Morgunblaðið - 10.02.1999, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
80% hærra orkuverð hefði
þurft á suðursvæðinu
Fórnarkostnaður Hitaveitunnar vegna
Hafnarfjarðar 1,3 milljarðar kr.
Morgunblaðið/Arni Sæberg
Borgarlögmaður Reykjavíkur hrekur þær
niðurstöður lögmanns Hafnarfjarðarbæjar
að samningur Hitaveitu Reykjavíkur og
Hafnarfjarðarbæjar hafí verið ólögmætur
og vísar í fundargerðir frá þeim tíma sem
samningurinn var gerður. Guðjón Guð-
mundsson var á blaðamannafundi þar sem
greinargerð borgarlögmanns var kynnt.
Ráðstefna
um virkjanir
og verndun
hálendisins
MÁLEFNANEFNDIR Sjálfstæðis-
flokksins standa fyrir ráðstefnu um
virkjanir og verndun hálendisins á
morgun, fímmtudaginn 11. febrúai’,
klukkan 16. Ráðstefnan ber yfír-
skriftina „í sátt við landið“ og verð-
ur haldin í Vallhöll, húsnæði Sjálf-
stæðisflokksins á Háaleitisbraut 1 í
Reykjavík.
Sigríður Anna Þórðardóttir, for-
maður þingflokks sjálfstæðismanna,
er ráðstefnustjóri en framsögumenn
eru sex. Þórður Friðjónsson ráðu-
neytisstjóri mun fjalla um stefnu
stjómvalda í nýtingu orkulinda í er-
indinu „Hagnýting orkulindanna -
stefna stjómvalda. Þá mun Theodór
Blöndal iðnrekandi flytja erindið
„Það verður ekki bæði haldið og
sleppt" og Steinn Logi Björnsson
framkvæmdastjóri mun fjalla um
hálendið og ferðaþjónustu. Soffía
Lárasdóttir bæjarfulltrúi mun fjalla
um áhrif orkufreks iðnaðar á
byggðaþróun og Jónas Elíasson pró-
fessor flytur erindið „Fagleg tök á
umhverfisvandanum". Styrmir
Gunnarsson ritstjóri mun að síðustu
flytja erindið „Breytt viðhorf til
orku- og stóriðjumála".
Að loknum framsöguerindum
verða pallborðsumræður og fyrir-
spurnir þar sem Þórður Friðjónsson
ráðuneytisstjóri, Styrmir Gunnars-
son ritstjóri, Friðrik Sophusson, for-
stjóri Landsvirkjunar, Anna Dóra
Sæþórsdóttir landfræðingur og Arn-
björg Sveinsdóttir alþingismaður
taka þátt. Stjómandi pallborðsum-
ræðna verður Helga Guðrún Jónas-
dóttir stjórnmálafræðingur, en ráð-
gert er að þær hefjist klukkan 17.15.
Orkunefnd, iðnaðamefnd, ferða-
málanefnd, sveitarstjómar- og
byggðanefnd og umhverfis- og
skipulagsnefnd Sjálfstæðisflokksins
standa fyrir ráðstefnunni. Að sögn
Helgu Guðrúnar Jónasdóttur,
stjómanda pallborðsumræðna, er
meginþema ráðstefnunnar hvernig
eða hvort sætta megi ólíka hags-
muni er varða nýtingu og skipulag
miðhálendis Islands með tilliti til
umhverfisverndar. Segir hún að
þátttakendur hafi verið valdir af
nefndunum með það markmið að
fram komi ólík sjónarmið og viðhorf
til efnisins.
Fegurðarsamkeppni
íslands
Undir-
búningur
hafinn
UNDIRBÚNINGUR er hafinn
fyrir Fegurðarsamkeppni ís-
lands sem verður á Broadway í
vor.
