Morgunblaðið - 22.05.1999, Blaðsíða 64

Jí 64 LAUGARDAGUR 22. MAÍ 1999
I DAG
MORGUNBLAÐIÐ
>
<
Hvítasunnulilja
HVÍTASUNNULILJA
(Narcissus
poeticus)
VORIÐ er tími
umhleypinga. Þótt
við höldum upp á
sumardaginn fyrsta,
vita allir, að sumarið
er enn ekki komið í
alvöru. Við tölum um
páskahret, hrafna-
hret, sumarmála-
hret, fardagahret,
hvítasunnuhret og
jónsmessuhret svo
bara fáein séu nefnd.
Nú hef ég kynnst
nýju hreti, kosninga-
hretinu, sem Blóm vikunnar varð
illilega vart við og stóð því fyrir
þrifum allan fyrri hluta maí, en
öll hret styttir upp um síðir.
Komið er fram á Hvítasunnu
og því ekki úr vegi að fjalla um
blómjurt, sem er kennd við þessa
hátíð. Hvítasunnuliljan er úr
Narcissus-ættkvíslinni, sem hef-
ur fengið nafnið hátíðalilja á ís-
lensku, en algengast er þó að við
köllum ættkvíslina bara páska-
liljur, eftir þekktustu tegund
ættkvíslarinnar. Heimkynni há-
tíðalilja eru löndin umhverfis
Miðjarðarhafið og nafnið
Narcissus er fengið úr grísku
goðafræðinni. Narkissos var
einn af goðunum, ungur og fag-
ur. Hann taldi enga konu sér
samboðna og hafnaði meira að
segja fjallagyðjunni Echo, sem
dó þess vegna af harmi. I refs-
ingarskyni kröfðust goðin þess
að hann drykki af lind einni.
Þegar hann sá spegilmynd sína í
henni varð hann svo hrifinn að
hann gat ekki slitið sig frá henni
og dó á lindarbakkanum og
breyttist í blóm. Sagan er góð en
nafnið þó líklega tengdara orðinu
narkad, að deyfa eða svæfa.
Páskaliljur voru tengdar svefni
eða dauða og sveigar þeirra hafa
fundist í fomegypskum graf-
hvelfingum.
Hátíðaliljutegundir eru fjöl-
margar og þær blandast ýmis-
lega saman úti í náttúrunni. Eins
hafa ræktunarmenn leikið sér að
því að víxla þeim saman á ýmsan
hátt og fá þannig fram ótal af-
brigði. Sameiginlegt einkenni
hátíðalilja er þó að blöðin eru
heilrennd og venjulega graslaga
og blómin standa oftast ein á
stöngulendanum, þótt undan-
tekning finnist á því. Þau eru all-
stór, blómhlífarblöðin eru sex og
standa oftast beint út eða geta
verið mismikið aftursveigð en
upp úr miðju blóminu vex
hjákróna eða trekt, sem er mis-
stór og misopin, en lögun þessar-
ar hjákrónu er mikið
notuð við flokkun
hátíðalilja. Grasa-
fræðingar tala oftast
um 12 flokka, þar
sem tólfti flokkurinn
er hálfgerð rusla-
kista, rúmar það
sem ekki kemst í
hina 11.
í huga flestra er
guli liturinn ófrá-
víkjanlega tengdur
páskaliljunum, en
blómin geta þó verið
í ýmsum tónum frá
hvítu upp í rauðgult.
Eins geta verið
margir litir í sama
blóminu, blómhlífin í öðrum lit
en lúðurinn og hann jafnvel
marglitur. Blómgunartími hátíð-
alilja er mjög misjafn, eins og ís-
lensku nöfnin gefa til kynna,
febrúarlilja, skírdagslilja, páska-
lilja, hvítasunnulilja, jónsmessu-
lilja, þannig að Narcissustegund-
ir geta verið í blóma í garðinum
frá því snemma vors fram á mitt
sumar og eins má hafa áhrif á
blómgunartímann með vali á
vaxtarstað.
Hvítasunnuliljan, Narcissus
poeticus, blómstrar nokkuð
seint eða venjulega um mánað-
armótin maí-júní. Hún er öll fín-
gerðari og grennri en páskalilj-
umar. Einkenni hvítasunnulilju
er að blómblöðin eru hreinhvít
og hjákrónan er stutt og í öðr-
um lit. Hvítasunnulilja er ná-
lægt því 40 sm á hæð. Ýmsar
sortir hafa verið prófaðar á ís-
landi og hafa flestar reynst vel,
en sú sem félögum í Garðyrkju-
félaginu hefur reynst allra best
er sortin „Actaea“. Hún er
fannahvít á litinn með mjög
stutta, bollalaga hjákrónu sem
er sítrónugul á lit með rauðgulri
bryddingu en botn hennar er
dökkgrænn. Hvítasunnuliljan er
fyllilega harðgerð hér eins og
flestar tegundir hátíðalilja.
