Morgunblaðið - 10.02.1999, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ATRIÐI úr Vírusi.
Síðustu sýningar
Fimmtíu ár liðin síðan leikrit Arthurs Millers Sölumaður
deyr var fyrst sett á svið
ARTHUR Miller
Hafnarfjarðarleikhúsið
Vírus
SÍÐUSTU sýningar á gaman-
leiknum Vírusi verða miðvikudag-
inn 10. og laugardaginn 13. febr-
úar kl. 20.
Leikritið fjallar um starfsfólk
hugbúnaðarfyrirtækisins „Hug-
dirfsku ehf.“ sem er á barmi
heimsfrægðar, en forritið sem það
hefur þróað, á að leysa 2000 vand-
ann.
Höfundar eru Armann Guðmunds-
son, Sævar Sigurgeirsson og Þorgeir
Tryggvason. Leikarar eru Dofri
Hermannsson, Eggert Kaaber, Hin-
rik Ólafsson, María Reyndal, Gunn-
ar Helgason, Erla Ruth HarðardótU
ir og Björk Jakobsdóttir. Leikstjóri
er Gunnar Helgason.
Hefur
áhyggjur
af fram-
tíð leik-
hússins
LEIKRITASKÁLDIÐ Arthur Mill-
er segir í nýlegu viðtaii við banda-
ríska dagblaðið The New York
Times að hann hafi fyrst hugsað
sér Willy Loman, sem án efa er
frægasta persónan úr leikritum
Millers, sem smávaxinn mann.
„Það var upphaflega hugmyndin.
Að Willy yrði smávaxinn og kon-
an hans afar hávaxin," segir Mill-
er er hann riíjar upp tilurð leik-
rits síns Death of a Salesman
(Sölumaður deyr). „Við mátuðum
þess vegna alla þá smávöxnu leik-
ara sem voru við störf á þeim
tima í hlutverkið en varð mjög
fljótlega ljóst að þetta hlutverk
var „stórt“; að það þarfnaðist
leikara sem var bæði hávaxinn og
mikili vexti.“
í dag, tíunda febrúar, eru ná-
kvæmiega fimmtíu ár síðan Sölu-
maður deyr var fyrst sett á fjal-
irnar á Broadway. Af því tilefni á
að frumsýna nýja uppsetningu
leikritsins í dag á Broadway. I
þetta sinn mun Brian Dennehy
fara með hlutverk Willys Lomans
en hann þykir sannarlega „fylla
vel út“ í hlutverkið.
Langt er síðan farið var að telja
Sölumaður deyr í hópi helstu
meistaraverka leikritunar á þess-
ari öld. Um leið er Arthur Miller,
sem er 83 ára gamall, oft kallaður
„fremsta núlifandi leikskáld
Bandarikjanna". Leikritið var
hans þriðja en það fyrsta, The
Man Who Had AIl the Luck, entist
einungis fjórar sýningar á Broad-
way. Miller sló hins vegar í gegn
með leikritinu All My Sons (Allir
synir mínir) sem sýnt var 300
sinnum og vann til verðlauna
gagnrýnenda árið 1947.
Nýleg verk Millers hafa
ekki slegið í gegn
Sölumaður deyr bætti um betur
og gekk stanslaust í 742 skipti á
Broadway og hlaut Miller Pulitz-
er-verðlaunin fyrir leikritið. Það
er ekki síst hið eftirminnilega
hlutverk Willys Lomans sem hef-
ur gert það að verkum að leikritið
er fyrir löngu orðið sígilt. Persón-
an þykir hafa alþjóðlega skírskot-
un til þess vonleysis sem greip
marga í kjölfar kreppunnar miklu
og þykir sumum sem þetta efni
eigi nú aftur erindi til fólks í kjöl-
far þeirra efnahagsþrenginga
sem margar þjóðir hafa gengið í
gegnum.
En þótt Miller hafi hlotið mikið
lof fyrir áðurnefnd verk sín, og
einnig verk eins og The Crucible
(I deiglunni) og A View from the
Bridge (Horft frá brúnni), hafa
nýleg leikrit hans ekki slegið í
gegn í Bandaríkjunum. Aðstæður
eru svo breyttar, segir Miller og
kveðst hafa áhyggjur af framtíð
leikhússins því áhugi fólks sé svo
miklu minni en var. „Leikrit eru í
dag, svona almennt talað, skrifuð
fyrir afar sértækan markhóp, sem
venjulega er vel menntað fólk og
veraldarvant. En staðreyndin er
sú að leikhúsið sem miðill hefur
skipt mestu máli þegar það hefur
nálgast alþýðumenninguna. Því
miður er erfitt að ímynda sér að
takast muni í framtíðinni að
kveikja sama áhuga og áður.“
Broadway hefur hnignað
Segist Miller sannfærður um
að honum hefði aldrei tekist að
ná slíkum frama hefði hann ritað
Ieikrit sitt Sölumaður deyr í dag.
