Morgunblaðið - 23.01.1999, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ

*
Island
á forsíðu
„Carolyne Larrington skrifar vinsamlega
um Island og Islendinga í TLS en henni
er í mun að kveða niður ýmsar
þjóðsögur um Island. “
FORSÍÐUMYND frá
íslandi á bókablaði
Times í London,
TLS (8. janúar sl.)
og með fyrirsögn-
inni Saga seekers með tilvísun í
grein eftir Carolyne Larrington
inni í blaðinu þar sem hún fjall-
ar um tvær íslandsbækur, hlýt-
ur að vekja forvitni lesenda jafn
áhrifamikils blaðs. Greinin er
um A Place Apart eftir Kirsten
Hastrup (útg. Oxford: Clar-
endon Press. 30 pund) og Ring
of Seasons eftir Terry G. Lacy
(útg. Ann Arbor: University of
Michigan Press, dreifing
Plymbridge á Bretlandi, 15.95
pund). Um
VIÐHORF hina síðar-
... nefndu hefur
Hjálmarsson birst umsogn
her í blaðinu
og væntanleg er umfjöllun um
A Plaee Apart.
Carolyne Larrington skrifar
vinsamlega um ísland og ís-
lendinga í TLS en henni er í
mun líkt og höfundum íslands-
bókanna að kveða niður ýmsar
þjóðsögur um ísland og horfast
í augu við veruleikann. Meðal
bóka eftir hana sjálfa er Women
and Liberty in Medieval
Europe (1995).
Bók Kirsten Hastrups er í
mannfræðilegum anda enda er
hún mannfræðingur. Terry G.
Lacy er aftur á móti bæði
mannfræðingur og félagsfræð-
ingur en báðar eru þær jarð-
bundnar og gefa hversdagslífinu
gaum ekki síður en háfleygum
hugmundum um land og þjóð.
I upphafi vitnar Larrington í
frægasta íslendinginn, Björk.
Annar frægur er Magnús
Magnússon að mati Larr-
ingtons. Björk mun hafa látið
þau orð falla í útvarpi að á
kvöldin safnist íslendingar sam-
an og lesi úr íslendingasögum
hverjir fyrir aðra. Þetta er
ímynd íslands eins og Larr-
ington bendir á en hana grunar
að Björk sé að hæðast að þess-
ari ímynd. Hún viti vel að veru-
leikinn er annar, m.a. sjón-
varpsgláp, símtöl og Net.
En hver er frægasti íslend-
ingurinn? Líklega er það Björk.
Á Bretlandseyjum kemst senni-
lega fyrrnefndur Magnús næst
henni, enda hefur hann látið
mjög að sér kveða í blöðum og
einkum sjónvarpi. í Skandinav-
íu eru það Vigdís og Laxness
sem skaga upp í Björk að frægð
en þurfa helst að vera daglega
eða oft á dag í fjölmiðlum til að
geta keppt við hana.
ímynd íslands er ekki alveg
sú sama og áður þótt margir út-
lendingar hafi heyrt íslendinga-
sögur nefndar og viti að á ís-
landi er kraftmikil menning.
Það eru einkum umhverfismálin
sem nú eru í sviðsljósi og fólk
þráir að sjá fagra og lítt snortna
náttúru og anda að sér hreinu
lofti. Vonandi getum við kynnt
ísland með þeim hætti áfram.
Um lestur íslendingasagna í
hljóði og upphátt höfum við sem
betur fer mörg dæmi. Það er
líka hægt að láta aðra lesa fyrir
sig, ýmist með því að hlusta á
útvarp eða fá sér hljóðbækur
sem nú er nokkurt úrval af.
Hljóðbókaklúbburinn hefur til
dæmis verið iðinn við að gefa út
bækur með upplestri sagnanna.
Nýlega kom Eyrbyggja saga
lesin af Þorsteini frá Hamri,
Svarfdæla saga lesin af Jóhanni
Sigurðarsyni, Ljósvetninga
saga lesin af Vésteini Olasyni og
Sigrúnu Eddu Bjömsdóttur og
Víglundar saga og Króka-Refs
saga lesnar af Helgu E. Jóns-
dóttur og Erni Árnasyni.