Meira að segja litlu páskalilj-
urnar, sem eru seldar í pottum
um páaskahátíðina má setja út í
garðinn þegar vorar. Þegar
blómin visna eru þau fjarlægð,
en blöðin verða að standa áfram
þangað til þau fara að sölna, þá
getur myndast góður laukur,
sem þroskar blóm að vori.
Narcissus-laukar eru lagðir í
moldu á haustin, venjulega
þannig að 10-15 sm mold sé yfir
þeim. Þeim fjölgar hratt, þannig
að óþarfi er að setja marga
lauka saman. Með tímanum
dregur stundum úr blómgun. Þá
er gott að grafa laukana upp og
dreifa þeim betur.
S.ífl.
BLOM
VIKUMAR
406. þáttur
llmsjÓD Sigríð-
ur lljartar
VELVAKANPI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Tapað/fundið
GSM-sími týndist
GRÁR lítill Sony GSM-
sími, CMD-Cl, týndist
annaðhvort í Bíóborginni
eða á leiðinni niður
Laugaveg sl. þriðjudags-
kvöld. Skilvís finnandi
hafi samband í síma
551 7514. Margrét.
Barnahjól týndist
við Fífusel
VÍNRAUTT bamahjól
týndist við Fífusel í vik-
unni. Þeir sem hafa orðið
hjólsins varir hafi sam-
band í síma 697 6553 eða
566 6492.
Dýrahald
Fressköttur
í læðuleit
ÉG Á fresskött af skógar-
kattakyni og datt í hug að
auglýsa eftir læðu sem
væri tilbúin að eiga kett-
linga og væri einnig af
loðnu kattarkyni. Fress-
inn minn heitir Kolur og
er brúnsvartur, fíngerður
og lubbalegur. Hann hef-
ur mjög góð gen í sér og
ætti að geta alið af sér
mjög fallega kettlinga.
Hafi einhver áhuga á að
reyna að koma fresskett-
inum mínum saman við
læðuna sína er hægt að ná
sambandi við mig í síma
5514054.
Gosi er týndur
LJÓS gulbröndóttur
kisustrákur, nýfluttur í
Drápuhlíðina frá Lang-
holtsvegi, hvarf að heim-
an 18. maí, að nóttu til.
Hann gæti hafa lokast
inni í skúr eða farið í
könnunarleiðangur. Gosi
er átta ára kelirófa og er
hans mjög sárt saknað.
Ef einhverjir hafa orðið
hans varir, þá með íyrir-
fram þakklæti hafið sam-
band við okkur í síma
561 0652 og 897 4368.
Gerða og Fjölnir.
Baby týndist
frá Gullteigi
BABY, sem er 13 mánaða
fress, hvítur með gul-
bröndóttum blettum, gul
eyru og gulbröndótt
skott, týndist frá Gull-
teigi 4 fóstudaginn 14.
maí. Hann er með ól og á
henni er lítil tunna með
nafni og síma. Þeir sem
hafa orðið hans varir hafi
samband í síma 697 5571.
Rakel.
Kettlingar óska
eftir heimili
TVEIR sjö vikna gamlir
kettlingar, fress og læða,
fást gefins á góð heimili.
Þeir eru kelnir og kassa-
vanir. Upplýsingar í síma
557 2064.
Kettlingur
fæst gefins
ÞRIGGJA mánaða grár
og hvítur högni fæst gef-
ins. Búr, kassi og karfa
fylgir. Upplýsingar í síma
552 5265.
Óska eftir loðnum
kettlingi
ÓSKA eftir loðnum kett-
lingi gefins, helst angóru-,
skógar- eða persnesk-
blönduðum. Upplýsingar í
síma 565 8108.
Svartur og hvítur
köttur týndist
frá Baldursgötu
SVARTUR og hvítur
köttur með tígrishálsól
týndist frá Baldursgötu 6
fyrir rúmlega viku. Ef
einhver hefur orðið hans
var þá vinsamlega hringið
í Húsdýragarðinn og talið
við Þóru.
svartur drottningunni eða
verður mát) 29. Hd7 -
Bd5? 30. Be5 og svartur
gafst upp. Þegar tefldar
höfðu verið átta umferðir af
þrettán var staða efstu
manna þessi: 1. Miles,
Englandi 5‘/2 v., 2.^1.
Arencibia, Kúbu, Atalik,
Tyrklandi og Baburin 5 v.
o.s.frv.
Kúbu. Alex-
ander Babur-
in (2.585), ír-
landi, hafði
hvítt og átti
leik gegn
Michele
Godena
(2.550), ítah'u.
28. Hxf7!! (En
ekki 28. Dd7?
