Morgunblaðið - 10.02.1999, Blaðsíða 33

32 MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
GOSHVER EÐA
LYGN POLLUR
GEYSIR í Haukadal er ekki goshver lengur heldur
lygn pollur. Frægasti goshver í heimi og sá sem gefið
hefur öðrum goshverum nafn sitt á erlendum tungum hef-
ur ekki gosið síðan 1991 og þá fyrir tilstilli sápu, sem í
hann var borin. Goshver sem ekki gýs hefur lítið aðdrátt-
arafl. Geysir endurborinn yrði mikill hvalreki fyrir fólkið
í landinu og íslenzka ferðaþjónustu. Tækni og þekking er
þegar fyrir hendi til að endurvekja þetta víðfrægasta
náttúruundur íslands og þetta er hægt að gera án nokk-
urra spjalla á hvernum eða umhverfi hans að mati Isleifs
Jónssonar verkfræðings. Hann hefur rannsakað Geysis-
svæðið, fylgst með rannsóknum annarra um langt árabil
og hefur unnið að jarðborunum víða um heim. Isleifur
endurvakti Strokk á sínum tíma með því að bora í hann
og hann gýs á nokkurra mínútna fresti eftir áratuga
svefn. An Strokks væri lítill áhugi á Geysissvæðinu nema
sem náttúruminjum.
Isleifur Jónsson hefur enn á ný ritað grein um Geysis-
málið í Morgunblaðið og að þessu sinni er tilefnið skýrsla
nefndar, sem umhverfisráðherra skipaði í september 1997
til að gera tillögur um friðun Geysissvæðisins. ísleifur
lýsir vonbrigðum sínum með fylgibréf nefndarformanns-
ins með skýrslunni þar sem segir, að nefndin hafi ákveðið
að taka ekki afstöðu til þess álitamáls, hvort hjálpa eigi
hvernum að gjósa á ný. „Ég hélt að þetta væri megin-
verkefni nefndarinnar og vonaðist loks eftir að sjá raun-
hæfar tillögur,“ segir Isleifur í grein sinni. Hann rekur
þar hvað ræður því, að Geysir í Haukadal geti gosið eins
og honum var eðlilegt, þegar hann var frægasti goshver í
heimi, svo og aðgerðir, sem hann telur að geti endurlífgað
hann. Virðist borun einfaldasta og eðlilegasta leiðin og
varanleg lausn.
Það er með ólíkindum, að málefni Geysis hafi þvælzt í
kerfinu áratugum saman og hver nefndin af annarri hafi
ekki þorað að taka á þeim. I grein sinni leggur Isleifur til,
að enn ein Geysisnefnd verði skipuð og að þessu sinni
verði í henni eðlisfræðingar, sem hafi þekkingu sem þurfí
til að skilja eðli goshvera.
Undir þessar ábendingar Isleifs skal tekið. Kominn er
tími til ákvarðana einmitt nú, þegar ríkið ætlar að kaupa
Geysissvæðið. Hvernig væri að endurvekja Geysi í tengsl-
um við hátíðarárið 2000?
ÆVINTÝRIÐ f OZ
HELDUR ÁFRAM
ERLENDIS hefur það lengi tíðkazt, að fjárfestar leggi
fé í fyrirtæki upp á von og óvon. A síðustu áratugum
hefur athygli áhættufjárfesta beinzt að tölvufyrirtækjum
og hugbúnaðarfyrirtækjum og á allra síðustu árum að líf-
tæknifyrirtækjum. Ævintýrin í þessari fyi’irtækjaveröld
eru flestum kunn. Apple-tölvufyrirtækið varð til í bílskúr
og Microsoft-hugbúnaðarfyrirtækið er orðið eitt af
stærstu og áhrifamestu fyrirtækjum heims.
Stundum hefur verið sagt, að vel hafi til tekizt, ef eitt
af tíu slíkum fyrirtækjum ná að festa sig í sessi. Hagnað-
ur áhættufjárfestanna getur orðið ótrúlegur eins og
dæmin sanna. Af íslenzkum fyrirtækjum í þessum flokki
má nefna Oz og íslenzka erfðagreiningu. Þessi fyrirtæki
var hægt að reka í upphafi, þótt þau hefðu litlar tekjur og
engan arð vegna þess, að áhættufjárfestar voru tilbúnir
til að leggja fé í þau. Islenzk erfðagreining hefur gert
samning við stórt svissneskt lyfjafyrirtæki og í gær var
skýrt frá því, að OZ hefði gert stórsamning við sænska
símafyrirtækið L. M. Ericsson um samtvinningu síma-
kerfa Ericssons við tölvur og Netið. OZ verður leiðandi
við að skapa nýjar samskiptaleiðir og þjónustu.
