Morgunblaðið - 25.03.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1999 35
Húmanisminn
heltekinn
BÆKUR
H e i m s p e k i
JEHÓVADULD OG
ÓFULLNÆGJA
eða Hvers vegna hafa allir Háskólar
(universitet) hcimsins Svikið hinn
Vísindalega húmanisma, eftir Einar
K. Frey, Epíska útgáfan, Reykjavík,
1999, 196 bls.
„NÝ BÓK um hvað liggur á bak-
við illsku heimsins" segir í kynning-
arbæklingi (mestmegnis á ensku)
sem fylgir Jehóvaduld og ófull-
nægju. Heiti formála segir einnig
mikið um innihald bókarinnar:
„Inngangur eða foiTnáli að bók um
sjúkt mannlíf, sjúka menningu,
sjúk trúarbrögð, sjúka pólitík, sjúk
heimsviðskipti, - og um heimspeki,
vísindi og tækni.“ Óg stórt er spurt
í undirtitli ritsins (með sérkenni-
Iega handahófskenndri dreifingu á
hástöfum). Raunar er líklegt að ein-
hverjum þyki staðhæfingin sem að
baki býr - að allir háskólar heims-
ins hafi svikið hinn vísindalega
húmanisma - tíðindum sæta, og
öðrum þykja gleðifregn. Höfundar-
nafn hljómar einsog dulnefni sem í
sjálfu sér er spennandi. A fyrstu
blaðsíðum fáum við að vita að „Allt
mannkynið þjáist af Jehóvaduld [...]
sem lýsir sér í ófullnægju, alls kyns
lygum, árásarhneigð og ofbeldi, og
sem á uppruna sinn í trúarbrögðun-
um“ (7), að „2/3 hlutar efnahagslífs-
ins í Rússlandi er stjórnað á ólög-
legan hátt, eða af glæpamönnum"
(8), að „karlmaðurinn sprautar sæði
sínu í konuna og hrúgar niður börn-
um, en getur ekki fullnægt henni,
hvorki kynferðislega né andlega"
(8) og að eyðilegging forystumanna
þjóðanna á húmanískum deildum
háskóla sé jafngild því að „limlesta
þýðingarmesta hluta mannsheilans
með trúarlegum heilaþvotti"
(tönnlast er á þessu orðalagi á víð
og dreif um bókina).
Þetta er hratt skrifuð bók. Ara-
grúi af villum ber vott um það og
einnig sundurgerð og samhengis-
leysi í hugsun. Setningaskipan
dregur dám af ensku. Verkið skipt-
ist í fjölmarga stutta kafla og eftir
yfirlýsingagleði fyrstu kaflanna
kemur á óvart að framhaldið er
skrifað af yfirgripsmikilli þekkingu,
bæði á heimspeki, sagnfræði og
stjórnmálum. Ög ekki verður ritið
sakað um skort á lífsmarki, skoð-
analeysi eða stjórnmálalega kýnik.
Þetta er illflokkanlegt rit og gæti
tilheyrt ýmsum gi-einum: vangavelt-
ur um skólamál eru ekki á ósvipuð-
um slóðum og Kristján Kristjáns-
son heimspekingur í frægum grein-
um í Lesbók Morgunblaðsins. Und-
irtitill gæti bent til allsherjar árásar
á Háskóla Islands og jafnvel á ein-
stakar deildir hans (einn kaflinn
heitir „Burt með guðfræðideildirnar
úr háskólunum"). En því er ekki að
heilsa: þetta eru mest bandarískir
háskólar að bregðast bandarísku
þjóðlífi, enda hefur vísindalegur,
trúlaus húmanismi ef til vill aldrei
verið til hér á landi í sömu mynd og
hjá arftökum Mark Twains.
Kenna má Jehóvaduld og ófull-
nægju við andríki alhæfinganna.