- Bc6! og
svartur stend-
ur vel) 28. -
Hc7 (Eftir 28.
- Kxf7 29.
Dd7+ tapar
HVÍTUR leikur og vinnur.
SKÁK
Umsjðn Margeir
Pétursson
Staðan kom upp á minn-
ingarmótinu um Capa-
blanca sem stendur yfir í
Havana á
// þettcu flaut heyra, effigöngu. flser. •'
Víkverji skrifar...
AÐ ríkti mikil gleði á heimili Vík-
verja síðastliðinn sunnudag, þeg-
ar Manchester United landaði Éng-
landsmeistaratitlinum í knattspymu.
Einkum var það yngri sonurinn sem
lét gleði sína í ljós, en hann talar jafn-
an um þá Manchester-menn í fyrstu
persónu: „Við erum bestir,“ sagði
hann eftir leikinn og máli sínu til
stuðnings setti hann á fóninn lagið
„We are the Champions" með hljóm-
sveitinni Queen. Víkverji fór þá að
velta fyrir sér hversu mikil áhrif
knattspyma getur haft á tilfínningar
þeirra, sem á annað borð heillast af
íþróttinni.
Víða um land, í heimahúsum og á
öldurhúsum, safnaðist fólk saman til
að fylgjast með þessum tiltekna leik f
Manchester, og reyndar einnig öðr-
um leik, sem fram fór á sama tíma í
Lundúnum, þar sem keppinautur
United um meistaratitilinn, Arsenal,
háði hetjulega baráttu þótt ekki dygði
það í þetta skipti. Það skiptust því á
sorg og gleði meðal stuðningsmanna
þessara liða hér á landi, sem annars
staðar í heiminum, og Víkverja finnst
það merkileg tilhugsun að fólk í fjar-
lægum löndum skuli láta sig svo
miklu varða hvað er að gerast á til-
teknum knattspyrnuvöllum á
Englandi í það og það skiptið. Þetta
segir sína sögu um vinsældir knatt-
spymunnar og Víkverji blæs á allt
nöldur um að of mikill tími fari í sjón-
varpsútsendingar af knattspymuvið-
burðum.
xxx
VÍKVERJI hefur verið aðdáandi
Manchester United í yfir 30 ár,
allar götur frá því á sjöunda áratugn-
um. United var þá með yfirburðalið í
enskri knattspymu, rétt eins og nú,
og frá þeim tíma era Víkveija minnis-
stæðastir leikmennimir Bobby
Charlton, Denis Law og George Best,
enda vora þeir þá þegar komnir í hóp
þjóðsagnapersóna. Víkverji man
meira að segja eftir tilteknum tilþrif-
um þessara manna á leikvelli og
frammistaða Best, leik eftir leik, er
kapítuli út af fyrir sig, sem og traust-
vekjandi yfirferð Charltons á miðj-
unni. í þessu sambandi fór Víkverji
að velta því fyrir sér hvort hið sama
yrði upp á teningnum að þrjátíu áram
liðnum, hvort ungir United-aðdáend-
ur komi til með að muna eftir risp-
unni sem Ryan Giggs tók upp allan
völl í bikarleiknum á móti Ársenal
fyrr í vor, eða mörkunum sem Beck-
ham og Cole skoraðu í leiknum gegn
Tottenham nú á sunnudaginn? Víst er
að þessir leikmenn, ásamt fleiri liðs-
mönnum Manchester United á und-
anfömum áram, era nú þegar komnir
í dýrlingatölu meðal stuðningsmanna
liðsins.
XXX
AHUGAMENN um knattspymu
hafa haft uppi vangaveltur um
hvort liðið teljist betra, gullaldarlið
United frá 7. áratugnum eða gullald-
arliðið nú. Slíkur samanburður verð-
ur þó aldrei annað en getgátur enda
hefur knattspyrnan breyst mikið á
þessum þrjátíu áram og óraunhæft að
gera slíkan samanburð. Hins vegar er
alveg ljóst, að takist leikmönnum
Manchester United að klára „þrenn-
una“, það er að vinna til viðbótar þá
tvo titla sem í boði era, enska bikar-
meistaratitilinn og Evrópumeistara-
titilinn, verður erfitt að horfa framhjá
liðinu þegar knattspymuáhugamenn
framtíðarinnar fara að ræða um
bestu knattspymulið 20. aldarinnar.
Úrslitaleikurinn um enska bikar-
meistaratitilinn fer fram í dag á þjóð-
arleikvangi Englendinga, Wembley,
og úrslitaleikurinn í meistaradeild
Evrópu verður háður í Barcelona
næstkomandi miðvikudag. Báðum
þessum leikjum verður sjónvarpað
beint hér á landi og viðbúið að taugar
verði þandar til hins ýtrasta á mörg-
um heimilum og öldurhúsum víða um
land á meðan á leikjunum stendur.