Morgunblaðið - 08.08.1999, Blaðsíða 50

%0 SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1999_
HUGVEKJA
I DAG
MORGUNBLAÐIÐ
Þjóðarsáttá
Jónsmessu
skírara
*
Kristnitaka Islendinga er dagsett 24. júní ár-
ið 1000. Stefán Friðbjarnarson rifjar upp
hverjir fóru fyrir landslýðnum á þessum
sögulegu tímamótum.
Þar stóð hann Þorgeir á þingi,
er við trúnni var tekið af lýði.
Þar komu Gissur og Geir,
Gunnar og Héðinn og Njáll.
(Jónas Hallgrímsson)
í TÍMARITI Hins íslenzka
bókmenntafélags, Skírni, árið
1930, er að finna stórmerka rit-
gerð, „Alþingi árið 1000“, eftir
virtan fræðimann, Einar Arn-
órsson. Þar er fróðleikur fram
settur, sem vert er að hafa í
huga þegar þúsund ára afmæli
kristnitöku á Islandi gengur í
garð. Höfundi þessa pistils
fannst það m.a. athyglisvert að
Einar Arnórsson dagsetur
kristnitökuna, merkustu löggjöf
íslands sögu, 24. júní árið 1000.
í ritgerð hans segir m.a. orð-
rétt:
„Það verður seint of mikið úr
því ágætisverki gert, er þeir
Hallur af Síðu og Þorgeir Ljós-
vetningagoði komu í fram-
kvæmd á Alþingi árið 1000, er
þeir fengu kristna
trú lögtekna að
nafni til mánudag-
inn 24. júní, á Jóns-
messu skírara."
A Jónsmessu
skírara, segir Einar
Amórsson. í því
sambandi er rétt að
hafa í huga að orðin
Jón og Jóhannes
eru tvö afbrigði af
sama nafninu. Jóns-
messa er því í raun
Jóhannesarmessa,
en 24. júní er talinn
fæðingardagur Jó-
hannesar skírara.
Það fór vel á því að
landsmenn gengju
honum á hönd, sem
er ljós heimsins, á
þessum degi, þegar
sól skín allan sólar-
hringinn; á þessum
tíma árs, þegar
birtan hefur hrakið
myrkrið út úr sól-
arhringnum - þegar náttlaus
voraldar veröld ríkir í umhverfi
okkar.
Það hefur áður verið rakið í
þessum pistlum að nokkrir nor-
rænna landnámsmanna vóru
kristnir, þótt flestir væru heiðn-
ir. Ófrjálst fólk, sem fylgdi nor-
rænum landnámsmönnum úr
Bretlandseyjum, var og kristið,
sem og írskir einsetumenn er
fyrir vóru í landinu við norrænt
landnám. Einar Amórsson seg-
ir í tilvitnaðri ritgerð að „fáeinir
alírskir eða skozkir“ hafi verið
„meðal landnámsmanna
(Avangur, Kýlan, Kalman, Bek-
an, Erpur og ef til vill fleiri).
Þessir menn hafa sjálfsagt ver-
ið kristnir...“
Kristnitakan átti og sinn að-
draganda. Einar Amórsson
getur þannig þriggja kristni-
boðsferða hingað út, seint á 10.
öld:
1) Þorvaldur Konráðsson frá
Giljá í Vatnsdal kemur út hing-
að árið 981, ásamt Friðreki
biskupi, og dvöldu þeir hér í
fimm ár: „Þeir fóm til Alþingis
og boðuðu mönnum trú. Þor-
valdur talaði fyrir þingheimi að
Lögbergi. Þetta hefur verið á
þinginu sumarið 984.“ - Þeir
skírðu fólk, einkum í Norðlend-
ingafjórðungi, m.a. Atla hinn
ramma tengdaföður Guðmund-
ar ríkaj Þoi-varð Spak-Böðvars-
son í Asi í Hegranesi, Hlenna
hinn gamla í Saurbæ í Eyja-
firði, Önund Þorgilsson í
Reykjadal o.fl.
2) Stefnir Þorgilsson, Eilífs-
sonar, Helgasonar bjólu fer trú-
boðsferð út hingað 995 eða 996.
Hann gerði stuttan stanz og
fara fáar sögur af árangri hans.