Þessi samningur við Ericsson er mikill sigur fyrir þá
ungu menn, sem standa að rekstri og uppbyggingu Oz.
Hann staðfestir, að hið sænska stórfyrirtæki hefur mikla
trú á því, sem þeir eru að gera og mun auka þeim kraft og
áræði. Það hefur ekki verið hægt að ganga út frá því sem
vísu, að Oz yrði eitt þeirra fyrirtækja, sem mundi lifa af í
hörðum heimi samkeppninnar á þessu sviði. Samningur-
inn við Ericsson er ákveðin vísbending um, að ævintýrinu
í Oz sé síður en svo lokið.
ALFRAMLEIÐSLA virðist
ekki ábatavænleg um þessar
mundir. Verð hefur farið
lækkandi og fátt bendir til
þess að það fari að hækka á ný. Þetta
virðist því ekki rétti tíminn til þess að
hefjast handa við að framleiða ál, en
Kenneth Peterson, forstjóri Norður-
áls, segist ekki láta það nein áhrif á sig
hafa. Vinnsla hófst í álverinu á Grund-
artanga á liðnu sumri og er nú að
komast á skrið. Fyrirtækinu hefur
ekki gengið allt í haginn á þessum
tíma og er þar ekki aðeins við lágt ál-
verð að sakast. Komið hefur fram
gagnrýni á fyrirtækið og því verið
haldið fram að slys séu óvenju tíð og
mengun umfram það, sem eðlilegt
megi teljast. Kenneth Peterson, for-
stjóri Norðuráls, hafnar þessari gagn-
rýni. Hann segir slysatíðni ekki óeðli-
lega og lítur svo á að það beri van-
þekkingu vitni að segja mengun
óvenju mikla.
Peterson hefur dvalið á Islandi frá
því tilkynnt var í ágúst að hann tæki
við forstjórastarfinu af Gene Caudill,
en hann telur nú að verki sínu sé lokið
og heldur af landi brott í dag.
Ánægður með upphafið
„Við erum mjög ánægð með stöð-
una,“ sagði Peterson þegar hann var
spurður hvernig gengið hefði að koma
rekstrinum af stað. „Eins og stendur
nýtum við 97% af framleiðslugetu okk-
ar og höfum því á sex mánuðum farið
úr engri framleiðslu í það að reka ál-
ver í nánast fullri framleiðslu. Þessu
fylgir ákveðinn léttir þvi að það eru
mjög óvenjulegar kringumstæður að
vera að hefja framleiðslu. Eg fagna
því að þessu er lokið, en einnig finna
starfsmenn allir til ánægju og stolts að
hafa afrekað þetta.“
Peterson ber ekki með sér að vera
eigandi fjölda verksmiðja í þremur
löndum. Skyrtan hans er opin í háls-
inn og buxurnar virðast fremur vei’a
keyptar í Hagkaup en hjá Sævari
Karli. Hann er klæddur látlausum
mittisjakka, sem hann lætur einfald-
lega falla á stéttina þegar hann stillir
sér upp fyrir myndatöku. Skömmu áð-
ur hafði hann setið að snæðingi með
blaðamanni í mötuneyti blaðsins og
borðað plokkfisk hrærðan saman við
kartöflur og kakósúpu með tvíbökum
án þess að segja orð um matinn. Hann
spurði hins vegar hvort starfsmenn
blaðsins þyrftu að borga fyrir hann og
sagði þegar hann komst að því að svo
væri: „Það þyrftir þú ekki að gera ef
þú værir í vinnu hjá mér.“
Peterson og Jim Hentsel, aðstoðar-
maður hans, sem vai’ hér frá september
til janúarloka, sáu um að koma starf-
semi álversins á Grundartanga af stað.
Meiri erfíðleikar
en gert var ráð fyrir
„Þegar við vorum að undirbúa
gangsetningu álversins síðasta sumar
lentum við í meiri erfiðleikum með
sumt af búnaðinum, en við höfðum átt
von á, auk þess sem skortur á starfs-
þjálfun og reynslu hjá starfsfólki vai’
mpiri en við töldum," sagði Peterson.
„Út af þessu var ekki hægt að halda
gangsetningunni áfram á sama hraða
og við höfðum upprunalega gert ráð
fyrir, þótt við höfum verið á svipuðu
stigi og kom fram í þeim áætlunum,
sem við sýndum lánardrottnum okkar.
