Morgunblaðið - 08.10.1998, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1998 f?
AÐSENDAR GREINAR
ÞANNIG greip
ágætur skjólstæðingur
minn frammi íyrir mér
á stofunni minni á dög-
unum. Ég hrökk við,
hugsaði; „bíddu nú við,
er þetta framtíðin"?
Attaði mig þó fljótt og
sneri tölvuskjánum við
og sýndi honum hvað
ég var að skrifa í
sjúkraskýrsluna hans.
Veistu sagði ég, það
er bara hægt að nýta
lítinn hluta af skýrsl-
unni þinni í rannsókn-
arskyni. Sjáðu, hér
stendur hver þú ert,
hvenær þú komst og
klukkan hvað, síðan hvað ég held
að gangi að þér, þ.e. greiningin og
hvers vegna þú komst, s.k. tilefni
komu, og þá er upptalið það sem
nýtilegt er úr skýrslunni þinni til
rannsókna í gagnagrunni. Hver þú
ert er síðan dulkóðað á svo flókinn
máta að það verður auðveldara að
brjótast inn á skrifstofuna mína en
að brjóta dulkóðann. Textinn sem
ég skrifa í skýrsluna þína er á al-
gjöru símskeytaformi og nýtist að
auki líklega ekkert, enda höíúm við
ekki þróað aðferðir til að láta tölvu
túlka símskeytaform og orðahræri-
graut lækna. Það er t.d. mjög al-
gengt nú á seinni tímum að skjól-
stæðingar mínir komi með afrit af
gögnum sínum frá öðrum læknum
og biðji um þýðingu, því í gögnun-
um ægir saman íslensku, ensku og
latínu á hinn fjölbreytilegasta
máta. Hugsið ykkur bai'a hvernig
tölva ætti að geta skilið þetta allt.
Síðan sýndi ég honum það sem
var búið að skrifa um hann áður,
hvaða greiningar voru komnar inn
í tölvuna. Þarna var eitthvað um
bakverki, vottorð, flensu og kvef.
Er þetta allt of sumt, spurði hann?
Hann sagðist fylgj-
andi gagnagrunni í
heilbrigðiskerfinu.
Við ræddum gagn-
semi gagnagrunns,
mikilvægi hans fyrir
alla þá sjúkdóma sem
við læknar ráðum
ekki við eða vitum
ekki hvemig best er
að meðhöndla, en þeir
eru nokkuð margh'.
Stór hópur einstak-
linga sem þarf mikið á
heilbrigðiskerfinu að
halda bíður í ofvæni
eftir því að settur
verði saman heil-
brigðisgagnagrunnur
hér á landi. Þessir einstaklingar
telja að gagnagrunnur eins og rætt
er um að setja á fót komi til með að
finna lausn á þeirra vandamáli.
Reyndar hafa læknavísindin stað-
fest með rannsóknum að læknavís-
indin hafi einungis sannanir fyrir
30% af því sem læknar eru að gera
dags daglega. Þetta er umhugsun-
arvert í ljósi þeirra deilna sem nú
eru uppi um gagnsemi gagna-
grunns í heilbrigðiskerfinu. Okkur
sárvantar mikiar upplýsingar og
gerum kröfur um að fá þær hratt
og vísindalega unnar. Til þess að
svo megi takast þarf að gera stórar
rannsóknir sem ná til heilu þjóðfé-
laganna, rannsóknir sem hægt er
að gera hér á landi. Einbúahugs-
anahátturinn í rannsóknarvinnu á
sinn sess en á ekki að vera eina eða
aðal rannsóknaraðferðin, enda oft-
ast of litlar í sniðum og taka of
mikinn tíma, enda er einbúinn að
vinna sín daglegu störf og fæst við
þessar rannsóknir um kvöld og
helgar.
I mínum sjúklingahópi eru
margir einstaklingar með fjöl-
breytt vandamál líkamlegs og sál-
ræns eðlis. Til að geta hjálpað
þessum einstaklingum til að finna
lausn á sínum vandamálum þarf ég
að taka á málum þeirra í heild
sinni, bæði andlegum og líkamleg-
um. Til þess að vel megi takast
þarf að taka allar þeirra kvartanir
og draga þær saman í greiningar í
sjúkraskýrslu. Við megum ekki
sleppa að skrá andleg og geðræn
vandamál, því ef við gerum það
lærum við ekki að taka á einstak-
lingnum í heild sinni.
Fyrir nokkrum árum setti ég
saman gagnagrunn sem náði til 50
þúsund einstaklinga á Islandi og
Ef vel tekst til vlð gerð
gagnagrunns í heil-
brigðiskerfinu, segir
Þorsteinn Njálsson,
geta upplýsingarnar úr
grunninum bætt heil-
brigiskerfíð okkar.
250 þúsund samskipta þessara ein-
staklinga við heilbrigðiskerfíð.
