Morgunblaðið - 08.04.1999, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINNGAR
FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1999 53—
HÖRÐUR
EINARSSON
+ Hörður Einars-
son fæddist í
Hrísey 29. aprfl
1938. Hann lést á
Landspítalanum 25.
mars síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Vídalínskirkju í
Garðabæ 7. aprfl.
Fátt er það nú, sem gleður
gamlan mann
jafn gríðarlega og það að
enn er tO
„visst" fólk, sem alla ævi er
eldra en hann
og aldrei minnkar þetta
litla bil!
(H.E.)
Svona hófst bragurinn hans
Harðar sem hann sendi mér á af-
mælinu mínu fyrir nokkrum árum.
Hann reyndist sannspár eins og svo
oft áður, ekki minnkar bilið milli
okkar úr þessu. Einn vordaginn er
hann farinn - hættur að eldast - og
eykst nú bilið um sinn.
Víst vildi ég yi'kja lítinn brag
núna en „skáld er ég ei“ og verður
hver að láta eins og hann hefur vit
til.
Sem ég sit hérna og hugsa um vin
minn og bekkjarbróður fara ýmsar
svipmyndir á kreik. Sú fyrsta er af
allmörgum ungmennum að haust-
lagi. Þau eru öll að setjast í þriðja
bekk Menntaskólans á Akureyri.
Sum eru nýkomin, ýmist að sunnan,
austan eða vestan og vita varla
hvaðan á þau stendur veðrið en önn-
ur virðast hagvanari. Til að mynda
fríður, dökkhærður, fráneygur, hár
og grannur piltur, næstum renglu-
legur - eins og hann hafí flýtt sér
dálítið að vaxa. Hann er einn af
krökkunum úr bænum og heitir
Hörður. Mér fínnst núna - ef grannt
er skoðað - að þessi mynd af Herði
birti alla helstu eðlisþætti hans.
Næmið, viðkvæmnina, gleðina og
alvöruna og getur hvorug án hinnar
verið, hárfínan húmorinn - gæti orð-
ið beittur. Maður með svona útlit
hlýtur að vera heimspekilega sinn-
aður, bráðskemmtilegur, örugglega
skáldmæltur, gott ef ekki söngvinn!
Umfram allt góður maður.
Hörður, hrókur alls fagnaðar -
hvarvetna - á þessum dæmalausu
árum sem í hönd fóru. Við erum í
latínutíma hjá Jóni Arna, á söngsal,
í heiftarlegum gangaslag, í ógleym-
anlegri Útgarðsferð. AIls staðar er
Hörður. Hörður gleðigjafi. Hörður
á sviði gamla Samkomuhússins í
skólaleikriti. Fjórði þáttur Enarus-
ar Montanusar er að hefjast,
„súfflörinn“ að koma sér fyrir bak-
sviðs, „públikum" í vaðandi spennu
eins og „surnir" hefðu orðað það - en
þá er hvíslað: „Hvað á ég að segja?“
Þetta þykir „súfflör“ fjarska fyndið,
fær „hysteriskt" hláturskast en nær
þó að koma stikkorðinu til leikarans
áður en verra hlýst af. Hörður for-
maður Hugins í sjötta bekk og
sendur í „sýningarför“ suður í
„Lærða skóla“. í Carminu stendur:
„Þótti góður embættismaður og af-
bragðs sýningargripur." Bekkjar-
systkinin með stúdentshúfurnar, á
degi sem seint gleymist. Hörður
kominn með Sigríði sína og ljókka
nú ekki myndirnar.
Stúdentsárin að baki. Hörður
kominn heim frá námi í Þýskalandi.
A tannlæknastofunni hans stendur
stúlka með skemmda tönn og segir
að aldrei að eilífu muni hún setjast í
þennan stól með fullri meðvitund.
Skömmu síðar er sú með skemmdu
tönnina sest í stólinn og nær vart
andanum af hlátri yfír skemmtisög-
um tannlæknisins.