Þetta náði hámarki í ágúst þegar
þurfti að loka fjórum af 30 bræðslp-
ofnum, sem þá var fai’ið að reka. Eg
komst þá að þeirri niðurstöðu að
stjóm síðustu hluta framkvæmdanna
og gangsetning verksmiðjunnar væru
ofviða einum manni. Það varð því að
samkomulagi að ég tæki að mér stjórn
álversins og Caudill sæi um að ljúka
framkvæmdunum, sem nú er í grund-
vallaratriðum lokið.“
Peterson einbeitti sér að skipulagn-
ingu starfseminnar og sagði hann að
það hefði gert Caudili kleift að sinna
framkvæmdunum. Þessi verkaskipt-
ing hefði komD sér vel, en nú væri
sínu verkefni á íslandi lokið og Norð-
maðurinn Björn S. Högdal, sem tók
við stöðu álversstjóra 18. janúar, tæki
við rekstrinum.
Hugðist aldrei vera hér
til frambúðar
„Hann hefur verið að setja sig inn í
starfið undanfarnar þrjár vikur,“
sagði hann. ,Að auki eru íslenskir
stjórnendur, sem nú geta snúið sér að
rekstrinum án þess að finna fyrir
skugga mínum eða hafa mig stöðugt
yfir sér. Eg held að það sé mikilvægt
að þeir komi sér upp eigin samstarfs-
Kenneth Peterson, eigandi Norðuráls, segir ekkert hæft í að hann vilji selja
Hefur hug á að auka
álframleiðslu um 50%
Fyrir tólf árum var Kenneth Peterson lög-
fræðingur og verjandi fólks í skaðabóta-
málum. Nú rekur hann verksmiðjur í Banda-
ríkjunum, Mexíkó og á Islandi. Karl Blöndal
ræddi við hann um gangsetningu álvers
Norðuráls á Grundartanga og áætlanir
um að tvöfalda framleiðsluna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
mynstri við nýjan álversstjóra, en það
var aldrei fyrirhugað að ég yrði hér til
frambúðar, heldur aðeins tii að koma
framleiðslunni af stað. Nú höfum við
fundið stjórnanda til frambúðar."
Þegar verið var að hefjast handa
var áhersla lögð á að allt ætti að vera
með nútímalegu sniði og það mundi
einnig eiga við um samninga við
starfsmenn. Peterson sagði að ekki
væri hægt að hafa hvetjandi launa-
kerfi í upphafi rekstrar þar sem erfitt
væri að setja sér markmið að óreyndu.
Hann liti hins vegar svo á að sam-
skiptin væru góð við stéttarfélögin
sex, sem hann hefði samið við.
Gangsetning
óvenjulegt ástand
„Gangsetning álvers er mjög
óvenjulegt ástand,“ sagði hann. „Hún
gerist aðeins einu sinni. Síðan má bú-
ast við því að álverið starfi áratugum
saman. Þar til framleiðslan er orðin
stöðug er erfitt setja upp hvetjandi
launakerfi, en á þessu ári munum við
færa okkur í þá átt og setja okkur
markmið.“
Hann kvaðst ekki geta borið sína
samninga saman við það, sem tíðkað-
ist hjá öðrum íslenskum fyrirtækjum,
en hann sæi ekki betur en sátt væri
um þá.
I álverinu vinna hátt í hundrað
manns í fjórum hópum á tólf tíma
vöktum, sem ganga alla sjö daga vik-
unnar. Alls vinna um 160 manns hjá
fyrirtækinu, en hluti starfsliðsins
gengur aðeins dagvaktir.
„Eg vona að við getum sýnt fram á
að þetta heyri tU undantekninga,"
sagði Peterson þegar hann var spurð-
ur um fullyrðingar um að mikið hefði
verið um slys í álverinu og vísaði síðan
til reynslu sinnar þegar hann vai- mál-
flutningsmaður í Bandaríkjunum 1980
til 1989. „Ástæðan er sú að við ætlum
að læra af reynslunni og ástandið mun
breytast efth því sem starfsfólkið öðl-
ast meiri reynslu. Við viljum ekki að
þetta endurtaki sig. Ég tek öryggis-
mál hins vegar mjög alvai’lega. Áður
fyiT tók ég að mér mál fyrir fólk, sem
hafði lent í vinnuslysum, og ég veit því
af reynslu að hvert slys hefur ekki að-
eins áhrif á þann, sem í því lendir,
heldur fjölskyldu og vini. Því er mjög
mikilvægt að hjá fyrirtækinu átti
stai’fsfólk sig á því að hvert slys er
einu slysi of mikið. Þess vegna hef ég
haldið því fram að eina trúverðuga
markmiðið, sem hægt er að setja sér,
er að ekki hendi eitt einasta slys. Mér
er full alvara þegai’ ég segi þetta, en
þar með held ég ekki fram að hendi
eitt slys sé það fullkomlega óvænt og
þar með höfum við algerlega brugðist.
