Morgunblaðið - 23.01.1999, Blaðsíða 71

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1999 71
BRÉF TIL BLAÐSINS
Að hafa það sem
sannara reynist
Hólmarar
og Hellnarar
Frá Þorgrími Gestssyni:
GÍSLI Sigurðsson skrifar meðal
annars í Rabbgi’ein í Lesbók
Morgunblaðsins laugardaginn 9.
janúar síðastliðinn: „Ungmennafé-
lögin urðu til um allt land, upp-
tendruð af aldamótaandanum, og
menn fóru í vaxandi mæli að iðka
íslenzka glímu og sund, jafnvel
þótt engar væru sundlaugamar.“
Eg efa ekki að rétt sé að ung-
mennafélög og aldamótaandinn
hafi orðið til þess að menn fóra að
iðka glímu á íslandi í vaxandi
mæli. Þessi sami andi hefur vafa-
laust einnig orðið til þess að breiða
út áhuga á að læra sund. En sund-
iðkun tók ekki að breiðast út þrátt
fyrir að engar væru sundlaugarnar
heldur þvert á móti vegna þess að í
næsta nágrenni Reykjavíkur var
sundlaug. Hún var gerð vorið 1884
austur í Laugamýri, skammt neð-
an við Þvottalaugarnar. Frá þessu
er sagt í bók minni Mannlíf við
Sund sem kom út fyrir síðustu jól
og ég álasa Gísla Sigurðssyni ekk-
ert fyrir að hafa ekki lesið hana
ennþá. Heimildir eru til um að í
baðlóni í Laugalæknum, rétt neð-
an Þvottalauganna, hafi menn
stundað böð allt frá tímum Inn-
réttinga Skúla Magnússonar og
aðrar heimildir benda til þess að á
þessum slóðum hafi menn baðað
sig til forna. Saga sundkennslu í
Laugarneslaugum hófst vorið 1824
þegar Jón Þorláksson Kærnested
lét gera stíflugarð neðan við þetta
lón og stofnaði sundskóla. Hann
kenndi 30 piltum sund þetta vor og
eftir það var sund kennt í þessari
uppistöðu, eða sundstæði eins og
það var nefnt, nokkrum sinnum
fram eftir 19. öldinni. Fyrir for-
göngu Björns Lúðvíkssonar Blön-
dals var gerður nýr stíflugarður
vorið 1884 og það sumar hóf hann
sundkennslu. Björn Jónsson, rit-
stjóri Isafoldar og síðar ráðherra,
studdi laugagerðina og sund-
kennsluna með ráðum og dáð.
Bjöm Blöndal fórst í fiskiróðri fá-
um árum síðar en Páll Erlingsson
frá Árhrauni á Skeiðum tók upp
merki hans vorið 1894 og síðan
hefur sund verið kennt og það
stundað af kappi í Laugarneslaug-
Frá Páli Valssyni:
PÉTUR Pétursson þulur minntist
þess í Morgunblaðinu 17. janúar að
160 ár voru liðin frá því Islendingar
í Kaupmannahöfn héldu franska
lækninum Paul Gaimard veislu. Af
því tilefni tínir hann saman fróð-
leiksbrot héðan og þaðan, þar á
meðal að vonum talsvert um Jónas
Hallgrímsson, enda veislan minnis-
stæð fyrst og fremst vegna þess að
Jónas flytur þar snilldarkvæði sitt
til Gaimards, „Þú stóðst á tindi
Heklu hám.“
Meðal annars segir Pétur eftir-
farandi: „I bréfi sem Konráð ritar
Isleifi Einarssyni á Brekku segir
hann um Jónas Hallgn'msson og
Tómas Sæmundsson: „Því þó hann
umgangist Tómas ekki meira [stórt
meir] en aðra þarf [eg] ekki annað
en sjá þá hvorn nærri öðrum, til að
geta merkt, að þar er einhvör alúð
á milli.“
Þetta er rangt, því miður. Jónas
um allt fram á þennan dag. Nú
heita þær Sundlaugarnar í Laug-
ardal og standa skammt sunnan
þess staðar þar sem gömlu laug-
arnar voru. Vaxandi sundáhugi og
sundkunnátta að viðbættum eld-
móði ungmennafélagsandans urðu
síðan til þess að árið 1910 var
reistur sundskáli í Skerjafirði og
menn tóku að iðka þar kappsund,
auk þess sem vaskir sundmenn
stungu sér til sunds af Stein-
bryggjunni í Reykjavík að morgni
hvers nýársdags í mörg ár og
þreyttu svonefnt nýárssund. Ég
vildi aðeins benda á þetta með hið
fornkveðna í huga, að hafa skuli
það sem sannara reynist.