25 ára stúdentar. Við erum í
Hrísey. Hörður leiðir okkur um
æskuslóðir sínar þar sem hann
þekkir hvern stokk og hvern stein.
Nú fara „sumir“ heldur betur á
flug. Nú er gaman.
40 ára stúdentar. Það má heyra
saumnál detta á milli hlátraskall-
anna þegar Hörður flytur gaman-
mál og rifjar upp minningar úr
menntaskóla undir hátíðarkvöld-
verði í íþróttahöllinni.
Ég vona allan tímann
sem hann talar að hann
hætti helst aldrei! Enn
eru tvær myndir. Sú
fyrri er afar skýr og er
mér e.t.v. kærust allra.
Hörður er að flytja
ræðu í fímmtugsafmæli
mínu. Þarna stendur
hann hnarreistur og
óbugaður eftir að hafa,
mánuði áður, misst
dóttur sína. Þessi mað-
ur kann að leyfa gleð-
inni yfir að hafa átt - að
lina sársaukann yfir
því að missa. Það er ekki á allra
færi.
Síðasta myndin er einungis til í
hugskoti mínu. Efahyggja bannar
mér raunar enn sem komið er að
trúa því að hún verði einhvern tím-
ann raunveruleg. En hún er svona:
Þegar við hin, vinir Harðar sem enn
erum hérna megin grafar, kveðjum,
þá stendur hann og tekur á móti
okkur jafnhagvanur og forðum í
þriðja bekk; kannski með skelmis-
brosinu góða eða hlátrinum, sem
gat fengið alla aðra til að hlæja með,
og leiðir okkur fyrstu sporin „yfrí
sælli veröld“.
Þangað til ætla ég að leyfa mér
að sakna þín, Skáldi minn.
Alexía.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guðisé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri trega-tárin stríð.
(V. Briem.)
„Getur ekki verið að vinátta og
tryggð, sprottin af kærleika, sé eitt
dýrasta gullið, sem lagt er í hinn
mikla eilífðarsjóð?" Þannig komst
Þórarinn Björnsson að orði, er hann
kvaddi fjóra látna bekkjarfélaga
okkar í apríl 1958.
Margs er að minnast, margt ber
að þakka, og margs er að sakna,
þegar við kveðjum nú vin okkar
Hörð Einarsson. Vinur var hann
okkur báðum í gegnum áratugina,
og fylgdumst við að á mismunandi
þroskastigum þessa lífs.
Hverju skal rótað upp og ráðið í á
46 árum? Ræturnar ryðjast djúpt
niður og koma aðeins upp á yfir-
borðið ef lífíð skolar burtu öllu því,
sem hylur þær í amstri hversdags-
lífsins. Þær þykkna og harðna, þær
styrkjast, og það er hlýtt í þeirri
mold sem minningarnar skjóta nú
upp úr nýjum ennþá óræðnari
sprotum.
Vinir frá mótandi skólaárum á
Akureyri lögðu iand undir fót og
fóru til náms í Þýskalandi. Skákin
og skáldskapurinn voru snarir
þættir í vináttunni frá upphafí, en
líka lífsviðhorf og hugsjónir. Leiðir
skildust stundum, en lágu oftast
saman, í menntun, í einkalífi, og í
áhugamálum. Haldreipi vináttunn-
ar, sem þætt var saman á yngri ár-
um, reyndist vera afar vei splæst.
Það batt líka fjölskyldur okkar
traustum böndum saman.
Hörður Einarsson var það sem
kallað er í íslendingasögum dreng-
ur góður, traustur, skilningsríkur
og heiðarlegur. Þessi mikli gleði-
maður og hrókur alls fagnaðar í
samkvæmum, með sinni ríku kímni-
gáfu og hæfiieikum til að sjá allt hið
skondna í hinum mannlega skop-
leik, var í eðli sínu „forn í skapi“ í
meira en einum skilningi. Hann hélt
fast í fornar dyggðir á þessum tím-
um óróleika, breytinga og rótleysis.
