér er vitnað í lýsa ástandinu í
mund þegar Þorvarður lætur af
Ef reykingar Norður-
landabúa eru skoðaðar
sérstaklega segir
Asgeir R. Helgason
að samanburðurinn
--------------7------
sé hagstæður Islend-
ingum.
störfum sem framkvæmdastjóri
Krabbameinsfélags Reykjavíkur.
Þegar hann hóf þar störf reyktu
ríflega 40% 16 ára krakka á Is-
landi daglega. Þorvarður byggði
upp öflugt tóbaksvarnai-starf á
vegum Krabbameinsfélagsins sem
var ein helsta skrautfjöður félags-
ins um ára bil. A hverju ári heim-
sóttu fræðslufulltráar Krabba-
meinsfélagsins meirihluta alh-a
nemenda í landinu á aldrinum 11-
16 ára með fjölbreytt fræðsluefni.
Nú þegar Þorvarður hefur látið af
störfum skilar hann góðu búi og
vonandi berum við gæfu til að
halda fengnum hlut og vinna nýja
landvinninga svo ísland geti áfram
haldið sínum sessi sem leiðandi
þjóð í Evrópu á sviði tóbaksvarna
meðal ungs fólks.
Höfundur er sálfræðingur nieð
doktorsgráðu í lækimvísindum og
starfar við rannsóknir í Stokkhólmi.