Heimildanotkun er ekki af
akademísku gerðinni (heimildaski-á
er engin) en menntuðum vísunum
er ætlað að skapa fræðilegan and-
blæ, sögulega heildarsýn. Andríku
alhæfingarnar er margar hverjar
auðvelt að vefengja; sumar eru æði
miklar einfaldanir og þyrftu að vera
betur orðaðar til að hafa mætti af
þeim gaman, aðrar eru beinlínis
búmm. Röksemdafærsla verksins
er nokkurn veginn þessi: kommún-
isminn var runninn undan rifjum
kapítalisma sem aftur á rætur að
rekja til ti-úarbragða og trúar-
brögðin eru hættulegur heilaþvott-
ur og eiga stærstan þátt í að eyði-
leggja húmanískar deildir háskóla
um víða veröld en til þess má beint
og óbeint rekja flest sem aflaga fer í
veröldinni. Jú og svo auðvitað til
jehóvaduldar og ófullnægju og lim-
lestingai- þýðingarmesta hluta heil-
ans. Jafnvel bílslys eru hér sögð
stafa af ómeðvituðum, trúarlegum
heilaþvotti (!). Talsvert er um ljós-
myndir í bókinni. Seint í henni er
tekið á stökk í túlkunum á söguhetj-
um fjölmiðla, Hillary, Monicu,
Clinton, Díönu. Þetta er í sama dúr
og söguhyggja verksins: hefðbundin
saga stórmenna, ekki mannkyns-
saga hversdagsins sem kraumað
hefur í skáldskap aldai-innar og er
tekin að sjást í sagnfræði.
„Eg hef gert skyldu mína og sagt
frá“ eru lokaorð efth-mála bókar-
innar. Þau fela í sér andblæ henn-
ar: hér nemur tilveran staðar; ekki
þarf að leita lengra, frekari kann-
anir eru óþarfar. Ritið er skrifað
frá sjónarhóli þess sem komist hef-
ur að heimspekilegiá og þjóðfélags-
legri niðurstöðu. hlutirnir eru ekki
á svæði umræðunnar heldur upp-
fræðslunnar; helstu heimspeking-
um og stjórnmálamönnum 20. aldar
eru gefnar einkunnir eftir því
hversu langt þeir eru frá því að
uppgötva sannleikann.
Þetta er sérkennileg bók og má
hafa gaman af sumu án þess að
vera sammála. Hér er snert á ýms-
um mikilvægum málum samtímans.
Húmanisminn er heltekinn.
Hermann Stefánsson
TOFVIJST
S a I u r i n n
KÓRTÓNLEIKAR
Karlakórinn Fóstbræður, Bjarni
Thor Kristinsson og Steinunn Birna
Ragnarsdóttir undir stjórn Arna
Harðarsonar, fluttu íslensk
og erlend söngverk.
Þriðjudaginn 24. mars.
ÞAÐ var í raun nokkur þolraun
fyrir litla Salinn í Kópavogi er Karla-
kórinn Fóstbræður hélt sína fyrstu
vortónleika, því bæði er Salurinn
frekar daufur fyrir söng vegna lítill-
ar endurómunar og einnig að ekki
var vitað hversu svo stórum kór sem
Fóstbræðrum vegnaði í litlu rými
hans, jafnvel þótt hátt sé til lofts.
Það verður að segjast eins og er að
Salurinn stóð sig vel og kór, ein-
söngvari og píanóleikari áttu góðar
Sýningum
lýkur
Stöðlakot, Bókhlöðustíg 6
SÝNINGU Jóns Adólfs Stein-
ólfssonar, Gríma 99, lýkur nú á
sunnudag. Verkin á sýningunni
eru unnin úr tré.
Sýningin er opin daglega frá
kl. 14-18.
Nýlistasafnið
Sýningu Rósu Gísladóttur,
Ivars Brynjólfssonar og Ragn-
heiðar Ragnarsdóttur lýkur á
sunnudag.
Rósa sýnir Kyrralífsmyndir í
Forsal og Gryfju. Ragnheiður
er með innsetningu á miðhæð-
inni í Bjarta og Svarta sal og
Ivar sýnir ljósmyndir í Súmsal.
Nýlistasafnið er opið dag-
lega frá kl. 14-18.
Góður
hljómur
stundir með troðfullu húsi áheyr-
enda, sem fögnuðu kórnum innilega.