Auðvitað sem einyrki, tók nokkuð
mörg ár (7 ár) með annarri vinnu
og námi. Ég get sagt ykkur hér og
nú að áhugi og skilningur á við-
fangsefninu var ekki mikill. Dokt-
orsritgerð um efnið varði ég í nóv-
ember 1995. Erlendir sérfræðingar
í efniviðnum hrósuðu ritgerðinni
fjálglega og sögðu íslensku þjóðina
og sérstaklega heilbrigðiskei'fið
vera lánsamt að hafa aðgang að
slíkum upplýsingum. Ég veit að ef
vel tekst til við gerð gagnagrunns í
heilbrigðiskerfinu geta upplýsing-
arnar úr grunninum bætt heil-
brigðiskerfið okkar og jafnvel gert
okkur kleift að nýta takmarkaða
fjármuni mun betur en hingað til.
Ég var einn af þeim sem tók þátt
í því að tölvuvæða heilsugæslu-
stöðvar úti á landi. Hluti af verk-
efninu fólst í því að fara yfir gaml-
ar sjúkraskýrslur og færa það sem
nýtilegt var inn í tölvuskrárnar. Ég
er viss um að það kæmi mörgum á
óvart hve Mtið er nýtilegt í sjúkra-
skýrslum og hve mikil vinna er
fólgin í því að draga fram grein-
ingu sem er nokkuð örugg og upp-
fyllir skilgreiningar um sjúkdóms-
greiningu mismunandi sjúkdóma.
Þegar þetta er gert í mikium mæli
þarf strangvísindaleg vinnubrögð
og þrátt fyrir það væri það ferð út í
óvissuna þar sem enginn veit fyrir
víst hver niðurstaðan verður, hvort
nýtanleg gögn fást eða ekki. Þetta
á við hvaða sjúkragögn sem er.
Mér er einungis kunnugt um að
búið sé að gera úttekt á áreiðan-
leika eins tölvukerfis í heilbrigðis-
þjónustu hér á landi, s.k. Egils-
staðakerfi. Við vitum sem sagt ekki
um áreiðanleika gagna annars
staðar frá. Áður en farið er að
safna gögnum í stóran miðlægan
gagnagrunn þarf að setja saman
eða lagfæra tölvuforrit fyrir heO-
brigðiskerfið, prófa þau og staS-~
festa að þau skili þeim upplýsing-
um sem við þörfnumst til að gagna-
banki í heilbrigðiskerfinu verði að
gagni. Forritun íyrir heilbrigðis-
starfsmenn hefur reynst snúin, því
þarfir einstaklinga og sérgreina
innan heilbrigðisgeirans eru svo
mismunandi.
Það þai-f greinilega mikið fjár-
magn og mikinn mannafla og mörg
ár áður en gagnagrunnur í heil-
brigðiskerfi verður að fullu nýtan-
legur. Ég tel þó að við getum bund-
ið miklar vonir við gagnsemi han3|P.
bæði sem einstaklingar og heil-
brigðisstarfsmenn. Það er mál að
linni að einyrkjabúskapur í vísind-
um á íslandi sé eina viðurkennda
vísindaaðferðin, við höfum yfir
merkilegum upplýsingum að í'áða
sem gagnast ekki bara okkur sjálf-
um heldur líkast til mannkyni öllu.
Það er skylda okkar að leggja okk-
ar af mörkum. Ef menn hafa
áhyggjur af einstökum skrefum
málsins þá hlýtur að vera hægt að
finna skynsamlegar leiðir til að við
getum öll staðið saman að þessu
stórmerka rannsóknarverkefni
sem gagnagrunnur í heilbrigðis-
kerfi er.
Höfundur er heimilislæknir og for-
maður bæjarráðs í Hafnarfirði.
Stökktu til
Kanarí
21. Okt.
í 5 vikur
Hættu, þú ert ekki með
skriflegt upplýst leyfi
Þorsteinn
Njálsson
LAGERUTSALA
Allt cið 70% staðgreiðsluafsláttur af fatnaði og íþróttaskóm
Ulpur og jakkar
Iþróttafatnaður
íþróttaskór
Útivistarfatnaður
Skíðagallar og húfur
Skíðahanskar
Bómullarfatnaður
Liðapeysur
HLA
Armula 40
Símar: 553 5320
568 8860
hT.pomt
E/n stærsta sportvöruverslun landsins
frá kr. 39.930
Heimsferðir bjóða þér nú einstakt tækifæri til að komast í
sólina á Kanarí í heilar 5 vikur á hreint ótrúlegum kjörum.
Þú tryggir þér sæti núna og 5 dögum fyrir brottför
hringjum við í þig og staðfestum hvar þú gistir í fríinu. Á
Kanarí í október er einstakt veðurfar og þú nýtur þjónustu
fararstjóra Heimsferða allan tímann.
Verð kr. 39.930 Verð kr. 49.960
M.v hjón með 2 böm, 2-11 M.v. 2 í íbúð/studio, 21. okt.,
ára. 5 vikur
HEIMSFERÐIR
Austurstræti 17, 2. hæð ♦ sími 562 4600. www.heimsferdir.is
Leitin að réttu eigninni
hefst hjá okkur
www.mbl.is/fasteignir '4>