3) Þangbrandur, prestvígður
maður, fer trúboðsferð til Is-
lands 996 og dvelur hér til sum-
ars 999, m.a. hjá Halli á Síðu,
sem lét skírast. Vorið 997 reið
Þangbrandur til þings og skírir
m.a. Gizur hvíta, Hjalta
Skeggjason, Hall Þórarinsson í
Haukadal, þá þrevetra, og
ýmsa fleiri.
A Alþingi því, er kristni var
lögtekin, fóra þeir fyrir kristn-
um mönnum Síðu-Hallur, Hjalti
Skeggjason og Gizur hvíti. Ein-
ar Amórsson segir í ritgerð
sinni: „Menn góðviljaðir krist-
inni trú vóra: Snorri goði,
Brennu-Flosi (að líkindum), Ás-
grímur EHiða-Grímsson, Skafti
Þóroddsson, auk ýmsra stór-
bænda, sem kunna að hafa átt í
goðorði, svo sem Njáll á Berg-
þórshvoli, Gestur Oddleifsson
og ýmsir stórbændur í Skafta-
fellsþingi, er Njála segir Þang-
brand hafa kristnað, Þorvarður
í Ási Spak-Böðvarsson o.fl.“
Það var Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, er forystu hafði fyrir
heiðnum mönnum á þessu
þingi, sem las upp þau lög - þá
þjóðarsátt sem enn stendur -
að landsmenn „hafi ahir ein lög
og einn sið“ og „að allir menn
skyldu kristnir vera og skírn
taka, þeir er áður vora óskírðir
á landi hér.“ - Það var rétt mat
hjá Einari Arnórssyni í Skírnis-
grein hans árið 1930, sem tíma-
bært er að dusta rykið af og
lesa af gaumgæfni, að „seint
verði of mikið gert úr því ágæt-
isverki, er þeir Hallur af Síðu
og Þorgeir Ljósvetningagoði
komu í framkvæmd á Alþingi
árið þúsund... á Jónsmessu
skírara".
ÞJÓÐKIRKJAN
VELVAKAJ\UI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Aldraðir haldi
störfum sínum
ÞAÐ eru tilmæli mín að
vinnufúsir Islendingar,
sem eldast allra manna
best, fái að halda sínum
störfum meðan getan leyf-
ir. Ekki sé miðað við
ákveðið aldursmark, sjötíu
ár.
Hvað mig snertir er ég
agndofa yfir því óréttlæti
að íslendingar, sem alla
sína ævi hafa verið á
vinnumarkaði allt frá
æskuárum 10-15 ára, en
ekki 20-30 eins og miðað
er við í dag, hafa unnið vel
og samviskusamlega sín-
um húsbændum, hvort
sem var ríki, borg eða
einkafyrirtæki, skuli vikið
frá störfum við ákveðið
aldursmark. Aidrei dytti
þessari kynslóð, sem
snautuð er burt, í hug að
hafa skemmtanir fyrst og
borga skuldir á eftir.
Eg hygg líka að leitun sé
að Islendingi af þessari
heiðvirðu brennheitu kyn-
slóð sem ekki vill deyja
uppréttur. Margir þeirra
búa einir og yfirgefnir, ailt
uppí nírætt, í húsnæði sem
þeir hafa unnið hörðum
höndum fyrir. Og meira -
engum af minni kynsióð,
sem í dag er niðurlægð af
æskudýrkun nútímans,
hefði nokkru sinni dottið í
hug að skíra bamið sitt
Sataníu eða Lúsifer. Þetta
eru nýjustu nafngiftirnar!
Að lokum til afkomenda
hinna „öldruðu". Sleppið
fagurmælum í minningar-
greinum um pabba og
mömmu, afa eða ömmu.
Virðið lífgjafann ykkar
meðan hann er lifandi.
Guðrún Jacobsen,
Bergstaðastræti 34.
Þakklæti
ÁSDÍS vildi koma á fram-
færi þakklæti sínu til þess
sem sendi henni kort og
pappíra sem hún týndi úr
veskinu sínu í júní.
Tapað/fundið
Svört budda týndist
SVÖRT budda með
rennilás og smellu týndist
við Hlemm, Laugaveg eða
á Rauðarárstíg. I budd-
unni voru m.a. passamynd-
ir. Skilvís finnandi hringi í
síma 567 3456 eða
869 8901.
Dýrahald
Kettlingar fást gefíns
TVEIR yndislegir
fresskettlingar fást gefins.