Best er aftur á móti að hafa
það eins og Björk lýsti í út-
varpsþættinum breska, lesa
hverjir fyrir aðra og ræða text-
ann og söguþráðinn jafnóðum.
Margir hafa af því góða reynslu.
Skipulagðar ferðir á söguslóðir
sagnanna tengdar námskeiðum
um þær hafa aukist og er það
vissulega árangursríkur máti til
að nálgast sögurnar, átta sig á
þeim. Ekki sakar hafi menn ein-
hver tengsl við sögustaðina og
geti miðlað þeim til annarra.
Englendingar samtímans
hafa takmarkaðri áhuga á ís-
landi en til dæmis William
Morris og Collingwood (Bók
Morris Icelandic Journals hefur
nú verið endurútgefin með for-
mála eftir ævisöguritara hans,
Fiona MacCarthy og ritgerð
eftir Magnús Magnússon).
Ung ensk skáld fetuðu í fót-
spor W.H. Audens fyrir
nokkrum árum og skrifuðu nýja
íslandsbók, Mánaland, eins kon-
ar stælingu á ferðabókinni Lett-
ers from Iceland eftir Auden og
Louis MacNeice. Þetta voru
þeir Simon Ai-mitage og Glyn
Maxwell, báðir þekkt skáld. Um
bókina segir Geir Svansson í
Morgunblaðinu: „Mánaland er
m.a. sett saman úr farangurs-
lista, ljóðum, leikriti, bréfum,
sögubrotum, viðtalsbútum, og
meira að segja spjaldi úr öku-
rita. Bókin er bráðskemmtileg
en í léttari dúr, og kannski létt-
vægari, en bók Audens og
MacNeice. Aðstæður enda allar
aðrar, aðrir tímar og öðruvísi."
Lítið hugsjónaforlag á
Englandi, Mai-e’s Nest, hefur
gefið út íslensk skáldverk. Fyr-
irferð íslenskra bóka á enskum
markaði er ekki mikil, enda
skilja Englendingar samtímans
illa íslenskan skáldskap og ís-
lensk menning er þeim yfirleitt
framandi.
Eftir Björk kemur Anna og
sosum engin ástæða til að amast
við því.
Engu að síður virðist ísland í
augum Englendinga ekki vera
einungis Mánaland heldur
miklu frekar Bjánaland.
Drykkjusiðir íslendinga og
meint lauslæti íslenskra kvenna
virðist helst laða blaðamenn
hingað. Með því móti verður
hugmynd Tjalla um ísland af
skomum skammti eða svona
álíka og þegar íslendingar
kynntust þessum óboðnu gest-
um og matreiðslu þeirra í stríð-
inu og litu á þá eftir það fyrst
og fremst sem þjóð sem steikti
allan mat, sviðakjamma og jafn-
vel skyr. Kannski var það engin
lygi þrátt fyrir allt?
Mikilvægum
áfanga náð
SAMÞYKKT ríkis-
stjómar og borgar-
ráðs um að beita sér
fyrir byggingu tónlist-
arhúss og ráðstefnu-
miðstöðvar í Reykja-
vík er tvímælalaust
mikilvægasti áfanginn
til þessa í langri bar-
áttu fyrir tónlistar-
húsi.
Aðdragandi þess
áfanga sem nú er náð
hófst árið 1995 með
framkvæði Björns
Bjarnasonar mennta-
málaráðherra er hann
lýsti yfir þeirri skoðun
sinni að taka þyrfti
ákvörðun um tónlistarhúsið á kjör-
tímabilinu. Nú hefur verið staðið
við það fyrirheit.
í aðdraganda síðustu borgar-
stjórnarkosninga mátti ljóst vera
að Reykjavíkurborg myndi beita
sér fyrir málinu og mikil samstaða
virtist vera meðal væntanlegra
borgarfulltrúa. Borgarstjóri
kynnti hugmyndir um staðsetn-
ingu tónlistarhúss og ráðstefnu-
miðstöðvar í miðborginni og gaf
þannig skýrt til kynna að af hálfu
borgarinnar væri unnið að málinu
af mikilli alvöra.
