Morgunblaðið - 27.03.1999, Síða 50

50 LAUGARDAGUR 27. MARZ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Betur má
Bjöm
Hluti þessara 60 prósenta tekur ekki
námslán vegna þess einfaldlega að þau
lán sem er að kafa hjá LIN eru svo lág
að þau duga engan veginn fyrir fram-
fœrslu. Og heita þau þó þessu virðulega
nafni: Framfœrslulán.
að er eðlilegt að
námsmenn og samtök
þeirra gefí seint eftir
kröfur sínar um jöfn-
un fjárhagslegra
möguleika til menntunar fyrir
tilstuðlan Lánasjóðs íslenskra
námsmanna. Námsmenn mega
aldrei láta sér lynda það hlut-
skipti að vera skammtað úr
hendi ráðherra eða annarra
stjómmálamanna bara af því að
kosningar eru í nánd.
Það eru ekki ráðherrar eða
aðrir stjómmálamenn sem ráða
því að menntun er til góðs. Og
menntun er ekki fyrst og fremst
til góðs með
VIÐHORF !,(:ini hætti að
—— hún sé hag-
Eftir Kristján kvæm fyiir ís-
Arngrímsson lensku þjóðina,
þótt það sé hún
auðvitað líka. Það er fádæma
þröngsýni að líta svo á, að
menntun sé til þess eins fallin að
gera manni auðveldara um vik að
komast í hálaunuð störf.
Menntun er eins og heilbrigði,
hún telst til frumgæða og þess
vegna ber að leitast við að
tryggja öllum möguleika á henni
skilyrðislaust. Hvað felst í þessu?
Framgæði era þau gæði sem
ekki era forsenda neinna ann-
arra, æðri gæða. Það er stundum
sagt að framgæði hafí gildi í
sjálfum sér. Þau era það sem allt
annað stuðlar að.
Það er til dæmis eitthvað at-
hugavert við það að maður líti á
heilbrigði sem forsendu einhvers
annars sem skipti í rauninni
meira máli. Það er ekkert vit í
því að segja að maður þurfi á
heilbrigði að halda í þeim til-
gangi að geta unnið. Ef maður er
þessarar skoðunar þá hefur mað-
ur þar með sett vinnuna ofar
heilbrigði. (Þetta gerir reyndar
fjöldi fólks, en líklega flestir
beinlínis af illri nauðsyn.)
Þetta sama á við um menntun.
Menntun er hagkvæm, hún
stuðlar að aukinni framleiðni og
auknum hagnaði, mikið rétt. En
menntun er líka það sem ís-
lenska orðið sjálft á rót sína að
rekja til, það að verða mann-
eskja; að menntast er að
þroskast, verða að því sem í
manni býr. Þá skiptir engu máli
hvort maður er að læra ópera-
söng eða byggingaverkfræði, öll
menntun - hvort sem hún er
beinlínis af „hagkvæmu" gerð-
inni eða ekki - felur í sér þennan
huglæga þátt.
Engir stjórnmálamenn fá
nokkra um þetta breytt, og það
skiptir nákvæmlega engu máli
hvað ráðherram og öðrum
stjórnmálamönnum finnst um
menntun eða hvað þeir telja sig
hafa ákveðið að hún sé. Þess
vegna geta viðhorf þessara
manna til menntunar aldrei verið
hin eiginlega forsenda ákvarðana
um hvort styrkja beri fólk, sem
þarf á styrkjum að halda, til að
afla sér menntunar.
Ráðherrar og stjómmálamenn
eiga einvörðungu að hlutast til
um það hvemig fara eigi að því
að veita þessu fólki þá aðstoð
sem það þarf. Rétt eins og það er
hlutverk ráðamanna að sjá til
þess að heilsugæsla sé með skál-
virkasta hætti og öllum aðgengi-
leg gersamlega án alls tillits til
efnahags eða annarra ytri að-
stæðna.