Hann var iaus við allt sem heitir
efnishyggja eða peningahyggja,
honum var þeim mun meira annt
um heim andans. Honum var margt
til lista lagt í þeim efnum. Að
gi'úska í fornbókmenntunum, að
sökkva sér niður í sögu þessa lands,
eða að liggja yfir erfiðum skákdæm-
um var hans líf og yndi; skáldskap-
ur seiddi hug hans, og að þýða er-
lend ljóð sem hann unni yfir á móð-
urmálið var honum hjartfólgið
áhugamál; hann glímdi við orðin og
var ekki ánægður fyrr en hann var
búinn að ná fram fínustu blæbrigð-
unum.
En það reyndi ekki aðeins á vin-
áttubönd í huglægum efnum. Það
mátti einu gilda, hvenær og í hvaða
tilgangi við sóttum Hörð Einarsson
heim - hann var alltaf reiðubúinn,
alltaf fús til þess að hjálpa með ráði
og dug. Ráðagóður var hann, lítið
vafðist fyrir honum: að skipta um
slöngu í jeppadekki uppi á miðju há-
lendi, að ráða í pípulagningar,
vatnsleiðslur og vélar, þegar eitt-
hvað fór úrskeiðis - alltaf þótti hon-
um gaman að takast á við vandann,
og það var honum kappsmál að
fínna lausnir og ganga vel frá mál-
um. Uppnám af hvaða tagi sem var
kvað hann gjarnan niður með því að
vitna í Alfakónginn eftir Goethe:
Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind,
in diirren Bláttern sáuselt der Wind.
0, stilltu þig, vinur! Vindurinn hvein
í visnuðu laufi í skógargrein.
(Þýð. Helgi Hálfdanarson)
Þetta dugði til að ná áttum, því þá
var vitað að ekkert gæti verið svo
slæmt, að ekki réðist bót á því.
Með Herði og Sigríði leituðum við
afdreps í náttúru þessa lands - á ár-
unum áður í jeppaferðum þvers og
kruss um byggðir og óbyggðir, en á
seinni árum með gönguferðum í
yndislegu, en oft hrjóstugu iands-
lagi. Hörður var manna fróðastur
um land sitt og þjóð og við nutum
þess að velta fyrir okkur landsins
gagni og nauðsynjum bæði fyrr og
nú.
Vináttan var vöm gegn því sem
Páll Skúlason háskólarektor kallaði
versta böl mannkynsins á okkar
dögum: „kaldhæðni í mannlegum
samskiptum“. Þessi vinátta var
traust og óþrjótandi, „hún jók á
æviauðinn“ (Þór. Bj.). Við þökkum
þetta allt að leiðariokum.
Kallið kom snöggt og óvænt, þó
Hörður hafi ekki gengið heill til
skógar undanfarin ár. En hann
sjálfur hefur eflaust verið við því
búinn að hlýða kalli dauðans óvíl-
samur og með reisn á hvaða stund
sem var - í því fólst einmitt hans
lífsspeki. Reisn var yfir öllu því sem
hann tók sér fyrir hendur - í sínu
starfí og á öðrum vettvangi. Reisn
er það orð sem einkenndi hann best,
og það reyndi ef til vill mest á hana
þegar Sigi'íður og Hörður misstu
elstu dóttur sína í blóma lífsins, sem
er ein sú þyngsta raun sem foreldr-
ar þurfa að ganga í gegnum. Það
kann að hafa dregið úr ki'öftum
hans í eigin baráttu.
Hörður Einarsson var mikill fjöl-
skyldumaður. Börn sín vildi hann
ala upp á þeim sama trausta grunni
sem hann sjálfur stóð á og hafði
alist upp við í foreldrahúsum.
Barnabörnum sínum var hann ein-
stakur afi.
Með orðum Sólarljóða viljum við
votta Sigríði, Hrafnkeli, Guðfinnu
og Hafsteini, barnabörnunum, og
öðrum aðstandendum okkar ein-
læga samúð.