Nánast vonlaust sé að koma nýju
alvarlegu Ieikriti að á Broadway,
nema kannski ef stórstjarna er í
aðalhlutverki, öðruvísi sé erfitt
að tryggja þá fjármögnun sem til
þarf. „Eg var vanur að bera blak
af Broadway sem eina vettvang-
inum fyrir nýja strauma í leikrit-
un. Leikhús annars staðar gerðu
ekkert annað en setja þau leikrit
á svið sem slegið höfðu í gegn á
Broadway. Hið gagnstæða er
hins vegar uppi á teningnum í
dag. Broadway markar ekki upp-
hafið að neinu og þar er ekki að
finna þann kraft sem þarf til að
ýta nýjum hlutum úr vör. Þannig
að það má segja að Broadway
fari hnignandi nú um stundir,"
segir Arthur Miller og bætir því
við að hann sjái ekki hvernig eigi
að snúa þeirri þróun við. „Yið
stöndum okkur að vísu ennþá við
uppsetningu söngleikja, en söng-
leikir eru ekki Ieikverk. Söng-
leikir eru einfaldlega skemmt-
anaiðnaður."
Sýning á verk-
um E1 Grecos
Madríd. Reuters.
SÝNING á málverkum sex-
tándu aldar meistarans E1
Grecos var opnuð í Madrid á
Spáni í síðustu viku og telst það
til nokkurra tíðinda að tuttugu
og fimm af þeim sjötíu verkum,
sem eru þar til sýnis, hafa aldrei
komið fyrir sjónir spánsks al-
mennings áður.
A sýningunni, sem ber yfir-
skriftina „E1 Greco - Þróun
listamanns“, er rakinn ferill
Krítverjans Domenico
Theotokopoulos, sem hóf að
mála árið 1541. Theotokopoulos
tók sér listamannsnafnið „E1
Greco“, sá gríski, og starfaði
með ítölsku meisturunum Titian
og Tintoretto áður en hann
flutti til Spánar árið 1577 og
settist að í Toledo, þar sem
hann málaði flest sín meistara-
verk.
Gert er ráð fyrir að sýningin í
Madrid verði opin til sextánda
maí næstkomandi. Verður hún
þá flutt til Rómar og síðan til
Aþenu.
Glataði sonurinn
snýr aftur
ERLENDAR
BÆKUR
Spennusaga
VÖKIN
„HOLE IN THE WATER“
eftir Robert Kearney. Fawcett Crest
1998. 259 síður.
ROBERT Kearney heitir banda-
rískur sakamálahöfundur sem er að
reyna fyrir sér í spennusagnafaginu
með sinni fyrstu bók er hann kallar
„Hole in the Water“, sem á íslensku
er líklega best að kalla einfaldlega
Vökina. Kearney þessi hefur áður
skrifað smásögur og greinar og rit-
gerðir í tímarit eins og „Harper’s“
og karlablaðið „Playboy". Sakamála-
sagan hans greinir frá manni sem
snýr aftur í sína heimabyggð og
kemur talsverðu róti á íbúana er af
einhverjum ástæðum hatast út í
hann. Og hún segir frá nýju konunni
í lífí mannsins, sem er í fylgd með
honum ásamt unglingsdóttur sinni,
og kemst að ýmsu varðandi kallinn
sem hann hafði gleymt að nefna þeg-
ar þau kynntust. I sögu þessari má
finna samkrull úr ýmsum áttum,
bæði spennumyndum og öðrum
spennusögum, sem Kearney reynir
að notfæra sér en með misjöfnum ár-
angri.
Chuck snýr aftur
Það er myrkur tónn í „Hole in the
Water“, sem helgast ekki síst af um-
hverfinu og fjandskapnum milli
þeÚTa sem koma við sögu. Hún ger-
ist á tæpum einum sólarhring á fá-
mennri og nokkuð einangi'aðri eyju
þar sem íbúarnir virðast allir í mann-
drápsskapi út í aumingja manninn.
Honum leið aldrei vel á eynni svo
ekki sé meira sagt: Þetta fólk allt of-
sótti mig. Það hæddist að mér, barði
mig og lét eins og ég væri viðundur
alveg frá því ég var í bamaskóla. Það
reyndi eins og það gat að senda mig
til Víetnam og eflaust hefði það orðið
hæstánægt ef ég hefði látið lífið und-
ir pálmatijánum þar. Þegar það
tókbt ekki, sendi það mig í ólýsan-
lega ormagryfju sem kölluð var geð-
sjúkrahús. Ófagurt ef satt er.
Sagan hefst á því að maður þessi,
aldrei kallaður annað en Chuck,
kemur með nýju fjölskylduna sína,
eiginkonuna Grétu og stjúpdóttur
sína Köru, til þessarar eyjar vegna
þess að faðir hans hefur látist.