Þátttaka Samtaka
um tónlistarhús
Það hefur verið
hlutverk Samtaka um
tónlistarhús að halda
hugmyndinni um tón-
listarhúsið lifandi í 15
ár, allt frá því að sam-
tökin voru stofnuð árið
1983 af framsýnu bar-
áttufólki.
Samtök um tónlist-
arhús hafa tekið mjög
virkan þátt í þeim
undirbúningi sem
unnið hefur verið að
allt frá því að mennta-
málaráðherra skipaði
nefnd um málið í febrúar 1996.
Verkefnið hefur verið kynnt og
rætt á fjölda stjórnarfunda, full-
trúaráðsfunda og aðalfunda sam-
takanna.
Segja má að samtökin hafi verið
vettvangur væntanlegra notenda
tónlistarhússins, þar sem þeir
koma fram sjónarmiðum sínum um
uppbyggingu og gerð hússins.
Samtökin hafa einkum lagt
áherslu á tvö atriði, annarsvegar
að hljómburður verði eins og hann
gerist bestur í erlendum tónlistar-
húsum, við margbreytilegan tón-
Tónlist
Samtök um tónlistar-
hús verði sem fyrr vett-
vangur notenda tónlist-
arhússins, segir Stefán
P. Eggertsson, þar sem
fram komi sjónarmið
þeirra varðandi hönn-
un hússins og ekki
síður rekstur.
listarflutning, og hinsvegar að Sin-
fóníuhljómsveit íslands verði búin
sómasamleg aðstaða enda verði
húsið aðsetur hljómsveitarinnar.
Það er skoðun stjórnar samtak-
anna að fullt tillit hafi verið tekið
til þessara sjónarmiða í álitsgerð-
inni sem lögð var til grandvallar í
samþykkt ríkisstjómar og borgar-
ráðs.
Samanburður við
fyrri hugmyndir
í fyrrnefndri álitsgerð er gerð
grein fyrir þeirri hugmynd að tón-
Stefán P.
Eggertsson
Menntim sjúkra-
liða vanmetin
FYRIR rúmum
tveimur áratugum út-
ski-ifaði Fjölbrauta-
skólinn í Breiðholti
sína fyrstu sjúkraliða.
Viss breyting átti sér
stað þegar námið fór
inn í fjölbrautakerfið
og var það breyting til
batnaðar. Sjúkraliðum
varð kleift að halda
áfram námi án þess að
byrja á upphafsreit. Á
þessum áratugum hef-
ur námið tekið breyt-
ingum samhliða kröf-
um þjóðfélagsins. Full-
trúar sjúkraliðafélags-
ins hafa lagt hönd á
plóg í þeim efnum eins og vera ber.
Félagið hefur þó ekki náð þeim
markmiðum sem það hefúr stefnt
að, viðbótarnámi fyrir sjúkraliða.
Sjúki'aliðar eru trúlega eina stéttin
í landinu sem þarf að lúta sam-
þykki annarrar fagstéttar til að
koma á viðbótarnámi, hjúkranar-
fræðinga. Félag íslenskra hjúkran-
arfræðinga hefur barist linnulaust
gegn aukinni menntun sjúkraliða
og að stéttin þróist takt við tímann.
Er það viðunandi? Rök eins og að
sjúkraliðar geti lagt í nám í hjúki--
unarfræðum era léleg rök, en þau
hafa oft og iðulega verið notuð þeg-
ar málefni sjúkraliða ber á góma.
Ekki hafa allir sjúkraliðar áhuga á
því námi og era því öll sund lokuð
þeim. Velta má upp þeirri spurn-
ingu hvort heilbrigðisstarfsfólk eigi
allt að vera háskólamenntað og
hvort við séum ekki að nota of-
menntað starfsfólk á sumum svið-
um.
Nániskeiðin komust á
í kjarasamningum sjúkraliða er
kveðið á um kjaratengd námskeið.