Menn verða að vera raunsæir. Það
hefði verið barnalegt að búast við því
að allt myndi ganga slysalaust fyrir
sig þegar verið væri að setja af stað
stóra verksmiðju með reynslulausu
starfsliði að mestu leyti. Ég legg
áherslu á það að ekkert slys er óhjá-
kvæmilegt og í hverju tilfelli er hægt
að skilgreina ástæðurnai’ að baki og
bæta úr. Slys eru hins vegar óþörf og
ég rek verksmiðjur í Bandaríkjunum
þar sem ekki hafa orðið slys svo árum
skiptir."
Ekkert óvenjulegt við slysatíðni
Peterson kvaðst í þokkabót vilja
halda því fram að í raun væri ekkert
óvenjulegt við slysatíðnina í álverinu
og það kæmi í ljós þegar samanburð-
urinn væri gerður við önnur fyrirtæki
á sömu forsendum.
„Ég er ekki að segja að við sættum
okkur við slys, en það, sem gerst hefur
hjá okkur, er ekki óvenjulegt," segir
hann. „Að gefa í skyn að þetta sé
óvenjulegt er barnaskapur. Hér á
landi eru fyrirtæki, sem hafa verið
starfandi í tvo til þrjá áratugi, og
lenda samt í slysum, oft árlega. Hjá
þeim hafa menn reynt að læra af
reynslunni."
Hann kvaðst einnig þakklátui’ fyrir
það að þau slys, sem átt hefðu sér stað
í álverinu, hefðu ekki verið alvarieg.
„Það hafa ekki verið nein banaslys,
menn hafa ekki misst útlimi, sjón eða
heyrn,“ sagði hann. „Yfirleitt hafa
menn misst þrjá til fjóra daga úr
vinnu. I nokkrum tilfellum hafa menn
verið lengur frá, en enginn býr við var-
anlega örorku eftir óhapp hjá okkur."
Hann sagði að villandi væri að miða
við fjarvistir starfsmanna vegna
óhappa vegna þess að á meðan verið
var að hefja framleiðslu hefði verið
lagt að þeim, sem urðu fyrir óhappi, að
snúa ekki aftur til vinnu fyrr en þeir
hefðu náð sér að fullu.
„Hjá flestum öðrum fyrhtækjum,
sem hafa verið lengi í rekstri, er það
svö að geti starfsmaður ekki unnið
sitt venjulega starf vegna óhapps eru
honum fengin léttari störf frekar en
að hann sitji heima,“ sagði hann.
„Málið snerist því ekki um það að við-
komandi hefði lent i alvarlegu óhappi,
heldur var óvarlegt að starfsmenn
kæmu aftur nema þeir hefðu náð full-
um kröftum. Nú þegar starfsemin er
að komast í fastar skorður er hins
vegar hægt að fela mönnum miserfið
verkefni."
Þegar álverið var gangsett í júní í
fyrra var farið 20% fram yfir flúor-
mengunarmörk, að mati Hollustu-
verndar. Olafur Pétursson, forstöðu-
maður Hollustuvemdar, segir að þetta
sé ekki óeðlilegt og miðað sé við það í
starfsleyfi fyrirtækisins að mengunar-
staðlai- taki gildi einu ári eftir að starf-
semi hefjist. Þetta hafa umhverfis-
samtökin SÓL í Hvalfirði kallað katt-
ai’þvott, sem sæmi ekki stofnun á borð
við Hollustuvemd.
Vísbending um
grundvallarfáfræði
„Þetta er enn ein vísbending um þá
grundvallarfáfræði, sem hóir sumum
sjálfskipuðum hagsmunasamtökum,"
sagði Peterson. „Það var gert um-
hverfismat og gefið leyfi, sem almenn-
ingur átti þess kost að gera athuga-
semdir við í heilt ár. Allar okkar gecð-
ir hafa verið í samræmi við kröfur.
