Morgunblaðið - 25.03.1999, Blaðsíða 1

70. TBL. 87. ÁRG. FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Fregnir af mannfalli og loftbardögum - Rússar slíta samstarfí við Atlantshafsbandalagið
HERSTÖÐVAR SERBA
ÍLJÓSVM LOGVM
L.JÓSGLAMPAR frá miklum sprengingum lýstu upp næturhimininn
yfir Belgrad, höfuðborg Serbíu, eftir að NATO-ríkin hófu árásir á
Júgóslavíu í gærkvöld. Þá var stýriflaugum skotið frá herskipum á
Adríahafi og B-52-sprengjuflugvélum á hernaðarlega mikilvæg skot-
mörk í Kosovo, Serbíu og í Svartfjallalandi. Myrkvaðist Pristina, höf-
uðstaður Kosovo, í kjölfarið. Eftir iyrstu stýriflaugahrinuna fóra um
80 orrastuþotur á loft frá NATO-herflugvelli á Ítalíu og fluttu ítalska
sjónvarpið og serbnesk sjónvarpsstöð þá frétt í gærkvöld, að ein flug-
vélanna hefði verið skotin niður en því hefur verið neitað. Fleiri
árásarhrinur fylgdu í kjölfarið. Bill Clinton, forseti Bandaríkjanna,
flutti sjónvarpsávarp í nótt þar sem hann ítrekaði, að óhjákvæmilegt
hefði verið að stöðva blóðbaðið í Kosovo.
Bill Clinton, forseti Bandaríkj-
anna, sagði er hann tilkynnti árás-
irnar, að til þeiira hefði verið gripið
til að koma í veg fyrir frekari kúgun
í Kosovo en viðbrögð Rússa við þeim
eru mjög hörð.
Pað var um klukkan 20.00 í gær-
kvöld sem Javier Solana, fram-
kvæmdastjóri NATO, tilkynnti í
Bnissel, að árásirnar væru hafnar og
á sama tíma urðu miklar sprengingar
við Belgrad, Pristina, Novi Sad í
norðurhluta Serbíu og við tvær borg-
ir í Svartfjallalandi. Var meðal ann-
ars ráðist á herstöðvar, ratsjárstöðv-
ar, loftvarnastöðvar, hernaðarlega
mikilvægar verksmiðjur og flugvelli.
Lýst yfir stríðsástandi
Serbnesk hernaðaryfirvöld segja,
að ráðist hafi verið á skotmörk við
marga bæi og borgir og hafi
óbreyttir borgarar, fjölskyldur her-
manna, látið lífið. Serbneska frétta-
stofan Tanjug sagði í gær, að ríkis-
stjórn Júgóslavíu hefði lýst yfir
stríðsástandi í landinu.
Italska sjónvarpið og serbnesk
sjónvarpsstöð skýrðu frá því í gær-
kvöld, að ein NATO-flugvélanna
hefði verið skotin niður en jafnt
bandarísk sem bresk heryfirvöld
neita því. Serbar segjast einnig hafa
skotið niður þrjú flugskeyti, líklega
stýriflaugar, og óstaðfestar fréttir
voru um, að NATO-flugvélarnar
hefðu skotið niður einhverjar MiG-
orrustuþotur júgóslavneska hersins.
Árásirnar á Júgóslavíu eru fyrstu
beinu hernaðaraðgerðir NATO en í
loftárásunum í gærkvöld tóku meðal
annars þátt þýskar flugvélar. Er
það í fyrsta sinn frá stríðslokum,
sem þýski herinn á aðild að hernað-
araðgerðum.
Milosevic hafnaði samningum
I yfirlýsingu leiðtogafundar Evr-
ópusambandsins í Berlín um miðjan
dag í gær sagði, að ekki væri of seint
að komast hjá átökum. Tilraunir
Rússa, bandamanna Serba, báru
engan árangur. Knut Vollebæk, ut-
anríkisráðherra Noregs og yfirmað-
ur OSE, Oryggis- og samvinnustofn-
unar Evrópu, ræddi við Milosevic í
síma í gær en hann var óhagganleg-
ur.
„Milosevic kvaðst búinn undir
hvað sem væri,“ sagði Vollebæk.
„Hann vildi ekki semja.“
I stuttu sjónvarpsávarpi, sem
Milosevic flutti í gær, sagði hann, að
eina rétta ákvörðunin hefði verið að
hafna veru erlends herliðs í landinu
og sagði, að Serbar myndu verjast.
Skoraði hann á landsmenn að standa
með hernum og stofnunum ríkisins.
„Örlagaríkt skref“
Bill Clinton, forseti Bandaríkj-
anna, og Jacques Chirac, forseti
Frakklands, ræddu við Borís
Jeltsín, forseta Rússlands, í gær og
hvöttu hann tii að beita áhrifum sín-
um gagnvart Milosevic. Jeltsín var-
aði þá á móti við að stíga það „ör-
lagaríka skref‘, sem árásirnar yrðu.