Hér við skiljumst
og hittast munum
á feginsdegi fu-a;
drottinn minn
gefi dauðum ró,
en hinum líkn, er lifa.
Kjartan og Coletta.
Látinn er Hörður Einarsson,
tannlæknir, allt of snemma finnst
okkur vinum hans. Kynni okkar
Harðar hófust fyrir um 50 árum á
Syðri-brekkunni á Akureyi'i, þegar
hann ásamt foreldrum sínum og
systkinum flutti tii „lands" úr Hrís-
ey. Hverfið var iítið í þá daga svo
þessi örfáu ár sem á milli okkar
voru skiptu litiu máli í strákahópn-
um, allir þekktu alla. Ekki flækti
það málið að nánast allir skólar
bæjarins voru í þessu sama hverfi,
og samgangur hlaut að verða all-
nokkur.
Að loknu námi í MA hvarf Hörð-
ur utan til náms, og það var því ekki
fyrr en eftir að báðir höfðu lokið
stúdentsprófí að leiðir lágu aftur
saman, og þá í þýzkum smábæ eða
þorpi, en báðir sóttu þá um tíma
sama háskólann í nærliggjandi
borg. Aftur urðum við nágrannar,
svo örskammt var á milli, og þarna
myndaðist sú einlæga vinátta sem
entist báðum alla tíð og aldrei bar
skugga á.
Islendinganýlendan á staðnum
var ekki stór, varð reyndar talin á
fingrum annarrar handar, og þar af
bjuggum við þrír í sama þorpinu.
Fljótt urðu hýbýli Harðar eins kon-
ar félagsmiðstöð þessa litla hóps,
enda sýnu stærst, og tóku til dæmis
alla í sæti, án þess að setið væri á
rúminu. Auk þess lumaði Hörður á
tafli og klukku, spilum og besta ofn-
inum til kyndingar, en það var ekki
lítið atriði. Allt hefði þetta þó verið
lítils virði, ef íbúandinn hefði ekki
verið jafn hress og skemmtilegur og
Hörður var. Þarna varstu velkom-
inn og þarna leið þér vel.
Líkt og í fámennum strákahópn-
um á Syðri-brekkunni forðum hlaut
jafn litill hópur og þarna var að
bindast sterkum vináttuböndum, og
ýmislegt var brallað og _ allt
skemmtilegt í minningunni. A að-
fangadagskvöld var hist hjá Herði
(að sjálfsögðu) og skyldi nú elduð
saman jólamáltíð. Þetta var áður en
Sigga kona Harðar flutti út til hans
og ætluðum við þessir þrír norðan-
menn að annast matseld sjálfir.
Einhverjar upplýsingar höfðu
borist að heiman bréflega um mat-
argerð, en þetta var á þeim tímum
þegar ekki hvarflaði að nokkrum
manni að hringja milli landa, svona
prívatsímtöl, enda var ekki einu
sinni simi í húsinu. Þá leigði Hörður
hjá skraddara bæjarins, gömlum
skotgrafarski’addara úr síðari
heimsstyrjöldinni sem rak sína
saumastofu með „bravúr" á neðri
hæðinni. Þokkalega tókst okkur að
sjóða og skralia kartöflurnai', alveg
gekk að skera niður hangikjötið en
þá kom að sósunni og nú vandaðist
málið. Hún var kekkjótt og hnaus-
þykk og hneig varla úr pottinum.
Var nú gerð sía úr vírum og efnis-
bút og sósan síuð í gegn. Það gekk
hins vegar afar hægt og kom nú taf-
lið sér vel. Um miðnætti var nóg
komið í gegnum síuna svo hægt
væri að borða, en næstu daga hélt
Hörður áfram að sía og gat haft sós-
una með öllum mat fram yfir ára-
mót.