Lánasjóður íslenskra náms-
manna var hugsaður sem tæki til
að tryggja fjárhagslega jöfn
tækifæri til menntunar. (Með
áherslu á fjárhagslega.) Margir
era svo heppnh- að þurfa ekki
fjárhagslega aðstoð til að stunda
nám og eiga því ekki erindi við
Lánasjóðinn. Önnur ástæða þess
að sumir námsmenn njóta ekki
fjárhagsstuðnings frá sjóðnum er
sú, að þeir era í námi sem ekki
telst lánshæft (hvemig svo sem
slíkt má vera) eða þeir era sjálfir
ólánshæfir (í fleiri en einni merk-
ingu). Þetta síðasttalda er at-
hyglisvert, vegna þess að það
skekkir myndina af fjárstuðn-
ingsþörf námsmanna.
Þessi skekkja verður með eft-
irfarandi hætti: Oft era þau lán,
sem LIN býður upp á, svo skert
vegna fáránlega reiknaðs frí-
tekjumarks, að námsmenn velja
fremur að seinka námi sínu og
vinna sjálfir fyrir framfærslu
sinni (og taka rokdýr bankalán).
I þessum hópi er fólk sem í raun-
inni þyrfti á aðstoð Lánasjóðsins
að halda, en þetta fólk virðist (og
þar verður skekkjan til) hins
vegar falla í þann hóp sem ekki
þarf á fjárhagsaðstoð að halda
þar eð það tekur ekki lán. Þenn-
an hóp munu fylla um 60% náms-
manna við Háskóla Islands.
Sú tala er því alls ekki rök-
semd fyrir því að ekki þurfi að
auka veg LIN, heldur þvert á
móti. Hluti þessára 60 prósenta
tekur ekki námslán vegna þess
einfaldlega að þau lán sem er að
hafa hjá LIN era svo lág að þau
duga engan veginn fyrir fram-
færslu. Og heita þau þó þessu
virðulega nafni: Framfærslulán.
Það er gömul og sennilega
séríslensk venja að segja að
námsmenn eigi sko barasta að
vera þakklátir fyrir að fá að
læra, og að námsmenn séu al-
ræmdar frekjur. Þetta er álíka
gáfulegt og að segja að það sé
bara frekja í skrílnum að krefj-
ast heilbrigðisþjónustu. Reyndar
var það viðhorf algengt meðal
aðalsmanna í Evrópu (og
kannski víðar) fyrr á öldum, en
finnst ekki lengur meðal sið-
menntaðra. (Skyldi þó ekki vera
að aukin menntun hafí breytt
einhverju þar um?)
Reyndar eru held ég flestir
námsmenn þakklátir fyrir hlut-
skipti sitt. En þeir era ekki
þakklátir neinum ráðherra.
Námsmenn era þakklátir þeim
sem hafa kennt þeim og þar með
gert líf þeirra betra.
Þess vegna er ekki nema eðli-
legt að samtök stúdenta krefji
menntamálaráðherra enn um, að
það sem gera þarf verði gert.
Þótt eitthvað hafi þokast er stað-
an enn ósköp miðaldaleg. Og sú
hugmynd að nýorðin hækkun
námslána og frítekjumarks hafi
ekkert með það að gera að kosn-
ingar eru framundan er álíka
sennileg og sú hugmynd að Birni
Bjarnasyni hafi alveg yfirsést að
það er stutt í að kjósendur fá
möguleika á að velta honum úr
sessi.
MAGNÚSÍNA
MAGNÚSDÓTTIR
+ Magnúsína
Magnúsdóttir
fæddist í Bolungar-
vík 17. maí 1909.