Miðað hefur verið við reynslu í iðnaði
af svipuðum toga annars staðar á ís-
landi. Að lýsa yfir furðu og segja- að
ástandið komi á óvart jafngildir al-
gerri vanþekkingu á staðreyndum
málsins. Eitt dæmi: samkvæmt því,
sem mér skildist að fram hefði komið í
fréttum, var óverulegt magn af efninu
vetnisflúor í andrúmsloftinu áðui’ en
verksmiðjan kom til sögunnar, en þeg-
ar gangsetningin hófst varð magnið
tuttugufalt það óverulega magn, sem
áður hafði verið mælt. Þetta segir ekki
neitt. Auðvitað var ljóst að eitthvað
meira yrði af efninu eftir að verk-
smiðjan kæmi en áður. Fyrst efnið var
nálægt núlli áður var ljóst að ekki
þyrfti nema litla viðbót til að hafa
gríðarleg margfeldisáhrif. Þetta er
eðlilegur hluti af gangsetningu álvers
og ætti ekki að koma neinum á óvart,
sem hefur vit á þessum hlutum, og er
að auki fyllilega í samræmi við leyfið,
sem gerir ráð fyrir að gangsetningar-
tími sé eitt ár - þar sem enginn veit
fyi’h’fram hvað tekur langan tíma að
byrja - og síðan taki mjög lág mörk
við. Á þessari stundu sé ég ekki að
neitt ætti að koma í veg fyrir að við
verðum í fullu samræmi við leyfið þeg-
ar árið verður liðið.“
Hann sagði að ekkert óvænt hefði
gerst og þær mælingar, sem hann
hefði séð væru í samræmi við þær nið-
urstöður, sem maður með þekkingu á
þessum málum gerði ráð fyrir. Hann
kvaðst hafa verið að fá tölur í hendur
sem sýndu magn vetnisflúors í lofti.
Mest hefði mælst af efninu í júlí, 0,53
míkrógrömm á rúmmetra, en í desem-
ber hefðu mælst 0,17 míkrógrömm á
rúmmetra og þó hefðu fleiri ofnar ver-
ið gangsettir í millitíðinni.
Stafar engin hætta
af flúormagni
„Það stafar engin hætta af þessu
magni í lofti,“ sagði Peterson. „Tölur
af þessu tagi hefðu ekkert að segja,
jafnvel þótt þær væru talsvert fyrir
ofan það, sem ég nefndi. Efnið myndi
ekki valda fólki neinum skaða fyrir ut-
an það að þarna er ekkert fólk.“
Hann sagði að aðeins yrði notuð
besta tækni, sem völ er ó, til að
tryggja að sem minnst mengun væri
af álverinu og það væri algerlega
rangt að segja að hann væri á skjön
við almenn umhverfisverndarsjónar-
mið.
„Þessi verksmiðja verður rekin í
samræmi við einhverjar ströngustu
kvaðir í heiminum um losun efna,“
sagði hann. „Við gangsetninguna hef-
ur ekkert komið í ljós, sem gefur til
kynna að sú verði ekki raunin.“
Lækkandi álverð veldur framleið-
endum áhyggjum. Ekkert virðist
benda til þess að verð muni hækka í
bráð og á kreppan í Asíu þar hlut að
máli. Peterson .sagði að hann hefði
engar fyrirætlanir um að draga sig
út úr rekstrinum þrátt fyrir þessa
stöðu.
Lykilatriði að gera ráð
fyrir verðsveiflum
„Ég vissi ekki að árið 1999 myndi
tonnið af áli kosta 1.200 dollara - það
vissi það enginn," sagði hann. „Hefði
ég vitað það gæti ég nú verið orðinn
milljónamæringur. Eg hefði getað selt
ál þegar tonnið kostaði 1.600 dollara
+
og grætt á tá og fingri sitjandi í stof-
unni heima með því að kaupa núna.
Ég hefði ekki þurft að reisa verk-
smiðju. Á hinn bóginn er það svo að
þegar ég talaði við þingið um lagasetn-
ingu, Landsvh-kjun um kaup á raf-
magni eða ríkisstjórnina um sam-
komulag um að reisa álverið og hvar
það skyldi reist lagði ég alltaf áherslu
á að álviðskipti væru sveiflukennd,
verðið færi upp og niður og því væri
ekki hægt að segja þegar það byrjaði
að lækka að nú myndi það halda áfram
að lækka, eða að það væri til frambúð-
ar þegar verðið byrjaði að hækka. Frá
upphafi þarf að skipuleggja þannig að
hægt verði að reka fyrirtækið gegnum
þessar sveiflur.“
Hann sagði að markmiðið hefði ver-
ið að verksmiðjan yrði meðal þess
fjórðungs álvera, sem best væru rekin
í heiminum. Það þýðir að álverð þarf
að hækka minna til þess að rekstur
Norðuráls fai’i að bera sig, en hjá
þremur af hverjum fjórum álverum.
„Ég held að okkur hafi tekist það,“
sagði hann. „Það er engin ein ástæða
fyrir því, heldur höfum við á hverju
því sviði, sem kostur var, reynt að
gera okkar besta. Þetta á við um
tæknilega framleiðni og skilvirkni og
afköst vinnuaflsins, sem eru mikilvæg,
þótt þau séu ekki það, sem öllu skipti,
orkusamningar tengdir álverði,
súrálssamningar tengdir álverði og
sveigjanlegir samningai’ við banka,
sem fylgja sveiflum mai’kaðarins. Allt
þetta er hluti af því að tryggja rekstur
trausts fyrirtækis."