19 stúlkur af höfuðborgar-
svæðinu hafa verið valdar til að
keppa um titilinn Fegurðar-
drottning Reykjavíkur sem
gert verður á Broadway 15.
apríl nk. Þær stunda nú líkams-
rækt í World Class og æfíngar
á sviði Broadway hefjast í
marsbyrjun.
Einnig er undirbúningur haf-
inn um allt landið og hafa dag-
setningar landskeppnanna ver-
ið ákveðnar sem hér segir:
Ungfrú Austurland, Valaskjálf,
Egilsstöðum 27. mars, Ungfrú
Suðurland, Hótel Örk 31. mars,
Ungfrú Norðurland, Sjallanum,
Akureyri 9. api-fl, Ungfrú Vest-
urland, Klifí, Ólafsvík 10. apríl,
Ungfrú Suðurnes, Stapa,
Njarðvík 10. aprfl.
Eftir keppnina um Fegurðar-
drottningu Reykjavíkur 15. apríl
verður Ijóst hversu margar
stúlkur keppa um titilinn Feg-
urðai’drottning Islands 1999.
ABLAÐAMANNAFUNDI í
Ráðhúsi Reykjavíkur í gær
var jafnframt kynnt niður-
staða í greiningu endurskoðunarfyr-
irtækisins Deloitte & Touehe á
rekstrarreikningi og fjárfestingar-
kostnaði Hitaveitu Reykjavíkur
vegna þjónustu við suðursvæðið, þ.e.
sveitarfélögin Kópavog, Garðabæ,
Hafnarfjörð og Bessastaðahrepp,
sem unnin var að beiðni Orkuveitu
Reykjavíkur. Niðurstaðan er sláandi
en þai- kemur fram að Hitaveita
Reykjavíkur hefði þurft að selja ork-
una til suðursvæðisins á um 80%
hærra verði en gert hefur verið til að
eðlileg ávöxtun hefði náðst af rekstri
og fjárfestingu vegna þessa svæðis.
Þessa niðurstöðu má rekja til þess
ákvæðis í samningnum að Hitaveita
Reykjavíkur tryggi Hafnfirðingum
sambærilega þjónustu og orkuna á
sama verði og Reykvíkingum. Borg-
arstjóri segir að Reykvíkingar hafi í
raun á samningstímanum verið að
niðurgreiða þá fjárfestingu sem fai'ið
hafi verið í vegna suðursvæðisins og
þar vegi Nesjavallavirkjun lang-
þyngst.
Stofnframlag Reykvíkinga um
sex milljarðar króna
í niðurstöðum Deloitte & Touche
kemur einnig fram að fórnarkostn-
aður Hitaveitu Reykjavíkur vegna
þjónustu og sölu á heitu vatni til
sveitarfélaganna á suðursvæðinu sé
samtals um 3,1 milljarður króna í
árslok 1998 fyrir árin 1993-1997.
Með fórnarkostnaði er átt við mögu-
lega ávöxtun þess fjármagns sem
Hitaveitan hefur bundið í fjárfest-
ingu fyrir suðursvæðið. Mismunur-
inn á rekstrarafkomu og tapaðri
ávöxtun er fórnarkostnaðurinn.
Fórnarkostnaðurinn skiptist
þannig niður að vegna viðskiptanna
við Hafnarfjarðarbæ er hann tæpir
1,3 milljarðar ki’óna, tæpir 1,2 millj-
arðar króna vegna Kópavogs, um
550 milljónir króna vegna Garðabæj-
ar og tæpar 100 milljónir króna
vegna Bessastaðahrepps.
Niðurstaða í athugun Deloitte &
Touche sýnir að nokkurt tap er að
jafnaði af rekstri hitaveitu fyrir
hvert sveitarfélag á þessu fimm ára
tímabili. Sé jafnframt gerð krafa um
lágmarksávöxtun af fjárbindingu í
fjárfestingum vegna suðursvæðisins
sé niðurstaðan töluvert lakari, eða sú
að Hitaveita Reykjavíkur hefði þurft
að selja orkuna til suðursvæðisins á
um 80% hærra verði.