Annar er dökkbröndóttur
og loðinn og hinn fallega
steingrár. Þeir eru kassa-
vanir. Upplýsingar í síma
565 6436, 552 3214 eða
896 3642.
Kanarífugl týndist
KANARÍFUGL, ljós-
brúnn með gula bringu,
týndist frá Víðimel 34 sl.
fimmtudag. Þeir sem hafa
orðið fuglsins varir hafi
samband í síma 561 3282
eða 699 1916.
SKAK
llmsjón Margeir
Pétursson
STAÐAN kom upp í fyrstu umferðinni
á heimsmeistaramóti FIDE í Las Veg-
as sem nú stendur yfir.
Einn yngsti keppandinn á mótinu, Ar-
meninn Aronjan (2.518) hafði hvítt og
átti leik gegn Litháanum Eduard Ros-
entalis (2.586)
31. Hxg7! - De3 (Svartur hótar sjálfur
máti fremur en að þiggja hróksfórn-
ina. Eftir 31. - Kxg7 32. Df7+ - Kh8
33. DÍ6+ verður hann fljótlega mát)
32. Bh5 (32. Hh7+! var líklega
sterkara) 32. - Hf2? (Besta vörnin var
32. - Be5! Og svartur teflir peði undir
og á jafnteflismöguleika) 33. Hxf2 -
Dxf2 34. Hg6! - Df5+ 35. Kg2
- Dxh5 36. Dd4+ - De5 37.
Hxd6 - Dxd4 38. Hxd4 - He8
39. Hd6 og svartur gaf því
hróksendataflið er gjörtapað.
Þar með sló Aronjan and-
stæðing sinn óvænt út úr mót-
inu.
HVÍTUR leikur og vinnur.
HÖGNI HREKKVÍSI
Víkverji skrifar...
IGEGNUM tíðina hefur sem bet-
ur fer lítið farið hér fyrir hams-
lausri dýrkun á frægu fólki, svo sem
farið hefur út yfir allan þjófabálk í
mörgum löndum heims hin síðari
ár. Hér á Islandi hefur fremur verið
litið svo á að þar fari ósköp venju-
legar manneslq'ur, sem aðeins vegni
vel af einhverjum orsökum - annað-
hvort um lengri eða skemmri tíma.
Þessar manneskjur eigi sinn rétt
eins og aðrir á einkalífi og sjálfsagt
sé að virða þann rétt. Er eins og
Víkverja reki minni til þess að ís-
lendingar hafi almennt t.d. leyft sér
að hneykslast þegar ágengni
breskra fjölmiðlamanna við Díönu
prinsessu varð sem mest á sínum
tíma. Þegar fram í sótti gekk það
áreiti allt of langt og við ótímabært
fráfall prinsessunar myndaðist eins
konar tómarúm, uns næsta fómar-
lamb var fundið og sett í fókus.
Því er Víkverji að velta þessu fyr-
ir sér, að í vikunni sem leið virtist
sem sumir Islendingar gleymdu
þessum einkennum þjóðarinnar og
leyfðu sér að tapa dómgreindinni
vegna komu tveggja erlendra karl-
manna. Annars vegar mætti Kevin
Kostner, þekktur bandarískur kvik-
myndaleikari, hingað til lands í
þeim tilgangi að gera heimildar-
mynd um laxveiðar og dvaldi eink-
um í nágrenni höfuðborgarinnar.
Hins vegar sótti enski söngvarinn
Mick Jagger Vestfirði heim, spáss-
eraði þar um í Isafjarðarbæ og
leyfði sér ásamt vinum sínum að
sigla um hin bláu djúp. Sárasaklaus
tilgangur í báðum tilfellum, en af
einhverjum óstæðum fóra ákveðnir
einstaklingar algerlega úr jafnvægi
við komu þessara heiðursmanna og
breyttu þannig út af venjunni góðu
sem skapast hefur.