Tónleikarnir hófust á tveimur
„klassískum“ karlakórslögum, Þú
álfu vorrar yngsta land eftir Sigfús
Einarsson og snilldarútsetningunni
Ai' vai' alda efth' Þórarin Jónsson,
sem kórinn söng af glæsibrag. Viki-
vaki efth' Ragnar H. Ragnar, saminn
á Ameríkuárum hans frá 1920-1948
og frumfluttur þar, er ágætt lag við
kvæði eftir Huldu, sem var mjög fal-
lega flutt.
Þrjú íslensk þjóðlög í raddsetn-
ingu söngstjórans eru frábærlega vel
unnin, þar sem mikið ber á leiki'ænni
útfærslu, eins og í Það var barn í
dalnutn, sem er sérlega skemmtilegt
í gerð Ama. Dapurleiki Bólu-Hjálm-
ars var fallega mótaður í Húmar að
mitt hinsta kveld. Tíminn líður, með
Það á að strýkja strákaling sem mið-
hluta, er aldeilis skemmtilega gerð
raddsetning. Öll lögin voru mjög vel
flutt og leikur Áma með orðin var
einstaklega skýrlega útfærður af
kórnum.
Bjarni Thor Kristinsson bassi og
Steinunn Birna Ragnarsdóttir píanó-
leikai'i fluttu þrjá söngva úr laga-
flokknum Songs of Ti'avel eftir
Vaughan-Williams. I söng Bjarna
mátti heyra að salurinn er ekki sem
best hljómvænn fyrir einsöng vegna
lítillar endurómunar. Bjarni söng
The Vagabond, The Roadside Fire
og Whither Must I Wander? mjög
vel og naut góðrar aðstoðar Stein-
unnar Birnu. Síðasta verkið fyrir hlé
var Ballaðan um Musgrave litla og
frú Bai-nard eftir Britten, en þetta
verk samdi hann fyrir eriska stíðs-
fanga seinni heimsstyi-jaldarinnar
sem sátu inni í Ofiag-fangabúðunum
í Þýskalandi. Þetta er frábærlega vel
gert verk er var mjög vel flutt, en
þar gat að heyra fínleg blæbrigði og
svo á móti gamalkunnan hvellhljóm,
sem er aðalsmerki góðra karlakóra.
Eftir hlé voru flutt tvö lög eftir
Ragnar heitinn Björnsson, er var
söngstjóri Fóstbræðra í 27 ár. Lög
Ragnars eru Fjallgangan (Tómas
Guðmundsson) og Vögguvísa
(Sveinn Jónsson). Fjallgangan er
leikræn tóntúlkun á þessu skemmti-
lega kvæði, þar sem tónmálið er
byggt á stuttum tónhendingum. I
vögguvísunni er laglína í fyrirrúmi,
fallega gerð vögguvísa, en þessi
ágætu lög voru mjög vel flutt af litl-
um kór. Stóri kórinn flutti svo kórút-
setningu Ragnars á It ain‘t necess-
arily so úr Porgy and Bess eftir
Gershwin, en Barni Thor söng af
glæsibrag og lék með í þessu fræga
lagi. Efth' að kórinn hafði sungið
Scorrendo uniti úr Rigoletto eftir
Verdi kom Bjarni aftir til liðs við
kórinn og söng 0 Isis und Osiris úr
Töfraflautu Mozai'ts og drykkjuvís-
una frægu úr Kátu konunum frá
Windsor eftir Nicolai. Bjami söng af
glæsibrag og með miklum leikræn-
um tilburðum. Tvö síðustu viðfangs-
efni kórsins voru Steuermann úr
Hollendingnum og Pílagi-ímakórinn
úr Tannháuser, hvort tveggja eftir
Wagner, og var það glæsilegt niður-
lag á mjög góðum tónleikum.