Þá telur fyrirtækið að stofnfram-
lag Reykvíkinga vegna Hitaveitunn-
ai’ hafi verið a.m.k. 6 milljarðar
króna sem er m.a. fólgið í afhend-
ingu á landrými og jarðhitaréttind-
um innan borgarmarkanna auk þess
sem lagt hafi verið í kostnað á veg-
um borgarinnar vegna athugana og
undirbúnings starfseminnar.
Hafa Hafnfirðingar
gleymt sögunni?
í greinargerð Hjörleifs B. Kvar-
an borgarlögmanns, sem unnin var
að beiðni borgarráðs, kemst borgar-
lögmaður að þeirri niðurstöðu að
svo virðist sem gloppur í skjalasafni
Hafnarfjarðarbæjar hafi leitt lög-
mann Hafnarfjarðarbæjar á villi-
götur þegar hann hélt því fram að
samningur Hafnarfjarðarbæjar og
Reykjavíkurborgar frá 1973 um
lögn og rekstur hitaveitu í Hafnar-
firði sé útrunninn og vísar því á bug
að Hitaveita Reykjavíkur hafi oftek-
ið hitaveitugjöld af íbúum Hafnar-
fjarðar.
í greinargerð borgarlögmanns er
annars vegar fjallað um samning
Reykjavíkurborgar og Hafnarfjarð-
arbæjar frá 1973 og hins vegar um
álitamálið um arðgreiðslur Hitaveitu
Reykjavíkur í borgarsjóð og hvort
hitaveitugjöld af íbúum Hafnarfjarð-
ar hafí verið oftekin.
í greinargerðinni kemur fram að á
árunum 1972 og 1973 hafí farið fram
viðræður að frumkvæði Hafnfirðinga
um hitaveitu í Hafnarfírði. Borgar-
lögmaður segir að í fundargerðum
viðræðunefnda bæjarfélaganna frá
þessum tíma komi fram að af hálfu
Reykjavíkurborgar hafi jafnt komið
til greina að selja Hafnarfirði vatn í
heildsölu sem smásölu. Heildsölu-
leiðin hefði haft í för með sér að
Hitaveita Reykjavíkur seldi og af-
henti vatnið við bæjarmörkin en
Hafnarfjörður ræki eigin hitaveitu í
bæjarfélaginu og legði og ætti dreifi-
kerfið. Smásöluleiðin hefði hins veg-
ar í för með sér afsal Hafnarfjarðar-
bæjar á einkaleyfi til reksturs hita-
veitu í bænum og þar með að Hita-
veita Reykjavíkur ætti dreifikerfið
og bæri alla áhættu af rekstrinum.
Hafnarfjarðarbær hafi kosið smá-
söluleiðina og fyrsta samningsupp-
kastið í þessa vera hafi verið samið
af Hafnfirðingum.
I álitsgerð lögmanns Hafnarfjarð-
ar hafi komið fram að honum hafi
verið ókunnugt um hvort samþykkis
iðnaðarráðherra hafi verið aflað þeg-
ar samningurinn var gerður. Skortur
á samþykki ráðhema styrki niður-
stöðu hans að ákvæði um ótímabund-
ið framsal einkaleyfis sé ógilt. Borg-
arlögmaður segir að í gögnum
Reykjavíkurborgar sé að finna bréf
iðnaðarráðherra til bæjarstjórans í
Hafnarfirði sem heimilar framsal
einkaleyfisins og sömuleiðis sé þar
að finna bréf bæjarstjórnar í Hafn-
arfirði til Hitaveitu Reykjavíkur þar
sem vitnað er í umrætt bréf iðnaðar-
ráðherra.
„Mín skýi-ing er sú að Hafnfirð-
ingar hafi gleymt sögunni, þeir hafa
týnt sögunni sinni en hún segir okk-
ur geysilega mikið um þetta sem ég
hef aðeins reynt að stikla á hér,“
sagði Hjörleifur Kvaran borgarlög-
maður.