Hún lést í Stykkis-
hólmi 18. mars síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Magnús Guðmunds-
son, f. á Hjöllum í
Þorskafirði 22. júní
1863, lést á Deild-
ará á Múlanesi 24.
nóvember 1948, og
Ingibjörg Sigurðar-
dóttir, f. á Gils-
brekku í Súganda-
firði 4. janúar 1874, og lést á
Deildará í Múlanesi 30. janúar
1955. Systkini Magnúsinu eru
Guðjón, f. 1900, bjó í Hnífsdal;
Albert, 1902, bjó í Keflavík;
Halldóra, f. 1906, bjó á Deild-
ará; Sigríður, f. 1915, bjó á
Minni Bakka f Skálavík.
Utför Magnúsínu fer fram frá
Stykkishólmskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
í dag er kvödd frá Stykkishólms-
kirkju móðursystir mín Magnúsína
Magnúsdóttir. Hún var systir henn-
ar mömmu okkar og kölluðum við
hana ávallt Sínu frænku í daglegu
tali.
Sína var fædd í Bolungarvík og
átti hún heima þar fyrstu æviárin
með foreldrum sínum og systkinum.
Þegar Sína var fimm ára veiktist
hún mikið og bar hún merki þess
alla ævi.
Er Sína var sjö ára missti faðir
hennar sjónina og lá þá ekkert fyrir
fátækri fjölskyldu með fimm börn
annað en að flytjast á fæðingarsveit
afa. Það var Gufudalssveit í Austur-
Barðastrandarsýslu. Það gat amma
ekki hugsað sér. Hún hafði fyrr á
lífsleiðinni eignast góða vinkonu
sem var frú Jónína
Eyjólfsdóttir í Flatey.
Henni skrifaði amma
og gat Jónína útvegað
ömmu vinnu á Verts-
húsinu í Flatey hjá
Þorbjörgu og Magnúsi
vert. Fór hún þangað
með afa og tvær
yngstu dætumar,
Magnúsínu og Sigríði.
Sonunum, sem vora el-
stir bamanna, kom
hún fyrir við Djúp og
móðir mín Halldóra fór
að Deildará á Múla-
nesi.
Amma gleymdi hjálpsemi frú
Jónínu aldrei og dáði hana alla tíð.
Þegar þau vora nýkomin til Flateyj-
ar kom Hallfríður Aradóttir sem
mamma og amma töluðu alltaf um
sem frænku afa og bauð fram hjálp
sína. Bauðst hún til að taka annað
bamið. Fór þá Sína, sem var eldri,
til Hallfríðar og manns hennar Pét-
urs Kúld Péturssonar. Sína var með
þeim eftir það meðan þau lifðu.
Fyrst í Bjameyjum og síðar í Flat-
ey-.
Eg man hvað amma og afi bára
hlýjan hug til þessa fólks sem
reyndist þeim svo vel.
Móðir mín Halldóra varð síðan
húsfreyja á Deildará árið 1936 og
tók hún þá fljótlega foreldra sína
til sín. Oft heyrði ég í uppvexti
mínum ömmu rifja upp ævi sína og
erfiðleika eftir að afi missti sjón-
ina.
Sína sagði mér oft að hún myndi
vel eftir þegar hún fór frá foreldr-
um sínum enda þá orðin sjö ára
gömul. Minntist hún oft á hve vænt
henni þótti um pabba sinn. Sína var
svo heppin að hún fór til góðs fólks
þar sem hanni leið vel alla tíð. Leit
hún á afkomendur Hallfríðar og
Péturs sem sína fjölskyldu. Sína
kom vanalega einu sinni á ári í
AÐALHEIÐUR
VALDIMARSDÓTTIR
Aðalheiður
Valdimarsdóttir
húsmóðir var fædd
á Fáskrúðsfirði 15.
mars 1914. Hún lést
á Dvalarlieimilinu
Uppsölum á Fá-
skrúðsfirði 18. mars
siðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Ingibjörg Jó-
hanna Björgólfs-
dóttir frá Þernunesi
á Reyðarfirði, f. 31.
júlí 1884, d. 1917,
og Valdimar Sig-
urðsson sjómaður
frá Djúpavogi, f. 12. október
1888, d. 10. febrúar 1970. Systir
Aðalheiðar var Guðrún Björg, f.