Chuck mætti ekki í jarðarförina en
nú á að lesa upp erfðaskrána og þá
lætur glataði sonurinn sig ekki
vanta. Þykir eyjarskeggjum þetta
einmitt dæmigert fyrir manninn,
sem ekki þorði til Víetnams. I Ijós
kemur að mikill áhugi er á meðal
íbúanna á erfðaskránni því allt lét
hyskið manninn, sem var prestur,
hafa fé sitt sem hann átti síðan að
ávaxta. I erfðaskránni kemur fram
að peningarnir eru horfnir en Chuck
getur lesið úr henni að þeir séu
a.m.k. honum ekki með öllu glataðh'.
Eiginkonan Gréta fylgist með öllu
þessu af nokkrum áhuga og skilur lítt
í landlægu hatrinu á manni sínum.
Hún hefur nokkrar áhyggjur af dótt-
ur sinni í svo fjandsamlegu umhverfi
en stendur með Chuck í gegnum
þykkt og þunnt því eins og hún segir
sjálf þá var hann heiðarlegur og íynd-
inn og tók sig vel út í gallabuxum.
Eitt af því fáa í þessari fremur afl-
vana og lítt trúverðugu spennusögu,
sem er einhvers virði, er hin erfiða
staða sem nýja konan lendir í þegar
fortíð mannsins tekur að opnast fyrir
henni á hinum dimma og drungalega
útnára og hvorki hún né lesendur
vita fyrir víst hvort hann er morðingi
eða ekki. Flestir á eyjunni virðast
halda það og konan hefur í raun ekki
í nein hús að venda því allir eru á
einhvern hátt tengdh- glæpum í for-
tíðinni. Höfundurinn Keamey fer
nokkuð vel með þennan þátt sögunn-
ar og lýsir því ágætlega hvernig kon-
an einangrast smátt og smátt með
dóttur sína.
Að öðru leyti er „Hole in the Wat-
er“ ekki sérlega merkileg spennu-
saga og ber þess nokkur merki að
um frumraun er að ræða.
Arnaldur Indriðason
Nótt hinna
tröllheimsku
KVIKMYIVPIR
Laugarásbfó
„A NIGHT AT THE
ROXBURY" ★★
Leikstjórar: John Fortenberry og
Peter Makle. Handrit: Steve Koren
og Will Ferrell. Aðalhlutverk: Will
Ferrell, Chris Kattan, Molly
Shannon, Dan Hedaya og Richard
Greco. Paramount 1998.
BANDARÍSKU gamanmynd-
imar sem gera út á heimsku og
aulahátt eru orðnar ófáar en kon-
ungar þeirra er auðvitað Jim
Carrey og Farrellibræður.
Gamanmyndin „A Night at the
Roxburý* fellur undir þann hatt
en hún fjallar um bræður tvo sem
fara á milli skemmtistaðanna og
telja sig nokkuð svala og haga
sér eftir því en eru í raun mestu
aular sem nokkru sinni hafa stig-
ið undir diskókúlu. Faðir þeirra
rekur gerviblómabúð þar sem
þeir starfa á daginn önugir mjög
við að dusta rykið af silkinu en á
næturnar fara þeir út á lífið, tvö
sauðheimsk diskófrík sem eiga
engan sjéns í kvenfólkið þar til
kvöld eitt að skemmtistaðagoð
eitt í formi Chazz Palmenteris lít-
ur á þá með velþóknun.
Það er ákveðið kaldhæðnislegt
skop falið í því að gera mynd um
fólk sem veit ekki hvað það er vit-
laust og „A Night at the Rox-
bury“ gerir talsvert út á það und-
ir leikstjórn John FortenbeiTys
og Peter Makles. Leikararnir
Will Ferrell og Chris Kattan em
ákaflega vel innstilltir á gaman-
semina sem sprettur af þeim að-
stæðum. Þeir em eins og risastór
börn þar sem allt er ýmist ýkt
eða þokkalegt eða þokkalega ýkt
og jafnvel ýkt þokkalegt. Diskó-
klæðaburðurinn er eftir því. Inn-
an um og saman við eru brandar-
ar sem hægt er að hlæja að og
bræðurnir hafa ákveðinn sjarma í
allri sinni heimsku enda stælarn-
ir í þeim með eindæmum.
En þeir standa varla undir
heilli bíómynd þótt sniðugir séu á
köflum. Söguþráðurinn er ákaf-
lega þunnur og getur líklega ekki
orðið annað en endemis vitleysa
um vinslit þeirra bræðra, sérlega
ágengt kvonfang og drauminn
um að slá í gegn á diskómarkað-
inum. Myndin er eins og sam-
bland af Heimskum heimskari og
„Saturday Night Fever“. Það
þarf ekki merkileg handrit þessa
dagana í gamanmyndirnar, að-
eins nógu mikla heimsku.
Arnaldur Indriðason