Peterson kvaðst aldrei mundu fúlsa
við hærra álverði, en fyrirtækið væri
sett þannig saman að það gæti staðið
af sér sveiflur markaðarins og um
þessai’ mundir benti ekkert til þess að
Norðurál ætti ekki að standa af sér
þessa niðursveiflu.
Nýlega var hermt að Peterson
hygðist yfh’gefa brúna og selja Norsk
Hydro álverið á Grundartanga. Hann
sagði ekkert hæft í því.
Ætluðu þeir að kaupa mig
út yrðu þeir að tala við mig
„Ég er fullkomlega gáttaður á því
hvernig hægt er að búa til vangaveltur
af þessu tagi úr engu og gera úr því
frétt, sem er dreift um allt land,“ sagði
Peterson. „Blaðamaður einn hafði
samband við mig og sagði að sá
orðrómur gengi að Norsk Hydro
hygðist kaupa Norðurál. Ég sagði
honum að ég hefði aldrei rætt þetta
við Norsk Hydro og hefði ekki rætt
við Norsk Hydro um nokkurn skapað-
an hlut í rúmt ár, ég hefði enga vit-
neskju um neitt þessu viðkomandi og
ætluðu þeh að kaupa mig út yrðu þeir

að tala við mig vegna þess að ég væri
eigandinn. Það væri því ekkert hæft í
þessu. Eigi að síður komst þetta í
fréttir. Það er ekkert hæft í þessum
orðrómi, sem ég heyri reyndar af og
til aftur, hvort sem það er sami kvitt-
urinn eða nýr.“
Hann sagði að þetta væri ein spurn-
ing, en væri hins vegar spurt hvort
hann hefði gert hjúskaparsáttmála við
Norðurál þar sem hann héti tryggð
við fyrirtækið fram í andlátið væri
svarið annað.
„Ég mun aldrei segja að ég muni
aldrei selja Norðurál að hluta eða öllu
leyti,“ sagði hann. „Ég hef hins vegar
engar áætlanir um að gera slíkt og að
auki væri heimskulegt að selja á með-
an verðið er lágt. En ég reyni að vera
skynsamur kaupsýslumaður, þannig
að ég er opinn fyrir því, sem kæmi sér
vel. Þannig er ég til dæmis ekki and-
vígur dreifðri eignaraðild að Norður-
áli. Ég get ekki sagt til um framtíðina
eða hvort ég muni alltaf eiga 100% í
Norðuráli. Ég er kaupsýslumaður,
kaupi hluti og sel. En eins og stendur
er ég hvorki að í-æða við Norsk
Hydro, né nokkurn annan um að selja
fyrirtækið."
Mun ákveðnari svör fengust þegar
spurt var hvort Peterson hefði ein-
hverjar hugmyndh um að ganga í hina
áttina og stækka álverið.
Viðræður við Landsvirkjun
um meiri raforku
„Ég hef hug á að stækka álverið um
50% frá því, sem nú er, þannig að
framleiðslugetan verði 90 þúsund tonn
á ári,“ sagði hann. „Nú höfum við náð
97% af 60 þúsund tonnum, sem
ákvörðuðust af því rafmagni, sem
Landsvhkjun treysti sér til að selja
okkur. Við höfum hins vegar verið í
viðræðum við Landsvhkjun um þetta í
allt að þrjú ár. Þeh eru að skoða þetta
og ég vona að við getum komist að nið-
urstöðu, sem er báðum í hag. Eins og
stendur er hins vegar ekki samkomu-
lag, en ég hef frá upphafi viljað fai’a í
90 þúsund tonn og vildi hefja fram-
kvæmdh á þessu ári.“
Hann kvaðst hafa rætt við banka í
Evrópu og hefði vilyrði fyrh lánum til
að stækka álverið. Það væri hins veg-
ar ekki mikill tími til stefnu ætti að
hefja framkvæmdh í ár og næðist það
ekki myndi verkið frestast um eitt ár í
það minnsta. Á meðan markaðsverðið
væri lágt lægi ef til vill ekki jafnmikið
á og ella, en hins vegar væri hægt að
nýta sambönd við verktaka og þekk-
ingu, sem skapast hefði við fram-
kvæmdhnar á undanfórnum árum, við
það að reisa verksmiðjuna yrði hafist
handa í ár.
Peterson hefur verið í hálfgerðri
einangrun á íslandi siðan í ágúst og
aðeins farið að hitta fjölskylduna í
Bandaríkjunum, eiginkonu, son og
dóttur, tvisvar. Hann kv'aðst ekki hafa
haft mikinn tíma til að líta efth öðrum
rekstri og hefði til dæmis opnað verk-
smiðju í Bandaríkjunum í vetur sem
hann hefði aldrei séð. Á því hygðist
hann þó ráða bót á næstu tveimur vik-
um.
