Morgunblaðið - 25.03.1999, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRÁS NATO Á JÚGÓSLAVÍU
Milosevic býður NATO birginn en kann að ljá máls á friðarsamningi síðar
Talinn geta misst völdin
gefi hann eftir baráttulaust
Loftvarnir Júgóslava
Skæðustu vopn Júgóslavíuhers gegn loftárásum NATO. Vopnin eru öll sovéskrar gerðar.
SA-6 flugskeyti
» Gerð: Færanleg flugskeyti
SFjöldi: 60 SA-6 flugskeyti,
auk annarra gerða
* Lengd: 6 m
* Þvermál: 33 sm
* Þyngd:550 kg
* Hraði: 3.400 km/klst
N Framleidd fyrst 1967.
Notuð af mörgum bandam.
Sovétríkjanna fyrrverandi.
“Hæð:
18.000 m
Ffugdrægni:
60 km
SA-2 flugskeyti ZSU-57-2 stórskotaliðsvopn
Íb Gerð: Meðaldrægt/
langdrægt flugskeyti,
skotið af föstum pöllum
* Fjöldi: 24 á 8 stöðum
B Lengd: 11 m
• Þvermál: 43 sm
■ Þyngd: 2.300 kg
m Hraði: 3.700-4.200 km/klst
*f Framleidd fyrst 1956. Hafa
grandað nokkrum banda-
rískum U-2 njósnaflugvélum
' Hæð:
28.000 m
Flugdrægni:
35-50 km
Heimildir: Encyclopedia of World Military Weapons,
Jane’s Weapons Systems, Jane’s Armour and Artillery, The Military Balance
m Gerð: Sjátfknúin tveggja hlaupa
57 mm loftvamafallbyssa
■ Fjöldi: 1,850 (57mm, 20mm and 30mm)
S Lengd: 8,5 m.
m Breidd: 3 m
B Þyngd: 28 tonn
B Hraði: 50 km/klst
li Áhöfn: 6
m Framleidd fyrst 1957. Hvort hiaup
skýtur u.þ.b. einu skoti á sekúndu.
Skotkraftur upp í: 4.000 m
■=• Dregur: Um 5 km.
Júgóslavfa ísamanburði við írak:
■ Stórskorið fjalllendi í Júgóslavíu
sem skýlt getur hersveitum.
■ Júgóslavneskar hersveitir eru
harðskeyttar og vel þjálfaðar.
■ Meiri úrkoma og skýjafar en
er í írösku eyðimörkinni.
Talið er að Slobodan
Milosevic óttist að hann
missi völdin í Jú-
góslavíu gefi hann eftir
í Kosovo-deilunni bar-
áttulaust og hugsanlegt
þykir að hann ljái máls
á að undirrita friðar-
samning eftir að loft-
árásir NATO hefjast,
einkum ef honum tekst
að uppræta Frelsisher
Kosovo.
Markmið Serba
„Betra er að falla í orrustu en að
lifa í vansæmd. Við reynum að lok-
um að sætta okkur við píslarvættið
og lifa að eilífu í himnaríki.“
Þetta á prins Serba, Lazar, að
hafa sagt kvöldið áður en afdrifai-fk
orrusta þeirra og Tyrkja um
Kosovo hófst árið 1389. Prinsinn féll
í orrustunni og Serbar biðu ósigur.
Sex öldum síðar komst Slobodan
Milosevic, þá kerfiskarl í kommún-
istaflokknum, til valda í Júgóslavíu
með því að boða þjóðemishyggju og
lofa því að Serbar myndu aldrei
gefa Kosovo og fleiri landsvæði sín
eftir. Hann hét því að vernda gömlu
Júgóslavíu en tíu árum síðar leyst-
ist sambandsríkið upp í fimm ríki og
Serbar búa sig aftur undir úrslita-
orrustu um Kosovo.
Orð Lazars prins gætu nú verið
vígorð Milosevic og stuðnings-
manna hans. í nýjasta stefi
júgóslavneska ríkissjónvarpsins eru
Serbar hvattir til að fórna sér fyrir
hið helga land sitt ,jafnvel þótt
himnarnir opnist og dómsdagur
hefjist“. Dragoljub Ojdanic hers-
höfðingi, forseti júgóslavneska her-
ráðsins, hefur sagt hermönnum sín-
um að búa sig undir „píslarvættis-
dauða“.