Sagði hann, að Milosevic væri vissu-
lega erfiður viðureignar en í húfi
væri öryggi allrar Evrópu. „Pað er
um að tefla stríð í Evrópu og
kannski víðar,“ sagði hann.
Hætta samstarfi við Nato
Viðbrögð Rússa við loftárásunum
hafa verið mjög hörð. Þeir hafa sett
herinn í viðbragðsstöðu og haft er
eftir heimildum í rússneska varnar-
málaráðuneytinu, að Moskvustjórn-
in muni hugsanlega afturkalla fyrri
yfirlýsingar um kjarnorkuafvopnun
og koma jafnvel kjarnavopnum fyrir
í Hvíta-Rússlandi. Rússar hafa kraf-
ist skyndifundar í öryggisráði SÞ og
átti hann að verða í gærkvöldi.
Jeltsín hefur kallað heim fulltrúa
Rússa hjá NATO og Rússar hafa
hætt um sinn þátttöku sinni í Sam-
starfi um frið.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
SÞ, sagði í gær, að hann skildi hvers
vegna nauðsynlegt hefði verið að
beita valdi gagnvart Milosevic en
eðlilegra hefði verið að bera aðgerð-
irnar undir öryggisráð samtakanna.
■ Árás NATO/22 og 24
Reuters
NÆTURHIMINNINN logaði yfir Pristina, höfuðborg Kosovo, er loftárásirnar hdfust í gærkvöldi.
Milosevic tekur hern-
að fram yfír frið
Washington. Morgunblaðið.
„BANDARÍKJAHER hefur
ásamt bandamönnum okkar í
NATO hafið loftárásir á serbnesk
skotmörk í fyrrverandi Júgó-
slavíu," voru fyrstu orð Bills Clint-
ons Bandaríkjaforseta þegar hann
gekk inn í blaðamannafundarher-
bergið í Hvíta húsinu skömmu eft-
ir klukkan tvö að staðartíma í gær
og bætti við að ekki hefði verið
hafist handa fyrr en eftir endur-
teknar tilraunh- til að tala um fýrir
Slobodan Milosevic, forseta Ser-
bíu: „Við reyndum að knýja fram
friðsamlega lausn en Milosevic
forseti hefur enn tekið hernað
fram yfir frið.“
Forsetinn ítrekaði að Milosevic
hefði verið upphafsmaðurinn að
ófriðnum í Bosníu og enn væri
hann árásaraðilinn. Honum hefði
staðið friður til boða, en hann
hefði hafnað samkomulagi, sem
Albanar í Kosovo hefðu samþykkt.
„Sveitir hans hafa þvert á móti
hert árásirnar, brennt albönsk
þorp í Kosovo og myrt óbreytta
borgara," sagði Clinton. „í þess-
um töluðum orðum er verið að
flytja aukinn serbneskan herafla
Reuters
BILL Clinton ræðir við blaða-
menn í Hvíta húsinu.
inn í Kosovo og fleira fólk hefur
flúið heimili sín - 60 þúsund
manns á síðustu fimm vikum og
250 þúsund samanlagt. Margir
hafa haldið til grannríkjanna.
Neyðarástandið er nú algert og
ástandið verður verra ef við aðhöf-
umst ekkert. Aðeins staðfesta nú
getur komið í veg fyrir meiri
harmleik síðar.“
Clinton kvaðst hafa komist að
þeirri niðurstöðu að sú áhætta,
sem fylgdi því að gera árás nú,
væri sýnu minni en fýlgdi því að
halda að sér höndum. Tilgangur
árásanna væri þríþættur. I fýrsta
lagi að sýna að alvara fylgdi and-
stöðu NÁTO við árásum og stuðn-
ingi við frið. í öðru lagi að koma í
veg fyrir að Milosevic héldi áfram
með því að láta hann gjalda fýrir
hegðun sína. í þriðja lagi, ef nauð-
synlegt reyndist, að draga úr getu
Serba til að herja á Kosovo með því
að veikja herstyrk þeirra. Öðru
sinni á tveimur dögum vísaði for-
setinn til sögu þessarar aldar þeg-
ar hann ítrekaði nauðsyn aðgerða:
„Við lok 20. aldarinnar, eftir tvær
heimsstyrjaldir og kalda stríðið,
höfum við og bandamenn okkar
tækifæri til að tryggja börnum
okkar frelsi, frið og stöðugleika í
Evrópu. En við verðum - við verð-
um - að láta til skarar skríða nú til
að gera það vegna þess að verði
Balkanskaginn aftur vettvangur
grimmilegra morða og allsherjar
fólksflótta verður ekki hægt að ná
því takmarki."