„1998 var gott ár fyrir fyrhtæki mín
í Bandaríkjunum og það sannar að ég
er ekki ómissandi,“ sagði hann. „Það
kom reyndar smá bakslag síðasta
fjórðung ársins, en betur vhðist ætla
að ganga fyrsta fjórðung þessa árs,
þannig að við höfum alltént ekki smit-
ast af Asíuflensunni enn.“
Framkvæmdaandi
eftirminnilegur
Hann sagði að sennilega störfuðu
um þúsund manns hjá fyrhtækinu
Columbia Ventures í Kaliforníu,
Texas, Kentucky og Mexíkó. Hann
hefði enn skrifstofu í Vancouver í
Washington, en engar verksmiðjur
væru lengur á vegum Columbia
Ventures í norðvesturhluta Bandaríkj-
anna. Hins vegai’ ætti hann kísilmálm-
verksmiðju í Washingtonríki að auki
og hún seldi mestan hluta framleiðsl-
unnar til álverksmiðja í norðvestur-
hlutanum.
Peterson kvaðst vera reynslunni
ríkari efth dvölina á íslandi: „Það hef-
ur mikið gengið á, en ef ég ætti að
taka eitthvað eitt út er það samhugur
starfsmanna Norðm’áls þegar þurfti
að takast á við ákveðið verkefni og
leysa það meðan á gangsetningunni
stóð. Ég efa ekki að oft hafi komið
tímar þai- sem fólk hugsaði með sér að
þetta gengi ekki, það réði ekki við
þetta, en lét síðan skeika sköpuðu og
komst að því hvers það var megnugt.
Ég held að ég muni lengi muna þenn-
an anda.“
l® l HH HS
!£■ f ^ 1

Reuters
HJÓNIN Patrice og Agnes Gaudin ræða við fréttamenn við upphaf rétt-
arhaldanna vegna „bléðhneykslisins“ svokallaða í Frakklandi. Agnes
Gaudin heldur á spjaldi með myndum af börnum þeirra tveimur sem
bæði smituðust af alnæmi með bléðgjöf.
Réttað yfir fyrrverandi ráðherrum
vegna „blóðhneykslisins“ í Frakklandi
Sakaðir um mann-
dráp af gáleysi
París. Daily Telegraph.
RETTARHÖLD hófust í gær
yfir þremur fyrrverandi ráð-
herrum í ríkisstjórn Frakk-
lands vegna „blóðhneykslis-
ins“ svokallaða. Ráðherrarnh eru sak-
aðh um glæpsamlega vanrækslu í
starfi og manndráp af gáleysi, en árið
1985 stöðvuðu þeh ekki notkun HIV-
smitaðs blóðs til blóðgjafar með þeim
afleiðingum að rúmlega fjögur þúsund
manns sýktust af HlV-veirunni.
Fjórðungur þeirra eða um þúsund
manns hafa síðan látist úr alnæmi.
Laurent Fabius, fyrrverandi for-
sætisráðherra og núverandi forseti
franska þingsins, Georgina Dufoix,
fyrrverandi félagsmálaráðherra, og
Édmond Hervé, fyrrverandi ráðherra
heilbrigðismála, eru í brennidepli í
málinu, sem hefur að sögn frétta-
skýrenda skekið stoðh franska lýð-
veldisins að undanförnu. Verði ráð-
herrai’nir fundnir sekir gætu þeh
þurft að greiða jafnvhði fimm millj-
óna íslenskra króna í sekth og átt yfir
höfði sér allt að fimm ára fangelsis-
dóm.
Þúsund manns látnir
Rúmlega eitt þúsund manns hafa
Iátist vegna blóðgjafarinnar, þar af
fimm þeirra sjö fómarlamba sem upp-
haflega kærðu ráðherrana. Kærendur
halda því-fram að frönsk stjórnvöld
hafi gerst sek um glæpsatnlegt athæfi
er ákveðið var að fórna dreyrasjúk-
lingum og öðnim sem þurftu á blóð-
gjöf að halda á altari fransks lyfjaiðn-
aðai’. I málinu reynh á það hvort
stjórnmálamenn beri ábyrgð á gjörð-
um embættismanna og hafa yfirvöld
þungar áhyggjur af því sakfelling ráð-
herranna geti leitt til þess að embætt-
ismenn verði kærðh fyrh hvers konar
afglöp í starfi.
Ráðherrarnir eru sakaðh um að
hafa dregið úr hófi að samþykkja
notkun Abbott-prófsins, sem þróað
hafði verið í Bandaríkjunum til þess
að finna HlV-veiruna í blóði manna.