Reynt að endurvékja dýrkunina
Þegar Milosevic komst til valda
var hann nánast dýrkaður sem
átrúnaðargoð en lýðhylli hans hefur
minnkað eftir að Serbar misstu
landsvæði sín í Króatíu og Bosníu.
Þótt forsetinn sjáist sjaldan opin-
berlega hefur hann reynt að endur-
vekja persónudýrkunina.
„Eg elska þig, forseti minn, ég
elska þig, jafnvel þótt ellilífeyrir
minn sé rýr og ég hafi aðeins 50 dín-
ara [andvirði tæpra 300 króna] í
vasanum," hrópaði serbnesk kona á
útifundi sem stjórnvöld í Belgrad
stóðu fyrir nýlega. „Slobo, Slobo,“
hrópa stuðningsmenn forsetans á
íþróttaleikvöngum.
Jafnvel dyggustu stuðningsmenn
forsetans viðurkenna þó að það er
liðin tíð að þúsundir manna komi
saman til að hylla hann. Þeir eru
ekki margir sem sækja útifundi til
stuðnings forsetanum og stjórnvöld
þurfa að flytja þá þangað með rút-
um.
Ríkisfjölmiðlamir í Serbíu greina
ekki frá fámennum mótmælafund-
um, sem foreldrar ungra hermanna
hafa haldið víða um landið. Þeir
spyrja hvers vegna sonur forsetans,
Marko, taki ekki þátt í baráttu
Serba í Kosovo í stað þess að reka
skemmtistað og aka um í dýrum bfl-
um.
Óljóst hvað vakir
fyrir forsetanum
Oljóst er hvers vegna Milosevic
ákvað að bjóða Atlantshafsbanda-
laginu birginn þrátt fyrir hótanir
þess um loftárásir féllist hann ekki
á að veita Kosovo víðtæka sjálf-
stjórn og heimila NATO að senda
28.000 hermenn til héraðsins. For-
setinn fer sjaldan úr embættisbú-
stað sínum og hefur ekki ávarpað
serbnesku þjóðina frá því í október.
Ýmislegt þykir þó benda til þess
að Milosevic óttist að staða hans sé
orðin svo veik að hann kunni að
missa völdin. Nokkrir yftrmenn í
hernum og öryggisstofnunum Jú-
góslavíu hafa verið reknir á síðustu
sex mánuðum, eða síðan Milosevic
lét undan þrýstingi NATO og fækk-
aði hermönnum sínum í Kosovo.
Þaggað hefur verið niður í óháðum
fjölmiðlum landsins. Stjómendur
einkabanka og stöndugra fyrirtækja
hafa verið handteknir og ákærðir
fyrir spillingu, en talið er að mark-
miðið með handtökunum hafi í reynd
verið að ná peningum til að rfldð geti
staðið undir dýrum stríðsrekstri.
Tveir fyrrverandi embættismenn
í innsta hring Júgóslavíuforseta
telja að hann hafi komist að þeirri
niðurstöðu að hann gæti misst völd-
in ef hann „gæfi Kosovo eftir“ bar-
áttulaust. Hershöfðingjar hans hafi
einnig sagt honum að herinn gæti
gersigrað Frelsisher Kosovo á
skömmum tíma fái hann til þess
frjálsar hendur.
„I augum Milosevic er þetta eins
og póker,“ sagði annar embættis-
mannanna fyrrverandi í samtali við
Financial Times. „Hann vill að
NATO geri sprengjuárásir á nokkur
skotmörk í Kosovo og ætlar síðan að
undirrita friðarsamning. Hann verð-
ur að geta sagt eitthvað heima fyrir
til að útskýra hvers vegna hann
sættir sig við það sem ekki er hægt
að sætta sig við. Hann hyggst -segja
að hann hafi reynt að bjarga þjóð-
inni. Við römbum á barmi
hengiflugsins. Hætta er á að NATO
haldi sprengjuárásunum áfram, eins
og í Irak, og hann missi völdin."