15. maí 1916, d. 17. júlí 1994.
Aðalheiður ólst upp hjá fóstur-
foreldrum frá þriggja ára aldri
og voru þau Sigurður Einarsson
og Rristín Gunnarsdóttir frá
Odda í Fáskrúðsfirði.
Árið 1937 giftist Aðalheiður
Bjarna Guðlaugi Guðjónssyni, f.
Elsku mamma. Þung voru spor
okkar þegar við fengum fregnir af
því að þú værir dáin, aðeins þrem
dögum eftir 85 ára afmælisdaginn
þinn. Við glöddumst öll með þér
þennan dag. Daginn eftir vorum
við Sissý í heimsókn hjá þér og
fórum við þá að rifja upp tímann
þegar við bjuggum öll í Sand-
brekku. Þú varst alveg með þann
tíma á hreinu, þegar fjölskyldan
var samankomin úti í Sandbrekku
og verið var að spila á spil. Þá
varst þú í stuði, sönglandi, bakandi
kökur og fleira góðgæti.
Undanfarin jól höfum við átt góð-
ar stundir með þér á okkar heimili
og munum við sakna þeirra. Við
1. mars 1915, d. 8.
ágúst 1979, sjó-
manni frá Gvendar-
nesi á Fáskrúðs-
firði. Þau eignuðust
sex börn. Þau eru:
Axel, f. 18. febrúar
1938, Leifur, f. 15.
júlí 1939, d. 30. jan-
úar 1987, Sigfríð, f.
29. október 1941,
Valdimar, f. 17.
nóvember 1943,
Þórhildur, f. 3.
mars 1948, Krist-
jana, f. 16. febrúar
1952. Aðalheiður
vann á sínum yngri árum ýmis
störf í Reykjavík og á Fáskrúðs-
firði. Frá 1937 til 1987 bjó hún í
Sandbrekku á Fáskrúðsfirði, en
fluttist þá á Dvalarheimilið
Uppsali á Fáskrúðsfirði og bjó
þar til dauðadags.
Aðalheiður verður jarðsungin
frá Fáskrúðsfjarðarkirkju í
dag, og hefst athöfnin klukkan
14.
fundum að þú varst farin að þreyt-
ast á síðustu jólum, þegar við ætl-
uðum að ná í þig sagðist þú vera
með hálfgerða lumbru.
Elsku mamma, við huggum okk-
ur við það að nú ertu komin til
pabba sem þú saknaðir svo sárt, en
hann kvaddi þennan heim fyrir
tuttugu áram. Megi góður Guð
varðveita og blessa minningu þína.
Guð veri með okkur öllum.
Þín dóttir,
Kristjana Guðlaugsdóttir.
Kynni mín af ástkærri tengda-
móður minni Aðalheiði Valdimars-
dóttur frá Sandbrekku ná allt aftur
heimsókn að Deildará eftir að
mamma hóf að búa þar.
Það voru miklar samgöngur af
Múlanesinu til Flateyjar og fór
pabbi oft út í Flatey á bátnum sín-
um. Kom þá Sína með honum og
dvaldi milli ferða. Hún náði þannig
góðu sambandi við foreldra sína og
systur á nýjan leik. Sína var þá
óþreytandi að leika við okkur systk-
inin því hún var mjög barngóð og
hafði, gaman af bömum. Eftir að af-
komendur Hallfríðar og Péturs
fluttu í Stykkishólm var Sína hjá
Vigfúsi Stefánssyni. En hún hafði
oft frá því hún kom til Flateyjar
verið hjá Vigfúsi og Ingibjörgu
konu hans.
Þegar Vigfús flutti svo líka úr
Flatey fór Sína inn í Svefneyjar til
Nikulásar Jenssonar og fjölskyldu
hans.