Eftir að báðir voru komnir með
fjölskyldur var mikið samneyti þar
á milli og eru margar ljúfar minn-
ingar frá þeim tíma. í mörg ár tóku
fjölskyldur okkar saman slátur á
haustin og skáni laufabrauð íyrir
jólin. Þessir sláturgerðar- og laufa-
brauðsdagar urðu brátt eins og ein
allsherjai' fjölskylduskemmtun sem
stóð lengi dags. Ekki var skortur á
heimatilbúnum skemmtiatriðum á
þeim dögum. í útilegum með börnin
kunni hann skil á hverri þúfu og
fengum við að upplifa í túlkun
Harðar orrustur fornmanna svo
ekki sé minnst á kveðskap vígmóðra
kappanna að orrustu lokinni. Áhugi
Harðar á íslenzku máli, kveðskap
og ljóðagerð var einlægur og kunni
hann ógrynni ljóða utanbókar.
Skaut hann gjarnan að stökum ef
tilefni gafst til, og fór létt með að
semja nýjar ef engin sem til var
hæfði efninu.
Hörður var afar frjór maður og
hugmyndaríkur með afbrigðum og
sífellt gátu hinar ýmsu uppátektir
komið manni á óvart. Eitt sinn
bauð hann vinum og ættingjum til
þorrablóts, breytti kjallara húss
síns í skála að fornum sið, gestir
urðu að mæta klæddir sem forn-
menn og helst með alvæpni. Fólk í
nútímaklæðum fékk ekki aðgang.
Húsbóndinn sat að sjálfsögðu fyrir
enda langborðs og stjórnaði sam-
komunni af mikilli röggsemi. Varð
úr öllu hin bezta skemmtun.
Kvennafrídaginn hér um árið tók
Hörður alvarlega, lokaði tann-
læknastofunni og var heima. Þar
eldaði hann veizlumat handa Sig- "
ríði konu sinni og bauð okkur
tveim kunningjum til veizlunnar.
Við máttum taka konurnar með.
Þannig taldi hann öllu snúið við á
eðlilegan hátt. Sigríður sat í stofu
og fékk ekki að hreyfa hendi til
verka, en við karlar stússuðumst í
eldhúsi.
Ég hef kosið að rifja hér upp
nokkra atburði af léttari gerðinni
úr lífi Harðar. Kannski vegna þess
að þar er af nógu að taka og
ógrynni skemmtilegra atvikir**
renna gegnum hugann. Enginn má
þó halda að tilveran hafi verið tómt
glens, því fer víðsfjarri, og Hörður
í raun frekar alvörugefinn maður.
Hann var afar hreinskiptinn, þoldi
hvorki hræsni né tilgerð, hávaða
eða fíflaiæti og tjáði mönnum
skoðun sína umbúðalaust ef þurfa
þótti. „Það er gott að þegja með
þér Birgir minn,“ sagði hann ein-
hverju sinni og þótti mér afar
vænt um. Segir þetta kannski það
sem segja þarf um vináttu okkar.
Við Elva ásamt börnum okkar og
fjölskyldum þetrra sendum innileg-
ar samúðarkveðjur í Faxatúnið til
þín elsku Sigga og fjölskyldunnar
og þökkum allar góðar stundir í*0
gegnum tíðina. Blessuð sé minning
Harðar Einarssonar.
Birgir S. Hermannsson.
+
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
EYÞÓR KR. JÓNSSON,
Grænukinn 10,
Hafnarfirði,
lést á Sjúkrahúsi Reykjavíkur þriðjudaginn
6. apríl.
Jóhann Eyþórsson, Valdís Þorkelsdóttir,
Kristín Þ. Eyþórsdóttir, Gísli Þorláksson,
barnabörn og barnabarnabarn.
t
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og
langamma,
MARGRÉT INGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR
kaupkona,
Óðinsgötu 1,
Reykjavík,
sem lést á Vífilsstaðaspítala miðvikudaginn
31. mars sl., verður jarðsungin frá Fossvogs-
kirkju í dag, fimmtudaginn 8. apríl, kl. 15.00.
Reynir Þorgrímsson, Rósa Gísladóttir,
Víðir P. Þorgrímsson, Jóhanna I. Haraldsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.