Völd Milosevic hafa minnkað
Dregið hefur úr völdum Milosevic
á síðustu árum og stjórn hans hefur
þurft að mynda ótraust bandalög
með fyrrverandi andstæðingum
hans. Stjómarandstæðingar eru við
völd í nokkrum stórum borgum.
Svartfjallaland, eina landið fyrir ut-
an Serbíu sem hefur ekki sagt skilið
við Júgóslavíu, hefur lýst yfir hlut-
leysi komi til stríðs við NATO og
aðskilnaðarsinnar þar hafa sótt í sig
veðrið að undanförnu.
,AHir vita að stefna Milosevic síð-
ustu 10 árin hefur brugðist," sagði
embættismaðurinn fyrrverandi. „Við
eigum enga vini lengur. Rússar eru
fátækir frændur og verða að hugsa
um eigin hagsmuni. Lögreglumenn
hugsa með sér: „Hvað geri ég nú?
Hvers vegna er ég hér í Kosovo?“
Lögreglumennimir vita að þeir
eru á landsvæði þar sem allir eru
óvinir þeiira. Best væri að gefa
Kosovo eftir til Atlantshafsbanda-
lagsins og láta það um að leysa
vandann. Milosevic veit þetta en
það eina sem hann hugsar um er að
halda sjálfur velli.“
Frelsisherinn upprættur?
Wesley Clark, yfírmaður her-
sveita NATO, hefur sagt að hugsan-
lega vilji Milosevic uppræta Frelsis-
her Kosovo áður en hann undirriti
friðarsamning. „Ef til vill geta þeir
það á fimm dögum, en það myndi
koma mér á óvart,“ sagði hann.
Bandarískir stjómarerindrekar
hafa einnig skýrt frá því að Milos-
evic hafi sagt fyrr í mánuðinum við
Richard Holbrooke, sendimann
Bandaríkjastjórnar, að öi'yggis-
sveitir hans gætu upprætt Frelsis-
herinn á einni viku.
Clark og Jackson
stjórna aðgerðum
Herforingjarnir
Brussel. Reuters.
MIKIÐ mæðir á Bandaríkjamann-
inum Wesley Clark, yfirhershöfð-
ingja NATO (SACEUR), sem hef-
ur yfirumsjón með loftárásum
NATO á hemaðarleg skotmörk í
Júgóslavíu og Bretanum Sir Mich-
ael Jackson, undirhershöfðingja,
sem mun sfjórna innrás landhers
NATO ef fyrirskipun um það
berst frá yfírherstjórninni.
Hinn fimmtugi Wesley Clark er
í daglegu tali kallaður „foring-
inn“, í höfuðstöðvum NATO.
Kunnugir segja Clark vera mjög
agaðan hermann sem fylgi regl-
um í einu og öllu. Hann er fremur
fámáll maður, lætur lítið uppi og
velur orð sín vandlega.
Clark útskrifaðist efstur í sín-
um árgangi frá herskólanum í
West Point áður en hann hóf nám
í sljórnmálafræði, heimspeki og
hagfræði við háskólann í Oxford,
á Rhodes-námsstyrk. Stærsta
áhrifavaldinn í lffí sínu hefur CI-
ark þó talið vera Víetnam-stríðið,
sem hann barðist í sem almennur
fótgönguliðiu. Á áttunda áratugn-
um hóf Clark störf í Hvíta húsinii
og var annálaður fyrir skipulags-
hæfileika sína.
Clark, sem er
fæddur og upp-
alinn í Little
Rock í Arkans-
as eins og Bill
Clinton Banda-
rflgaforseti,
varð helsti ráð-
gjafi forsetans
undir lok Bosn-
íustríðsins.
Sir Michael
Jackson mun
stjórna innrás
NATO-herliðs í
Kos-ovo ef loft-
árásir skila ekki
tilætluðum ár-
angri. Jackson,
sem er 55 ára,
hóf feril sinn í
pjósnadeild
breska hersins
þegar hann var nífján ára. Þaðan
fluttist hann til fallhlífaherdeildar
hersins og varð yfírmaður hennar
árið 1984. Jackson var yfirforingi
friðargæsluliðs SÞ í Bosníu og
Herzegóvínu 1995-1996. Þaðan
fór hann til starfa á N-írlandi og í
Berlín, áður en hann hlaut undir-
hershöfðingjatign hjá NATO.