Hljómur kórsins er mjög þéttur
og gott jafnvægi á milli radda og
Ái-ni er að breytast sem söngstjóri,
þar sem túlkunin er að verða stærri
þáttur í mótun hans á söng kórsins,
bæði í leikrænni útfærslu og tilfinn-
ingalegri túlkun, sem voru best mót-
aðar í ballöðu Brittens og íslensku
lögunum. Bjarni Thor Ki'istinsson er
góður söngvari sem þegar hefur
mikið að gefa og verður fróðlegt að
fylgjast með frama hans, því vel má
spá honum stórum stundum á óperu-
sviðinu. Steinunn Birna Ragnars-
dóttir lék mjög vel, sérstaklega í
Songs of Travel, ballöðu Brittens og
lagi Gershwins.
Jón Ásgeirsson
Safnað fyrir Vest-
mannaeyjaferð
Fagridalur. Morgunblaði.
SKÓLAHLJÓMSVEIT Mýrdals-
hrepps ásamt nokkrum nemend-
um tónskólans í Vík héldu vel
heppnaða tónleika í Leikskálum í
Vík fyrir skömmu. Tónskólinn er
að safna fyrir Vestmanneyjaferð
sem er fyrirhuguð í vor.
Lúðrasveitin er skipuð 27 nem-
endum, mislangt komnum í tón-
listarnámi, úr tónskóla Mýrdals-
hrepps og er stjórnað af Zoltan
Szklenár. I Vík var fyrst stofnað-
ur hornaflokkurinn Lúðrafélagið
af Gísla Jónssyni, þáverandi versl-
unarstjóra Brydes í Vík, skömmu
eftir aldamótin 1900 og hefur ver-
ið starfandi lúðrasveit á staðnum
siðan, þó með nokkrum hléum á
milli. Eitthvað af hljóðfærum
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
KRIZSTINA Szklenár skóla-
stjóri Tónlistarskólans og
Andrea Karlsdóttir leika fjór-
hent á píanó.
fi-umkvöðlanna eru til og verða
geymd og til sýnis hjá Menningar-
félaginu um Brydebúð í Vík.
AMERICAN INSTITUTE
FOR FOREIG
N S T U D Y
Viltu dvelja erlendis
vib nám og störf ?
Þú lærir erlent tungumál,
kynnist nýju fólki
og upplifir ævintýri
Skiptinemar í Bandaríkjunum
Arlega dvelja þúsundir erlendra skiptinema, hjá bandarískum
fjölskyldum á vegum AYA (Academic year in America).
Skiptinemar eru sendiherrar heimalands síns og deila siðum
sínum og venjum með jafnöldrum sínum og fjölskyldum
þeirra. Skiptinemar öðlast skilning á lífi Bandaríkjamanna ná
góðum tökum á ensku máli, og snúa heim reynslunni ríkari.
Lengd dvalar 5 eða 10 mánuðir, Aldur 15-18 1/2 árs.
Au Pair í Bandaríkjunum
Arsdvöl í Bandaríkjunum á vegum Au pair in America er
ógleymanleg reynsla sem þú býrð að alla ævi. Löglegri au pair
bjóðast; • fríar ferðir. • vasapeningar (43 þús. kr. á mán).
• 4 daga námskeið í New York. • Námsstyrkur. • Sjúkra-
og slysatryggingar. • Tveggja vikna frí og ýmiss ferðatilboð.
Fóstrustörf
Nú gefst leikskólakennurum og fólki með starfsreynslu við
barnagæslu tækifæri til að dvelja um tíma í Bandaríkjunum
sem Au Pair Extraordinarie. í boði eru öll hlunnindi sem
au pair bjóðast og að auki 60.000 kr. í vasapeninga á mánuði.
Sumarstörf
Starf í bandarískum sumarbúðum á vegum Camp America er
ævintýri líkast og kjörin leið til þroska leiðbeinendahæflleika
þína og lífsleikni. Ekki síst er þetta einstakt tækifæri til að
ferðast um ódýrt Bandaríkin.
VlSTA *
Siaro
i&NÁm
VISTA • CULTURAL & EDUCATIONAL TRAVEL
LÆKJARGATA 4 101 REYKJAVÍK SÍMI 562 2362
FAX 562 9662 NETFANG vista@skima.is