Fjölbrautaskólinn við Ármúla hef-
ur unnið ötullega við að setja á
laggimar námskeið sem henta
sjúkraliðum og er viðbót við
menntun þeirra. Of langt mál er að
telja upp öll þau nám-
skeið sem í boði hafa
verið, en þau hafa
bætt þekkingu sjúkra-
liðans og aukið getu
hans til starfa. Annar-
nám í ýmsum greinum
hafa verið í boði hjá
skólanum við góða að-
sókn sjúkraliða. Vilja-
leysi stofnana til að
heimila sjúkraliðum
að sækja annarnámin
hefur stoppað margan
sjúkraliðann, þrátt
fyrir heimildarákvæði
í kjarasamningi. Hver
er ábyrgur fyrir slíkri
ákvarðanatöku? Ríkis-
valdið, sveitarfélög svo og stofnan-
ir hafa lagt út milljónir króna í
Sjúkraliðanám
Tímabært er, segir
Helga Dögg Sverris-
ddttir, að huga að betri
nýtingu sjúkraliða-
stéttarinnar.
námskeið fyrir sjúkraliða og lítið
sem ekkert verið krafist í staðinn.
Það hlýtur að vera eftir einhverju
að seilast fyrir þessa aðila að
krefja sjúkraliða um aukið starfs-
svið frá því sem nú er. Þeir sem
lagt hafa til fjármagnið þurfa að
endurskoða afstöðu sína, eða
hvað?
Danir forsjálir
Frændur okkar, Danir, stóðu
frammi fyrir því fyrir um 10 áram
að skortur var á hjúkrunarfræð-
ingum hjá þeim, svipað og hjá okk-
ur í dag. Á sama tíma var tímabært
að endurskoða og bæta menntun
sjúkraliða. Vandamál sín leystu
Danir á farsælan og skynsaman
Helga Dögg
Sverrisdóttir
hátt. Sett var á laggimar nám sen
heitir Sunheds- og socialassistent
og hefur sú stétt rýmra starfssvið
en sjúkraliðar hér á landi. Krafan
að þeir starfi undir stjóm hjúkran-
arfræðings er ekki fyrir hendi á
öllum sviðum, eins og hér. Þessir
sjúkraliðar gegna aðallega störfum
í öldranar- og geðgeiranum. Fyrir-
komulag þetta þykir hið besta og
þarfasta í Danmörku. Mikill sparn-
aður í launakostnaði hefur sýnt sig
án þess að þjónustan hafi verið
skert. Rétt menntað fólk hefur ver-
ið sett á rétta staði. Sjúkraliðafélag
íslands hefur verið að beijast fyrir
að slíkt nám verði sett á laggirnar
hér á landi en talað fyrir daufum
eyrum. Sjúkraliðar þurfa ekki að
bæta við sig nema rétt tæpu ári til
að hljóta sömu menntun og danskir
frændur þeirra. Það er með ólík-
indum það andvaraleysi stjórn-
valda gagnvart málinu og maður
getur spurt: Hverra hagsmuna er
verið að gæta? Ráðuneytin er að
málinu koma þurfa að stilla saman
strengi, bæta menntunina og laga
lögin að auknu starfssviði sjúkra-
liða.
Ofaglærðir í stað sjúkraliða
Lagabókstafurinn bannar
sjúkraliðum að starfa sem stoðstétt
annarra en hjúkranarfræðinga.
Það hefur gefið okkur skrýtna sýn
á möguleikum heilbrigðisstétta til
að ráða til sín aðstoðarfólk. Læknir,
sjúkraþjálfi, iðjuþjálfi svo og tann-
læknir sem ræður til sín aðstoðar-
manneskju má ekki ráða sjúkraliða
til starfans þrátt fyrir menntun
sem myndi nýtast í starfi. Eldgöm-
ul lög kveða á um það, að sjúkralið-
ar starf undir stjóm hjúkranar-
fræðings. Það er gott þar sem það á
við, en eru miklar hömlur á öðram
sviðum. Fyrrgreindir aðilar geta
ráðið til sín ófaglært aðstoðarfólk
án þess að nokkram komi það við.
Enginn bannar ráðningu sjúkralið-
ans, en hann má hvorki nota starfs-
heiti sitt né þiggja laun samkvæmt
því. Hér þarf að gera bragarbót,
það hljóta allir að sjá. Eitthvað
stórvægilegt er bogið við þau lög
sem við störfum eftir.
Metum sjúkraliða að verðleikum
Tímabært er að ríkisvaldið svo
og sveitarfélögin vakni og hugi að