Þá segir borgarlögmaður að sam-
kvæmt 30. gr. orkulaga sé ekkert því
til fyrirstöðu að sveitarfélög fram-
selji einkaleyfi sitt til reksturs hita-
veitu ótímabundið til annars sveitar-
félags. Fram komi í gögnum frá
þessum tíma að meira en tvöfalt dýr-
ara hafi verið að kynda með olíu í
Hafnai’firði en með heitu vatni frá
Hitaveitu Reykjavíkur. Hafnfirðing-
ar hafi viljað tryggja sér heitt vatn
og lágt orkuverð til framtíðar. I 6.
gr. samningsins sé kveðið á um að
Hitaveita Reykjavíkur tryggi að
rekstraröryggi veitunnar og þjón-
usta í Hafnarfirði verði eigi lakari en
í Reykjavík og í 7. gr. segir að sama
gjaldskrá gildi í Reykjavík og Hafn-
arfirði frá því að Hitaveita Reykja-
víkur hefji starfsemi sína í Hafnar-
firði.
Borgin bundin af samningnum
Samningurinn fól í sér mikla
stækkun á veitukei-fi Hitaveitu
Reykjavíkur sem fjármagna varð
með lánsfé. Hitaveita Reykjavíkur
hafi tekið á sig alla áhættu af samn-
ingnum og þar með gengisáhættu af
lánum sem tekin vom. Samningur-
inn hafði í för með sér ákvarðanir
um nýjar virkjanir til þess að sjá
stærra veitusvæði fyrir heitu vatni.
Hafi því af hálfu Reykjavíkurborgar
verið nauðsynlegt að tryggja forræði
beggja á samningnum en við út-
reikninga á hagkvæmni nýrrar virkj-
unar hafi orðið að taka tillit til þess
veitusvæðis sem Hitaveita Reykja-
víkui’ tekur til og að sala til veitu-
svæðisins væri fyrirsjáanleg um
langa framtíð.
Borgarstjóri sagði að borgin hefði
alltaf litið svo á hún væri bundin af
þessum samningi og ætlaði að upp-
fylla þau ákvæði sem í honum væra,
þ.e. að tryggja sama öryggi á af-
hendingu til suðursvæðisins og að
selja það á sama verði og til
Reykvíkinga. „Menn hefðu kannski
sleppt því að reisa Nesjavallavh’kjun
og gengið út úr samningnum ef þeir
hefðu litið svo á að þeh’ ættu þess
kost á sínum tíma,“ sagði Ingibjörg
Sólrún.
Niðurstaða borgarlögmanns er sú
að ef um tímabundinn samning hefði
verið að ræða hefði þurft að vera í
samningnum ákvæði um kaupskyldu
Hafnarfjarðarbæjar, að samnings-
tímanum liðnum, á þeim fjárfesting-
um sem Hitaveita Reykjavíkur hefði
lagt í. Einnig hefði þurft að gera ráð
fyrir hærra vatnsverði til Hafnar-
fjarðarbæjar. í því sambandi bendir
borgarlögmaður á að Hitaveita Suð-
urnesja selur vatn til Varnarliðsins í
Keflavík á hærra verði en til annarra
notenda á veitusvæðinu þar sem
Vamarliðið er talið ótryggur orku-
kaupandi.
Borgarlögmaður telur nauðsyn-
legt að leita skýrra svara frá bæjar-
stjórn Hafnarfjarðar hvort hún líti
svo á að samningstíminn sé liðinn,
eins og lögmaður Hafnarfjarðarbæj-
ai’ heldur fram, því svör hennar
hljóti að móta afstöðu borgaryfir-
valda til áframhaldandi vatnssölu og
lagningu dreifikerfis í ný hverfi
Hafnarfjarðar og frekari fjárfesting-
ar Orkuveitu Reykjavíkur í Hafnar-
fii’ði. A þessu ári er framkvæmda-
kostnaður Orkuveitu Reykjavíkur
áætlaður um 160 milljónir króna í
Hafnarfirði.