Abbott-prófið var sett á markað í
Bandaríkjunum í mars 1985 en ekki
leyft í Frakklandi fyn- en í ágúst sama
ár, til þess að gefa frönskum vísinda-
mönnum tíma til þess að þróa sams
konar próf sem keppt gæti á markaði
við hið bandaríska að því er kærendur
halda fram. Hinir ákærðu neita því að
svo hafi verið. Félags- og heilbrigðis-
ráðherrann eru einnig sakaðir um að
hafa seinkað leyfisveitingunni til þess
að nýta fyrirliggjandi blóðbirgðh í
landinu og að þeir hafi ekki varað
blóðþiggjendur við hættunni sem
þeim stafaði af því að þiggja blóð úr
fyrirliggjandi bhgðum.
Fram hefur komið að franskh sér-
fræðingar vissu í nóvembermánuði ár-
ið 1984 að HIV-vehan hefði komist í
blóðbhgðh í landinu og að hægt væri
að útvega blóð sem bæri örugglega
ekki í sér alnæmissmit, þótt slíkt kost-
aði einhver fjárútlát. Hervé, fyrrver-
andi heilbrigðisráðherra, er einnig
ákærður fyrir vanrækslu í starfi
vegna þess að hann kom ekki í veg
fyrh að blóði væri safnað meðal fanga
sem, m.a. vegna sprautunotkunar við
eiturlyfjaneyslu, eru í áhættuhópi fyr-
h alnæmissmit.
Dómstóll lýðveldisins
réttar í fyrsta sinn
Málið gegn ráðherrunum þremur
er rekið fyrh sérstökum dómstól,
Lýðveldisdómstólnum sem settur var
á fót árið 1993 í þeim tilgangi að draga
stjórnmálamenn fyrir dóm vegna
embættisafglapa eða glæpa. I dómn-
um sitja þrír dómarar og tólf þing-
menn en það þykir auka líkurnar til
þess að ráðherrarnir fyrrverandi
verði sýknaðir. Starfshætth dómstóls-
ins þykja einnig aðfinnsluverðh.
Gagnrýnt hefur verið að kærendurnh
eigi ekki aðild að málinu heldur verði
aðeins kallaðir fyrh sem vitni. Einnig
þykh undarlegt að margh- samstarfs-
manna ráðherranna þriggja munu
hafa neitað að bera vitni fyrir dóm-
stólnum.
Laurent Fabius, fyrrverandi for-
sætisráðherra, hefurTátið af embætti
forseta franska þingsins tímabundið
vegna réttarhaldsins. Hann segist
vera fórnarlamb aðstæðna og því hef-
ur verið haldið fram opinberlega að
Fabius, sem er gyðingur, sé einnig
fórnarlamb gyðingahaturs.
Sjólfur hefur Fabius lýst samúð -
með örlögum þeirra er fengu alnæm-
issmitað blóð með blóðgjöf en segist
jafnframt hafa brugðist rétt við að-
stæðum og lagt áherslu á að lítið hafi
verið vitað um HlV-veiruna fyrh
fjórtán árum en Frakkland hafi verið í
hópi fyrstu landanna sem tóku upp
kei’físbundna leit að alnæmisveirunni
í blóði.
Laurent Fabius var forsætisráð-
herra Frakklands frá 1984 til 1986.
Hann þótti eiga mikinn frama vísan í
stjórnmálum og var orðaður við for-
setaframboð þar til blóðhneykslið
komst í hámæli.
Sakaðir um valdhroka
„Það fjarai- undan frönskum stjórn-
málum og okkur er nauðugur einn
kostur að sækja stjórnmálamenn til
saka,“ skrifar Laurent Joffrin, rit-
stjóri franska dagblaðsins Libération.
„Stjómmálamennirnir geta ekki sann-
að sakleysi sitt á annan hátt. Þetta er
eina leið þeima til þess vinna sér
traust almennings á ný.“
I frönskum dagblöðum má lesa að
ráðherrarnh þrh, sem allir eru í
franska Sósíalistaflokknum, hafa
gerst sekir um dómgi’eindai’leysi og
þjóðernisrembu er þeh virtu að
vettugi viðvaranh um hættuna sem
dreyrasjúkum væri búin af alnæmis- _
smiti. Le Monde segh ranghugmynd-
um stjórnmálamanna um „hreinleika
hins franska kynstofns“ um að kenna
hvernig fór. Með aðgerðaleysi sínu
hafi stjórnvöld sýnt dæmalausan vald-
hroka og skilningsleysi á grafalvar-
legu máli sem með beinum og óbein-
um hætti hefur valdið dauða um þús-
und Frakka.