Allt þetta fólk reyndist Sínu vel
og þegar fólkið í Svefneyjum flutti
burtu fór hún í Stykkishólm. Þar
átti hún alltaf góða að sem vora
hjónin Ágúst Pétursson og Ingveld-
ur kona hans. Hún fór fljótlega eftir
komuna í Stykkishólm á Dvalar-
heimili aldraðra og hafði verið þar í
um 20 ár þegar hún lést 18. mars sl.
Sínu leið mjög vel á Dvalarheimil-
inu og undi hún þar hag sínum vel
við gott atlæti starfsfólks og for-
stöðukonu. Hún hafði gott herbergi
sem hún kunni vel við sig í. Oft undi
hún sér við að kíkja í sjónauka sín-
um og sjá bátana fara og koma.
Fyrstu árin sem hún var á Dval-
arheimilinu var góð vinkona hennar
Guðlaug Vigfúsdóttir forstöðukona
þar. Fékk Sína þá að hjálpa til við
eldhúsverkin. Því hafði hún mjög
gaman af. Sína talaði oft um Laugu
við mig enda var hún henni mjög
góð.
Sína hafði mjög skerta heym
seinni hluta ævinnar og háði það
henni talsvert því hún komst ekki
upp á lag með að nota heyrnartæki
sem hún átti.
Þegar aldurinn er orðinn eins hár
og hann var hjá Sínu frænku og
heilsan farin að bila er hvíldin oft
kærkomin. Hún var svo heppin að
þurfa ekki að liggja lengi ósjálf-
til ársins 1969 er ég hóf sambúð
með yngstu dóttur þeirra hjóna,
Öllu og Guja í Sandbrekku. Strax
frá fyrstu stundu var mér tekið
opnum örmum af þeim hjónum og
fljótlega urðum við bestu vinh-
þannig að aldrei bar skugga á öll
þessi ár.
Alla var skemmtilegur félagi,
hún hafði ákveðnar skoðanir, var
óhrædd að láta þær í ljós og stóð
fast á þeim. Um mörg ár var Alla
mjög virkur félagi bæði í kvenfélagi
staðarins og í slysavarnadeildinni
Hafdísi. Eitt af einkennum Öllu var
létt lund og alltaf var stutt í hlátur-
inn hjá henni. Oft var fjör í Sand-
brekku á þessum árum og stuð á
henni Öllu minni þegar hún hafði
öll börnin og barnabörnin í kring-
um sig. Elsti sonur okkar, Sigurð-
ur, bjó hjá þeim ömmu og afa
ásamt móður sinni í tvö ár, meðan
ég var í námi. Ólst hann þar upp við
mikið ástríki þeirra ömmu og afa og
var alla tíð síðan mjög hændur að
þeim. Hinn 8. ágúst 1979 lést Guð-
laugur, þá 64 ára, og var það mikið
áfall fyrir alla í fjölskyldunni. Alla
bjó áfram í Sandbrekku ásamt
Valdimar syni sínum og um tíma
bjó þar einnig Sigfríð dóttir hennar
ásamt sinni fjölskyldu.
Árið 1987 flutti Alla á dvalar-
heimilið Uppsali og lést hún þar.
Oft rifjuðum við upp gömlu góðu
dagana í heimsóknum til Öllu að
Uppsölum. Hugur hennar var alltaf
í Sandbrekku þar sem hún hafði
búið í 50 ár. Þó að minnið væri farið
að daprast síðustu árin sem hún
lifði, hafði hún þennan tíma alveg á
hreinu og mikla ánægju af að rifja
hann upp.
Með þessum fátæklegu orðum
kveð ég þig nú, elskuleg tengda-
móðir og amma barna minna. Eg
þakka þér fyrir árin sem ég fékk að
þekkja þig og umgangast. Megi
góður Guð blessa og varðveita
minningu þína.
Jens P. Jensen.