Borgarlögmaður segir það rangt
sem haldið sé fram í álitsgerð lög-
manns Hafnarfjarðarbæjar að
ákvörðun um hvaða verkefni sveit-
arfélögum er skylt eða heimilt að
inna af hendi heyri undir löggjafar-
valdið. Rekstur hitaveitu sé ekki
meðal skylduverkefna sveitarfélaga.
Borgarlögmaður vísar því á bug að
Hitaveita Reykjavíkur hafi staðið
fyrir ólögmætri gjaldtöku undan-
gengin ár i formi þjónustugjalda.
Borgarlögmaður segir að gera verði
skýran greinarmun á þjónustu-
gjöldum vegna lögbundinna verk-
efna annars vegar og arðs frá fyrir-
tækjum á sviði einkaréttar hins veg-
ar. Hitaveita Reykjavíkur innheimti
ekki þjónustugjöld, hún selji vöru
og greiði eiganda sínum, Reykjavík-
urborg, arð af þeirri sölu. Við rekst-
ur Hitaveitu Reykjavíkur hafi þess
ævinlega verið gætt að hún væri
rekin með arðsemissjónarmið í
huga og að eðlilegt væri og sjálfsagt
að eigandi fyrirtækisins fengi
greiddan arð af fyrirtækinu. Samn-
ingarnir við nágrannabæjarfélögin
hafi verið gerðir löngu eftir að Hita-
veita Reykjavíkur fór að greiða eig-
anda sínum arð og hafi fulltrúum
nágrannabæjarfélaganna verið full-
kunnugt um þau arðsemissjónarmið
sem legið hafi til grundvallar
rekstrinum.
Greinir á um hlut Perlunnar
I 8. grein samningsins kemur
fram að ef hreinar árstekjur Hita-
veitu Reykjavíkur verða að liðnum
15 árum frá því lögn dreifikerfis
lýkur, þ.e. árið 1988, hærri en sem
svarar 7% af hreinni eign, eigi bæj-
arsjóður Hafnarfjarðar frá þeim
tíma að fá greiddan hluta af hrein-
um tekjum umfram framangi-eind
7% miðað við hlutfall af sölu Hita-
veitu Reykjavíkur í Hafnarfirði af
heildarsölu Hitaveitunnar. Fram
kom á blaðamannafundinum að á
fundum sem haldnir hafa verið með
fulltrúum Hafnarfjarðarbæjar og
Reykjavíkurborgar um þetta mál
hafi það sjónarmið Hafnfirðinga
komið fram að arðsemi Hitaveitu
Reykjavíkur hafi í þrjú ár farið yfir
7% og gera þeir kröfu um að fá
greiddan arð þann tíma, alls um 30
milljónir króna. Þarna greinir sveit-
arfélögin á því fulltrúar Reykjavík-
urborgar telja að arðsemin hafi
aldrei fai’ið yfir 7% og benda á að
Hafnfirðingar telji meðal annars
veitingastaðinn Perluna með í sín-
um útreikningum.
Borgarstjóri segir að yfirvöld í
Hafnarfirði hafi tekið málið upp með
þessum hætti og það sé þeirra að
ákveða hvað þau ætli að aðhafast í
því. „Við höfum ekki dregið samn-
inginn í efa. Líti þeir svo á að samn-
ingurinn hafi í fyrsta lagi aldrei verið
lögmætur og í öðra lagi að hafi hann
verið lögmætui’ sé hann fallinn úr
gildi, þá er það þeirra að aðhafast
eitthvað í því máli. En það er ekki
hægt að hafa mál í þeirri óvissu sem
þau era nú því hún hlýtur að hafa
áhrif á framtíðarfjárfestingu Orku-
veitu Reykjavíkur í Hafnarfírði,"
sagði Ingibjörg Sólrún Gísladótth’
borgarstjóri.