Leikarinn Kostner naut mikillar
athygli hér á landi. Víkverji gerir
engar athugasemdir við fréttaflutn-
ing af vera svo frægs leikara hér á
landi, en þegar sumir fréttamenn
vora komnir í annað eða þriðja sinn
að bökkum láxárinnar tU að spyrja
Kostner um hitt og annað þótti hon-
um fulllangt gengið. Ung fréttakona
á Stöð 2 fékk það m.a. af sér að
spyrja leikarann hvort hann hygðist
syngja fyrir bandaríska hermenn á
Keflavíkurflugvelli. Leikarinn, sem
ekki er vitað að haldi lagi sériega
vel, leit á konuna með undranarsvip
og spurði síðan: „Syngja! Hvaðan
færðu eiginlega upplýsingamar þín-
ar?“ Var von að hann spyrði. Sem
myndskreyting við þessa umfjöUun
í fréttatímanum var síðan sýnt hvar
Kostner brá fréttakonunni ungu á
loft og sveiflaði henni um nágrenni
Laxár hinnar fögra í Kjós. Eflaust
hefur fréttakonunni þótt þetta bráð-
fyndið, en Víkverji leyfír sér hins
vegar að efast um að sama hefði
verið uppi á teningnum ef tU að
mynda Eggert Skúlason, annar liðs-
maður Stöðvarinnar, hefði annast
fréttina og verið gripinn á loft með
slíkum glæsibrag. Allténd hefði
hann viijað gefa mikið fyrir þá tU-
burði!
Ekki einasta fengu landsmenn þó
greinargóðar lýsingar á högum
Kostners hér á landi og uppátækj-
um hans, heldur sá þula ríkissjón-
varpsins ástæðu til að greina frá
stuttum kynnum sínum af leikaran-
um í vikutímariti skömmu síðar.
Það viðtal vakti nokkra athygli, ekki
aðeins meðal lesenda, heldur greini-
lega einnig meðal starfssystra þul-
unnar. Þannig kynnti önnur þula,
sem raunar hefur verið valin kyn-
þokkafyllst kvenna hér á landi,
vestra með Kostner nokkrum dög-
um seinna á þá leið að „þuluvinur-
inn“ færi þar með helsta hlutverkið.
Hlakkar Víkverji til að sjá hvemig
aðrir leikarar verða nú kynntir í
framtíðinni og fá um leið gagngóðar
upplýsingar um helstu vini þeirra.
Koma Jaggers hingað til lands
varð tilefni jafnvel ennþá meira íra-
fárs. Fréttaritari ríkisútvarpsins á
Vestfjörðum fór fyrstur með frétt-
ina í loftið, að sjálfur Mick Jagger
væri að spígspora um Isafjarðarbæ.
Varð uppi fótur og fit, forvitið fólk
flykktist á staðinn og í stuttri frétt á
Textavarpinu var skýrt frá því að
„Jaggeræði" hefði gripið um sig fyr-
ir vestan. Allt vegna þess að eriend-
ur maður, manneskja eins og við hin
- hafði ákveðið að breyta út af van-
anum, skella sér til Islands og njóta
ósnortinnar náttúra. Víkverji telur
að þeir sem áreittu söngvarann
hvað mest fyrir vestan geri almennt
lítið út á einkalíf fólks, en svo mikið
er víst að í þessu tilfelli breyttu þeir
út af vananum. Meira að segja lagð-
ist ríkissjónvarpið svo lágt að láta
fréttamann sinn taka viðtal við fyrr-
nefndan fréttaritara þar sem hann
útskýrði á ítarlegan hátt hvemig
hann hefði orðið fyrstur með frétt-
ina og hvemig söngvarinn hefði
komið sér fyrir sjónir. Því miður
telur Víkveiji ekki að um skemmti-
atriði hafi verið að ræða, en svo
mikið er víst að hann hló að frétt-
inni og þótti umræddur fréttaritari
sýnu hlægilegastur.
Víkverji tekur skýrt fram, að eitt
er að sinna fréttaþörfinni með al-
mennri frétt um veru frægs fólks
hér á landi og hitt er að áreita það
ítrekað eins og hann telur að gert
hafi verið í þessum tilvikum. Vík-
veiji minnist þess að Damon Al-
bam, hinn þekkti enski söngvari Bl-
ur hafi hælt Islendingum fyrir að
láta sér fátt um finnast í nágrenni
við frægt fólki. Annars staðar sagði
írski söngvarinn Bono, forsprakki
rokksveitarinnar U2, að honum
hefði tekist að labba niður allan
Laugaveginn í Reykjavík án þess að
eftir væri tekið. Sagði söngvarinn
að einmitt þetta væri heillandi við
Reykjavík, en spumingin er hvort
þeir félagar, Kostner og Jagger,
geta tekið undir þetta. Víkverji von-
ar að svo sé, þrátt fyrir allan hama-
ganginn kringum komu þeirra.