Michael
Jackson
Síðasti dans „egóanna
tveggja“ var árangurslaus
Togstreitan
RICHARD Holbrooke, sendimaður
Bandaríkjastjórnar, sagði eftir ár-
angurslausan fund sinn með Slobod-
an Milosevic, forseta Júgóslavíu, í
fyrradag að ástandið á Balkanskaga
væri nú „hið ísjárverðasta frá því
friðarumleitanirnar hófust fyrir tæp-
um fjórum árum“.
Holbrooke ræddi fyrst við Milos-
evic í Belgrad í ágúst 1995 vegna
átakanna í Bosníu. Seinna hófu þeir
erfiðar viðræður í Dayton í Banda-
ríkjunum, sem lauk með samkomu-
lagi um frið í Bosníu, og síðasti fund-
ur þeirra var í Belgrad í fyrradag
þegar sex tíma viðræður þeirra um
framtíð Kosovo fóru út um þúfur.
„Egóin tvö dönsuðu í alla nótt,“
varð bandaríska embættismanninum
Robert Frasure að orði um fyrsta
fund Holbrookes og Milosevic í
júgóslavnesku höfuðborginni fyrir
tæpum fjórum árum. Samband
þeirra hefm- alltaf verið þrungið
spennu og einkennst af gagnkvæmu
hatri og gremjublandinni virðingu.
Bandarískur embættismaður í
föruneyti Holbrookes sagði eftir
fundinn í íyrradag að Milosevic hefði
hafnað „hverju tækifæri" sem gafst
til að afstýra því að Atlantshafs-
bandalagið hæfi
loftárásir á Ser-
bíu. „Ef við hefð-
um greint ein-
hver merki um
að málamiðlun
væri möguleg
værum við lflc-
lega ekki á leið-
inni til flugvallar-
ins núna,“ bætti
embættismaður-
inn við.
Holbrooke hef-
ur aldrei velkst í
vafa um að hann
hefur átt í við-
ræðum við óvenju
skæðan stjóm-
málamann. Þegar
hann hóf friðar-
umleitanimar
komst hann þó að
því að Milosevic
var mjög umhug-
að að binda enda á Bosníustríðið þar
sem Serbar áttu í vök að verjast.
Sáttfýsi Milosevic auðveldaði við-
ræðumar um frið í Bosníu og einnig
sú staðreynd að Holbrooke þurfti að-
eins að semja við einn mann vegna
óvenjumikilla valda viðsemjandans.
Viðræður þeirra einkenndust ým-
ist af hrópum, fagurmælum, hlátri
og reiðiköstum og þeir lærðu smám
saman að takast á og ná árangri.
Þeir gerðu sér einnig grein fyrir því
að þeir bera báðir djúpstæða virð-
ingu fyrir hervaldi. Milosevic er van-
ur að beita hersveitum sínum á sama
tíma og viðræður standa yfir, eins og
í Kosovo á síðustu dögum. Sprengju-
árásir NATO á Bosníu árið 1995 hafa
einnig sannfært Holbrooke um að
friðarumleitanir beri ekki árangur á
Balkanskaga nema þeim sé fylgt eft-
ir með hervaldi.
Virðingin vék fyrir toríryggni
„Þegar maður nokkur fylgdist
með Milosevic beita persónutöfrum
sínum varð honum að orði að ef hann
hefði fæðst á öðrum stað og fengið
aðra menntun myndi hann vera far-
sæll stjómmálamaður í lýðræðis-
ríki,“ skrifaði Holbrooke í endur-
minningum sínum, „Að binda enda á
stríð“. Lítið hefur þó farið fyrir „per-
sónutöfrum" Milosevic að undan-
förnu. Svo virðist sem sú gagn-
kvæma virðing, sem vottaði fyrir í
fyrstu, hafi vikið fyrir einskærri
beiskju og tortryggni og Holbrooke
sé ekki lengur fær um að knýja
Milosevie til samninga. Að minnsta
kosti ekki um Kosovo, sem margir
Serbar tengjast tilfinningaböndum
og geta ekki hugsað sér að gefa eftir.
Slobodan
Milosevic
Richard
Holbrooke