ÞORGRÍMUR GESTSSON
blaðamaður.
Hallgi’ímsson er hvergi til umræðu
í þessu bréfi. Enda er vandséð
hvers vegna Konráð Gíslason ætti
að vera tíunda vináttu Jónasar og
Tómasar fyrir dómstjóranum á
Brekku. Hið rétta er að Konráð er í
tilvitnuðu bréfi að ræða við ísleif
um son hans, Gísla Isleifs Einars,
sem þá var nýkominn til Kaup-
mannahafnar til náms. Gísli var
þeim Fjölnismönnum kær, þeir
tóku hann eiginlega að sér, og
stundum líkist umhyggja þeirra í
hans garð engu meir en foreldris
gagnvart barni. Þess má geta að
Jónas orti til Gísla í skóla eitt af
bestu æskukvæðum sínum, Ad
amicum, óð til vináttunnar. Hvað
vináttu Jónasar og Tómasar Sæ-
mundssonar snertir, þá tala ýmsar
áhrifamiklar heimildir skýrt um
þeirra djúpu og einlægu vináttu
sem stóð af sér öll stórviðri.
PÁLL VALSSON,
Reynigrund 11, Kópavogi.
Frá Birni S. Stefánssyni:
SÆBJÖRN Valdimarsson lauk
ritdeilu um ömefni á Hellnum 23.
f.m. með bréfi til blaðsins þar sem
hann beinir þeirri spurningu til
stjómvalda hvort ekki sé ráð að
lögvernda örnefni. Á Hellnum
stendur svo á að aðkomufólkið,
sem beitti sér fyrir brenglun ör-
nefna, lætur sér sérstaklega annt
um andleg verðmæti, eins og
kunnugt er. Ég vil því ætla eftir
rækilegan rökstuðning Sæbjöms,
að það muni sýna menningararfin-
um á Hellnum þá virðingu að leið-
rétta misgerðir sínar.
Guðrún G. Bergmann á Hellnum
varð til varnar örnefnabreyting-
unni í blaðinu 12. desember (Ör-
nefni undir Jökli). Þar nefnir hún
til sögunnar ýmist Hellnabúa eða
Hellnamenn, en íylgir ekki mál-
venju að kalla fólkið á Hellnum
Hellnara. Þótt ekki sé ég Snæfell-
ingur leyfi ég mér að benda á að á
Snæfellsnesi er sérstök venja að
kenna fólk við byggðarlög. Þannig
kallast fólkið í Stykkishólmi
Hólmarar, í Ólafsvík em Ólsarar, í
Rifi Rifsarar, á Hellissandi Sand-
arar, á Gufuskálum Gufsarar, á
Hellnum Hellnarar og á Arnar-
stapa Staparar. Ég tek undir, þeg-
ar Sæbjörn biýnir fólk til að gæta
menningararfsins. Það á ekki síður
við um málvenju af þessu tagi en
um örnefni. Að þessu mættu nýir
Hellnarar gæta.
BJÖRN S. STEFÁNSSON
Kleppsvegi 40, Reykjavík.
Þorrablót
Hornfirðinga í Reykjavík
verður haldið í húsi F.í. í Mörkinni 6 þann 6. febrúar nk.
Miðasala 30. janúar milli kl. 12-14 í Veislunni,
Austurströnd 12, sími 561 2031.
Nefndin
NÝI I NÝTT — engar pillur
Auðveld ínntaka — meiri virkni
Meqrunarúðinn
frá Kare Mor slær í gegn
í honum eru auk vítamína Carnitine og króm sem slær á hungurtilfinningu og
brennirfitu. Frábær árangur. Einnig PMS við fyrirtíðarspennu. Eykur vellíðan.
Bláarænir börunaar við húðvandamálum (t.d. psoriasis), styrkir æðakerfið,
eykur orku og dregur úr matarlyst. Andoxunarefni styrkja varnir líkamans
gegn sjúkdómum. Engin fyllingarefni né óæskileg aukaefni.
ijá Önnu Ástu, s. 699 6266, Aðalheiði, s. 893 2495,
Þórhalli, s. 861 5768.
Söluaðilar óskast.
Pétur þulur
leiðréttur
<
*